Sexu seguru

Wikipedia, Entziklopedia askea

Sexu segurua, sexu-trasmisiozko gaixotasun batez kutsatzeko arriskurik gabeko sexu-harremanak edukitzeari esaten zaio. Batez ere HIESetik babesteko neurriak hartzea izaten da helburua, baina baita beste hainbat gaixotasunetatik ere. Hainbat teknika erabiltzen dira sexu-harreman seguruetarako: preserbatiboa, sexu-kide kopurua mugatzea, sarketarik gabeko harremanak edukitzea…[1][2]

Sexu-harreman bidezko gaixotasunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

HIESa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

GIB birusak immunitate sistema suntsitzen du, eta infekziorik arruntenak ere gaixoaren bizia arriskuan jartzen du. Giza Immuno-eskasiaren Birusak kutsaturikoaren odoleko zelula zuriak hiltzen ditu. Zelula zurien kopurua muga batetik behera jaisten denean, kutsatuak hiesa gaitza garatu duela esaten da.[3] Oso zaila da GIB birusaren aurka borrokatzea, oso azkar ugaltzen delako, eta ugalketa horretan asko mutatzen delako.

Gonorrea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gonorrea edo beste modu batzuetara ezaguna den moduan, blenorragia edo gonokozia, latinetik datorren hitz bat da, gonorrhoea. [4] Patologia hau, Neisseria gonorrhoeae izeneko sexu-transmosiozko bakterioak eragiten du traktu urogenitalean eta gizonak zein emakumeak infektatzen ditu. [5]

Ugaltze- eta gernu-aparatuko mukosei eragiten die nagusiki, baina begi-konjuntibari, faringeari eta ondesteari ere eragin diezaieke. Bere ezaugarri ohikoenak uretrak gizakiarengan eragindako jariatze purulentoa eta bi sexuetan antzutasunarenondorioa dira. [4] Gehienetan, gonorrea aluko, ahoko edo uzkiko sexu-ekintzan transmititzen da. Eta batzuetan, kutsatutako amen haurrak infektatu egin daitezke erditzean. Eta normalean, haurrei begietan eragiten diete bereziki. [5]

Beste alde batetik, aipatu beharra dago, gaitz hau ugariagoa dela garapen bidean dauden lurraldeetan Europan baino. Baina egia da, Euskal Autonomia Erkidegoan 2005ean 56 kasu azaldu zirela.

Gonorrearen sintomei dagokionez, esango genuke ez duela sintomarik eragiten. Hala ere, sintomek gorputzeko atal askotan eragin dezakete, baina normalean genitalen traktuan agertzen dira. Alde batetik, gizonezkoen kasuan, hiru dira nagusienak: mina ematea pixa egitean, zakil puntaren zornearen antzeko jariaketa eta mina edo hantura barrabil batean. Eta aldiz, emakumezkoen kasuan baita ere, mina pixa egiterakoan, baginako fluxua handitzea, baginako odoljarioa aldien artean, sabeleko edo pelbiseko mina izatea. [5]

Halaber, gonokozia sendatzeko erabili izan den tratamendua penizilina izan da. Izan ere, andui erresistenteak agertu eta zabaldu dira azken urteetan, hori dela eta, gaur egun hirugarren belaunaldiko zefalosporinak aukeratzen dira gaitza sendatzeko.

Sifilisa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sifilisa  gaixotasun infekziosoa da, non sexu harremanen bidez kutsatzen dena. Frantseseria moduan ere ezaguna izan da. [6] Gaixotasuna minik gabeko zauri gisa hasten da, normalean genitaletan, ondestean edo ahoan eta oso ohikoa da, pertsonatik pertsonara transmititzea, larruazaletik edo muki-mintzetatik zauri horiek ukituz. Bestalde, sifilis goiztiarra senda daiteke, batzuetan penizilina-injekzio bakarrarekin. Aldiz, tratamendurik gabe,  kalte larriak egin diezazkioke bihotzari, garunari edo beste organo batzuei, eta bizia arriskuan jar dezake eta sifilisa amarengandik fetura ere transmititu daiteke. [7] Historian, hasieran oso zabaldua egon zen eta horren aztarnak literaturan ugari geratu dira. Gaur egun, herrialde garatuetan intzidentzia txikia dauka. Esaten da, Amerikatik XVI. mendean Espainiako konkistatzaileek Europara ekarritako gaitza zela. Baina egia da,  hipotesi hori eztabaidan dagoela. Izan ere, Erresuma Batuan XIV. mendeko hezurduretan gaixotasun honen arrastoak aurkitu dira. [6]

Horretaz gain, esan beharra dago, gaixotasun infekzioso honek etapaka garatzen dela, eta sintomak aldatu egiten direla etapa bakoitzean. Hala ere, sintomak ez dira beti ordena berean agertzen. Sifilisaz infektatuta egon daiteke, urteetan sintomarik nabaritu gabe. Honako hauek dira gaixotasun honen etapak: sifilis primarioa, sekundarioa, sifilis latentea, tertziarioa, neurosifilisa, eta jaiotzatiko sifilisa.

