Colmar

Wikipedia, Entziklopedia askea
Colmar
Colmar
Frantziako udalerria
View of Église Saint-Martin (43833049001).jpg
Image-Blason Colmar 68.svg
Administrazioa
Estatu burujabe Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa Metropolitar Frantzia
Eskualdea Ekialde Handia
Departamendua Rhin Garaia
Izen ofizialaColmar
Jatorrizko izenaColmar
Posta kodea68000
Geografia
Koordenatuak48°04′52″N 7°21′18″E / 48.0811°N 7.355°E / 48.0811; 7.35548°04′52″N 7°21′18″E / 48.0811°N 7.355°E / 48.0811; 7.355
Map
Colmar OSM 01.png
Azalera66.57 km²
Altuera197 m
MugakideakIllhaeusern, Grussenheim, Jebsheim, Sundhoffen, Horbourg-Wihr, Sainte-Croix-en-Plaine, Wettolsheim, Wintzenheim, Ingersheim, Ammerschwihr, Sigolsheim, Bennwihr, Houssen, Ostheim, Guémar, Herrlisheim-près-Colmar, Porte-du-Ried eta Kaysersberg-Vignoble
Demografia
Biztanleria68.682 (2019ko urtarrilaren 1a)
Red Arrow Down.svg−21 (2018)
alt_left 35.824 (%52,2) (%48,5) 33.281 alt_right
Dentsitatea1.031,73 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera1226
Telefono aurrizkia389
Ordu eremuaUTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuakAbingdon-on-Thames (en) Itzuli, Hyde (en) Itzuli, Eisenstadt, Győr, Lucca, Princeton, Schongau (en) Itzuli, Sint-Niklaas, Princeton Township (en) Itzuli, Togliatti eta Memmingen
colmar.fr

Colmar[1] (frantsesez eta ofizialki: Colmar, kɔlmaʁ ahoskatua; alsazieraz: Colmer, ˈkolməʁ ahoskatua; alemanez (1871–1918 eta 1940–1945): Kolmar) Ekialde Handiako hiria da, egun administrazioz Frantzian dagoen Rhin Garaia departamenduko hiriburua dena. 70.000 biztanle inguruko hiria da, Alsazia eskualdeko hirugarren handiena, Estrasburgo (hiriburua) eta Mulhouse hirien atzetik. Colmarren metropoli eremuak 199.234 biztanle ditu 2018ko erroldaren arabera[2].

Ongi kontserbaturiko alde zaharrarengatik da ezaguna. "Alsaziako ardoaren ibilbidean" kokaturik dago eta Alsaziako ardoen hiriburua kontsideratzen da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Colmarren aurreneko aipamena Karlomagno enperadoreak egin zuen Saxoniako gerretako kroniketan[3]. 884an Karlos III.a Gizenak dieta bat ospatu zuen bertan.

1226. urtean hiri inperial askearen titulua eman zion Frederiko II.ak[3] eta 1354an Alsaziako Dekapolis hiri-elkartean sartu zen[4]. 1575ean Protestantismoa hartu zuen, Estrasburgok onartu baino askoz beranduago. Hogeita Hamar Urteko Gerra garaian Suediako armadak konkistatu zuen 1632an eta bi urtez eutsi zion. 1635ean inperioko indarrek hiriko uzta kalteti zuten eta hiritarrek harresietatik tiro egin zieten[5]. 1673an Luis XIV.a Frantziakoak konkistatu zuen eta Nijmegeneko Itunak eman zion jabetza ofiziala Frantziari[6].

1854. urtean kolera izurri bat izan zen eta colmartar ugari hil ziren[7]. 1863an "Colmarko altxorra" aurkitu zen, juduek izurri beltzaren garaian ezkutatu zuten bitxien multzo handia[8]. 1871n Frantzia-Prusia Gerra amaitu zen eta Colmar Alemaniar Inperioak eskuratu zuen, Alsazia guztia bezala, eta Alsazia-Lorrena probintzian sartuta gelditu zen[9].

1919an Lehen Mundu Gerra amaitu zen eta Frantziak berreskuratu zuen Alsazia. 1940an Alemaniak anexionatu zuen Bigarren Mundu Gerra betean baina 1945ean "Colmarreko poltsa" izenaz ezagutzen den borrokan frantsesek berreskuratu zuten[10].

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Colmar Estrasburgotik 64 kilometrotara dago hego-mendebalderantz. Vosgetan kokatuta dago, Alsaziako lautadan, eta Lauch ibaiak zeharkatzen du hiria, ondoren Ill ibaiarekin bat egiten duenak. Ubide batek Rhin ibaiarekin ere lotzen du hiria.

Udalerriak 6.657 hektareako azalera hartzen du eta altuera itsas mailaren gainetik 175 metro eta 214 metro artekoa da.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Klima ozeanikoa du Colmarrek, Köppen sailkapenean Cfb izendapena du. Mikroklima eguzkitsua du eta Frantziako hiri lehorrenetakoa da, urteroko prezipitazioak 607 mm dira batazbeste.

