Nazioarteko Unitate Sistema
Nazioarteko Unitate Sistema (frantsesezko Système international d'unités-tik SI laburtuta) sistema metrikoaren bertsio berria da. Unitate sistemarik hedatu eta erabiliena da, bai merkataritza eta bai zientzian.
Eduki-taula
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sistema metrikoa Frantziako Luis XIV.ak aukeratutako zientzialari talde batek sortu zuen, beraien artean Antoine Lavoisier aurkitzen zela. Frantziako iraultzaren ondoren gobernu berriak sistema hau hartu zuen.
Unitateen ikurrak eta zenbakiak idazteko printzipio orokorrak 9. CGPMan proposatu ziren lehenengoz (1948, 7. erabakia). Geroago ISO nazioarteko normalkuntzarako erakundearen ISO/TC 12 komite teknikoak onartu eta osatu zituen eta ISO 31, Kantitateak eta unitateak araudia argitaratu zuen; era berean IEC nazioarteko komisio elektroteknikoaren IEC/TC 25 komite teknikoak IEC 60027 araudia argitaratu zuen. Gaur egun bi erakundeak ari dira arauak batera aztertzen eta ISO/IEC 80000, Kantitateak eta unitateak araudi bateratua argitaratzen.
Magnitude[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Magnitude bat materiaren edozein ezaugarri neurgarri da. Hura neurtzeko, neurri-unitate bat erabiltzen da, haren izaera bereko kantitate bat, bere barnean zenbat aldiz hartzen duen jakiteko.
SI sisteman doitasun handiz lor daitezkeen kopuruak finkatzen dira, edozein tokitan eta denboratan errepikatuak izateko modukoak direla.
Oinarrizko magnitude[aldatu | aldatu iturburu kodea]
SI sistemaren oinarrizko magnitudeak 7 dira, hurrengo taulan agertzen direnak:
Magnitudea | Izena | Ikurra | Oharrak |
---|---|---|---|
Luzera | metro | m | argiaren abiaduraren arabera definitzen da |
Masa | kilogramo | kg | lege fisikoetan oinarrituriko definizioa bilatzen ari da |
Denbora | segundo | s | denbora atomikoaren arabera definitzen da |
Korronte elektrikoaren intentsitatea | anpere | A | eremu elektrikoaren arabera definitzen da |
Tenperatura | kelvin | K | |
Substantzia kantitatea | mol | mol | ikus, gainera, Avogadroren zenbakia |
Argi-intentsitatea | kandela | cd |
Magnitude eratorriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
SI sistemaren unitate eratorriak oinarrizko unitateen biderketez (zatiketez) eta berreketez sortutako unitateak dira.
Unitate eratorri koherenteak 1 ez den ezelako zenbakizko faktorerik hartzen ez duten biderketez (zatiketez) eta berreketez osatuak daude.
SI sistemaren oinarrizko unitateek eta unitate eratorri koherenteek "SI-ren unitate koherenteen multzoa" deitutako unitate multzoa osatzen dute.
Izen eta ikur berezizko unitate eratorriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Unitate eratorri koherenteen artean 22 unitatek izen eta ikur bereziak dituzte SI sisteman, honako hauek:
SI ikurrentzako arauak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
SI unitateen ikurrak (eta SIarenak ez diren unitate askorenak ere) hurrengo arauak jarraituz idazten dira:
- Ikurrentzat «roman» motako tipoak erabiltzen dira. Normalean, unitateen ikurretan hizki txikiak erabiltzen dira, baina unitatearen izena pertsona baten izenetik badator ikurraren lehenengo hizkia larria da. Unitatearen izena bere osotasunean idazten denean beti idazten da letra txikiz, perpausa baten lehenengo hitza ez bada. Salbuespen bakarra «Celsius gradua» da.
- Unitateen ikurrak ez dira aldatzen pluralean.
- Unitateen ikurren atzean ez da jartzen puntu bat, esaldi baten amaierakoa ez bada.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- (Ingelesez) (Frantsesez) BIPM Bureau International des Poids et Mesures (Nazioarteko Unitate Sistema mantentzeko agentzia)
|