Martxoaren 16

Martxoaren 16a gregoriotar egutegiaren urteko hirurogeita hamabosgarren eguna da, 76.a bisurteetan. 290 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Jose Iraragorri Jaiotza: Basauri, 1912 Heriotza: Galdakao, 1983ko apirilaren 27a Mikel Iturria Jaiotza: Urnieta, 1992 Eneko Agirre Jaiotza: Eibar, 1968 Jose Maria Maguregi Jaiotza: Ugao, 1934 Heriotza: Bilbo, 2013ko abenduaren 30a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan James Madison Jaiotza: Port Conway (en) , 1751 Heriotza: Montpelier (en) , 1836ko ekainaren 28a Richard Stallman Jaiotza: Manhattan, 1953 Sully Prudhomme Jaiotza: Parisko 10. barrutia, 1839 Heriotza: Châtenay-Malabry, 1907ko irailaren 7a Bernardo Bertolucci Jaiotza: Parma, 1941 Heriotza: Erroma, 2018ko azaroaren 26a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Martxoaren 16ko jaiotzak Vladimir Komarov • Victor Garber • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Jesus Maria Leizaola Jaiotza: Donostia, 1896ko irailaren 7a Heriotza: Donostia, 1989 Isidoro Fagoaga Jaiotza: Bera, 1893ko apirilaren 4a eta 1895eko apirilaren 4a Heriotza: Donostia, 1976 Alfredo Goienetxe Jaiotza: Donostia, 1937ko abenduaren 15a Heriotza: Briviesca, 2002 Emilio Sánchez Cayuela Jaiotza: Iruñea, 1907ko urriaren 6a Heriotza: Iruñea, 1993 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Marko Aurelio Jaiotza: Erroma, 121eko apirilaren 26a Heriotza: Vindobona, 180 Selma Lagerlof Jaiotza: Mårbacka (en) , 1858ko azaroaren 20a Heriotza: Mårbacka (en) , 1940 Ibn Khaldun Jaiotza: Tunis, 1332ko maiatzaren 27a Heriotza: Kairo, 1406 Constantin Brâncuși Jaiotza: Hobița (en) , 1876ko otsailaren 19a Heriotza: Paris, 1957 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Martxoaren 16ko heriotzak Nicolas de Staël • Gunnar Ekelöf • Princess Victoria, Duchess of Kent and Strathearn • Egon Friedell • Johann Rudolf Glauber • Edward Augustus Freeman • Antoine Lacroix • Seonjo of Joseon • T-Bone Walker • Eskuz gaurkotu

Gertaerak K. a. 597 - Nabukodonosor II.a babiloniarren erregeak Jerusalem bereganatu zuen. 1521 - Magallaes eta Elkano Filipinetan lehorreratu ziren. 1802 - AEBtan West Pointeko akademia militarra sortu zuten 1935 - Adolf Hitlerrek Versaillesko Itunaren haustura iragarri zuen Wehrmacht-aren sorrerarekin (Alemania naziko indar armatuak). 1978 - Aldo Moro (irudian) Italiako lehen ministro ohia bahitu zuten Brigada Gorriek (maiatzaren 9an hil zuten). + Gertaera gehiago... Egutegia << Martxoa >> A Aa Az Og Os L I   1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2022 Aurreko eta hurrengo urteetan 2019: larunbata 2020: astelehena 2021: asteartea 2023: osteguna 2024: larunbata 2025: igandea Izendegia Santutegia: Heriberto Koloniakoa, José Gabriel Brochero, Joan de Brébeuf Seaska egutegia: Eusebe eta Xaxi.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1972 - Poliziak Jon Goikoetxea ETAko kidea hil zuen Elizondon.
• 1978 - ETAk Esteban Beldarrain Madariaga Bilboko udaleko alkateordea erail zuen.
• 1979 - ETAk Jose Maria Maderal Oleaga zibila erail zuen Bilbon.
• 2010 - ETAk jendarme bat hil zuen ustekabeko tiroketa batean Paristik gertu.
• 2015 - Gasteizko autobus geltokia inauguratu zen.