  Gnome-weather-few-clouds.svg   Datu klimatikoak (Colmar)   WPTC Meteo task force.svg  
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 4 6 12 15 20 23 26 26 21 16 8 6 15.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -1 -1 2 5 9 12 14 14 10 7 2 1 6.2
Pilatutako prezipitazioa (mm) 25.5 18.9 22.5 29.4 42.7 39.6 45.1 34.4 38.5 43.2 29.7 25.0 394.5
Iturria: meteo.msn.com[11]

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Frantziako Iraultzak eta Gerrek ez zuten askorik kaltetu Colmar eta alde zaharra oso ongi kontserbatu da. Frantziako eta Alemaniako zortzi mendetako arkitektura ikus daiteke hirian, Vosgeetako hareharri hori eta arroxez eraikiak. Monumento historiko izendaturiko 58 eraikin ditu hiriak[12].

Lauch ibaiaren ertzak "Venezia txikia" (la Petite Venise) ezizena hartzen du. Azkenik hirian zehar barreiaturik dauden espazio berdeek 108 hektareako azalera hartzen dute.

Eraikin erlijiosoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

San Martin eliza.
Unterlinden museoa.
  • San Martin eliza (Église Saint-Martin): Colmarreko eliza handiena da, 1234 eta 1365 artean eraiki zen[13].

Eraikin zibilak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Antzinako aduana (Ancienne Douane edo Koifhus): 1480. urtean alemaniar gotiko estiloan eraikia[14].
  • Pfister etxea (Maison Pfister): 1537an alemaniar pizkundeko estiloan eraikia[15].
  • Maison des Têtes: 1608an alemaniar pizkundeko estiloan eraikia.
  • Udal antzokia (Théâtre municipal): 1849an Frantzar neoklasizismo estiloan eraikia.
  • Uraren dorrea: 1886an eraikia, Alsaziako zaharrena da.

Museoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Unterlinden museoa (Musée Unterlinden): Antzinako dominikoen konbentuan ezarri zen museoa 1849. urtean. Aurrehistoriatik hasi eta historia garaikidera arteko artisautza eta artelan bilduma handia du. Urtero 200. 000 bisitari izaten ditu eta Alsazia osoko bisitatuena da[16].
  • Bartholdi museoa (Musée Bartholdi): Bartholdi eskultore colmartarraren bizitza erakusten duen museoa da[17]. New Yorken dagoen Askatasunaren Estatua egin izanagatik da mundu mailan ezaguna[18].

Monumentuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Iturriak: Bartholdk eskulturak egin zituen hiru iturri famatu daude Comarren:
    • Fontaine de l'Amiral Bruat – 1864
    • Fontaine Roeselmann – 1888
    • Fontaine Schwendi – 1898
  • Monument du Général Rapp – 1856 (Bartholdiren eskultura)
  • Monument Hirn – 1894 (Bartholdiren eskultura)
  • Les grands soutiens du monde − 1902
  • Askatasunaren Estatuaren erreplika

Inguruko herriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Colmarren inguruan herri tradizional ugari daude, uda aldean turismo ugari hartzen dutenak. Colmarretik 15 kilometro baino gertuagora kokaturik dauden 12 herri dira. Renaniar pizkundeko estiloko etxeak dituzten herri txikiak dira eta herririk herri ibilbide bat osatu daiteke. Uda aldean ibilbidea egiten duen autobusa dago. Ezagunenak Eguisheim eta Riquewihr dira[19].

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1980. urtetik aurrera Colmarreko Musika Klasikoaren Nazioarteko Jaialdia (Festival international de musique classique de Colmar) ospatzen da. Uztailean izaten da eta zazpi egunetako jaialdia da[20].

Abuztuan Alsaziako ardoen feria izaten da Colmarren. 1927an izan zuen aurreneko ekitaldia. 370 ekoizle eta 254.000 bisitari izan zituen 2010ko ekitaldiak[21].

Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Alde zaharra

    Alde zaharra

  • "Venezia txikia"

    "Venezia txikia"

  • Maison des têtes

    Maison des têtes

  • Koifhus (Aduana zaharra)

    Koifhus (Aduana zaharra)

  • Epaitegia

    Epaitegia

  • Merkatua

    Merkatua

  • Ur dorrea

    Ur dorrea

  • Trena

    Trena

  • Antzineko putzua

    Antzineko putzua

  • Schwendi iturria

    Schwendi iturria

  • Hirn

    Hirn

Colmartar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herri eta hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Colmar ondorengo hiriekin senidetuta dago:

