Abenduaren 29

Abenduaren 29a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hirurogeita hirugarren eguna da, 364.a bisurteetan. 2 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Tomas Zumalakarregi Jaiotza: Ormaiztegi, 1788 Heriotza: Zegama, 1835eko ekainaren 24a Anari Jaiotza: Azkoitia, 1970 Christian Sarramagna Jaiotza: Baiona, 1951 Juan Domínguez Jaiotza: Donostia, 1983 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan William Ewart Gladstone Jaiotza: Liverpool eta 62 Rodney Street, Liverpool (en) , 1809, 1809 eta 1809 Heriotza: Hawarden Castle (en) , 1898ko maiatzaren 19a Andrew Johnson Jaiotza: Raleigh, 1808 Heriotza: Elizabethton, 1875eko uztailaren 31 Jon Voight Jaiotza: Yonkers, 1938 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 29ko jaiotzak Dylan Minnette • Carl Ludwig • Patricia Clarkson • Alison Brie • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Jesús Aizpún Jaiotza: Iruñea, 1928ko ekainaren 17a Heriotza: Iruñea, 1999 Manu Sota Jaiotza: Areeta, 1897ko uztailaren 27a Heriotza: Bilbo, 1979 Emilio Alonso Larrazabal Jaiotza: Getxo, 1912ko maiatzaren 25a Heriotza: Mexiko Hiria, 1989 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Jimmy Carter Jaiotza: Lillian G. Carter Nursing Center (en) , 1924ko urriaren 1a Heriotza: Jimmy Carter House (en) , 2024 Giovanni Boccaccio Jaiotza: Florentzia, 1313, 1313ko ekainaren 16a eta 1313 Heriotza: Certaldo, 1375 Q12897 Jaiotza: Três Corações, 1940ko urriaren 23a Heriotza: Albert Einstein Israelite Hospital (en) , 2022 Rainer Maria Rilke Jaiotza: Praga, 1875eko abenduaren 4a Heriotza: Montreux, 1926 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 29ko heriotzak Leopold Kronecker • Wojciech Kilar • Joseph Cornell • György Kepes • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Irlandako bandera 1863 - Suezeko kanala ireki zuten, Itsaso Gorria eta Mediterranear itsasoa batuz. 1937 - Irlandako Errepublika (irudian) sortu zen Irlandako Estatu Librearen ordez. 1996 - Guatemalako gobernuak eta gerrilla iraultzaileak (Guatemalako Batasun Iraultzaile Nazionala, URNG) bake akordioa sinatu zuten, 36 urteko gatazkari amaiera emanez. 2007 - Euskal Herriko futbol selekzioak eta Kataluniakoak bana berdindu zuten Bilboko San Mamesen, ofizialtasunaren aldeko manifestazio jendetsuaren ondoren. + Gertaera gehiago... Egutegia Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Osteguna 2023: Ostirala 2024: Igandea 2026: Asteartea 2027: Asteazkena 2028: Ostirala Izendegia Santutegia: Jonatan, Thomas Becket Seaska egutegia: Dabi, Dabid eta Nuria (Kataluniako izena).

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Mundua

• 1863 – Suezeko kanala ireki zuten Itsaso Gorria eta Mediterranear itsasoa batuz.
• 1978 –Espainiako konstituzioa Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratzen da.
• 2011 – Israelek Jerusalem ekialdean beste 700 etxe egiteko baimena eman zuen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1947 – The Paradine Case ("Paradine Kasua") filma estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Gregory Peck, Ann Todd, Alida Valli eta Charles Laughton aktoreek antzeztu zuten.
• 1971 – Straw Dogs ("Lastozko Txakurrak") filma estreinatu zen, Sam Peckinpahek zuzendu eta Dustin Hoffman aktoreak antzeztu zutelarik.
• 1995 – Dead Man Walking ("Gizon Hila Oinez") filma estreinatu zen, Tim Robbinsek zuzendu eta Susan Sarandon, Sean Penn, Margo Martindale, Robert Prosky, Lois Smith, Jack Black eta Celia Weston aktoreek antzeztu zuten.
• 1999 – The Hurricane ("Hurakana") filma estreinatu zen, Norman Jewisoneek zuzendu eta Denzel Washington, Vicellous Reon Shannon, Deborah Kara Unger eta Liev Schreiber aktoreek antzeztu zuten.