Gaur egun sifilisaren sendagaia, antibiotikoa dela esan daiteke, baina bakarrik lehen eta bigarren faseetan. Ondoren, hirugarren fasean penizilina erabil daiteke ere, baina penizilina g-sodikoa izan behar da. Egia da, penizilinaren dosiak alda daitezkeela, gaixotasunaren egoeraren arabera.

Praktika sexualak, arriskuaren arabera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arriskurik gabeko sexua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azken urteetan kezka sortu da gehienbat gazteengan sexua praktikatzeak ekarri ditzakeen arriskuen ondorioz, baina arrisku horiei aurre egitea ez da hain zaia. Sexua praktikatzeko  orduan seguru sentitu nahi badugu, preserbatiboa erabiltzea da ezinbestekoa da, izan ere, arrisku larrienetatik babesteko aukera handiagoa dago. Baita ere, garrantzitsua da jostailu sexualei arreta jartzea. Jostailu sexualak partekatzeko  orduan barrera bat jartzea ondo legoke, barrera honek, sexu fluidoengandik babestu gaitzake eta zailagoa izango litzateke gaixotasunak transmititzea.Sexu segurua zure burua eta zure bikotekideak sexu-transmisiozko gaixotasunetatik babestea esan nahi du. Haurdun ez geratzeko % 100 seguruko modu bakarra baginako sexurik ez izatea edo espermatozoideak bulbarekin edo baginan kontaktuan jartzen diren sexu-jarduerarik ez egitea da.[8] Horri abstinentzia deritzo.

Arrisku apaleko sexua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erabili preserbatiboak ahozko, anal eta baginako sexu guztietarako: preserbatiboak sexu-jardueraren hasieratik amaierara arte egon behar du.[9] Haurdunaldirako aukerak txikienak dira emakumearen aldian eta aurreko eta ondorengo egunetan. Hala ere, oraindik haurdun geratu zaitezke zure zikloaren amaieran edo hasieran obulatuz gero, espermatozoideak zenbait egunez iraun dezakeelako gorputzean.

Arrisku handiko sexua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arrisku handiko praktika edo arrisku handiko sexua, pertsonen osasuna edo osotasun fisikoa arriskuan jartzen duten praktikak dira, sexu-transmisiozko gaixotasunak (STG) kutsatzeko aukera dutelako edo planifikatu gabeko haurdunaldiak eduki ahal direlako. Arrisku-taldeetan, nerabeak eta gazteak dira sexu-trasmisiozko gaixotasunekin kutsatzen diren gehienak. [10]

Giza sexualitatearen konplexutasunak askotariko praktikak, jokabideak eta lehentasunak egotea dakartza. Baina horiek guztiak ez dira beti osasungarriak.

Sexu-praktika bat osasungarria dela erabakitzeko, bi alderdi hartu behar ditugu kontuan. Lehenik eta behin, gizabanakoaren osasun afektibo-sexualaeta psikologikoa; eta, gainera, parte-hartzaileen osotasun fisikoa.

Pertsona batek arriskuko sexu-jarduera bat egiten duenean, osasun fisikoa arriskuan jartzen du kaltegarria delako, infekzioak edo birusak transmititzeko bidea izan daitekeelako (GIBa, adibidez), eta osasun mentalerako kaltegarria izan daitekeelako.

Baina arriskuko sexu-portaerak ez dira bakarrik taldeko sexuarekin eta ezezagunekin egiten; beste portaera batzuk bakarka edo bikote baten intimitatean egiten dira, eta kaltegarriak izan daitezke harremanarekin batera dauden elementu edo joko sexualetan kontrola galtzen denean.

Arrisku-praktikak:[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sexu-praktikak egitea da helburua, HIESA birusa eskuratzeko. Pertsonek GIBa hartzeko “arriskuaren pertzepzio faltsua” dutelako egiten dute, eta sexu basatiarekin eta emozio bizien bilaketarekin lotutako praktika da. Bugchasing-a praktikatzen duten pertsonek droga kimikoekin, alkoholarekin eta beste droga batzuekin, sexua babesik gabe, eta, ondorioz, GIBa ez ezik, sexu-transmisiozko beste infekzio batzuk ere izaten dituzte.

Tratamenduei esker, HIESAren hilkortasuna nabarmen murriztu da. Gaur egun, hartutako immunoeskasiaren sindromearen ondorioz, urtean 500 heriotza inguru gertatzen dira. Hala ere, GIB gaixotasuna daukaten pertsonen kopurua ez da murriztu. Bareback edo serosorting izenez ere ezagutzen da.

Azken aldian, alkoholaren eta beste droga batzuen (desinhibizioa eta plazer sexuala errazten duten substantziak) inguruneetan praktikatutako sexuari "kimikariekin" (terminologiak ingelesezko "sex" eta "chemical" hitzei egiten die erreferentzia) izena eman izan zaie.