Mundua

• K. a. 597 - Babiloniarrek Jerusalem hartu zuten eta Jehoiachin-en ordez Zedekiah egin zuten errege.
• 1802 - AEBtan West Pointeko akademia militarra sortu zuten
• 1935 - Adolf Hitlerrek Versaillesko Itunaren haustura iragarri zuen Wehrmacht-aren sorrerarekin (Alemania naziko indar armatuak).
• 1968 - Estatu Batuetako Armadako unitate militar batek Mỹ Laiko sarraskian 504 lagun hil zituen.
• 1988 - Halabjako eraso kimikoa gertatu zen, gutxienez 5.000 hildako inguru eragin zituena.
• 1988 - Milltown hilerriko erasoa: Belfast hiriko Milltown hilerrian, UDA talde paramilitar loialistako Michael Stone kideak hiru pertsona hil eta 60 zauritu zituen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1871 - Marina, Emilio Arrieta nafar konposatzailearen musika eta Francisco Camprodónen eta Miguel Ramos Carriónen libretoa duen zarzuela estreinatu zen Madrilgo Errege Antzokian.
• 2013ko Arabako Bertsolari Txapelketaren finala Oihane Pereak irabazi zuen, hirugarren aldiz.

Mundua

• 1956 - The Searchers ("Bilatzaileak") filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu eta John Wayne, Jeffrey Hunter, Vera Miles, Ward Bond eta Natalie Wood aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1979 - The China Syndrome ("Txinako Sindromea") filma estreinatu zen, James Bridgesek zuzendu eta Jane Fonda, Jack Lemmon eta Michael Douglas aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1990 - Lord of the Flies ("Eulien Jauna") filma estreinatu zen, William Golding idazlearen izen berdineko Lord of the Flies eleberrian oinarritua zegoelarik.

Kirolak

Mundua

• 2013 - Galesko errugbi selekzioak 2013ko Sei Nazioen Txapelketa irabazi zuen.
• 2019ko Sei Nazioen Txapelketa: Galesek bere 27. txapelketa eskuratu zuen eta partida guztiak irabazi zituenez Slam nagusia eta Koroa hirukoitza ere bai.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1754 - Manuel Enparan, gipuzkoar noble eta kapitaina (h. 1801).
• 1880 - Felix Garcia Larratxe, nafar farmazialari eta politikari abertzalea (h. 1962).
• 1895 - Jose Markiegi, euskal idazle eta itzultzailea (h. 1936).
• 1908 - Kastora Irigoien, bizkaitar panderojolea (h. 1994).
• 1912 -
  • Ziriako Andonegi, Kuireka, gipuzkoar jostuna eta euskal idazlea (h. 1982).
  • Jose Iraragorri, Chato, euskal herritar futbolaria (h. 1983).
  • Sabicas, nafar flamenko gitarrajolea (h. 1990).
• 1913 - Ramón Lekuona, gipuzkoar futbolaria (h. 1999).
• 1922 - Benita Uribarrena, PCEko bizkaitar militantea eta Emakume Antifrankisten Espainiako Batasuneko ekintzailea (h. 2011).
• 1930 - Marcel Queheille, zuberoar txirrindularia (h. 2021).
• 1933 - Alatz Robles-Arangiz, euskal idazlea.
• 1934 - Jose Maria Maguregi, Magu, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 2013).
• 1946 -
  • Patxi Izko, nafar enpresaburua, Osasunako presidente ohia.
  • José Antonio Santamaría, gipuzkoar futbolari eta ostalaritza-enpresaburua (h. 1993).
  • Carlos Trevilla, bizkaitar sindikalista.
• 1953 - Xabier Jose Loidi, bizkaitar ikertzaile, botanikari, pteridologo eta EHUko irakaslea.
• 1960 - Agustin Mujika, Takolo, euskal pailazoa.
• 1968 - Eneko Agirre, EHUko gipuzkoar irakaslea, Ixa Taldeko kidea eta HiTZ zentroko zuzendaria.
• 1976 - Aiora Errenteria, bizkaitar abeslari, kantagile eta irakaslea, Zea Mays taldeko kidea.
• 1980 - Adela Úcar, euskal herritar kazetaria.
• 1986 -
  • Ricardo de Burgos, bizkaitar futbol arbitroa.
  • Héctor González, bizkaitar txirrindularia.
• 1990 - Nagua Alba, gipuzkoar politikaria, Ahal Dugu alderdiko Euskadiko idazkari nagusia.
• 1991 - Beatriz Chivite, nafar idazlea.
• 1992 - Mikel Iturria, gipuzkoar txirrindularia.
• 1995 - Adrián Vallés Iñarrea, nafar atleta, pertika jauzian aditua.

