Salvador Dalí
Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí Doménech (Figueres, Katalunia, 1904ko maiatzaren 11 — Figueres, 1989ko urtarrilaren 23a) margolari, eskultore, diseinatzaile, idazle eta zinemagile espainiarra izan zen.
Madrilen eta Parisen ikasi zuen, Luis Buñuel, Federico García Lorca, André Breton eta Pablo Picasso moduko egileak ezagutu zituen.
Surrealismoaren jenio handienetarikoa izan zen.
Bizitza eta bilakaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hamabi urterekin pinturarekin lehenengo harremanak eduki zituen. Urte gutxira ama hil zitzaion. Amaren heriotza beti izan zuen gomutan.
Goi mailako heziketa jasotzera Madrilera joan zen, baina ikasketak ez zituen bukatu, bertatik bota egin zutelako. Botatzeko arrazoietako bat, beste ikasleek baino gehiago zekiela esatea izan zen. Hori dela eta, Parisera joan zen, bertan irakasle ospetsuenekin harremanetan hasi zen, gainera artista klasikoen eragina eduki zuen. Garai honetan, sudurpeko edo bibote luzea hasi zen uzten. Hau izan zen bere ezaugarri ezagunetako bat. Dalik film batzuetan parte hartu zuen eta denek surrealismoarekin lotura zeukaten.
Lehenengo urteetan famatu egin zen, horregatik margo asko saldu zituen.
1940an, Dali eta bere emaztea Ameriketako Estatu Batuetara joan ziren, Europan Bigarren Mundu Gerra zegoelako.
New York-en, “Fith Avenue”-n Dalik biltegi bat dekoratu zuen, baina bere baimen gabe, biltegiko jabeak aldaketak egin zituen. Hori dela eta, Dalik erakusleihoa apurtu zuen eta poliziek Dali atxilotu zuten. Epaileak aske utzi zuen. Izan ere, epaileak egile-eskubideak defendatzen zegoela hartu zuen irizpide.
1949tik aurrera, Dali Katalunian bizi izan zen. Horregatik, Dalik surrealismo beste artistekin arazoak eduki zituen, lagunek ez baitzuten ulertzen zelan Dalik Espainiako diktaduran bizi ahal zen. Apurka-apurka, Dalik katolizismoa hartu zuen bere erlijiotzat. Erlijioarekiko aldaketan, Hiroshimako lehergailua eta garai nuklearraren hasierak eragina eduki zuten.
1960tik 1974ra bitartean, Dali-k bere etxean Figueresen antzokia eta museoa eraiki zituen. Garai honetan, Dali pertsona ezaguna zen eta gauza ezberdinak egiten zituen. Horri lotuta, 1968. urtean Dalik telebistan txokolate baten iragarkia egin zuen. Hurrengo urtean, “Chupa Chups” irudia diseinatu zuen, baita Eurovisionen publizitate kanpainan parte hartu ere. 1980an Dali eta emaztearen egoera fisikoa ez zen ona. Dalik Parkinson gaixotasuna pairatu zuen. 1982an, Joan Karlos I.a erregeak Dali “Púbol”-eko markes izendatu zuen. Horren ondorioz, Dalik erregearentzat azkeneko margoa egin zuen, “Cabeza de Europa” izenekoa. Urte berean, emaztea hil zen. Gainera, Dalik bere buruaz beste egin nahi izan zuen, baina ez zuen lortu. Horregatik, etxe aldaketa egin zuen; Figueresetik Púbol gaztelura joan zen, baina etxe honetan ere istripu bat eduki zuen, bere logelak sua hartu zuen, nahiz eta Dali bizirik irten zen. Guzti honen ondorioz, Dali Figuereseko etxera itzuli zen. Badirudi azkeneko urteetako margoak Dalirenak ez izatea. Izan ere, zaintzaileek Dali margo zuriak sinatzera behartu zuten susmoa dago.
1989an, Dali Figuereseko etxean musika entzuten hil zen. Gala-Salvador Dali fundazioa Daliren ondare kudeatzailea da.
Margolan ezagunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Muchachachita en la ventana (1925)
- El gran masturbador (1929)
- El hombre invisible (1929)
- Los placeres iluminados (1929)
- La persistencia de la memoria (1931)
- Construcción blanda con judías hervidas (1936)
- Atletas cósmicos (1943)
- Sueño causado por el vuelo de una avispa alrededor de una granada momentos antes de despertar (1944)
- Mi esposa desnuda (1945)
- Leda atómica (1949)
- Cabeza Rafaelesque explotando (1951)
- Galatea de las esferas (1952)
- Crucifixión (1954)
- Descubrimiento de América (1955)
- La Toile Daligram (1972)
- Dalí pintando a Gala por detrás (1973)
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Carré d'Art (Salvador Dali), Jean-Pierre Thiollet, Anagramme, 2008. ISBN 2-35035-189-6
Kanpo loturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Salvador Dalí  |
- (Katalanez)(Gaztelaniaz)(Ingelesez)(Frantsesez) Fundació Gala-Salvador Dalí