Kirolak

Euskal Herria

• 2007 – Euskal Herriko futbol selekzioak eta Kataluniakoak bana berdindu zuten Bilboko San Mamesen, ofizialtasunaren aldeko manifestazio jendetsuaren ondoren.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1703 – Agustin Kardaberaz, euskal idazle eta teologoa (h. 1770).
• 1788 – Tomas Zumalakarregi, euskal militar karlista (h. 1835).
• 1881 - Juana Tomasa Charela Vidas, La Calderera, nafar etxekoandrea, Gerra Zibilean fusilatua (h. 1936).
• 1889 – Jose Agerre, euskal idazle eta politikaria (h. 1962).
• 1891 – Manuela Arriola, Manuela del Sagrado Corazón, bizkaitar adorazioko moja (h. 1936).
• 1899 – Manuel Laborde, gipuzkoar ingeniaria (h. 1993).
• 1902 – Horacio Martínez Prieto, bizkaitar anarkista (h. 1985).
• 1906 – Jacques de Menditte, zuberoar politikaria, Mendikotako alkatea (h. 1995).
• 1907 – David Carlos Bergara, nafar apaiz eskolapioa (h. 1936).
• 1946 – Tatus Fombellida, gipuzkoar sukaldari eta zinema zuzendaria.
• 1951 – Christian Sarramagna, lapurtar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1955 – Gustave Parking, lapurtar pailazo eta aktorea, antzerkian eta zineman ibilitakoa.
• 1960 – Joseba Apaolaza, gipuzkoar aktorea.
• 1961 – Juan Ramon Makuso, gipuzkoar idazlea eta filosofia irakaslea.
• 1963 – Teresa Motos, gipuzkoar belar hockey jokalari ohia.
• 1970 – Cesar Solaun, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1983 – Juan Domínguez, gipuzkoar futbolaria.
• 1985 – Oier Lakuntza, nafar kimikaria, ikerlaria eta bertsolaria.
• 1996 –
  • Lizar Begoña, bizkaitar poeta.
  • Hodei Oleaga, arabar futbolaria.
  • Naroa Uria, euskal saskibaloi-jokalaria.

