Paul Newman

Paul Newman
	; (1958) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Paul Leonard Newman
Jaiotza	Shaker Heights, 1925eko urtarrilaren 26a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Westport, 2008ko irailaren 26a (83 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza: birikako minbizia
Familia
Aita	Arthur Newman
Ama	Theresa Fetzer
Ezkontidea(k)	Jacqueline Witte (en) (1949ko abenduaren 27a - 1958ko urtarrilaren 28a); Joanne Woodward (1958ko urtarrilaren 29a - 2008ko irailaren 26a)
Seme-alabak	ikusi Scott Newman; Nell Newman; Melissa Newman;
Hezkuntza
Heziketa	Kenyon College (en) ; Ohio Unibertsitatea ; Yale School of Drama ; Shaker Heights High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Irakaslea(k)	Tse Tsun Yu (en) ; Lee Strasberg
Jarduerak
Jarduerak	zinema ekoizlea, telebista-aktorea, zinema aktorea, film-zuzendaria, automobil-pilotua, aktorea, ekintzailea, gidoilaria, antzerki aktorea, ahots-aktorea, errealizadorea, filantropoa, produktorea, idazlea, militarra, ofizierra eta aktibista
	Parte-hartzailea Le Manseko 24 Orduak ;
Altuera	177 zentimetro
Lantokia(k)	Ameriketako Estatu Batuak
Jasotako sariak	ikusi Four Freedoms Award – Freedom from Want (1991) ; Jean Hersholt Humanitarian Award (1994ko martxoaren 21a) ; Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria (1987ko martxoaren 30a) : The Color of Money; Theatre World Award (1953) ; Screen Actors Guild Life Achievement Award (1985) ; Kennedy Center Honors (1992) ; Arte eta letren komendadorea (1994ko apirilaren 29a) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Supporting Actor in a Miniseries or a Movie (2005) : Empire Falls (en) ; Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan ; Ohorezko Oscar Saria (1986ko martxoaren 24a) ; Motorsports Hall of Fame of America (2024) ;
Genero artistikoa	Westerna; krimenezko filma; film dramatikoa; ekintza-filma; thrillerra; gerra-filma; misteriozko zinema; psychological thriller film (en) ; Zinema beltza; Kirol-zinema; film komikoa; abenturazko filma
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Ameriketako Estatu Batuetako Itsas Armada
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra
	newmansown.com…

Paul Leonard Newman (Shaker Heights, Ohio, 1925eko urtarrilaren 26a - Westport, Connecticut, 2008ko irailaren 26a) Ameriketako Estatu Batuetako aktorea eta zinema zuzendaria izan zen, 1986ko The Color of Money filmean burututako antzezpenari esker gizonezko aktore onenaren Oscar saria irabazi zuen.

Biografia

Bere aita, Arthur Samuel Newman, judu estatubatuarra zen eta ama, Theresa Garth, Austrohungariar imperiokoa (gaur egungo Eslovakia). Paul Newmanek 1943 eta 1945 artean soldautza bete zuen, Okinawa eta Guameko baseetan.

Bigarren Mundu Gerran borrokatu ostean, Yale Unibertsitatean eta New Yorkeko Actors Studioan^[1] ikasi zuen. Aktore lanean, Broadwayen hasi zen. 1954an lehen filman jokatu zuen, The Silver Chalice izenekoan, zein, Newmanen hitzetan, 1950eko hamarkadako film txarrena zen. Hala ere, paper arrakastatsuak lortu zituen horren geroztik. Begi urdineko eta tankera oneko aktore polita baino gehiago izan nahi zuenez, 1950eko, 1960ko eta 1970eko hamarkadetan mota guztietako paperak egin zituen. Horrek belaunaldi berriaren errespetua eman zion. 2008 hasieratik birikako minbizia zuen eta, kimioterapiak huts egin ostean, bere azken egunak familiaren ondoan pasatzea erabaki zuen, irailaren 26an hil zen arte^[2].

