Danbor

Danbor
struck membranophone (en)
Irudi gehiago
Honen parte	bateria
Identifikazioa
Hornbostel-Sachs sailkapena	21

Danbor, atabal edo tinpanoa soinu zehaztugabeko perkusio-tresna da, Hornbostel-Sachs-en sailkapen sistemaren arabera menbranofonoen familiakoa. Erresonantzia-kutxaz osatuta dago, normalean forma zilindrikoa duena eta amarruaren irekidura estaltzen duen buru izeneko mintz batez osatua. Danbor mota batzuek buruak bi aldeetan dituzte. Soinua, eskuarekin edo danbor-makilekin, instrumentuari buruan kolpatuz lortzen da. Kutxa ere kolpekatu ohi da.

Bestalde, eta batez ere mintzaira hizkeran, danbor hitza menbrofonoak ez baina idiofonoak diren beste perkusio-tresna batzuei ere aplikatzen zaie; adibideak dira: ebaketa-danborra edo egurrezko danborra, izatez enbor hutsa dena edo baita, ingelesez steel drum (itzuliz altzairuzko danborra) idiofonoa ere dena. Hortik ondoriozta zitekeen danbor bat kontuan hartzeko erabakigarriagoa dela perkusioa mintz dardaratzaileak baino.

Erabilerak

Danborra, oro har, makil edo bi kolpatuz jotzen da. Askotariko makilak erabiltzen dira, egurrezkoak eta muturrean feltrozko irabiagailu bigunak dituzten makilak barne. Jazzean, bateria-jotzaile batzuek eskuilak erabiltzen dituzte soinu leunagoa eta lasaiagoa lortzeko. Kultura tradizional askotan, danborrak funtzio sinbolikoa dute, eta zeremonia erlijiosoetan ere erabiltzen dira. Rock talde gehienetan erabiltzen den instrumentua da.

Danborrak maiz erabiltzen dira musikoterapian, batez ere eskuko danborrak, ukimen izaeragatik eta jende askorentzat erabilgarri izateagatik.

Danborrak jainkozko estatusa ere lortu zuen Burundi bezalako lekuetan, non kariendak erregearen boterearen sinbolo ziren.

Historia

Greziarrek tymnpanon edo typanon deitzen zioten tresna horri, eta erromatarrek, tympanum.

Homerok ez zuen danborra aipatu, ez Iliadan, ez Odisean. Euripidesen Bacchaen, Bakok frigiarrek erabiltzen zituzten danborrak harrapatzeko enkargatu zien bere jarraitzaile gizonei. Danbor horiek nik eta Rheak, edo Jainkoen ama handiak, Zibelek asmatuak izan zirela baieztatzen du. Beste pasarte batean, Coribantek asmatu zituela dio. Greziarren artean, danborraren asmatzaileak frigiarrak zirela uste zen; erromatarrek, berriz, siriarrak zirela. Litekeena da greziarrek asiarren danborren bat kopiatu izatea eta handik erromatarrengana pasatuko zela.

Danborretarako zezen-larruak erabiltzen ziren, baina, maizago, asto -larruak, Caio Julio Fedrok bere fabuletan aipatzen duen bezala, laugarren liburuan. Danborra bahe baten forma ematen zion azal batez estalitako zurezko edo metalezko zirkulu batez osatuta zegoen. Batzuetan, danborra makilekin jotzen zen, baina, gehienetan, eskuz jotzen zen, panderoa jotzen den modu berean, eta antzinako danborraren oso antzekoa zen. Soinu ozenagoa sortzeko, metalezko plaka batzuk gehitu ziren, baita kanpaiak eta kaskabiloak ere. Tinpanoa feminizazioaren ikur bihurtu zen, batez ere Zibeleri sagaratutako gizonek erabiltzen zutelako. Tinpano jotzaile emakumeak ohitura txarreko emakume bezala hartuak izan ziren. San Justok oturuntzetatik urrundu nahi zuen gauzetako bat krotalo eta pandero-jotzaileak ziren.