Horrek dakarren arriskua da, batez ere, sexua babesik gabe eta sexu-bikote anitzen artean egin ohi dela.

Ukabila uzki-barrunbean sartzean datza (batzuetan, baginan ere bai). Praktika aski ezaguna da gay kolektiboan. Gainera, oso ohikoa da Eskandinaviako herrialdeetan, mediterraneoan baino sexualitate basatiagoa praktikatzen baitutelako (leunagoa eta erromantikoagoa).

Gehiegizkoak eta oso polarizatuak diren fetitxeetan egin ohi da. Pertsona oso pasiboek eguneroko bizitza sexualean sartzen dute praktika hori.

Mundu heterosexualean ere praktikatzen da, baina ez da hain ohikoa, eta gehiago ikusten da ingurune itxietan eta erosteko ahalmen handiko inguruneetan. BDSM munduan beste praktika bat gehiago da, nahiz eta emakumeak gutxitan jasotzen duen, eta dominatrixek maiz eskatzen dute.

Praktika askatzailea izan daiteke sexualki, muturreko osagaiengatik, baina arrisku oso arriskutsuak ditu. Batez ere, hori egiteko, popper izeneko droga kontsumitzen delako, uzkia erlaxatzea eta luzatzea lortzen duena. Droga oso arriskutsua da, defentsak asko jaisten dituelako eta bihotzekoak ere eragin ditzakeelako.

Gainera, epe luzerako fisting-aren albo-ondorioak suntsitzaileak dira: esfinterrak kaltetu ditzake eta gaixotasun asko sor ditzake, eta ez sexu-transmisiokoak: prostatako arazoak, inkontinentziak, hesteetako arazoak...

Aurrekoarekin oso lotuta, xiringa bat edo erabiltzaileen artean partekatzen diren beste elementu batzuk erabiltzea eskatzen duten drogen kontsumoarekin batera gertatzen den sexua da. Horrela, droga horien eraginpean kontrolik gabeko sexu-praktiken arriskuez gain, xiringak partekatzearen arriskuak ere badaude, eta horrek gaixotasunak hartzea ekar dezake, adibidez b hepatitisa, estupefazienteak kontsumitzeak berez dakarren arriskuaz ez hitz egiteagatik.

  • ‘Kaia’

Oso ezaguna egin den sexu-joko arriskutsua da, eta nerabe-taldeak dira jolasten duten gehienak. Zakila tente dutela biribilean eserita dauden gizon batzuk eta neska bat edo batzuk dira, beraiekin sarketan jolasten direnak, horietako batek isurtzea saihestu ezin duen arte, eta, orduan, jokoa galtzen du.

'Kaia' ez da arriskutsua soilik sexu-transmisiozko infekzioak hartzeko arrisku handia duelako, baita hori egiten duten nerabeen garapen afektibo-sexualari kalte egin diezaiokeelako ere. Beraz, gazteak jokabide arriskutsu horietan eror ez daitezen, ezinbestekoa da sexu-heziketa ona izatea.

Bondage-a BDSMari dagokion praktika bat da (muturreko sexua, eszitaziorako min fisikoa dakarrena). Bikote sexuala geldiarazteko loturak erabiltzean datza, menderatze-fantasia bat egiteko. Fantasia sexualak onuragarriak eta osasuntsuak dira, eta ez dute zertan kaltegarriak izan. Baina bondage-aren arriskua lotura horiek gaizki erabiltzean datza, lesioak edo nahigabeko itotzeak eragin baititzakete.

Aurrekoa bezala, BDSMn ere ohikoa da. Sexuan, arrisku-egoerak emulatzen saiatzen diren fantasiek ez dute zertan arriskutsuak izan, baldin eta erabateko kontzientziaz, adostasunez eta zentzuz egiten badira.

Baina asfixia erotikoak indarra hartzen du airearen jarioa eragozten denean, ez sexu-ekintzaren edozein unetan, baizik eta justu orgasmoaren unean. Norbaitekin edo bakarka egin daiteke (asfixia autoerotikoa), eta arazo asko eragiten ditu, itotzea gizabanakoaren edo haren bikotekide sexualaren kontroletik atera baitaiteke.

Stealthing-aren boterea arrisku-jokabideak praktikatzearen emozioan datza.

Sexu-ekintza betean dagoen zakilaren preserbatiboa kentzea da kontua, aldez aurretik abisatu gabe eta baimenik gabe (bai gizonak, bai bikotekideak). Ekintza oso larria da, sexu-harremanaren arlo guztietan (profilaxia nola landu barne) adostasuna ematea baita sexualitate askeaz gozatzeko gakoa.

Hori dela eta, askok uste dute sexu-abusua dela, bestearen askatasunaren eta sexu-ukigabetasunaren aurka egin dezakeelako.

Praktika hau parafilia sexualaren kategorian sartzen da. Parafiliak jokabide sexualak dira, eta ez dira arriskutsuak, baina desio sexualaren objektutzat dute ohikotasunetik kanpo dagoen zerbait. Printzipioz, paralifiek ez lukete osasunerako kaltegarriak izan behar, betiere sexu-askatasunarekin eta osasun pisko-afektiboarekin lotuta badaude. Baina, kasu honetan, koprofilia oso kaltegarria izan daiteke.