Mundua

• 1552 – Henrike I.a Borboi-Condékoa, Frantziako erlijio gerratan protestanteen liderretako bat (h. 1588).
• 1695 – Jean-Baptiste Pater, frantziar margolaria (h. 1736).
• 1709 – Elisabet I.a Errusiakoa, Errusiako enperatriza (h. 1762).
• 1721 – Madame de Pompadour, frantziar dama, Luis XV.a Frantziakoaren maitalea (h. 1764).
• 1766 – Charles Mackinstosh, eskoziar kimikaria, ziraren asmatzailea (h. 1843).
• 1788 – Christian Jürgensen Thomsen, daniar historialaria (h. 1865).
• 1796 – Johann Christian Poggendorff, alemaniar fisikaria (h. 1877).
• 1800 – Charles Goodyear, estatubatuar asmatzailea (h. 1860).
• 1808 – Andrew Johnson, Ameriketako Estatu Batuetako 17. Presidentea (h. 1875).
• 1809 – William Ewart Gladstone, Erreusma Batuko lehen ministroa (j. 1898).
• 1823 – Augusta Theodosia Drane, ingeles moja domingotarra, poeta eta erlijio idazlea (j. 1894).
• 1836 – Georg August Schweinfurth, alemaniar esploratzaile, etnologo eta botanikaria (h. 1925).
• 1838 – Raffaello Sernesi, italiar margolaria (h. 1866).
• 1843 – Elisabet Wiedekoa, Errumaniako erregina (h. 1916).
• 1850 – Tomás Bretón, espainiar musikagile, orkestra zuzendari, biolinista eta musika irakaslea (h. 1923).
• 1858 – François Laffargue, frantziar militarra (h. 1914).
• 1859 – Venustiano Carranza, Mexikoko presidentea (h. 1920).
• 1863 – Wilhelm His, suitzar sendagilea (h. 1934).
• 1869 – Ellen Gleditsch, erradiokimikan aitzindaria eta Norvegiako bigarren emakume irakaslea (h. 1968).
• 1871 – Giuseppe Motta, Suitzako Konfederazioko presidentea (h. 1940).
• 1874 – Jeanne Landre, frantziar kazetari, literatura kritikari eta eleberrigilea (h. 1936).
• 1876 – Pau Casals, kataluniar txelojole, pedagogo, musika zuzendari eta konposatzailea (h. 1973).
• 1879 – Witold Wojtkiewicz, poloniar margolaria, sinbolismo mugimendukoa (h. 1909).
• 1890 – Emily Gerdes, estatubatuar aktorea (h. 1974).
• 1891 – George Marshall, estatubatuar aktore, gidoilari, ekoizle eta zinema zuzendaria (h. 1975).
• 1893 – Vera Brittain, ingeles idazlea, anglikanoa, feminista eta bakezalea (h. 1970).
• 1896 –
  • David Alfaro Siqueiros, mexikar pintorea (h. 1974).
  • Hortensia Gelabert, kubatar-espainiar aktorea (h. 1958).
• 1903 – Candido Portinari, brasildar margolari espresionista (h. 1962).
• 1904 – Amaro del Rosal, espainiar sindikalista eta idazlea (h. 1991).
• 1910 – Ronald Coase, britainiar ekonomialaria, 1991ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2013).
• 1911 – Klaus Fuchs, alemaniar fisikaria (h. 1988).
• 1913 – Pierre Werner, Luxenburgoko lehen ministroa eta Europar Batasunaren sorreran pertsona nabarmena (h. 2002).
• 1914 – Billy Tipton, estatubatuar jazz-musikari eta orkestra zuzendaria (h. 1989).
• 1915 – Jo Van Fleet, estatubatuar aktorea (h. 1996).
• 1920 –
  • Josefa Iloilo, Fijiko Errepublikako presidentea (h. 2011).
  • Viveca Lindfors, suediar aktorea (h. 1995).
• 1921 – Dobrica Ćosić, jugoslaviar eta serbiar idazle, teoriko politiko eta politikaria, Jugoslaviako Errepublika Federaleko lehenbiziko presidentea (h. 2014).
• 1922 – William Gaddis, estatubatuar idazlea, Errealismo zikin deituriko literatura-joeraren aitzindaritzat joa (h. 1998).
• 1923 – Yvonne Choquet-Bruhat, frantziar matematikari eta fisikaria (h. 2025).
• 1924 – Francisco Nieva, espainiar idazlea (h. 2016).
• 1925 – Luis Alberto Monge, Costa Ricako presidentea (h. 2016).
• 1929 – Ali Hassan Kuban, egiptoar kantari, klarinete-jotzaile eta musikagilea (h. 2001).
• 1936 – Mary Tyler Moore, estatubatuar aktorea (h. 2017).
• 1938 – Jon Voight, estatubatuar aktorea.
• 1940 – Brigitte Kronauer, alemaniar idazlea (h. 2019).
• 1941 – Ray Thomas, ingeles abeslari, txirula-jotzaile eta egile abeslaria, The Moody Blues taldeko sortzaileetako bat (h. 2018).