Txinako bateria-jotzaileak danborra jotzen(XII. mendea).

Antzinatean, ez da bi azal dituen danborrik ikusten, nahiz eta Erromako Berant Inperioko lanetan haiei buruzko testuak egon. Isidoro Sibiliakoak idatzi zuen simfonia, bi aldeetatik txandaka edo aldi berean, jotzen zen tresna bat zela eta bi soinuen, baxuen eta altuen, nahasketak oso harmonia atsegina osatzen zuela. Prudentziok aipatu zuen Actiumeko guduan simfoniarekin eman zela eraso seinalea.

Danbor jotzailea Moche kultura tinya batekin

Izenaren etimologiak badirudi adierazten duela danbor horren ezagutza edo erabilera, orokorrean, uste baino zaharragoa dela, hau da, sarrazenoen edo mairuen gerren garaikoa. Mairuak izan ziren beren armadetan tresna horiek erabiltzen lehenak; al-tambor deitzen zieten. Tinbalak, antzinako zalditerian ohikoa zen eta Espainiako zenbait tokitan jai herrikoietan gordetzen den tresna, ziurrenik, arabiar asmakizun bat ere izan daiteke.

Historialari batzuen ustez, txinatarrek danborra erabili izan dute antzinatik. Danborraren antzeko tresnak Afrikako herri askotan ere erabiltzen dira.

Zalantzarik gabe, iberiar herriek jada Erdi Aroan hartu zuten danborra arabiarrengandik. Amadeo Saboiakoaren erregealdian kendu ondoren, 1893an, López Domínguez jeneralak berreskuratu zuen haren erabilera.

Andeetako kultur eremuan, danborrak zeremonia eta festak laguntzeko erabiltzen ziren, eta Tinya bezalako tresnak, nahiko ohikoak. Hegoaldeko kostaldean, Nazca kulturakoek beren danbor tipikoa garatu zuten, bere apaingarri eta eskultoriko mailagatik bereizten zena.

Danbor motak

Mintz baten bibrazioaren diagrama

Hornbostel Sachs-en sailkapenaren arabera, bi danbor mota handi daude dar-dar egiteko egiten den ekintzaren arabera. Lehenengo taldean, perkusio-danborrak daude; bigarrenean, berriz, marruskadura-danborrak. Errealitatean, ordea, bigarrenak zanbonba izenez ezagutzen dira, eta ez dira benetako danbortzat hartzen. Beraz, eta Hornbostel Sachsen irizpideak eta sailkapen sistematikoa izan arren, atal hau perkusio-danborrei (membranofonoak) eskainita dago. Tipologia hainbat elementuk zehazten dute, hala nola:

• Durundatzailearen forma.
• Baldin eta danbor bakarra edo danbor taldeak diren (normalean bikoteak).
• Eskuekin edo danbor-makilekin jotzen diren.
• Mintza nola finkatu eta tenkatzen den.

Durundatzailearen forma dela eta, agertzen diren motak hauek dira:

• Bol formako danborrak, edukiontzi modukoak. Soinu jakin bat eman dezaketen bakarrak dira; zehatz-mehatz afinatu daitezkeen bakarrak. Kultura primitiboetan, zeramikaz egindakoak ugariak dira. Beste kultura aurreratuagoetan, ohikoa da metalezko danborrak aurkitzea. Talde horren barruan, orkestrako tinbalak daude. Horietatik haratago, oso ohikoak dira Afrika erdialdean, Boli Kostan eta, oro har, kontinente osoan (Sudan, Ghana, etab.). Afrikako aldaera sinple eta hedatuenetako batek kalabaza erabiltzen du durundatzaile gisa. Vendaren artean, ngoma danborra oso erabilia da. Amerikan, Perun, Mexiko Berrian eta peiote kulturan aurkitzen dira. Indian ere ohikoa da: tabla osatzen duten bi danborretako bat mota horretakoa da, eta metalezkoa da. Arabiar munduan ohikoa den eta naqara izenez ezagutzen den bol danbor parea –eta Erdi Aroko Europako ikonografia ugari duena– Europan XV. mendetik aurrera garatu zen orkestraren tinbalaren arbasoa da.

