Filipe IV.a Espainiakoa
Txantiloi:Agintari infotaula Filipe IV.a Espainiakoa (Valladolid, 1605eko apirilaren 8a - Madril, 1665eko irailaren 17), ezizenez Handia edo Errege-planeta, 1621-1665 bitartean Espainiako erregea eta 1621-1640 bitartean Portugalgo erregea (Filipe III.a Portugalgoa) izan zen. Bere 44 urte eta 170 eguneko erreinaldia Habsburgo leinuko luzeena izan zen eta Espainiako historiako bigarrena, Filipe V.arena eta gero.
Filipe IV.aren garaian, Europa protestantearen eta Frantzia katolikoaren aurkako guda etengabeak Espainiaren beheraldia ekarri zuen, eta betiko bukatu zen Espainiak Europan zuen nagusitasuna.
Biografia
Filipe III.a Espainiakoaren eta Margarita Austriakoaren semea zen. 1621ean, 15 urte zituela, aita hil eta Espainia eta Portugalgo errege bilakatu zen[1].
Aginpidea bere begikoen eskuetan utzi zuen, Olivares konde-dukearengan bereziki. Hau Espainiak Europan zuen nagusigoa mantentzen saiatu zen. Garai hartan gerra ugari izan ziren: Frantzian, Valtellinako arazoa zela medio, eta Italiako Alpeetan; Flandesko gerrak ere segitzen zuen; Spinolak Breda hartu zuen; Hogeita Hamar Urteko Gerran parte hartu zuen, Nordlingengo garaipenarekin (1634) eta Rocroiko porrotarekin (1643).
1643an, Olivares kargutik kendu ondoren, erregeak berak hartu zuen gobernatzeko erantzukizuna Luis Mendez de Haro Olivaresen iloba eta Medina de las Torresko dukearen laguntzaz. 1659an Frantziaren aurkako gerra amaitu zen, Faisaien uhartean sinatu zen Pirinioetako Hitzarmenarekin.
Barne politikan, berriz, Bizkaian (Gatzaren matxinada, 1631-1634), Katalunian eta Portugalen matxinadak gertatu ziren, eta Portugalek askatasun osoa lortu zuen.
Ezkontza eta seme-alabak
- 1615eko abuztuaren 17an Bordelen, ordezkarien bitartez, Henrike III.a Nafarroakoaren alaba zen Elisabet Borboikoarekin ezkondu zen. Urte bereko azaroaren 25ean Konpantzian elkartu eta berriro Burgosko katedralean ezkontza errepikatu zuten. Zazpi seme-alaba izan zituzten:
- Maria Margarita (1621)
- Margarita Maria Katalina (1623)
- Maria Eugenia (1625–1627)
- Elisabet Maria Teresa (1627)
- Baltasar Karlos (1629–1646), Asturiasko printzea
- Maria Ana Antonia (1636)
- Maria Teresa (1638–1683), Luis XIV.a Frantziakoarekin ezkondu zena.
- Elisabet 1644an hil ostean, 1649an Felipe bere iloba Mariana Austriakoarekin ezkondu zen. Bost seme-alaba izan zituen:
- Margarita Teresa (1651-1673), Leopoldo I.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoarekin ezkondu zena.
- Maria Ambrosia de la Concepción (1655)
- Filipe Prospero (1657-1661), Asturiasko printzea.
- Fernando Tomas (1658–1659)
- Karlos (1661–1700), oinordekoa
- María Calderón maitaleakin seme bat izan zuen:
- Joan Jose (1629–1679)
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2013/04/23 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Filipe IV.a Espainiakoa |
Egungoa: Felipe VI.a Fernando II.a eta Elisabet I.a • Joana eta Filipe I.a • Joana eta Karlos I.a • Filipe II.a • Filipe III.a • Filipe IV.a • Karlos II.a • Filipe V.a • Luis I.a • Fernando VI.a • Karlos III.a • Karlos IV.a • Josef I.a • Fernando VII.a • Elisabet II.a • Amadeo I.a • Alfontso XII.a • Alfontso XIII.a • Juan Carlos I.a |  | |
Portugalgo errege-erreginak | ||
|---|---|---|
| Borgoinako leinua (1139–1383) | .svg) | |
| Aviz leinua (1385–1495) | ||
| Aviz-Beja leinua (1495–1580) | ||
| Habsburgo leinua (1581–1640) | ||
| Braganza leinua (1640–1853) | Joan IV.a • Alfontso VI.a • Petri II.a • Joan V.a • Josef I.a • Maria I.a Petri III.arekin batera • Joan VI.a • Petri IV.a • Maria II.a • Mikel I.a • Maria II.a Fernando II.arekin batera | |
| Braganza-Coburg leinua (1853–1910) | ||
Egungoa: Leonor (2014–egun) Henrike (1388–1390) • Maria (1402–1405) • Joanes (1405–1406) • Katalina (1423–1424) • Leonor (1424–1425) • Henrike (1425–1454) • Joana (1462–1464) • Alfontso (1464–1468) • Elisabet (1468–1470) • Elisabet (1470–1478) • Joanes (1478–1497) • Elisabet (1497–1498) • Mikel (1498–1500) • Joana (1502–1504) • Karlos (1504–1516) • Filipe (1527–1556) • Karlos (1556–1568) • Fernando (1571–1578) • Diego (1578–1582) • Filipe (1582–1598) • Filipe (1605–1621) • Baltasar Karlos (1629–1646) • Filipe Prospero (1657–1661) • Karlos (1661–1665) • Josef Fernando (1698–1699) • Luis (1709–1724) • Fernando (1724–1746) • Karlos (1759–1788) • Fernando (1788–1808) • Elisabet (1830–1833) • Maria Elisabet (1851–1857) • Alfontso (1857–1868) • Manuel Filiberto (1871–1873) • Maria Elisabet (1875–1880) • Maria Mercedes (1880–1904) • Alfontso (1907–1931) • Filipe (1977–2014) |  | |