Koprofiliak gorozkiak (gizakiak, normalean) sexu-jokoan sartzea eskatzen du, desioaren objektu gisa. Gorozkiak hondakinak dira, eta bakterioz josita daude, adibidez, E. coli bakterioa.

Beraz, gorozkiak manipulatzeko moduaren arabera, bakterio horien eraginpean egon gaitezke, eta horrek arriskua dakar. Koprofiliak ez du zertan koprofagia ekarri behar, nahiz eta batzuetan praktika horretara ere jotzen den.

Parafilia bitxi honek, deskarga elektrikoetik lortutako kitzikapen sexuala dakar. Aurrekoa bezala, parafilia bat da, eta kasu honetan, oso arriskutsua izan daiteke osasunarentzat, deskarga elektrikoak kontroletik kanpo gera baitaitezke.

Deskargaren intentsitatea oso handia bada, mina, nahigabeko muskulu-uzkurdurak, arnasketa-geldialdiak eta heriotza ere eragin ditzake. Kontuan izan behar da giro hezeetan, praktika hori bereziki arriskutsua dela, ura elektrizitatearen eroalea delako.

Hematolagniak (hemo-, odola) gorputzean edo bikote sexualean ebaki edo zauri txikiak eragitea dakar, kitzikatzeko.

Oro har, lesioak, sakonak ez izan arren, ez dira bateragarriak osasun onarekin. Gainera, birus batzuk zauri txikien bidez kutsatzen dira. Adibidez, GIBa errazago transmititzen da uzki-sexuaren bidez; izan ere, zulo horretatik sartzeak uzki-mikropitzadura hautemanezinak eragiten ditu, eta odolaren bidez organismora sartzeko bide bihurtzen dira.

Zoofilia beste sexu-parafilia mota bat da. Kasu honetan, desiraren objektua ez da pertsona bat, animalia bat baizik. Praktika horren arriskuak askotarikoak dira. Animaliek bakterioak eta birusak izan ditzakete, giza gorputza populatzen ez dutenak, eta nahi ez diren gaixotasunak kutsa ditzakete.

Gainera, kontuan izan behar dugu animalia batek bere sexualitatea duela, eta ez dakigu nola erreakzionatu dezakeen interakzio sexual baten aurrean eta nola eraso diezaiokeen gizabanakoari. Bestalde, animaliek eskubidea dute gizakiek sexu-helburuetarako ez erabiltzeko.

  • Rosebud

Praktika arriskutsuenetako bat da, eta jende askorentzat, sinesgaitza eta desatsegina. Rosebud edo 'arrosa-kapulua', uzkian zehar ondestearen irteera da.

Kategoria pornografiko gisa existitzen den arren, ondestearen irteera anormal hori patologia medikotzat hartzen da, kasu honetan, ondesteko prolapso deitua; ondestea ahultzen delako gertatzen da. Kausak aldatu egiten dira, zoru pelbikoaren ahultzetik beherakoa edo, aitzitik, idorreria sendoraino.

Hori gertatzea, normala denez, mingarria izan daiteke, eta hainbat eragozpen sortzen ditu. Hernia mota hori nahita, sexu-erritu baten barruan, eragiten duten pertsonek kirurgia bat ere egin behar izaten dute ingurua konpontzeko.[11]

Babes neurriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Preserbatiboak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Preserbatiboa, profilaktikoa edo kondoia sexu-harreman batean erabiltzen den hesi-gailua da, eta sexu-transmisiozko infekzioak (STI) kutsatzeko edo haurdun geratzeko arriskua murrizteko erabiltzen da.[12] Gizonezkoen eta emakumezkoen preserbatiboak daude.[13] Koito bakoitza behar bezala erabiliz gero, gizonezkoen kondoiak erabiltzen dituzten bikoteek urteko haurdunaldi-tasa %2koa da.[12] Ohiko erabilera batekin, urteko haurdunaldi-tasa %18koa da.[14] Horiek erabiltzeak murriztu egiten du gonorrea, klamidia, tricomoniasia, B hepatitisa eta GIB/hiesa izateko arriskua. Neurri txikiagoan, herpes genitala, giza papilomaren birusa eta sifilia ere babesten ditu.[12]

Gizonezkoentzako preserbatiboa zakila uzkurtuta egoten da koitoaren aurretik, eta semena sexu-bikotearen gorputzean sartzea galarazten du.[12] [15]Gehienetan latexez eginda egoten dira, baina batzuek beste material batzuk erabiltzen dituzte, hala nola poliuretanoa edo arkume-hestea. Erabiltzeko erraztasunaren, erabilgarritasunaren, ondorio kaltegarri gutxi edo batere ez izatearen abantaila dute. Latexari alergia diotenek poliuretanoaren moduko bertsio sintetikoak erabil ditzakete.[12] Emakumezkoen kondoiak poliuretanozkoak izaten dira, eta, gizonezkoenak ez bezala, askotan erabil daitezke.[15]

Motak [16][aldatu | aldatu iturburu kodea]

Anatomikoak: Zakilaren formara moldatzen dira, eta erosotasun osoa eskaintzen dute erabiltzeko, gainera, latexaren neurri eta lodiera askotako eskaintza dute, esperientzia atseginagoa izan dadin. Ezin hobea da arauz kanpoko neurria duten mutilentzat.