• 
  Danborrak Bengala, India
• 
  Seinaleak bidaltzeko danborrak, Senegal hego-ekialdea

• Batzuek zilindriko deitzen duten danborrak eta besteek tubularrak. Ugarienak dira. Mintz bat edo bi izan ditzakete, eta mintz bakarraren edo nagusiaren aurkako muturrean irekiak edo itxiak izan daitezke. Jarraitzen ari garen egileen arabera, zehatz-mehatz zilindrikoa ez den durundatzailea duten mota batzuk ere talde horren barruan sailkatzen dira, eta beste egile batzuek talde bereizitzat hartzen dituzte. Deitura hori danbor gehienek mintz zirkularra izatetik dator. Horregatik, horma zuzenak dituztenak ere zilindrikotzat hartzen dira, nahiz eta mintzaren forma ez den zehazki zirkularra triangeluarra baizik (Hegoafrikako Isigubuaren kasuan bezala) edo are karratua. Horien artean honako hauek daude:
  • Danborrak zehazki zilindrikoak. Danborra zer den gehiengoaren irudirik ohikoena da; imajinario kolektiboan eta Europako musikan erabiltzen diren danbor gehienen tipologiari dagokio, bai tradizionala, bai herrikoia zein klasikoa. Lehenengo taldean, danbolina dago, txistuarekin batera jotzen dena; Nafarroa aldeko dultzainari laguntzen dion atabala edota hiru zuloko txirulekin batera doazen danbor gehienak. Azken horien artean, bateriaren parte diren menbranofono gehienak: goliata, tontomak, kaxa eta dunbala. Eta hirugarren taldean, tinbalak izan ezik, orkestrako menbranofono guztiak: kaxa eta dunbala batez ere. Gainera, beste hainbat kulturatan ere aurkitzen dira: Hego Amerikako eta Ipar Amerikako indigenen artean, Afrikako kontinente osoan, Nigerian, Boli Kostan edo Hegoafrikan adibide nabarmenekin. Asian ere mota horretako danborrak daude (Japonian, Indian, Balin...) eta Ozeanian (Ginea Berrian, adibidez). Gehienetan, tresna horiek bi mintz izaten dituzte, nahiz eta bakarra jotzea ohikoa den, zilindroa horizontalki eta mintzak alboetan, bertikalean jarrita daudenen kasuan izan ezik. Mendebaldean, dunbalaren kasua da, musika ibiltarian parte hartzen duenean behintzat.

• 
  Hondarribiko alardea, danborrak
• 
  Donostiako danborrada. Egurrezko danborrak
• 
  Donostiako txistulariak
• 
  Flabiola eta danbolina.
• 
  danbolina (pandero bezala ezagutua), Mallorcakoa.
• 
  Danborrak Turkiako janizari banda baten eskutik.
• 
  Valentziako atabal eta dultzaina
• 
  Gambiako dundunba
• 
  Incaren jaia. Emakumeak tinyak jotzen dira.
• 
  Frantziako danbor tradizionala
• 
  Danborrak Errenazimentuko eredukoak, Sienako festa batean, Italian.
• 
  Danbor militarrak Zagłębia museoan, Polonian.
• 
  ]] jaietan.
• 
  Takanosu museoan munduko danborrik handiena.
• 
  Dunbalak kaleko talde batean.
• 
  1863ko danbor militarra.
• 
  Samgomu izeneko dantza korearra, danbor batekin egiten dena.
• 
  Kaxa, jazzean eta beste batzuetan, marruskaturiko membranofono bihurtzen da eskuilak erabiltzen badira.
• 
  Dholi danborra, Indiakoa.
• 
  Txandeko damborakshagana, Indian
• 
  Indiako Kathakali musika eta dantza generoan erabiltzen den danborra.
• 
  Fraide batek danborra jotzen du liturgia aurretik Koreako Chogye tenplu budista batean.
• 
  Lehoi dantzarako danborra txinatarra.
• 
  Orkestra dunbala.
• 
  Kalean jotzen duen talde baten kaxa eta dunbala.
• 
  Ingalaterrako Morris Dance jotzeko erabiltzen diren hiru zulodun txirula eta danborra.
• 
  XVI. mendeko danbor militar frantsesa.
• 
  Sangban danborra, Afrika Mendebaldekoa.
• 
  Morako musikariak, Kamerunen, 1911ko argazki batean.
• 
  Reunion uharteko danborra.
• 
  Surdo, batukadan erabiltzen den danborretako bat.
• 
  Beste surdo, hau plastikozko mintza duena.
• 
  Repinique, batukadako beste danborrada bat.
• 
  Cuica, hau ere batukadakoa.