Filmografia

Aktore moduan

Taula honetan ikus daitezke film bakoitzaren zuzendaria, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):

Urtea	Filma	Zuzendaria	Ekoizlea	Izenburuak (es,fr)
1954	The Silver Chalice	Victor Saville	--	gaztelaniaz: El cáliz de plata frantsesez: Le Calice d'argent
1956	Somebody Up There Likes Me	Robert Wise	Metro-Goldwyn-Mayer	gaztelaniaz: Marcado por el odio frantsesez: Marqué par la haine
1956	The Rack	Arnold Laven	--	gaztelaniaz: Traidor a su patria frantsesez: Le Supplice des aveux
1957	Until They Sail	Robert Wise	Metro-Goldwyn-Mayer	gaztelaniaz: Mujeres culpables frantsesez: Femmes coupables
1957	The Helen Morgan Story	Michael Curtiz	--	gaztelaniaz: Para ella un solo hombre frantsesez: Pour elle un seul homme
1958	The Long, Hot Summer	Martin Ritt	20th Century Studios	gaztelaniaz: El largo y cálido verano frantsesez: Les Feux de l'été
1958	Rally Round the Flag, Boys!	Leo McCarey	--	gaztelaniaz: Un marido en apuros frantsesez: La Brune brûlante
1958	Cat on a Hot Tin Roof	Richard Brooks	Metro-Goldwyn-Mayer	gaztelaniaz: La gata sobre el tejado de zinc frantsesez: La Chatte sur un toit brûlant
1958	The Left Handed Gun	Arthur Penn	Warner Bros.	gaztelaniaz: El zurdo frantsesez: Le Gaucher
1959	The Young Philadelphians	Vincent Sherman	Warner Bros. Pictures	gaztelaniaz: La ciudad frente a mí frantsesez: Ce monde à part
1960	Exodus	Otto Preminger	Otto Preminger Film	gaztelaniaz: Éxodo
1960	From the Terrace	Mark Robson	--	gaztelaniaz: Desde la terraza frantsesez: Du haut de la terrasse
1961	The Hustler	Robert Rossen	20th Century Studios	gaztelaniaz: El buscavidas frantsesez: L'Arnaqueur
1961	Paris Blues	Martin Ritt	United Artists Corporation	gaztelaniaz: Un día volveré
1962	Sweet Bird of Youth	Richard Brooks	--	gaztelaniaz: Dulce pájaro de juventud frantsesez: Doux Oiseau de jeunesse
1962	Hemingway's Adventures of a Young Man	Martin Ritt	--	gaztelaniaz: Cuando se tienen veinte años frantsesez: Aventures de jeunesse
1963	The Prize	Mark Robson	Metro-Goldwyn-Mayer	gaztelaniaz: El premio frantsesez: Pas de lauriers pour les tueurs
1963	A New Kind of Love	Melville Shavelson	--	gaztelaniaz: Samantha frantsesez: La Fille à la casquette
1963	Hud	Martin Ritt	Paramount Pictures	frantsesez: Le Plus Sauvage d'entre tous
1964	The Outrage	Martin Ritt	--	gaztelaniaz: Cuatro confesiones frantsesez: L'Outrage
1964	What a Way to Go!	J. Lee Thompson	--	frantsesez: Madame Croque-maris
1965	Lady L	Peter Ustinov	Les Films Concordia	frantsesez: Lady L.
1966	Torn Curtain	Alfred Hitchcock	Universal Pictures	gaztelaniaz: Cortina rasgada frantsesez: Le Rideau déchiré
1966	A Year Toward Tomorrow	Edmond Levy	--
1966	Harper	Jack Smight	Warner Bros.	frantsesez: Détective privé
1967	Cool Hand Luke	Stuart Rosenberg	Warner Bros.	gaztelaniaz: La leyenda del indomable frantsesez: Luke la main froide
1967	Hombre	Martin Ritt	--	gaztelaniaz: Un hombre
1967	The Secret War of Harry Frigg	Jack Smight	Universal Pictures	gaztelaniaz: Comando secreto frantsesez: Évasion sur commande
1969	Winning	James Goldstone	--	gaztelaniaz: Quinientas millas frantsesez: Virages
1969	Butch Cassidy and the Sundance Kid	George Roy Hill	20th Century Studios	frantsesez: Butch Cassidy et le Kid
1970	WUSA	Stuart Rosenberg	--
