Gaztainondo

Gaztainondo
Irudi gehiago
Iraute egoera
Arrisku txikia  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Fagales
Familia	Fagaceae
Generoa	Castanea
Espeziea	Castanea sativa Mill.
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	European chestnut wood (en) , Gaztaina eta sweet chestnut leaf (en)

Castanea sativa

Gaztainondoa, gaztaina edo gaztaina arbola (Castanea sativa) Fagaceae familiako zuhaitz bat da. Jatorriz Hego-ekialdeko Europakoa eta Asia Txikikoa da. 20-35 m-ko garaiera eta 2 m-ko diametroko enborra edukitzera irits daitekeen zuhaitz hosto erorkorra da. Bere hostoak oblongo-lantzeolatuak dira, 16-28 cm luze eta 5-9 cm zabal dira, eta ertzean hortz zorrotzak dituzte.

Gaztainondoak klima epela eta hezetasun egokia behar du ondo hazi eta gaztaina-kopuru handiak lortzeko. Oso sentikorra da udaberriaren azken parteko eta udazkenaren hasierako izozteen aurrean, eta ez ditu lurzoru karedunak gustuko. Basoetan itzal txikia jasan dezake, baina argia du gustuko.

Ezaugarriak

Hosto erorkorreko zuhaitz handia da; 35-40 m garai izatera irits daiteke. Adaburu zabala, biribildua eta irregularra du.

Zurtoina – Azala

Zurtoina zuzena, lodia eta laburra izaten du. Zilar kolorekoa da zurtoinaren azala, eta zartadurak ditu.

Gaztaiondo orriak eta morkotsak

Hostoak

Hostoak sinpleak, txandakatuak eta erorkorrak dira, eta hortz handi eta oso irregularrak dituzte. Hostoen kolorea, hasieran, berdea da; udazkenean, berriz, horia izaten da.

Loreak

Landare monoikoa da: ale bakoitzak bi sexuetako loreak dauzka, 10-20 cm-ko luzera daukaten gerbak osatuz. Lore arrak gerbaren goiko aldean sortzen dira, eta emeak behealdean. Ekainaren bukaeran eta uztailean agertzen dira, eta udazkenerako lore emeek 3-7 hazi gordetzen dituzten kupula arantzadunak ekoizten dituzte.

Fruitua

Sakontzeko, irakurri: «Gaztaina»

Gaztainak basoan

Gaztainondoaren fruituak -gaztainak- akeniomotakoak dira, eta udazkenean heltzen dira. Zuhaitzean daudenean, binaka edo hirunaka bildurik daude kupula (morkots, lakatz) arantzatsu berde batean. Honek 5 eta 11 zentimetro arteko diametroa du eta 2tik 7ra gaztainez osatuta egon ohi da.

Gaztainak morkotsean

Erabilerak

Gaztainondoa aspalditik lantzen den zuhaitza da bere hazi jangarriak eskuratzeko. Erromatarren garaian Europa mendebalde eta iparraldean sartu zen.

Haziak, gaztainak alegia, gordinik edo erreta jaten dira. Azkenburukoak egiteko erabil daiteke: budinak, bizkotxoak, etab. Haragiz osatutako janarien osagarri gisa ere erabiltzen da. Sukaldaritzan baditu beste erabilera batzuk ere, hala nola irina egiteko, ogia egiteko, zerealen ordezko gisa, kafearen ordezko gisa edo zopak loditzeko.

Zurari doakionez, saskigintzan oso erabilia izan da gaztainarena. pilotan erabiltzen diren xisteren uztaia eta saihetsak, esate baterako, gaztaina zurez egiten dira, tolesteko oso moldagarria delako.

Gaztainondo egurrez egindako saskia

Ikus gainera

• Indigaztainondoa

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Botanika.wikispaces.com webgunetik hartu da, CC BY-SA 3.0 lizentziapean.

• Datuak: Q22699
• Multimedia: Castanea sativa / Q22699
• Espezieak: Castanea sativa