Danbor konikoak, edo zehatzago esanda kono-enborrekoak, oinarriak goiko aldea baino diametro estuagoa du, zeinetan jotzen baita. Afrikako kontinentean oso erabiliak dira. Horien artean, Ugandako ntenga dago, edo Etiopiako koboroa. Ameriketan ere danbor konikoak garatu dira (Kubako batá danborrak edo indiarren Ijcak, besteak beste), eta haiekin bat egin dute azken mendeetan esklaboek Afrikatik ekarritakoak. Asiako hego-ekialdean ere aurkitzen dira, Java eta Nias uharteetan adibidez. Ohikoa da danbor horiek perkusio-mintz bakarra izatea.

• 
  Khmer danborra, Skor izenekoa.
• 
  Mridangam danborra, Indiako karnatiko musikatik.
• 
  Danbor-txintxa edo danbor astindu afrikarra. Astintzean, barruko objektu batek mintzak ziztatzen ditu, dardara eraginez.
• 
  Ashiko danborra, Mendebaldeko Afrikakoa, baina Atlantikoaren bi aldeetan aurkitzen dena.
• 
  Bongoak.

• Bota-formako edo upel-formako danborrak, erdialdean ertzetan baino zabalagoak (mintzak) eta normalean bi mintzekin, diametro berekoak izan daitezkeenak danborrak profil simetrikoa badu edo diametro ezberdinekoa bada asimetrikoa. Batez ere Asiako hego-ekialdean (Kanbodia, Java...) eta Indian dira, nahiz eta Afrikan, Hego Amerikan eta Japonian ere aurkitzen diren (daiko danbor batzuk, esate baterako, tsuri daiko edo l'o-daiko). kongak, Latinoamerikako musikaren tipikoak eta bongoak, bertsio ezaguna eta modernoagoa direnak.

• 
  Eskuko danborra, heldulekuarekin, Brasilekoa.
• 
  Palaver danborra, Kamerunekoa.
• 
  Khol danborra, Bengalakoa, Indiakoa.
• 
  Taiko danbor handia, Nagoya, Japonia.
• 
  Kongak.
• 
  Bongo batzuen bertsio berria eta aldatua.
• 
  Tenryuji danborra, Japoniakoa.
• 
  Daiko bat egitea. Osaka: Giza Eskubideen Museoa
• 
  Indonesiako danborra tradizionalak.
• 
  Danborra Taipeheko oinarrizko eskola batean.
• 
  Buk danborra, Koreakoa.
• 
  Buk danborra, Koreakoa.
• 
  Buk danborra, Koreakoa.
• 
  Dedendaiko edo olatu-danborra, Japoniakoa.
• 
  Mrdunga danborra, Indiakoa.
• 
  Beduk danborra Cirebonen, Indonesian.
• 
  Taphon danborra, Thailandiakoa.
• 
  Thavil danborra, Indiako karnatiko musikatik.

