Agaramont
| Agaramont | |
|---|---|
 Euskal Herria | |
 | |
 Bidaxune herria zelaien arteko ikuspegia | |
| Administrazioa | |
| Herrialdea |  Nafarroa Beherea |
| Eskualdeburua | Bidaxune |
| Herri handiena | Bidaxune |
| Geografia | |
| Koordenatuak | |
| Azalera | 100 km² |
| Garaiera | 0-177 metro |
| Demografia | |
| Dentsitatea | ERROREA: ezin izan da automatikoki kalkulatu, arazoa konpontzeko egin klik hemen biztanle/km² |
Agaramont[1] Nafarroa Behereko eskualde bat da.
Eskualdea 5 udalerrik osatzen dute eta lurraldearen iparraldean dago, Amiküze eta Lapurdi Ekialdea eskualdetarekin eta Okzitania herrialdearekin mugitzen.
Bere hiriburua Bidaxune da.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Eskualdeko euskarazko izena hainbat modutara dokumentatu da: Agaramont, Agaramonte, Agaramunt, Agramunt eta Agramont.
Eskualdea frantsesez Agramont edo Gramont eta okzitanieraz Garmont edo Gramont bezala ere ezagutzen da.[2] Gaztelaniaz Agramonte bezala itzuli da.[3]
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Okzitania (País d'Òrta) |
| ||
| Lapurdi Ekialdea | 
|
Okzitania (Lauhiri) | ||
| ||||
| ||||
| Amiküze |
Fisionomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Garazi edota Nafarroa Behereko hegoaldearekin alderatuz lurralde laua da hau, laborantzarako egokia. Amiküze bezala, Bearno eta Landetako auzo-herriekin antza handiagoa du hegoalderago daudenekin baino.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erdi Aroan, Agaramonteko Dukerriaren lurrak ziren, hortik eskualdearen izena. Eskualde aberatsa izan zen, Biduze eta Aturri ibaien bidez eginiko merkataritzari esker.[4]
1994ko urtarrilaren 1ean Bidaxuneko herri elkargoa sortu zen, Akamarre, Bidaxune, Burgue-Erreiti, Erango, Gixune eta Samatze udalerriak gehituz. Gixune udalerriaren sarrera polemikoa izan zen, Lapurdiko udalerria ez baita tradizioz Agaramont eskualdekoa izan, eta, gehitzearekin batera, Ipar Euskal Herriko eskualdeko mapa txikitzen ari baitzen, beste lurralde batekoa baitzen. Ezkoze ere nabarmendu zen, tradizioz eskualdekoa izan dena, Bearnoko Salieseko herri elkargoan.[5]
2010eko urtarrilean, Bardoze udalerria herri elkargoan sartu zen.[6]
2017ko urtarrilaren 1ean, Bidaxuneko herri elkargoa desagertu egin zen sortu berri zen Euskal Hirigune Elkargoa osatzeko.[7]
Osaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
6 udalerrietan 7 herriak osatzen dute eskualdea: 3 569 biztanle eta 99,86 kilometro koadro.
| Herria | Udalerria | INSEE kodea | Herritarra | Azalera (km²) |
Biztanleria (2018) |
Dentsitatea (bizt/km²) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Akamarre | Akamarre | 64161 | akamartar | 33,90 | 981 | 25,93 |
| Bidaxune | Bidaxune | 64123 | bidaxundar | 30,43 | 1364 | 43,61 |
| Burgue | Burgue-Erreiti | 64113 | burguetar | 11,37 | 116 | 10,99 |
| Erreiti | erreititar | |||||
| Erango | Erango | 64031 | erangoar | 5,30 | 168 | 26,23 |
| Ezkoze | Ezkoze | 64205 | ezkoztar | 5,60 | 237 | 42,32 |
| Samatze | Samatze | 64502 | samaztar | 13,26 | 703 | 51,81 |
Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Hirigune Elkargoaren esku dagoko Car Express hiriarteko autobus sareak zerbitzatzen du eskualdea. Guztira, 2 linek eskaintzen dute zerbitzua 2 udalerritan: Samatze eta Bidaxune.[8]
| BAIONA | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hiriburu | |||||||||
| Beskoitze | Komuna | ||||||||
| Bardoze | Plaza • Baskula | ||||||||
| Bidaxune | Pilotaleku plaza • Battan | ||||||||
| Arrueta-Sarrikota | Eliza | ||||||||
| Martxueta | Herria • Potroenena | ||||||||
| Lüküze-Altzümarta | Herria | ||||||||
| Garrüze | Eliza | ||||||||
| DONAPALEU | |||||||||
| Behaskane-Laphizketa | Herria | ||||||||
| Domintxaine-Berroeta | |||||||||
| Etxarri | |||||||||
| Arüe-Ithorrotze-Olhaibi | Erdia | ||||||||
| Sarrikotapea | Purgua | ||||||||
| Ezpeize-Ündüreine | |||||||||
| Bildoze-Onizepea | Egi Begia | ||||||||
| MAULE-LEXTARRE | |||||||||
| Gotaine-Irabarne | Purgua • Plaza | ||||||||
| |||||||||
| BAIONA | |
|---|---|
| Hiriburu | |
| Mugerre | Europako kargo zentroa |
| Lehuntze | Enpresa parkea • Doria • Telletxea • Purgua |
| Urketa | Ur-biltegia • Destinee • Purgua |
| Ahurti | Larrialdi zentroa • Muinoak • Plaza • Portua |
| Gixune | Portua |
| Samatze | Herria |
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Agaramonteko udalerri guztiak eremu ez-euskaldunean zegoen, han hizkuntza nagusia okzitaniera baitzen, bertsio gaskoiarrean.[9]
Koldo Zuazok, 2010ean, bere herri guztiak eremu ez-euskaldunean zegoen, han hizkuntza nagusia okzitaniera baitzen, bertsio gaskoiarrean.[10]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
- ↑ (Okzitanieraz) Diccionari toponimic occitan de las Lanas e deu Baish Ador. lo Congrès.
- ↑ Serrano Izco, Bixente. ([2006?]). Navarra : las tramas de la historia. Euskara Kultur Elkargoa ISBN 84-932845-9-9. PMC 827798316. (Noiz kontsultatua: 2021-05-13).
- ↑ Jean de Jaurgain eta Raymond Ritter, "La maison de Gramont 1040-1967", Les amis du Musée Pyrénéen, Aturbe (Bi liburukiak)
- ↑ «Bidaxuneko herri elkargoa» archive.wikiwix.com (Noiz kontsultatua: 2021-05-13).
- ↑ (Frantsesez) «Ongi etorri herri elkargora» SudOuest.fr (Noiz kontsultatua: 2021-05-13).
- ↑ Berria.eus. «Jean-Rene Etxegarai hautatu dute Euskal Elkargoko lehendakari» Berria (Noiz kontsultatua: 2017-01-23).
- ↑ (Frantsesez) «Ipar Euskal Herriko TXIK TXAK sarea: garraio publikoaren gorakada handia hilabetean.» France Bleu 2019-10-21 (Noiz kontsultatua: 2021-04-22).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2827120