1970	King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis	Sidney Lumet	--	frantsesez: King : de Montgomery à Memphis
1971	Sometimes a Great Notion	Paul Newman	Universal Pictures	gaztelaniaz: Casta invencible frantsesez: Le Clan des irréductibles
1971	Once Upon a Wheel	David Winters	--
1972	Pocket Money	Stuart Rosenberg	--	gaztelaniaz: Los indeseables frantsesez: Les Indésirables
1972	The Life and Times of Judge Roy Bean	John Huston	--	frantsesez: Juge et Hors-la-loi
1973	The Sting	George Roy Hill	Universal Pictures	gaztelaniaz: El golpe frantsesez: L'Arnaque
1973	The Mackintosh Man	John Huston	--	gaztelaniaz: El hombre de Mackintosh frantsesez: Le Piège
1974	The Towering Inferno	John Guillermin	20th Century Studios	frantsesez: La Tour infernale
1975	The Drowning Pool	Stuart Rosenberg	Warner Bros.	gaztelaniaz: Piscina Mortal frantsesez: La Toile d'araignée
1976	Buffalo Bill and the Indians, or Sitting Bull's History Lesson	Robert Altman	--	gaztelaniaz: Buffalo Bill y los indios frantsesez: Buffalo Bill et les Indiens
1976	Silent Movie	Mel Brooks	--	gaztelaniaz: La última locura frantsesez: La Dernière Folie de Mel Brooks
1977	Slap Shot	George Roy Hill	--	frantsesez: La Castagne
1979	Quintet	Robert Altman	--	gaztelaniaz: Quinteto
1980	When Time Ran Out	James Goldstone	Warner Bros.	frantsesez: Le Jour de la fin du monde
1981	Absence of Malice	Sydney Pollack	Columbia Pictures	gaztelaniaz: Ausencia de malicia frantsesez: Absence de malice
1981	Fort Apache, The Bronx	Daniel Petrie	--	frantsesez: Le Policeman
1982	The Verdict	Sidney Lumet	20th Century Studios	frantsesez: Le Verdict
1984	Harry & Son	Paul Newman	--	gaztelaniaz: Harry e hijo frantsesez: L'Affrontement
1986	The Color of Money	Martin Scorsese	Touchstone Pictures	gaztelaniaz: El color del dinero frantsesez: La Couleur de l'argent
1989	Blaze	Ron Shelton	Touchstone Pictures	gaztelaniaz: El escándalo Blaze
1989	Fat Man and Little Boy	Roland Joffé	Paramount Pictures	frantsesez: Les Maîtres de l'ombre
1990	Mr. and Mrs. Bridge	James Ivory	Cineplex Odeon Films	gaztelaniaz: Mr. & Mrs. Bridge
1991	Here's Looking at You, Warner Bros.	Robert Guenette	--	gaztelaniaz: Here’s Looking at You, Warner Bros.
1993	La Classe américaine	Michel Hazanavicius	Warner Bros.
1994	Nobody's Fool	Robert Benton	--	frantsesez: Un homme presque parfait
1994	The Hudsucker Proxy	Joel Coen	Silver Pictures	gaztelaniaz: El gran salto frantsesez: Le Grand Saut
1998	Twilight	Robert Benton	Paramount Pictures	frantsesez: L'Heure magique
1999	Message in a Bottle	Luis Mandoki	Tig Productions	frantsesez: Une bouteille à la mer
2000	Where the Money Is	Marek Kanievska	PolyGram Filmed Entertainment	gaztelaniaz: Donde esté el dinero frantsesez: En toute complicité
2002	Road to Perdition	Sam Mendes	DreamWorks	gaztelaniaz: Camino a la perdición frantsesez: Les Sentiers de la perdition
2003	Our Town	James Naughton	--
2006	Roving Mars	George Butler	The Kennedy/Marshall Company	gaztelaniaz: Conquistando Marte
2006	Cars (ahotsa)
2008	The Meerkats	James Honeyborne	BBC Film	gaztelaniaz: La familia suricata frantsesez: La Famille Suricate
2015	Winning: The Racing Life of Paul Newman	Adam Carolla	--	gaztelaniaz: La vida en las carreras de Paul Newman
2015	Tab Hunter Confidential	Jeffrey Schwarz	--