Hondar erloju itxurako danborrak, hau da, zilindroaren erdiko zatian estuagoak muturretan baino, non mintzak dauden. Mendebaldeko Afrikan eta Japonian erabiltzen dira bereziki. Lehenengoen artean, adibidez, Nigeriako kalunguak daude, eta, japoniarren artean, kakko, tsuzumi eta daiko (edo taiko) danbor batzuk, esaterako, da-daiko erraldoia. Arabiar munduan ere badaude (Iraken, Turkian, etab.) eta Asiako kontinenteko beste eremu batzuetan, hala nola Korean, Indian edo Tibeten; Azken hori, tradizionalki, bi giza garezur moztuta eta kontrajarritakoekin eraiki zen, eta horrek konnotazio magikoak ematen zizkion; Tartean, Sihik danborra soka bati lotuta edukitzen du makila, eta, txandaka, mintz bat eta bestea jotzen du danborra azkar biratzen denean. Azkenik, Ginea Berrian ere badaude mota horretako danborrak. Batzuek Kubako batá danborrak talde horretan daudela uste dute. Danbor horietako batzuek tresnaren erdiko zatia gordinagoa dela aprobetxatzen dute mintzen tentsioa finkatzen duten soken zati bat kontzentratzeko, eta, beraz, erdiko atal horretan presio aldakorra eginez, danborraren tentsioa alda daiteke eta, horrekin, sortzen duen soinuaren altuera aldatzen da. Horrela, Nigeriako danbor hiztunak soinu desberdinak ekoizten eta modulatzen ditu.

• 
  Kenkeni danborra, Afrika
• 
  Dong Son kulturako danborra, Vietnam (K.a. 800.)Parisko Guimet Museoa.
• 
  Danbor japoniarra.
• 
  Japoniako kotsudumi esku-danbor jasangarria.
• 
  Nigeriako danbor hiztuna.
• 
  Tsuzumi danborra, Japonia.
• 
  Senegalgo bi danbor Sabar
• 
  Janggu danborrak, Korea.
• 
  Korear musikariak soineko tipikoekin, janggu danborra jotzen.
• 
  Damaru tibetarra; antzinean, bi giza-burezur ebakiz egiten ziren.
• 
  Papua Ginea Berriko musikariak.

Kopa edo ontzi itxurako danborrak, baina oin bakarrekoak. Gaur egun Europan daudenak, hala nola Greziako tarabuka eta Serbiako darbuk delakoa; darbuka arabiarraren ondorio da argi eta garbi, bai formagatik, bai izenagatik. Darbuka Marokotik Erdialdeko Asiaraino aurki daiteke, forma, dekorazio eta material desberdinekin. Mendebaldeko Afrikan danbor mota hori Nigerian, Ghanan eta Boli Kostan dago. Herrialde horietako batzuetan eta Kongon, danbor antropomorfikoak daude. Polinesian, Hawaiin eta Markesa uharteetan ere badaude.

• 
  Mendebaldeko Afrikako Djenbea.
• 
  Dabakan danborra, Filipinak
• 
  gitega danbor sagaratuak, Burundi
• 
  Darbuka
• 
  bata danborrak, Kuba.
• 
  Djembea, Ghana
• 
  Gambiako danborrak.

• Multzo honen barruan, beste azpimultzo bat ere bereizten da: danbor luzeak deiturikoak, zilindroaren luzera diametroa baino askoz handiagoa delako. Forma nahiko desberdinak izan ditzakete: zilindrikoak, upel formakoak, hareazko erlojuko formakoak, kopa formakoak, oinarekin, etab. Afrikan aurki daitezke (Kamerun, Kongo, Nigeria eta Hegoafrika; Amerikan (Talamanca eta Chocó indiarren artean); Txinan, Indian, Ginea Berrian, Polinesian, etab.

• 
  Danbor luzeak baterian.
• 
  Danbor zilindrikoa bi mintzekin, Hegoamerika.
• 
  Indiako danbor luzea.
• 
  nggu danborrak zuhaitz enborren gainean, Sukur etniakoak, Nigeria
• 
  Danbor luzeak, Nigeria.