Extra finak: Ahalik eta sentsazio gehien eta babes bera eskaintzen dute, preserbatibo klasikoek baino latex meheagoa baitute. Segurtasuna eta gozamena mantentzeko egokienak.

Espermizidarekin: Mota honetako preserbatiboak oso egokiak dira beste metodo antikontzeptiborik erabiltzen ez duten bikoteentzat, hala nola pilula, edo, besterik gabe, haurdunaldia saihestu nahi dutenentzat.

Efektu atzeratzailea: Egokiak dira eiakulazio goiztiarra duten edo, beste edozein arrazoirengatik, eiakulazioa atzeratu nahi duten gizonentzat.

Lubrifikatzailearekin: Labainketa berezia behar den kasuetan, bai baginako lehortasuna dela eta, bai uzki-sexua bezalako beste praktika batzuekin esperimentatzeko nahia dela eta, lubrifikatzailea duten kondoiak egokiak dira, sartzeari leuntasun handiagoa emanez.

Ehundurekin: Askoz sentsazio atseginagoak eskaintzen dizkiete sexu-harremanak izan nahi dituztenei. Bere modeloen puntu edo ildaskek emakumea eta gizona estimulatzen dituzte sartzerakoan, gozamena areagotuz eta aspertzea zaila eginez.

Zaporedunak: Sexu bidez transmititzen diren gaixotasunak kutsatu gabe ahozko sexu segurua praktikatu nahi dutenentzat, zaporedun kondoiak aukera ezin hobea dira, bereziki ahozkoaren estimulaziorako sortu baitira.

Latexik gabekoak: Latexari alergia dioten pertsonak ere babestuta egon daitezke poliuretano-kondoiei esker.

Zibersexua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zibersexua sexu birtualeko modu bat da, non sare informatiko baten bidez konektatutako bi pertsonak edo gehiagok sexu-esperientzia bat deskribatzen duten mezu esplizituak bidaltzen dituzten. Rol-joko mota honetan, parte-hartzaileek sexu-harremanak izaten ari diren itxurak egiten dituzte, beren ekintzak deskribatzen dituzte eta gainerako parte-hartzaileen mezuei erantzuten diete, beren desio eta fantasia sexualak pizteko. Sexu birtualeko topaketa baten kalitatea, normalean, parte-hartzaileek beren kideen buruan irudi bizia gogoratzeko duten gaitasunaren araberakoa da. Halaber, funtsezkoak dira irudimena eta sinesgaiztasuna etetea (kontraesanen aurrean). Zibersexua bi pertsonen artean egin daiteke eremu intimo eta pribatuaren barruan, ziberespazioaren barruko leku ireki batean bezala. Sexu-langile birtual baten (teleoperadorea edo eredu erotikoa) eta zerbitzua ordaintzen duen bezero baten artean helburu komertziala egon daiteke edo ez.[17]

Aspektu positiboak eta negatiboak[18][aldatu | aldatu iturburu kodea]

Positiboak

Zibersexuak sexu-desira batzuk asebete ditzakeenez, haurdun geratzeko edo sexu-transmisiozko gaixotasunak (STG) harrapatzeko arriskurik gabe, pentsamendu eta sentimendu sexualekin esperimentatzeko modu segurutzat har daiteke jendearentzat. Era berean, gaixotasun kronikoak (adibidez, hiesa) dituzten pertsonek sexu-gogobetetasuna lortzeko modu segurua aurkitu dezakete sexu birtualean, bikotekidea arriskuan jarri gabe. Honako hau ere praktikan jarri daiteke bikoteak bata bestearengatik urrun badaude eta elkartu ezin badira sexua fisikoki praktikan jartzeko.

Negatiboak

Etorkizunean zibersexua egin duen pertsonak zure gorputzaren irudi konprometigarriak baditu, xantaia emozionalera jo dezake, eta pertsona bere buruaz beste egitera eraman. Zibersexua egiteko aplikazio guztiek erabil ditzakete transmititzen diren irudiak eta pedofiloen eskuetara irits daitezke.

Prebentzio tratamenduak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sexu-transmisiozko infekzioen behaketa egokia egiteko, askotan sintomarik gabekoak izan ohi direnak, beharrezkoa da diagnostiko-probak egitea adierazle kliniko eta portaeraren arabera.[19] Prebentzio-aholkularitza integrala eta indibidualizatua izan behar da. Sexu-transmisiozko infekzioak (ITS) bakterioek, birusek, protozooek eta ektoparasitoek eragindako gaixotasunak dira, eta batez ere sexu-bideen bidez hedatzen dira, baginako, ahozko, analeko sexuaren bidez edo larruazaleko edo muki-mintzekin zuzeneko harremana barne. Horietako batzuk odol bidez edo amatik haurra haurdunaldian edo erditzean ere transmititu daitezke.

