Bernardo Bertolucci

Bernardo Bertolucci
(2011) Irudi gehiago
Ahotsa
Epaimahaiko presidentea Cannesko Zinemaldian 1990 - 1990 ← Wim Wenders - Roman Polański →
Bizitza
Jaiotza	Parma, 1941eko martxoaren 16a
Herrialdea	Italia Italiako Erresuma  (1941eko martxoaren 16a -  1946ko ekainaren 18a) Italia  (1946ko ekainaren 18a -  2018ko azaroaren 26a)
Bizilekua	Parma
Heriotza	Erroma, 2018ko azaroaren 26a (77 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza: birikako minbizia
Familia
Aita	Attilio Bertolucci
Ezkontidea(k)	Adriana Asti Maria Paola Maino  (1967 -  1972) Clare Peploe  (1979 -  2018ko azaroaren 26a)
Anai-arrebak	ikusi Giuseppe Bertolucci
Hezkuntza
Heziketa	Erromako La Sapienza Unibertsitatea
Hizkuntzak	italiera ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	film-zuzendaria, gidoilaria, zinema ekoizlea, zinema aktorea, film-muntatzailea, poeta, antzerkigilea eta film screenwriter (en)
Jasotako sariak	ikusi Zuzendari onenaren Oscar Saria  (1987) : The Last Emperor Egokitutako gidoi onenaren Oscar Saria  (1987) : The Last Emperor Sutherland Trophy  (1970) : The Conformist (en) National Society of Film Critics Award for Best Director  (1971) : The Conformist (en) Golden Globe Award for Best Screenplay  (1987) : The Last Emperor Zuzendari onenaren Urrezko Globo Saria  (1987) : The Last Emperor Directors Guild of America Award for Outstanding Directing – Feature Film  (1987) : The Last Emperor David di Donatello for Best Director  (1988) : The Last Emperor David di Donatello for Best Film  (1988) : The Last Emperor César Award for Best Foreign Film  (1988) : The Last Emperor BAFTA Award for Best Film  (1989) : The Last Emperor Leopard of Honour  (1997) Arte Ederretako Merituaren Urrezko Domina  (2001) Grand Officer of the Order of Merit of the Italian Republic  (1988ko ekainaren 2a) European Film Academy Special Jury Award  (1988) : The Last Emperor European Film Academy Lifetime Achievement Award  (2012) Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan honorary doctorate from the University of Parma  (2014ko abenduaren 16a)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Bernardo Bertolucci (Parma, 1941eko martxoaren 16 - Erroma, 2018ko azaroaren 26) italiar idazle eta zinema zuzendaria izan zen. Bere bizitzako zenbait gai (gurasoekiko maitasuna, haurtzaroa) eta obsesio pertsonalak oinarri dituen estilo berezia moldatu zuen; bertan erromantizismoa, kritika soziala, opera eta nouvelle vague frantsesaren izpiritua biltzen dira. Marxistatzat jotzen zuen bere burua. Last Tango in Paris, Novecento eta The Last Emperor dira haren filmarik ezagunenak; azken horrek bederatzi Oscar sari jaso zituen, zuzendari onenarena barne.

Bizitza

Attilio Bertolucci poeta eta zinema kritikariaren eta Ninetta Giovanardi irakaslearen semea, txikitatik heldu zion poesiari, eta hainbat lan argitaratu zituen Erromako Unibertsitatean ikasketak egiten ari zela. Haren anaia Giusepperekin batera hasi zen zineman murgiltzen: kamera txiki bat eskuetan, inguruko kontuak grabatzen aritzen ziren bi anaiak; harik eta, aitaren laguna zen Pier Paolo Pasolini italiar zinemagile ospetsuaren bultzadari esker, industrian sartzea lortu zuen arte. Pasoliniren laguntzailea izan zen Accatone (1961) filmean, 20 urte zituela. Handik urtebetera ekoitzi zuen bere lehen lana: La commare secca. Erromako aldirietako bizitza deskribatzen zuen pelikulak, baina oharkabean pasatu zen.