• Marko-danborrak: egitura soil bati lotuta eta tenkaturiko mintz bat edo biz osatuta daude; normalean egur zati mehe batez egina, mintzaren bibrazioari erresonantzia pixka bat ematen dion barrunbe txiki bat osatzen du. Hornbostelek eta Sachsek zehazten dute danbor bat enkoadratua dela eta ez zilindrikoa ezagutzeko kontuan hartzeko muga dela gorputzaren sakonera mintzaren erradioa baino txikiagoa izatea. Horrek kaxa marko-danbortzat hartzea eragingo lukeela ere ohartarazi dute, baina, danbor zilindrikoetatik eratortzen denez, talde horren barruan sartzen da.

Normalean, zirkularrak dira, baina badira beste forma batzuk ere, adibidez, Espainiako eta Portugalgo zenbait zonaldetan dauden danbor karratuak. Mota horretako danborrak erritualei eta xamanismoari lotuta daude hainbat kulturatan, inuiten edo lapoien artean adibidez; kasu horietan, ohikoa da mintzek izaera sinbolikoko dekorazioa izatea. Batzuek diametroarekin linean dagoen helduleku bat dute eusteko, eta beste batzuk, berriz, zuzenean, markoaren bidez heltzen dira. Batzuek, eskuarekin (gehienak) edo makil batekin (gutxienak) jo beharrean, soka batzuk zintzilikatzen dituzte, eta horien amaieran bola batzuk daude markoaren alboetatik, eta kontrajarriak, mintz bat eta bestea txandaka kolpatzen dituztenak kirtenari itzularazten zaionean. Adibidez, Javako terbang eta kelontongaren kasua da, eta Tibeten ere mota horretako danborrak daude. Ipar Amerikako, Panamako, Argentinako, Serbiako, Indiako eta abarretako indigenen artean ere badaude.

Marko-danbor mota batzuetan, ebaki batzuk egiten dituzte markoaren barruan, eta, bertan, metalezko disko txiki batzuk jartzen dituzte, binaka, eta, danborra astintzean, beren artean kolpatzen dira. Kasu horretan, tresna mistoa da, menbranofonoa eta idiofonoa. Adibide asko daude, eta, horien artean ohikoena, Espainiako berezko panderoa da. Gaur egun, testuinguru askotan, pandereta metalez eraikitzen da, eta mintza galdu du; beraz, idiofono bat baino ez da. Beste ale batzuk reshoto eta bubena dira, biak Errusiakoak, tarra Turkian, eta riq eta daffa komunak hainbat herrialde arabiarretan.

• 
  Heldulekudun danborra, Tíbet.
• 
  Marko-danborra eta bere makila.
• 
  Danbor xamaniko laponiarra.
• 
  Kanjira aleak, India.
• 
  Panderoa, New Orleans
• 
  Erdialdeko Asiako dayra danborra. 1865 eta 1872 urteen artean egindako argazkia.
• 
  Riq arabiarra
• 
  Daff arabiarra
• 
  Bendir arabiarra.
• 
  Bodhran, zeltiar musikarena, batez ere irlandarrarena.
• 
  Meri Boine kantari laponiarra, danbor xamanikoa jotzen.

Danbor kopuruari dagokionez, gehienak bakarka jotzen diren arren –hau da, menbranofono bakar bat hartzen da tresnatzat–, bi danborrez edo gehiagoz osatutako instrumentuen adibide ugari daude. Binaka edo talde ugariagotan doazen danborren artean, bi adibiderik ohikoenak bateriarena eta orkestrako tinbalena dira; lehenengo kasuan, zenbait danbor zilindriko dira, idiofono batzuekin konbinatuta; bigarrenean, multzoa osatzen duten instrumentuen kopurua handituz joan da XVIII. mendeko hasierako bietatik orkestraz ari bagara edo xv. mendean, orkestrakoak ez diren bere aurrekoez ari bagara. Baina Indiako tablaren kasua ere bada: danbor bat zilindrikoa da eta bestea konikoa. Danbor mota hori herrialde hartako musika talde ohikoenaren parte da sitarrarekin lagunduz, eta konposizioaren tala edo printzipio erritmikoa ezarriz. Boli Kostan ere kopa-danbor multzoak jotzen dira, tartean elkarren artean lotutako bost instrumentu dituztenak.