Mundua

• 1445 - Johann Geiler von Kaysersberg, alemaniar sermolaria eta apaiza (h. 1510).
• 1478 - Francisco Pizarro, espainiar konkistatzailea (h. 1541).
• 1568 - Juan Martínez Montañés, Pizkundeko eta Barrokoko espainiar eskultorea (h. 1649).
• 1627 - Sarah Wildes, Salemgo sorginkeria prozesuan sorginkeriagatik exekutatu zuten emakumea (h. 1692).
• 1687 - Sofia Dorotea Hannoverkoa, Prusiako Erresumako erregina ezkontidea (h. 1757).
• 1743 - Claude-Anne de Rouvroy de Saint Simon, frantziar militar eta politikaria (h. 1819).
• 1750 - Caroline Lucretia Herschel, alemaniar astronomoa (h. 1848).
• 1751 - James Madison, Ameriketako Estatu Batuetako laugarren presidentea (h. 1836).
• 1771 - Antoine-Jean Gros, frantziar margolaria (h. 1835).
• 1774 - Matthew Flinders, ingeles itsasgizon eta esploratzaile ingelesa (h. 1814).
• 1789 - Georg Simon Ohm, alemaniar fisikaria, Ohm-en legearen sortzailea (h. 1854).
• 1794 - Ami Boué, austriar geologoa (h. 1881).
• 1799 - Anna Atkins, ingeles botanikari eta argazkilaria (h. 1871).
• 1822 - Rosa Bonheur, frantziar margolari eta eskultorea, animaliak erretratatzen aditua (h. 1899).
• 1825 - Camilo Castelo Branco, portugaldear idazlea (h. 1890).
• 1839 -
  • Sully Prudhomme, frantziar poeta, 1901eko Literaturako Nobel Saria (h. 1907).
  • John Butler Yeats, irlandar margolaria (h. 1922).
• 1846 - Gösta Mittag-Leffler, suediar matematikaria (h. 1927).
• 1851 - Martinus Beijerinck, herbeherar botanikaria eta zitopatologoa (h. 1931).
• 1856 - Luis-Napoleon Bonaparte, Frantziako printze inperiala (h. 1879).
• 1859 - Aleksandr Stepanovitx Popov, errusiar fisikaria eta ingeniaria (h. 1906).
• 1865 - Carme Karr i Alfonsetti, kataluniar kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (h. 1943).
• 1878 - Clemens August Graf von Galen, alemaniar kardinala (h. 1946).
• 1891 - Alfonsina Strada, italiar txirrindularia, Lonbardiako Giroa bukatu zuen lehenengo emakumea (h. 1959).
• 1892 - César Vallejo, perutar poeta, Hego Ameriketako literaturako poeta nagusietakoa (h. 1938).
• 1895 - Ernest Labrousse, frantziar historialaria, historia ekonomiko eta sozialean espezializatua (h. 1988).
• 1903 - Henri Lhote, frantziar etnologo eta esploratzailea (h. 1991).
• 1906 - Francisco Ayala, espaniar idazlea (h. 2009).
• 1908 - Robert Rossen, estatubatuar gidoigile eta zinemagilea (h. 1966).
• 1911 -
  • Pierre Harmel, Belgikako 40. lehen ministroa (h. 2009).