Aita eta Pasolini, biak izan zituen eredu; eta, ideologikoki ere eragin zuten zinemagile gaztearengan, marxismoaren gertukoak baitziren biak. 1969an hasi zen Italiako Alderdi Komunistarekin harremanetan; 1968ko maiatzeko gertakarien ondoren. Parisen bertan bizi izan zuen 1968ko maiatza Bertoluccik, eta han bizi izandakoak bizitza osorako aztarna utzi ziola aitortu zuen behin baino gehiagotan.

1970eko hamarkadan ekoitzitako pelikulekin lortu zuen arrakasta: La strategia del ragno eta Il Conformista lanekin. Musoliniren erregimen faxistan kokatutako istorioa kontatzen du azken lan horrek, eta Oscar Sarietarako izendatuta egon zen, gidoiagatik. Nolanahi ere, ondoren ekoitzitako filmek izan zuten oihartzunak handitu zuten zinemagilearen itzala.

Estreinatu zutenetik polemikari lotuta egon zen Last Tango in Paris (1972), zuen erotismoagatik. Estreinatu eta jarraian filma zentsuratu zuten Italian, eta bi hilabeteko espetxe zigorra ere ezarri zioten zuzendariari, “lizunkeria” leporatuta. Are, bost urtez, boto eskubidea kendu zioten. Italian ez eze, beste hainbat herrialdetan ere debekaturik egon zen Last Tango In Paris: frankismoaren menpe zeuden Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroa Garaian, kasurako. Ipar Euskal Herriko zinemetara jo zuten askok lana ikustera.

Zentsura ez zen izan pelikularen arazo bakarra, bortxaketaren itzala ere izan baitzuen filmak. Marlon Brando aktore eta pertsonaia nagusiak Maria Schneider bortxatu zuen filmean, zuzenean, eta Bertolucciren onespenarekin egin zuela azaldu zuen Schneiderrek, gerora. Orduan, inork ez zuen emakumearen akusazioa sinistu, baina kasua berriz azaldu zen jendaurrera 2016an. Bertoluccik aitortu zuenez: “Ez nuen nahi Schneiderrek umiliatze momentu hori antzeztea, zuzenean sentitzea nahi nuen”. Schneider hil eta bost urtera onartu zuen bortxatzea zinemagileak, baina ez zuen damu izpirik agertu. “Errudun sentitzen naiz, baina ez naiz damutzen”.

Gertatutakoak gertatuta ere, garaiko zinemagintzaren ikurra izan zen pelikula eta, Oscar Sarietan, zuzendaririk onenaren saria jasotzeko hautagaia izan zen Bertolucci. Arrakastaz beterik zegoela ondu zuen bere ibilbideko egitasmorik handiena: Novecento (1976). Robert de Niro, Donald Sutherland, Gerard Depardieu eta Burt Lancaster aktore ezagunek parte hartu zuten filmean. XX. mendeko lehen hamarkaden historia du ardatz; zehazki, Italiako faxismoaren hastapenetik, erregimenaren erorketara bitarteko aldia kontatu zuen zinemagileak, 314 minutuko iraupena duen filmean. Komunismo italiarrari gorazarre egitea leporatu zioten Bertolucciri, eta filma zabaltzeko arazoak izan zituen horregatik.

Nahiko oharkabean igaro ziren La luna (1979) eta La tragedia di un uomo ridicolo (1981), baina 1987an indartsu bueltatu zen pantaila handira. The Last Emperor-en Pu Yi Txinako azken enperadorearen bizitza kontatu zuen, eta arrakasta handia izan zuen, bederatzi Oscar sari irabazteraino —besteak beste, film eta zuzendari onenarenak—. Handik aurrera, film komertzialak —Little Buddha (1993)—, eta pertsonalagoak —O ballo da sola (1996), Besieged (1998)—, tartekatu zituen. 2003an gauzatu zuen 1968ko maiatzari buruzko The Dreamers filma. Novecento-ren hirugarren atala filmatzeko aukera aztertzen ari zela sortu zitzaion film hori egiteko ideia; Bertoluccik adierazi zuen 1968ko gertakariei buruzko ezagutza eskasa zegoela, eta hutsune hori bete nahi zuela filmarekin. 2012an azkeneko filma egin zuen: Io e Te. 2018an hil zen, 77 urte zituela, gaixotasun luze baten ondorioz.