• 1943 – Rick Danko, kanadar musikari, baxu-jotzaile, abesti egile eta abeslaria, The Band taldeko kidea (h. 1999).
• 1946 –
  • Ana María Briongos, kataluniar idazlea (h. 2024).
  • Marianne Faithfull, ingeles abeslari eta aktorea (h. 2025).
• 1947 – Ted Danson, estatubatuar aktorea.
• 1950 – Jon Polito, estatubatuar aktore eta ahots bikoiztailea (h. 2016).
• 1953 –
  • Thomas Bach, alemaniar eskrimalari ohi eta kirol-zuzendaria, Nazioarteko Batzorde Olinpikoko lehendalaria.
  • Stanley Williams, 1969an Los Angelesen sustraitutako Crips kale bandaren liderra (h. 2005).
• 1954 –
  • Marie-Elise Gbèdo, benindar abokatu eta politikaria.
  • Toshiaki Imai, japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1955 – Jan Versleijen, herbeheretar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1957 – Bruce Beutler, estatubatuar immunologo eta genetikalaria, 2011ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1958 – Ana Curra, movida madrileñako espainiar abeslari, teklista eta konpositorea.
• 1959 – László Kövér, Hungariako presidentea.
• 1962 –
  • Carles Puigdemont, Kataluniako Generalitateko presidentea.
  • Wynton Rufer, zeelandaberritar futbolari ohia.
• 1963 – Ulf Kristersson, Suediako lehen ministroa.
• 1965 – Dexter Holland, The Offspring bandako abeslaria eta gitarrajolea.
• 1967 – Lilly Wachowski, estatubatuar zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea , Wachowski ahizpetako bat.
• 1968 – Gabriela Tagliavini, argentinar zinema zuzendaria, zinema ekoizlea, gidoilaria eta idazlea.
• 1969 – Jennifer Ehle, estatubatuar aktorea.
• 1970 – Bernardo Hernández, arlo teknologikoko ekintzaile, exekutibo eta inbertitzaile espainiarra.
• 1971 – Jeroen Blijlevens, herbeheretar txirrindulari ohia.
• 1972 –
  • Pauline Barmby, kanadar astronomoa.
  • Jude Law, ingeles aktorea.
  • Leonor Varela, txiletar aktore eta modeloa.
• 1974 – Miriam Reyes, galiziar poeta, bideo-sortzailea eta itzultzailea.
• 1975 –
  • Shinji Otsuka, japoniar futbolari ohia.
  • Teresa Perales, espainiar igerilari, politikari ohia, idazlea eta irakaslea.
• 1976 – Kate Ford, ingeles aktorea.
• 1978 – Hélène Laporte, frantziar politikari kontserbadorea.
• 1979 – Diego Luna, mexikar zinema zuzendaria eta aktorea.
• 1983 – Natalia Zeta, espainiar aktore pornoa.
• 1986 –
  • Bianca Freire, brasildar emakumezko aktore pornografiko ohia.
  • Miguel Merino, Merino I.a, errioxar pilotaria.
• 1991 – Huong Giang, vietnamdar emakumezko abeslari eta modelo transgeneroa.
• 1996 – Sana Minatozaki, japoniar abeslari, dantzari, modelo, konpositorea eta aurkezlea.
• 1998 – Victor Osimhen, nigeriar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1546 – Joan Petit, lapurtar apaiz katolikoa, Cabo Verden (j. c. 1480).
• 1943 – Joxepa Antoni Aranberri Petriarena Xenpelar, gipuzkoar ehulea eta bertsolaria (j. 1865).
• 1957 – Maria Luisa Rodríguez, Vasquita, gipuzkoar erraketista, Bartzelonan (j. 1920).
• 1969 – Karmelo Balda, gipuzkoar palaria, Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntzaren sortzaile eta lehendakaria (j. 1897).
• 1979 – Manuel de la Sota, Txanka, euskal kulturaren bultzatzailea, idazlea eta politikari abertzalea (j. 1897).
• 1989 – Emilio Alonso Larrazabal, bizkaitar futbolaria, Mexiko Hirian (j. 1912).
• 1995 – Joani Lertxundi Elizalde, lapurtar fraide beneditarra eta euskal idazlea (j. 1908).
• 1999 – Jesús Aizpún, nafar politikaria, hainbat alderdiren sortzailea, euren artean UPN (j. 1928).
• 2009 – Antonio Beristain, espainiar kriminologo eta katedraduna eta Kriminologiaren Euskal Institutuaren sortzailea (j. 1924).
• 2017 –
  • Andoni Lekuona, gipuzkoar soziologoa (j. 1932).
  • Pedro Osinaga, nafar aktorea, Madrilen (j. 1936).
• 2021 – Clemente Iriarte, nafar futbolaria (j. 1946).