Kasu gehienetan STIak sintomarik gabekoak badira ere, batez ere emakumeen artean edo tokiz kanpoko lekuetan, agerpen klinikorik ohikoenak hauek dira: ultzerak eta garatxo genitalak edo genitalak; isurketa baginala, uretral edo anorektala; sabeleko mina; disuria eta koitalgia. ITSek sindrome kliniko desberdinak eragiten dituzte eta konplikazio larriak sor ditzakete. ITS batzuek, batez ere ultzeradunek, hala nola sifilisa edo herpes genitala, GIB infekzioa hartzeko edo transmititzeko arriskua areagotzen dute. ITSen ondorio fisiko, psikologiko eta sozialek kaltetutakoen bizi-kalitatea nabarmen okertzen dute.

OMEren datuen arabera, munduan egunero milioi bat pertsonak baino gehiagok hartzen dute ITS bat. Sifilisak, haurdunaldian, 300.000 fetu eta jaioberrien heriotza baino gehiago eragiten ditu urtero munduan. 290 milioi emakume baino gehiago kutsatuta daude giza papilomaren birusak (HPV), eta urtean 500.000 utero-lepoko minbizia baino gehiago eta 266.000 heriotza inguru eragiten ditu. 500 milioi pertsona baino gehiago herpes simplex birusaren 2 motako (HSV-2) eramaileak dira, herpes genitala eragiten duena1,2.[19]

Beste modu batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]

DIU batek 3 eta 10 urte bitarteko iraupena izan dezake. Horrek jaiotza-kontrolerako forma merkeenetako bat bihurtzen du. DIU kendu eta ia berehala emankor bihurtzen zara. Kobrea askatzen duten DIUek ez dute bigarren mailako efektu hormonalrik eta umetokiko minbiziaren aurka babesten lagun dezakete. Bai kobrezko umetokiko gailuak (DIU) bai hormonalek haurdunaldia saihesten dute, espermatozoideak mugitzeko modua aldatuz, obulura iritsi ezin daitezen. Espermatozoideak obulura iristen ez badira, ezin da haurdunaldia gertatu. Paragard kobrezko DIU-ak kobrea erabiltzen du haurdunaldia saihesteko. Espermatozoideek ez dute kobrea gustatzen, eta ia ezinezkoa da arrautzara iristea. Mirena, Kyleena, Liletta eta Skyla DIU-en hormonek bi modutan saihesten dute haurdunaldia: 1. lepoko umetokia loditzen dute, espermatozoideak blokeatzen eta harrapatzen dituzte. 2. Hormonek batzuetan obuluak irtetea eragozten dute. Obulaziorik ez badago, ez da obulurik egongo espermatozoideak ernaltzeko eta, beraz, haurdunaldia ez da gertatzen.[20]

Informazio eta prebentzio lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sexu segurua sustatzeko eta gaixotasunak saihesteko garrantzitsua da gaiaren inguruan irakurtzea eta irakurritako hori betetzea. Sexu segurua ez edukitzeko hainbat eragile egon ahal dira, hala nola; arrisku pertsonala gutxiestea, arriskuak eta prebentzio-neurriak ezagutzeko gabeziak, prebentzio-metodoak erabiltzeko trebetasun-gabeziak, prebentzio-metodoetara iristeko zailtasunak, trebetasun sozialak (komunikazio eraginkorra) eta asertibitate sexuala erabiltzeko zailtasunak, preserbatiboaren bizipen negatiboa, alkoholaren edo beste droga batzuen kontsumoa.[21]

[22]

Sexu segurua praktikatzeko informatzeaz gain prebentzio neurriak egon behar dira sexu-transmisioko gaixotasunak ez hedatzeko. Osakidetzak sexu praktikak arriskuaren arabera hiru mailatan banatzen ditu; arrisku bakoak (musuak, laztanak, masturbazioa, ...), arrisku posiblea daukatenak (sexu oral) eta arrisku handia daukatenak (sarpen baginala eta penetrazio anala kondoi gabe).

Babesten ez duten antisorgailuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eraztun baginala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eraztun malgua, gardena eta ia kolorerik gabekoa da, 54 mm-ko diametroa eta 4 mm-ko lodiera duena. Dosi baxuko antisorgailu hormonal konbinatuen taldekoa da, obulazioa eta, beraz, haurdunaldia prebenituz jarduten dutenak. Zure medikuak esango dizu noiz hasi behar duzun erabiltzen lehen aldiz. Zuk zeuk jarri eta kendu dezakezu. Hatzekin bagina barruan sartzen da eta gero 3 astez jarraian utzi behar duzu; kentzeko, atera eraztuna. Eraztuna erabili gabe astebete pasa behar duzu kendu ondoren. Aste horretan odoljarioa gertatzen da, kendu eta bizpahiru egunetara. Astebete igaro ondoren, eraztun berri bat jartzen da. Haurdunaldia eteteko edo saihesteko balio du baina ITS eta HIESa bezalako gaixotasunetatik babesteko ez da erabilgarria.