  • Josef Mengele, Heriotzaren aingerua, alemaniar gerra kriminal nazia (h. 1979).
• 1914 - William Westmoreland, estatubatuar jenerala (h. 2005).
• 1915 - Kunihiko Kodaira, japoniar matematikaria (h. 1997).
• 1916 - Mercedes McCambridge, estatubatuar aktorea (h. 2004).
• 1918 -
  • Frederick Reines, estatubatuar fisikaria, 1995eko Fisikako Nobel Saria (h. 1998).
  • Aldo van Eyck, nederlandar arkitektoa, Herbehereetako estrukturalismoaren aitzindaria (h. 1999).
• 1920 -
  • Tonino Guerra, italiar olerkari, antzerkigile, eleberrigile eta gidoilaria (h. 2012).
  • Traudl Junge, Adolf Hitlerren azken idazkari pribatua (h. 2002).
  • Leo McKern, australiar antzerki, zinema, telebista eta irratiko aktorea (h. 2002).
• 1921 - Anne Truitt, estatubatuar eskultorea (h. 2004).
• 1925 - Raúl Sendic, uruguaiar politikaria eta gerrillaria (h. 1989).
• 1926 - Jerry Lewis, estatubatuar, aktorea, umorista, zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea (h. 2017).
• 1928 - Christa Ludwig, alemaniar mezzosopranoa (h. 2021).
• 1932 - Kurt Diemberger, austriar alpinista, zinemagile, argazkilari eta idazlea.
• 1933 - Teresa Berganza, espainiar mezzo-sopranoa (h. 2022).
• 1936 - Raymond Vahan Damadian, estatubatuar fisikari eta medikua, erresonantzia magnetiko (MR) bidezko eskaneatze makina asmatzailea (h. 2022).
• 1940 - Claus Offe, joera marxistako alemaniar soziologoa.
• 1941 -
  • Bernardo Bertolucci, italiar idazlea eta zinema zuzendaria (h. 2018).
  • Carlos Giménez, espainiar komikigilea.
  • Robert Guéï, Boli Kostako presidentea (h. 2002).
• 1944 -
  • Frank Fernández Tamayo, kubatar piano-jotzaile, musikagile eta pedagogoa.
  • Andrew Stuart Tanenbaum, estatubatuar informatikaria, MINIX sistema eragilea sortzeagatik eta informatikako liburuegatik ezaguna.
• 1949 - Elliott Murphy, estatubatuar rock abeslari, gitarra-jotzaile, musikari, eleberrigile eta kazetaria.
• 1953 -
  • Yoshiharu Horii, japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • Isabelle Huppert, frantziar antzezlea.
  • Richard Stallman, estatubatuar programatzailea, software librearen mugimenduaren sustatzailea eta Free Software Foundationen sortzailea.
• 1954 - Anna Grodzka, poloniar politikaria, Poloniako historiako lehenengo parlamentari transgeneroa.
• 1959 - Jens Stoltenberg, Norvegiako lehen ministro ohia eta NATOko idazkari nagusia.
• 1963 - Jerome Flynn, ingeles aktorea.
• 1964 -
  • Pascal Richard, suitzar txirrindulari ohia.
  • Octavia St. Laurent, estatubatuar emakumezko artista transexuala (h. 2009).