• 
  Orkestrako tinbalen hiru konbinazio desberdin.
• 
  Tinbalak zaldi baten gainean, zaldizkoak jo ahal izateko.
• 
  Tabla, India.
• 
  bateria osatzen duten danbor anitzak.
• 
  Tinbalak orkresta batean.
• 
  Antzineko timbala.
• 
  ??Bongoak
• 
  Kongak

Danbor motako beste instrumentu batzuk ere perkusio instrumentu ohikoenak dira. Hona hemen batzuk:

• Kaxa
• Danbolin
• Tinbal

• 
  Bongo, danbor mota.
• 
  Musika-banda danborrak, txindatak eta beste instrumentu batzuk jotzen.
• 
  candombe danborrak, errepika, pianoa y txikia (Uruguay).
• 
  Lehen Mundu Gerran erabilitako danborra, Salzburgoko Museoan.

Barietateak

Danbor motako instrumentuak perkusio-instrumentu ohikoenak dira. Batzuk hauek dira:

Tamborí eta flabiola.

• Bateria, normalean egurrezkoak diren danbor multzo batez osatuta dago, plastikotik eratorritako material batez egindako bi mintzez (partxe) osatuta daudenak, eta, danborraren arabera, mintz mota bat edo bestea erabiltzen da. Oso mintz oinarrizkoetatik hasi eta konplexuenetaraino, oinarrizko plastiko baten geruza batez osatuta dago soinua gorde eta dirdira bat sortzen duen olioarekin eta latexetik eratorritako material batez egindako kolpekatze-sekzioarekin. Danborra bi mintzez osatuta dago: bata kolpezkoa (gainaldean) eta bestea durunditsua (azpialdean). Danbor horiek diametroa alda dezakete tonuari eta sakontasunari eraginez, horrela, durundi-mintzaren gaineko sentikortasuna aldatuz.
• Dunbala bandan, orkestra sinfonikoan (XIX. mendetik) eta bateria baten zati gisa; azken horrek 18 eta 22 hazbeteko (ingelesak) diametroa neurtzen du, eta mazoa daraman pedal berezi baten bidez jotzen da.
• Bongoa. musika-tresna menbranofonoa da, zurezko bi danbor txikiz osatuta dago. Danbor horiek pixka bat konikoak dira, bata bestea baino txikiagoa eta egurrezko pieza batekin elkartuta. Goiko ahoak —diametro handiena duenak— larru solidoz estalita daude. Larru hori metalezko eraztun beltz batekin tenkatzen da bongoaren giltza metalikoen bidez. Bongoa jotzen duen musikariak bongolari du izena. Bongoa eskuekin kolpatzen da. Soinua ateratzeko, belaunen artean jarri behar da, eserita eta mintz akutuena (txikiena) ezkerrean, 45º-ko angeluan.
• Kaxa perkusiozko musika-tresna da. Danbor zapala da, azpialdeko azalean pordoiak dituena. Instrumentu modernoan, pordoiak azalaren kontra jartzeko eta altxatzeko mekanismoa izaten da. Banda, orkestra eta bateriako instrumentua da, besteak beste.

Kaxaren soinua, batez ere, adabakiak eta kroskoaren diametroak eta altuerak zehazten dute, baita afinazioak, uztaien angeluak eta osatzen dituen materialek ere.

• Kaxa-vallenata zuntz-arbola baten enbor huts batez egina dago, eta orein edo ahuntz larruzko mintza eransten zaio, zangoetan egokitzen da, eta tentsio-eraztunak daramatza, akordeoi eta guatxarakaren ondoan, vallenato ospetsuaren tresna tradizionaletako bat da. 30 eta 40 cm artean neurtzen du.

Konga perkusio musika tresna da, buru bakarreko kubatar danbor handi eta estua, afrikar jatorrikoa.

Afrikar etnia ezberdinek beti izan dituzte danborrak beraien festa erlijiosoetan eta hortik sortu zen konga.