Pildora antisorgailua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Obulazioa eragozten duen metodo kimiko bat da. Hilekoaren hasierako 1. egunean hasten da eta 21 egun irauten du. Ondoren, astebeteko atsedenaldia izaten da, eta bertan hilekoa agertzen da, oro har, normala baino ez hain bizia eta laburragoa. Medikuak agintzen ditu tratamendua emakume bakoitzarentzat egokia izan dadin, aldizkako azterketak gomendatuz. Haurdunaldia eteten du baina ITS eta HIESa bezalako gaixotasunetatik ez du babesten.

Umetoki barneko gailua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ginekologoak umetokian jartzen duen gailu txiki bat da. T formako pieza malgu txiki bat da. Kobrez edo hormonalez eginak izan daitezke. Betiko jartzen dira 10-12 urteko gehienezko iraupenarekin (gailuaren arabera eta beti ginekologoaren aholkupean). Osasun zentroan kentzen da eta berehala gelditzen dira bere ondorioak. Beste antisorgailuek bezala, haurdunalditik babesten du bakarrik baina ITS eta HIESa bezalako gaixotasunetatik adibidez ez.

Sexu jostailuen erabilera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sexu-jostailuek orgasmoa lortzen laguntzen digute, ariketa edo elikadura osasuntsua bezain osasungarriak dira. Bere erabilerak zure gorputza ezagutzen eta zure zona erogenoak aurkitzen laguntzen dizu, haiek estimulatuz zerk gozatzen zaituen jakin ahal izateko. Badira penetrazioarekin bakarrik orgasmoa lortzeko gai ez diren emakumeak. Gaur egun, 10 emakumetik 8k orgasmoa izaten dute klitoriaren estimulazioaren ondorioz, eta, kasu horretan, sexu-jostailuek bi bikotekideek ondo pasatzeko aukera ematen dute. Jostailu batzuek, hala nola, bibragailuak, sartzea osa dezakete, sexu-harremanetan plazera areagotzeko. Jostailu sexualak erabiltzearen onura nagusietako bat sexuan zehar monotonia hausten laguntzen dutela da.[23]

Arrisku eragileak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alkohola[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alkohol-kontsumo handiaren ondorioak gizonen erantzun sexualean zutitzearen disfuntzio iragankorra eta eiakulazio atzeratua dira, emakumeen lubrifikazioa gutxitzea eta orgasmoa atzeratzea.[24]

Drogak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Drogak kontsumitzeak sexu segurua praktikatzea ekidin dezake, zure nahien aurka dauden ekintzak egitera bultzatu ahal dizutelako. Droga desberdinek genitalen arabera modu desberdinean eragin dezakete, gorputzean alterazioak sortuz. Bestalde, droga kontsumitzaileek sexua praktikatzeko errefusa gehiago izaten dute ez kontsumitzaileek baino. Gainera, bikotearekin komunikazioa ekiditen du, horrela sexu segurua izateko interesa kenduz[25].

Marihuana edo haxix[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kannabisaren deribatuak kontsumitzean, lehortasun baginala sortu daiteke, horrela sexua praktikatzeko orduan mina areagotuz. Luzaroko kontsumoak ordea testosterona eta likido seminalaren murrizketa sortu dezake[26].

Kokaina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kokaina euforia sortzen duen droga izan arren, askotan kontsumitzeak erekzioak mingarriak eta permanenteak izatea sortu dezake. Gainera, desira sexualaren galera eragiten du.

Anfetamina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euforia handia sortzen dute, horrela errendimendu fisiko zein intelektuala eta insomnioa areagotuz. Bere kontsumizioak ordea, gizonezkoen genitalen erekzioa zenbait ordutan ekiditea eragiten du.

Heroina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gizonezkoetan orgasmoa, eiakulazioa eta desira sexuala ekiditen du. Emakumezkoetan ordea, orgasmora heltzeko zailtasunak, desira sexual eza eta hilekoaren aldaketak sortu ditzake.

