Nazioarteko Unitate Sistema

Nazioarteko Unitate Sistema (frantsesezko Système international d'unités-tik SI laburtuta) sistema metrikoaren bertsio berria da. Unitate sistemarik hedatu eta erabiliena da, bai merkataritza eta bai zientzian.

Historia

Sistema metrikoa Frantziako Luis XIV.ak aukeratutako zientzialari talde batek sortu zuen, beraien artean Antoine Lavoisier aurkitzen zela. Frantziako iraultzaren ondoren gobernu berriak sistema hau hartu zuen.

Unitateen ikurrak eta zenbakiak idazteko printzipio orokorrak 9. CGPMan proposatu ziren lehenengoz (1948, 7. erabakia). Geroago ISO nazioarteko normalkuntzarako erakundearen ISO/TC 12 komite teknikoak onartu eta osatu zituen eta ISO 31, Kantitateak eta unitateak araudia argitaratu zuen; era berean IEC nazioarteko komisio elektroteknikoaren IEC/TC 25 komite teknikoak IEC 60027 araudia argitaratu zuen. Gaur egun bi erakundeak ari dira arauak batera aztertzen eta ISO/IEC 80000, Kantitateak eta unitateak araudi bateratua argitaratzen.

Magnitude

Magnitude bat materiaren edozein ezaugarri neurgarri da. Hura neurtzeko, neurri-unitate bat erabiltzen da, haren izaera bereko kantitate bat, bere barnean zenbat aldiz hartzen duen jakiteko.

SI sisteman doitasun handiz lor daitezkeen kopuruak finkatzen dira, edozein tokitan eta denboratan errepikatuak izateko modukoak direla.

Oinarrizko magnitude

SI sistemaren oinarrizko magnitudeak 7 dira, hurrengo taulan agertzen direnak:

Magnitudea	Izena	Ikurra	Oharrak
Luzera	metro	m	argiaren abiaduraren arabera definitzen da
Masa	kilogramo	kg	lege fisikoetan oinarrituriko definizioa bilatzen ari da
Denbora	segundo	s	denbora atomikoaren arabera definitzen da
Korronte elektrikoaren intentsitatea	anpere	A	eremu elektrikoaren arabera definitzen da
Tenperatura	kelvin	K
Substantzia kantitatea	mol	mol	ikus, gainera, Avogadroren zenbakia
Argi-intentsitatea	kandela	cd

Magnitude eratorriak

SI sistemaren unitate eratorriak oinarrizko unitateen biderketez (zatiketez) eta berreketez sortutako unitateak dira.

Unitate eratorri koherenteak 1 ez den ezelako zenbakizko faktorerik hartzen ez duten biderketez (zatiketez) eta berreketez osatuak daude.

SI sistemaren oinarrizko unitateek eta unitate eratorri koherenteek "SI-ren unitate koherenteen multzoa" deitutako unitate multzoa osatzen dute.

Izen eta ikur berezizko unitate eratorriak

Unitate eratorri koherenteen artean 22 unitatek izen eta ikur bereziak dituzte SI sisteman, honako hauek:

Magnitude eratorria	Unitatearen izena	Ikurra	Beste unitateen arabera	Oinarrizko unitateen arabera
Azalera	metro karratu	S	ha (hektarea)	m2
Bolumena	metro kubiko	V	L (dm3)	m3
Dentsitatea	kilogramo metro kubikoko	d	g/l	kg/m3
Abiadura	metro segundoko	v	km/h	m/s
Azelerazioa	metro segundo karratuko	a		m/s2
Indarra	newton	N	kp	m kg s-2
Presioa	pascal	Pa	N/m2, atm, mm Hg
Energia, lana, bero kopurua	joule	J	kWh	m2 kg s-2
Potentzia	watt	W	J/s	m2 kg s-3
Karga elektrikoa, elektrizitate kopurua	coulomb	C		s A
Potentzial elektrikoaren diferentzia, indar elektroeragilea	volt	V	W/A	m2 kg s-3 A-1
Angelu laua	radian	rad	1	m/m
Angelu solidoa	steradian	sr	1	m2/m2
Frekuentzia edo Maiztasuna	hertz	Hz		s-1
Kapazitantzia	farad	F	C/V	m-2 kg-1 s4 A2
erresistentzia elektrikoa	ohm		V/A	m2 kg s-3 A-2
Konduktantzia elektrikoa	siemens	S	A/V	m-2 kg-1 s3 A2
Fluxu magnetikoa	weber	Wb	V s	m2 kg s-2 A-1
Fluxu magnetikoaren dentsitatea	tesla	T	Wb/m2	kg s-2 A-1
Induktantzia	henry	H	Wb/A	m2 kg s-2 A-2
Celsius tenperatura	Celsius gradua	°C		K
Argi fluxua	lumen	lm	cd sr	cd
Iluminantzea	lux	lx	lm/m2	m-2 cd
Erradionuklido baten aktibitatea	becquerel	Bq		s-1
Xurgatutako dosia	gray	Gy	J/kg	m2 s-2
Dosi baliokidea	sievert	Sv	J/kg	m2 s-2
Aktibitate katalitikoa	katal	kat		s-1 mol

SI ikurrentzako arauak

SI unitateen ikurrak (eta SIarenak ez diren unitate askorenak ere) hurrengo arauak jarraituz idazten dira:

1. Ikurrentzat «roman» motako tipoak erabiltzen dira. Normalean, unitateen ikurretan hizki txikiak erabiltzen dira, baina unitatearen izena pertsona baten izenetik badator ikurraren lehenengo hizkia larria da. Unitatearen izena bere osotasunean idazten denean beti idazten da letra txikiz, perpausa baten lehenengo hitza ez bada. Salbuespen bakarra «Celsius gradua» da.
2. Unitateen ikurrak ez dira aldatzen pluralean.
3. Unitateen ikurren atzean ez da jartzen puntu bat, esaldi baten amaierakoa ez bada.

Ikus, gainera

• SI aurrizkiak
• Pisuen eta Neurrien Nazioarteko Bulegoa

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Nazioarteko Unitate Sistema

• (Ingelesez) (Frantsesez) BIPM Bureau International des Poids et Mesures (Nazioarteko Unitate Sistema mantentzeko agentzia)