Hiru motako kongak daude:

• Konga (handiena)
• Tumba (tartekoa)
• Quinto (txikia)

Horretaz gain badira ere requintoa (quintoa baino txikiagoa) eta supertumba (tumba baino handiagoa).

• Derbakea mintz bakarreko danborra da, kopa-formakoa. Jatorriz, buztinzuria erabiltzen zen erresonantzia-kaxa armatzeko, eta ahuntz- edo arrain-larrua mintzarentzako, baina zura edo metala ere erabiltzen da hura fabrikatzeko; gaur egun, ohikoa da beira-zuntza edo aluminio erabiltzea kaxarako eta plastikoa mintzarako. Azken hori da gaur egun musikari profesionalek gehien erabiltzen dutena, baldintza klimatikoek (hezetasunak, esaterako) eragiten ez diotelako; izan ere, mintzak tentsioa galtzen du, eta desafinatu egiten da, eta berotu egin behar izaten da instrumentua egiteko.

• Taikoa danbor japoniarra da, 1,3 metro diametrokoa, eta bachi izeneko egurrezko paletekin jotzen da. Japoniatik kanpo, terminoa japoniar danbor mota ezberdinentzako erabiltzen da. Danborra japonieraz wa-daiko idazten da. Taiko ere perkusiozko Ensemble musikalaren Taiko (japonieraz, Kumi-daiko) arte nahiko berriaz ari da. Taikoa Japoniako jai tradizional askotan erabiltzen da, eta, batzuetan, dantza tradizionala da. Bere pisu handia dela eta, japoniarrek leku batean finko utzi ohi dute (gauza bera gertatzen da pianoarekin), leku batetik bestera mugitu beharrik ez izateko. 295 eta 310 kilo arteko pisua dute. Bi muturrak mintzez estalita daude, baina alde batetik soilik perkutitzen da, egurrezko mailu pare lodi batekin. Tresna zoragarri honi esker bizimodua ateratzen dutenek gurdietan garraiatzen dute, eta ausartenek bizkarrean.

'Tanboria perkusio-instrumentua da, hamabi zentimetroko luzerakoa, eta erresonantzia-kaxa batek osatzen du, egitura metalikoa edo larruzko piezez estalitako zurezkoa duena. Normalean, flabiolaren soinua laguntzeko erabiltzen da, adibidez, sardanan, non erritmoa markatzen duen.

• Danborra sonoritate larriko perkusiozko musika-tresna da, kolpe lehorrak edo erresonanteak eragin ditzakeena. Mintzak mailu edo baketa berezi batekin joz erabiltzen da, danbor baketa. Batez ere, egosteko galdara batez osatuta dago, eta mintz batez estalita. Afinatu daiteke, eta, beraz, soinu jakin batzuk sortzen ditu, hau da, musika-nota zehatzak.

• Tinya Andeetako zibilizazioetako danbor tipikoa da, pertsona bakar batek erraz garraia zezakeen tresna. Andeetako ekitaldi solemneetan erabiltzen zen maiz, hala nola festetan eta zeremonietan. Tinya batzuk apaingarri ederrak erakusten zituzten ehunez estalita zeuden. Tamainak desberdinekoak ziren, eta, beso bakar batekin, erraz altxa zitezkeen txikietatik hasi eta sorbaldan zinta bat behar zuten pieza handiagoetara. Txikienak emakumeek jotzen zituzten, eta handienak, berriz, gizonek.

Danborrak, Bartzelonako Musika Museoa

Mota bereziak

• Danbolin: Euskal Herrian ohikoa den danbor herrikoia.
• Bodhran: Irlandako danbor herrikoia.
• Pandero
• Tinbal

Kultura

Euskal Herrian, oso ezaguna da Donostiako Danborrada ekitaldia, Azpeitian ere tradizio handia duena.

Espainian, Aste Santuko prozesioetan, danborra ohiko musika tresna dute. Calanda herrikoa (Teruel) famatua da beste batzuen artean.

Kanpo estekak

• Datuak: Q11404
• Multimedia: Drums / Q11404