Bestalde, sexua praktikatzeko orduan drogak kontsumitzeak, gaixotasun edo infekzio sexualak transmititzeko posibilitatea areagotzen du. Gaixotasun sexualak odola edo likido korporalen bitartez transmititzen dira. Beraz, pertsona batek drogak kontsumitzean eta zentsua galtzean, harreman sexualak babesik gabe izateko posibilitatea areagotzen da, bikotea infektatuta dagoen jakiteko interesik izan gabe. Beste modua infektatua izateko drogak injektatzeko orduan besteen xiringak erabiltzea da .Transmisioak gizonei eta emakumeei gertatzen zaizkie. Transmititu daitezkeen gaixotasunak hala nola ihesa, hepatitisa eta GIB dira.[27][28]

Ezjakintasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ezjakintasuna arrazoi nagusietakoa da sexu segururik ez izateko. Heziketa sexual falta haurtzaroan zehar arrazoi nagusietako da ezjakintasuna izateko, eta horrela hartu ez beharreko erabakiak hartzen dira. Adibidez, pornoa pertsona askoren heziketa sexual bakarra izatean, bizitza errealean gertatzen ez diren edo gertatu beharko ez litzatekeen irudiak barneratzen dituzte; hala nola, babesik ez erabiltzea[29].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Clasificación de intervenciones de enfermería (NIC). (5a ed. argitaraldia) Elsevier España 2009 ISBN 978-84-8086-388-9. PMC 432311856. (Noiz kontsultatua: 2022-05-01).
  2. ↑ (Frantsesez) «Grand dictionnaire terminologique - sexe sans risque» gdt.oqlf.gouv.qc.ca (Noiz kontsultatua: 2022-05-01).
  3. ↑ Berria. «Zer da hiesa?» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  4. ↑ a b (Gaztelaniaz) Gonorrea. 2022-03-31 (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  5. ↑ a b c «Gonorrea - Síntomas y causas - Mayo Clinic» www.mayoclinic.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  6. ↑ a b Sifili. 2020-09-16 (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  7. ↑ «Sífilis - Síntomas y causas - Mayo Clinic» www.mayoclinic.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) «Cómo tener sexo seguro (sexo más seguro) y prevenir las ETS | Planned Parenthood» www.plannedparenthood.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Beneficios y ventajas del condón I Planned Parenthood» www.plannedparenthood.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  10. ↑ https://www.lasprovincias.es/sociedad/salud/comportamientos-sexuales-alto-20170703191244-nt.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.lasprovincias.es%2Fsociedad%2Fsalud%2Fcomportamientos-sexuales-alto-20170703191244-nt.html
  11. ↑ (Gaztelaniaz) «Las prácticas sexuales más peligrosas» MuyInteresante.es 2020-02-05 (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  12. ↑ a b c d e , https://books.google.ca/books?id=txh0LpjjhkoC&pg=PA297#v=onepage&q&f=false or..
  13. ↑ , https://digicollections.net/medicinedocs/#p/home or..
  14. ↑ , http://www.contraceptivetechnology.org/wp-content/uploads/2013/09/CTFailureTable.pdf or..
  15. ↑ a b , https://books.google.ca/books?id=f5XJtYkiJ0YC&pg=PT420#v=onepage&q&f=false or..
  16. ↑ , https://blogs.konradlorenz.edu.co/files/procesos_psicologicos_del_consumidor-final.pdf#page=100 or..
  17. ↑ , https://www.lavanguardia.com/vida/20160918/41257237471/modelo-webcammer-como-viven-que-ganan-sexo-online.html or..
  18. ↑ , https://repository.ucatolica.edu.co/handle/10983/15942 or..
  19. ↑ a b (Gaztelaniaz) del Romero, Jorge; García-Pérez, Jorge N.; Espasa-Soley, Mateu. (2019-02-01). «Prevención y tratamiento de las infecciones de transmisión sexual en personas con alto riesgo, incluyendo pacientes infectados por el VIH» Enfermedades Infecciosas y Microbiología Clínica 37 (2): 117–126.  doi:10.1016/j.eimc.2018.11.008. ISSN 0213-005X. (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  20. ↑ (Gaztelaniaz) «Dispositivo intrauterino (DIU) I Planned Parenthood» www.plannedparenthood.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  21. ↑ «Salud sexual-Sexo seguro» www.caib.es (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  22. ↑ (Gaztelaniaz) r01eEF101135D3F04C4806230B827B80FC4755949557, r01epd0135f77bdf0c537ea4ec900da24f29d1d77. (2020-10-21). «Material educativo y divulgativo» www.osakidetza.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  23. ↑ (Gaztelaniaz) «Juguetes sexuales y los beneficios para tu salud íntima» Blogs Quirónsalud (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  24. ↑ «Documento sin título» www.revistahph.sld.cu (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  25. ↑ (Gaztelaniaz) «Las consecuencias de ligar las drogas al sexo» ELMUNDO 2014-03-31 (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  26. ↑ (Gaztelaniaz) «Estos son los efectos de las drogas sobre la sexualidad» CuidatePlus 2018-03-09 (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  27. ↑ (Gaztelaniaz) «'Chemsex': los riesgos de mezclar sexo y drogas» CuidatePlus 2021-04-18 (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  28. ↑ (Ingelesez) Abuse, National Institute on Drug. (2019-07-26). «El consumo de drogas y las infecciones virales (VIH, hepatitis) – DrugFacts» National Institute on Drug Abuse (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  29. ↑ (Gaztelaniaz) «La ignorancia sexual» DiarioAbierto 2012-06-05 (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Sexu_seguru&oldid=9024889"(e)tik eskuratuta