• 1965 - Belén Rueda, espainiar zinema, aktore eta telebistako aktore eta aurkezlea.
• 1968 -
  • Adílson Batista, brasildar futbolari ohi eta entrenatzailea.
  • David MacMillan, eskoziar-estatubatuar kimikaria, 2021eko Kimikako Nobel Saria.
• 1973 - Tom Wlaschiha, alemaniar aktorea.
• 1976 - Zhu Chen, sino-qatartar xake jokalaria.
• 1977 - Mónica Cruz, espainiar dantzari eta aktorea.
• 1979 - Tatsuya Enomoto, japoniar futbolari ohia.
• 1980 - Felipe Reyes, espainiar saskibaloi-jokalari ohia.
• 1982 - Diane Rodríguez, pertsona transexualen eskubideen aldeko ekuadortar ekintzailea.
• 1984 - Wilfried Sanou, burkinafasoar futbolari ohia.
• 1986 - Alexandra Daddario, estatubatuar aktorea.
• 1989 - Theo Walcott, ingeles futbolaria.
• 1991 - Taishi Taguchi, japoniar futbolaria.
• 1992 - Kim Mi-soo, hegokorear aktore eta modeloa (h. 2022).
• 1993 - Víctor Esteban, errioxar pilotaria.
• 1994 - Camilo, kolonbiar abeslari eta musikagilea.
• 1996 -
  • Hisui Haza, japoniar futbolaria.
  • Tsend-Ochiryn Tsogtbaatar, mongoliar judoka.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1796 - Juan de Iturburu, bizkaitar arkitektoa (j. 1724).
• 1941 - Serapio Muxika, gipuzkoar historialaria eta artxibozaina (j. 1854).
• 1954 - Tomas Bilbao, euskal arkitekto eta politikari abertzalea, Mexiko Hirian (j. 1890).
• 1959 -
  • Pascual Marín, nafar argazkilaria (j. 1893).
  • Tere Verdes, bizkaitar abertzalea, EAJko eta Emakume Abertzale Batza taldeko kidea (j. 1907).
• 1964 - José Goñi Aizpurua, gipuzkoar kazetari tradizionalista, Madrilen (j. 1908).
• 1974 - Eduardo Aizpun, nafar epaile eta futbolaria (j. 1895).
• 1976 - Isidoro Fagoaga, nafar opera-abeslaria eta idazlea (j. 1893).
• 1988 -
  • Vicente Unamuno, gipuzkoar futbolaria (j. 1917).
  • Antonio Vega de Seoane Barroso, gipuzkoar enpresaburu eta ingeniaria, Donostiako alkatea (j. 1914).
• 1989 - Jesus Maria Leizaola, Eusko Jaurlaritzako 2. lehendakaria (j. 1896).
• 1993 - Emilio Sánchez Cayuela, Gutxi, nafar margolaria eta marrazkilaria (j. 1907).
• 2002 - Alfredo Goienetxe, euskal noble, ingeniari eta zaldizkoa (j. 1937).
• 2006 - René Lasserre, lapurtar sukaldaria, Morsang-sur-Seinen (j. 1912).
• 2012 -
  • Xabier Alvarez de Eulate, euskal artista eta fraidea (j. 1919).
  • Dominika Etxart, euskal herri-kantaria, Zuberoako herri kantuak berreskuratzen lan aparta egin zuena (j. 1933).
• 2019 - Miguel Azkarate, gipuzkoar futbolaria (j. 1938).