Filmografia

• La commare secca (1962)
• Prima della rivoluzione (1962)
• La Via del petrolio (1965)
• Il Canale (1966)
• Partner (1968)
• Amore e rabbia (1969, "il Fico Infruttuoso" atala)
• La Strategia del ragno (1970)
• Il Conformista (1971)
• Ultimo tango a Parigi (1973)
• 1900 (edo Novecento, 1976)
• La Luna (1979)
• La Tragedia di un uomo ridicolo (1981)
• The Last Emperor (1987)
• The Sheltering Sky, (1990)
• Little Buddha (1993)
• Stealing Beauty (1996)
• L'assedio (1998)
• Ten Minutes Older: The Cello (2002)
• The Dreamers (2003)
• Io e te (2012)

Urtea	Izenburua	Kredituetan			Oharrak
		Zuzendaria	Gidoigilea	Ekoizlea
1962	La Commare Secca	Bai	Bai	Ez
1964	Before the RevolutionPrima della rivoluzione	Bai	Bai	Ez
1967	How to Win a Billion... and Get Away with It	Ez	Bai	Ez
1968	Partner	Bai	Bai	Ez	Nominatua - Golden Lion
	Once Upon a Time in the West	Ez	Bai	Ez
1969	Amore e Rabbia	Bai	Bai	Ez	Zatia: Agonia Nominatua - Golden Bear
1970	The Conformist	Bai	Bai	Ez	Nominatua - Academy Award for Best Adapted Screenplay Nominatua - Golden Bear
	The Spider's Stratagem	Bai	Bai	Ez
1972	Last Tango in ParisUltimo tango a Parigi	Bai	Bai	Ez	Nominatua - Academy Award for Best Director Nominatua - Directors Guild of America Award for Outstanding Directing Nominatua - Golden Globe Award for Best Director
1976	1900 (edo Novecento)	Bai	Bai	Ez
1979	La Luna	Bai	Bai	Ez
1981	Tragedy of a Ridiculous Man	Bai	Bai	Ez	Nominatua - Palme d'Or
1987	The Last Emperor	Bai	Bai	Ez	Academy Award for Best Director Academy Award for Best Adapted Screenplay BAFTA Award for Best Film César Award for Best Foreign Film David di Donatello for Best Director David di Donatello for Best Screenplay Directors Guild of America Award for Outstanding Directing Golden Globe Award for Best Director Golden Globe Award for Best Screenplay Nominatua - BAFTA Award for Best Direction
1990	The Sheltering Sky	Bai	Bai	Ez	Nominatua - Golden Globe Award for Best Director
1993	Little Buddha	Bai	Bai	Ez
1996	Stealing Beauty	Bai	Bai	Ez	Nominatua - David di Donatello for Best Director Nominatua - Palme d'Or
1998	BesiegedL'assedio	Bai	Bai	Ez	Nominatua - David di Donatello for Best Director
2001	The Triumph of Love	Ez	Bai	Bai
2002	Ten Minutes Older: The Cello	Bai	Bai	Ez	Zatia: Histoire d'eaux
2003	The Dreamers	Bai	Ez	Ez
2012	Me and YouIo e te	Bai	Bai	Ez	Nominatua - David di Donatello for Best Film Nominatua - David di Donatello for Best Director Nominatua - David di Donatello for Best Screenplay
2021	The Echo Chamber	Ez	Bai	Bai

Documentalak

Urtea	Izenburua	Kredituetan		Oharrak
		Zuzendaria	Gidoigilea
1966	Il canale	Bai	Bai	Dokumental laburra
1971	La salute è malata	Bai	Ez
1984	L'addio a Enrico Berlinguer	Bai	Bai
1989	12 registi per 12 città	Bai	Ez	Zatia: Bologna

Kanpo estekak

• Larrabe Arnaiz, Ainhoa, Bortxaren itzala duen ikurra, Berria egunkaria, 2018ko azaroak 27, berria.eus
• Lizarralde, Mikel, Bernardo Bertolucci hil da, Berria egunkaria, 2018ko azaroak 26, berria.eus

• Datuak: Q53009
• Multimedia: Bernardo Bertolucci