Mundua

• 1170 – Thomas Becket, ingeles artzapezpiku martiria (j. 1118 edo 1120).
• 1563 – Sebastian Castellion, frantziar humanista eta teologo protestantea (j. 1515).
• 1605 – John Davis, ingeles itsasgizon eta esploratzailea (j. c. 1550).
• 1606 – István Bocskai, hungariar aitoren seme kalbindarra (j. 1557).
• 1689 – Thomas Sydenham, ingeles medikua (j. 1624).
• 1720 – Maria Margaretha Kirch, alemaniar astronomoa, bere garaian ezagunenetakoa (j. 1670).
• 1731 – Brook Taylor, britainiar matematikaria (j. 1685).
• 1743 – Jacint Rigau-Ros, kataluniar pintorea (j. 1659).
• 1772 – Ernst Johann von Biron, Kurlandia eta Semigaliako dukea eta Errusiar Inperioko erregeordea (j. 1690).
• 1825 – Jacques-Louis David, frantziar margolaria (j. 1748).
• 1834 – Thomas Malthus, ingeles ekonomialaria, demografiaren sortzailea (j. 1766).
• 1877 – Angelica Singleton Van Buren, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1818).
• 1883 – Francesco De Sanctis, italiar idazlea (j. 1817).
• 1889 – Priscilla Cooper Tyler, AEBetako lehen dama (j. 1816).
• 1890 –
  • Octave Feuillet, frantziar idazlea (j. 1821).
  • Orein Pikart, miniconjou leinuko siux tribu indiarreko buruzagia (j. c. 1826)
• 1894 – Christina Rossetti, ingeles poeta eta idazlea (j. 1830).
• 1916 – Grigori Rasputin, errusiar mistikoa (j. 1869).
• 1918 – Dmitri Miontxinski, Errusiar Inperioaren koronel eta Errusiako Gerra Zibilean Txernetzoven Partisanoen parte (j. 1889).
• 1919 – William Osler, kanadar medikua (j. 1849).
• 1924 – Carl Spitteler, suitzar idazlea, 1919ko Literaturako Nobel Saria (j. 1845).
• 1925 – Félix Vallotton, suitzar eta frantziar margolari, eskultore, xilografien egile eta idazlea (j. 1865).
• 1926 – Rainer Maria Rilke, austriar-hungariar poeta (j. 1875).
• 1928 –
  • Eilif Peterssen, norvegiar margolaria (j. 1852).
  • Valborg Platou, norvegiar liburuzain, idazle eta arte kritikaria (j. 1839).
• 1937 – Eladia García Palacios, espainiar maistra, sozialista eta sindikalista, fusilatua (j. 1904).
• 1941 – Tullio Levi-Civita, italiar matematikaria (j. 1873).
• 1943 – Carme Karr i Alfonsetti, kataluniar kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (j. 1865).
• 1965 – Frank S. Nugent, estatubatuar gidoigile, kazetari eta zinema kritikaria (j. 1908).
• 1980 – Nadezhda Mandelstam, errusiar idazlea (j. 1899).
• 1981 – Miroslav Krleža, kroaziar idazlea (j. 1893).
• 1986 –
  • Harold Macmillan, Erresuma Batuko Lehen Ministroa (j. 1894).
  • Andrei Tarkovski, sobietar zinemagilea (j. 1932).
• 1988 – Émile Aillaud, frantziar arkitektoa (j. 1902).
• 1995 – Nello Celio, Suitzako Konfederazioko presidentea (j. 1914).
• 1996 – Mireille Hartuch, frantziar abeslaria, konpositorea eta aktorea (j. 1906).
• 1998 – Jean-Claude Forest, frantziar komikigilea (j. 1930).
• 2000 – Jacques Laurent, frantziar idazlea (j. 1919).
• 2001 – Cássia Eller, brasildar rock abeslari eta gitarra-jotzailea (j. 1962).
• 2002 – Don Clarke, The Boot, zeelandaberritar errugbi eta kriket jokalaria (j. 1933).
• 2004 – Julius Axelrod, estatubatuar biokimikaria, 1970eko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1912).
• 2009 – David Levine, estatubatuar marrazkilaria (j. 1926).
• 2010 – Héctor Mendoza, mexikar antzerki-zuzendari eta antzerkigilea (j. 1932).
• 2015 – Lilian Camberabero, frantziar errugbilaria (j. 1937).
• 2016 – Ferdinand Kübler, suitzar txirrindularia (j. 1919).
• 2017 – Edith Checa, espainiar kazetaria, idazlea eta poeta (j. 1957).
• 2018 – Judith Rich Harris, estatubatuar psikologoa (j. 1938).
• 2019 –
  • Alasdair Gray, eskoziar artista eta idazlea (j. 1934).
  • Neil Innes, ingeles idazle, umorista eta musikaria (j. 1944).
  • Hilda Rebello, brasildar aktorea (j. 1924).
• 2020 –
  • Pierre Cardin, italiar jostuna eta moda-alorreko enpresaburua (j. 1922).
  • Alexi Laiho, finlandiar gitarra-jotzaile, musikagile eta abeslaria, Children of Bodom taldeko kide sortzailea (j. 1979).
  • Sofia Zhukova, errusiar serieko hiltzailea (j. 1939).
• 2021 –
  • Antoine Bonifaci, frantziar futbolaria (j. 1931).
  • Pupetta Maresca, Italiako Camorraren partaidea (j. 1935).
• 2022 –
  • Eduard Artemiev, errusiar musikagilea (j. 1937).
  • Noël Dejonckheere, belgikar txirrindularia (j. 1955).
  • Ruggero Deodato, italiar zinema zuzendari, gidoilari eta aktorea (j. 1939).
  • Pelé, brasildar futbolaria, historiako garrantzitsuenetarikoa (j. 1940).
  • Edgar Savisaar, Estoniako lehen ministroa (j. 1950).
  • Vivienne Westwood, britaniar diseinugile eta enpresaria (j. 1941).
• 2023 – Michael Hardie Boys, Zeelanda Berriko 17. Gobernadore Orokorra (j. 1931).
• 2024 –
  • Jimmy Carter, Ameriketako Estatu Batuetako 39. Presidentea eta 2002ko Bakearen Nobel Saria (j. 1924).
  • Tomiko Itooka, 116 urte eta 220 egun bizi izandako emakume japoniarra, heriotza momentuan munduan bizirik irauten zuen pertsona zaharrena (j. 1908).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Dabi, Dabid eta Nuria (Kataluniako izena).
• Santu kristatuak: Thomas Becket

Kanpo estekak

• Datuak: Q2862
• Multimedia: 29 December / Q2862

Abenduaren 28 | Urteko egutegi | Abenduaren 30