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Euskaltzaindia. 36. araua: Frantziako Errepublikako eskualde-, departamendu- eta hiriburu-izenak. .
  2. ↑ «Comparateur de territoires − Comparez les territoires de votre choix - Résultats pour les communes, départements, régions, intercommunalités... | Insee» www.insee.fr (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  3. ↑ a b (Ingelesez) «Colmar | History, Geography, & Points of Interest | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  4. ↑ G. Köbler. (2007). Historisches Lexikon der deutschen Länder (7. edizioa). C.H. Beck, Munich.
  5. ↑ Helfferich, Tryntje. (2009). The Thirty Years War: A Documentary History. Cambridge, 290 or..
  6. ↑ Nathan Prefer. (2015). Eisenhower's Thorn on the Rhine: The Battles for the Colmar Pocket, 1944-45. Casemate, 18 or..
  7. ↑ «Colmar Alsace France Tourist Office - History» www.tourisme-colmar.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  8. ↑ Campbell Marian. (2007). Treasures of the plague. .
  9. ↑ (Ingelesez) Silverman, Dan P.. (1971-03). «The Economic Consequences of Annexation: Alsace-Lorraine and Imperial Germany, 1871–1918» Central European History 4 (1): 34–53. doi:10.1017/S0008938900000431. ISSN 1569-1616. (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  10. ↑ «Colmar Alsace France Tourist Office - From 1918 to 1945 - The inter-war period and hardships time» www.tourisme-colmar.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  11. ↑ meteo.msn.com. Données climatologiques de Colmar. .
  12. ↑ «Liste des monuments historiques de Colmar - Encyclopédie Wikimonde» wikimonde.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  13. ↑ «Collégiale Saint-Martin - Colmar | Visit Alsace» www.visit.alsace (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  14. ↑ (Frantsesez) «Office de tourisme de Colmar en Alsace - Koïfhus ou Ancienne Douane» www.tourisme-colmar.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  15. ↑ (Frantsesez) «Office de tourisme de Colmar en Alsace - Maison Pfister» www.tourisme-colmar.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  16. ↑ (Ingelesez) «Home» Musée Unterlinden (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  17. ↑ «Page d'accueil | Musee Bartholdi» www.musee-bartholdi.fr (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  18. ↑ (Gaztelaniaz) Centre, UNESCO World Heritage. «Centro del Patrimonio Mundial -» UNESCO World Heritage Centre (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  19. ↑ (Gaztelaniaz) descubriendoalsacia. (2018-09-24). «12 pueblos a menos de 15km de Colmar» Descubriendo Alsacia (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  20. ↑ (Frantsesez) «Festival International Colmar 2023 : programme concert, musique classique» jds.fr (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
  21. ↑ «Foire aux Vins d'Alsace : Festival et foire gastronomique internationale» www.foire-colmar.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Germaniako Erromatar Inperio Santuko Hiri Inperial Askeak
 
1792ko Hiri Inperial Askeak
Aalen  • Akisgran  • Augsburg  • Biberach  • Bopfingen  • BremenH  • Buchau  • Buchhorn  • Dinkelsbühl  • DortmundH  • Eßlingen  • Frankfurt  • Friedberg  • Gengenbach  • Giengen  • GoslarH  • HanburgoH  • Heilbronn  • Isny  • Kaufbeuren  • Kempten  • Kessenich  • KoloniaH  • Leutkirch  • Lindau  • LübeckH  • Memmingen  • Mühlhausen  • MulhouseD, S  • Nordhausen  • Nördlingen  • Nurenberg  • Offenburg  • Pfullendorf  • Ratisbona  • Ravensburg  • Reutlingen  • Rothenburg  • RottweilS  • Schwäbisch Gmünd  • Schwäbisch Hall  • Schweinfurt  • Spira  • Überlingen  • Ulm  • Wangen  • Weil  • Weißenburg in Bayern  • Wetzlar  • Wimpfen  • Windsheim  • Worms  • Zell
Holy Roman Empire 1648 Imperial cities.png
1648ko Hiri Inperial Askeak
 
1792an hurbiltasun-inperiala galdu edota Inperioan jada ez zeuden hiriak
BasileaS  • BernaS  • Besançon  • Brakel  • Cambrai  • ColmarD  • Diessenhofen  • Donauwörth  • Duisburg  • Düren  • Estrasburgo  • Gelnhausen  • HaguenauD  • Herford  • KaysersbergD  • Konstantza  • LandauD  • Lemgo  • LuzernaS  • Mainz  • Metz  • MunsterD  • ObernaiD  • Pfeddersheim  • Rheinfelden  • RosheimD  • Sankt GallenS  • Sarrebourg  • SchaffhausenS  • Schmalkalden  • SélestatD  • SoestH  • SolothurnS  • Toul  • TurckheimD  • Verden  • Verdun  • Warburg  • Weißenburg in ElsaßD  • ZürichS
D Alsaziako Dekapolisen kidea  • H Hansaren kidea  • S Antzinako Suitzako Konfederazioaren kidea
Germaniako Erromatar Inperio Santua Alsaziako Dekapolis, Germaniako Erromatar Inperio Santua
Germaniako Erromatar Inperio Santuko hamar alsaziar Hiri Askeen aliantza - 1354-1679
Hiri sortzaileakHoly Roman Empire Arms-double head.svg
Besteak
Kategoria:Alsazia
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Colmar&oldid=9106921"(e)tik eskuratuta