Mundua

• 37 - Tiberio, Erromako bigarren enperadorea.
• 455 - Valentiniano III.a, erromatar enperadorea (j. 419).
• 1185 - Balduino IV.a Jerusalemgoa, errege legenduna, Jerusalemgo erregea (j. 1161).
• 1450 - Margarita III.a Flandriakoa, Flandriako kondesa (j. 1350).
• 1485 - Ana Neville, Ingalaterrako erregina ezkontidea (j. 1456).
• 1520 - Martin Waldseemüller, alemaniar kartografoa, Amerika izena erabiltzen lehenengoa (j. 1470).
• 1736 - Giovanni Battista Pergolesi, italiar musikagile, biolinista eta organo-jotzailea (j. 1710).
• 1837 - François-Xavier Fabre, frantziar margolaria (j. 1766).
• 1889 - Ernst Wilhelm Leberecht Tempel, alemaniar astronomoa (j. 1821).
• 1898 - Aubrey Beardsley, ingeles marrazkilaria (j. 1872).
• 1912 - Lawrence Oates, britainiar militar eta esploratzaile antartikoa (j. 1880).
• 1914 - Charles Albert Gobat, suitzar politikaria, Bakearen Nobel Sariduna 1902an (j. 1843).
• 1919 - Jakov Sverdlov, errusiar militante boltxebikea (j. 1885).
• 1925 - August von Wassermann, alemaniar bakteriologoa (j. 1866).
• 1927 - Victoria Aguirre Anchorena, argentinar margolaria, arte bildumagilea eta Sociedad de Beneficencia elkarteko kidea (j. 1858).
• 1930 - Miguel Primo de Rivera, Espainiako diktadorea (j. 1870).
• 1935 -
  • John James Rickard Macleod, ingeles sendagilea, 1923ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1876).
  • Aron Nimzowitsch, errusiar-daniar xakelaria, hipermodernismoaren xakelari nabarmenetakoa (j. 1886).
• 1940 - Selma Lagerlöf, suediar idazlea, 1909ko Literaturako Nobel Saria (j. 1858).
• 1945 - Maurice Halbwachs, durkheimdar eskolako frantziar soziologoa (j. 1877).
• 1957 - Constantin Brâncuși, Frantzian lan egin zuen errumaniar eskultorea (j. 1876).
• 1962 - Fred Pentland, ingeles futbolari eta entrenatzailea, Athletic Clubeko entrenatzailea (j. 1883).
• 1963 - William Beveridge, britainiar ekonomialaria eta gizarte erreformagilea (j. 1879).
• 1968 - Mario Castelnuovo-Tedesco, italiar musikagile, piano-jotzaile eta idazlea (j. 1895).
• 1970 - Tammi Terrell, estatubatuar abeslaria, Marvin Gaye abeslariarekin duetoan abesteagatik ezaguna (j. 1945).
• 1979 - Jean Monnet, frantziar ekonomialari eta diplomatikoa, Europar Batasunaren arkitekto nagusienetariko bat (j. 1888).
• 1992 -
  • Roger Lemelin, frantsesezko kanadar nobelagilea (j. 1919).
  • Yves Rocard, frantziar fisikaria (j. 1903).
• 1993 - Natália Correia, portugaldar idazlea (j. 1923).
• 1998 - Derek Harold Richard Barton, britainiar kimikaria, 1969 Kimikako Nobel Saria (j. 1918).
• 1999 - Gratien Gélinas, kanadar antzerkigilea (j. 1909).
• 2003 - Rachel Corrie, Nazioarteko Elkartasuneko Mugimenduko estatubatuar kidea, Israelgo armadako bulldozer batek azpian hartuta Gazako zerrendan (j. 1979).
• 2008 - Ola Brunkert, suediar bateria-jolea (j. 1946).
• 2011 - Josefina Aldecoa, espainiar idazle eta pedagogoa (j. 1926).
• 2015 - Andy Fraser, ingeles baxu jotzailea, Free taldeko kidea (j. 1952).
• 2019 -
  • Dick Dale, estatubatuar rock gitarra-jotzailea (j. 1937).
  • Mohamed Mahmoud Ould Louly, Mauritaniako estatuburua (j. 1943).
• 2020 - Stuart Whitman, estatubatuar aktorea (j. 1928).
• 2021 - Moudud Ahmed, Bangladeshko lehen ministroa (j. 1940).
• 2022 - Andrei Mordvitxev, errusiar teniente jenerala, Ukrainako inbasioan (j. 1976).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Eusebe eta Xaxi.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2417
• Multimedia: 16 March

Martxoaren 15 | Urteko egutegi | Martxoaren 17