Zinema zuzendari moduan

Taula honetan ikus daitezke zuzendutako filma bakoitzaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):

Urtea	Filma	Aktoreak	Ekoizlea	Izenburuak (es,fr)
1968	Rachel, Rachel	Joanne Woodward, James Olson	--	gaztelaniaz: Raquel, Raquel
1971	Sometimes a Great Notion	Paul Newman, Henry Fonda	Universal Pictures	gaztelaniaz: Casta invencible frantsesez: Le Clan des irréductibles
1972	The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds	Joanne Woodward, Will Hare	20th Century Studios	gaztelaniaz: El efecto de los rayos gamma sobre las margaritas frantsesez: De l'influence des rayons gamma sur le comportement des marguerites
1980	The Shadow Box	Joanne Woodward, Christopher Plummer	--	frantsesez: L'Écrin de l'ombre
1984	Harry & Son	Robby Benson, Ellen Barkin	--	gaztelaniaz: Harry e hijo frantsesez: L'Affrontement
1987	The Glass Menagerie	Joanne Woodward, John Malkovich	--	gaztelaniaz: El zoo de cristal frantsesez: La Ménagerie de verre

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Harmetz, Aljean. (2008-09-27). «Paul Newman, a Magnetic Titan of Hollywood, Is Dead at 83 (Published 2008)» The New York Times ISSN 0362-4331. (kontsulta data: 2021-02-23).
↑ «NY Daily News - We are currently unavailable in your region» www.tribpub.com (kontsulta data: 2021-02-23).

Kanpo estekak

Datuak: Q41871
Multimedia: Paul Newman / Q41871

Artikulu hau Ohioko biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

[1] (Ingelesez) Harmetz, Aljean. (2008-09-27). «Paul Newman, a Magnetic Titan of Hollywood, Is Dead at 83 (Published 2008)» The New York Times ISSN 0362-4331. (kontsulta data: 2021-02-23).

[2] «NY Daily News - We are currently unavailable in your region» www.tribpub.com (kontsulta data: 2021-02-23).

[1]

[2]

i e a Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria
1928–1950	Emil Jannings (1921-28) Warner Baxter (1929-29) George Arliss (1929-30) Lionel Barrymore (1930-31) Fredric March / Wallace Beery (1931-32) Charles Laughton (1932-33) Clark Gable (1934) Victor McLaglen (1935) Paul Muni (1936) Spencer Tracy (1937) Spencer Tracy (1938) Robert Donat (1939) James Stewart (1940) Gary Cooper (1941) James Cagney (1942) Paul Lukas (1943) Bing Crosby (1944) Ray Milland (1945) Fredric March (1946) Ronald Colman (1947) Laurence Olivier (1948) Broderick Crawford (1949) José Ferrer (1950)
1951–1975	Humphrey Bogart (1951) Gary Cooper (1952) William Holden (1953) Marlon Brando (1954) Ernest Borgnine (1955) Yul Brynner (1956) Alec Guinness (1957) David Niven (1958) Charlton Heston (1959) Burt Lancaster (1960) Maximilian Schell (1961) Gregory Peck (1962) Sidney Poitier (1963) Rex Harrison (1964) Lee Marvin (1965) Paul Scofield (1966) Rod Steiger (1967) Cliff Robertson (1968) John Wayne (1969) George C. Scott¹ (1970) Gene Hackman (1971) Marlon Brando¹ (1972) Jack Lemmon (1973) Art Carney (1974) Jack Nicholson (1975)
1976–2000	Peter Finch (1976) Richard Dreyfuss (1977) Jon Voight (1978) Dustin Hoffman (1979) Robert De Niro (1980) Henry Fonda (1981) Ben Kingsley (1982) Robert Duvall (1983) F. Murray Abraham (1984) William Hurt (1985) Paul Newman (1986) Michael Douglas (1987) Dustin Hoffman (1988) Daniel Day-Lewis (1989) Jeremy Irons (1990) Anthony Hopkins (1991) Al Pacino (1992) Tom Hanks (1993) Tom Hanks (1994) Nicolas Cage (1995) Geoffrey Rush (1996) Jack Nicholson (1997) Roberto Benigni (1998) Kevin Spacey (1999) Russell Crowe (2000)
2001–egun	Denzel Washington (2001) Adrien Brody (2002) Sean Penn (2003) Jamie Foxx (2004) Philip Seymour Hoffman (2005) Forest Whitaker (2006) Daniel Day-Lewis (2007) Sean Penn (2008) Jeff Bridges (2009) Colin Firth (2010) Jean Dujardin (2011) Daniel Day-Lewis (2012) Matthew McConaughey (2013) Eddie Redmayne (2014) Leonardo DiCaprio (2015) Casey Affleck (2016) Gary Oldman (2017) Rami Malek (2018) Joaquin Phoenix (2019) Anthony Hopkins (2020-21) Will Smith (2021) Brendan Fraser (2022) Cillian Murphy (2023) Adrien Brody (2024)
¹ sariari uko egin zion