Gaza (hiria)

Koordenatuak: 31°31′N 34°27′E / 31.52°N 34.45°E / 31.52; 34.45
Wikipedia, Entziklopedia askea
Gaza
غزة
hiria
Hiriaren ikuspegia Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea Palestina
GobernazioaGaza
AlkateaMajid Abu Ramadan
Izen ofizialaغزة
Jatorrizko izenaغزة
Posta kodea860
Geografia
Koordenatuak31°31′N 34°27′E / 31.52°N 34.45°E / 31.52; 34.45
Map
Azalera151 km²
Altuera35
Demografia
Biztanleria590.481 (2017)
41.411 (2014)
Dentsitatea13.121,8 bizt/km²
Informazio gehigarria
SorreraXV. mendea
Ordu eremuaUTC+02:00
Hiri senidetuakTurin, Dunkerque, Tel Aviv, Tabriz, Tromsø, Cascais, Bartzelona, Cáceres, Saint-Denis, Communauté urbaine de Dunkerque (en) Itzuli eta Osmangazi (en) Itzuli
http://www.mogaza.org/ www.mogaza.org

Gaza[1] (arabieraz: غزة‎ Ġazzah, ˈɣazza ahoskatua; hebreeraz: עזה‎ 'Azzah) hiria Gazako zerrenda eskualdeko hiririk garrantzitsuena da. Bertan 400.000 biztanletik gora aurki daitezke. 1993ko Osloko Hitzarmenaz geroztik Palestinaren menpe dagoen hiria da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzinako filistiarren bost hiri nagusietako bat zen Gaza; Sanson han izan zen, eta bertan hil zen. Alexandro Handiak setio luze baten ondoren bereganatu zuen, eta Judeako Gerra Zibilean guztiz hondatu zuten. Berriro eraiki zutenean arabiarrek hartu zuten (632); gurutzaden garaian, eta baita geroago ere, XVI. mendeko turkiarren eta mamelukoen arteko gerran, borroka ugari egin ziren bertan.

Bonapartek 1799an hartu zuen Egiptora egin zuen espedizioan. 1948. urtean Gaza eta Gazaren inguruak, Nazio Batuen Erakundearen erabakiz Jordaniarekin batera estatu arabiar burujabea eratu behar zutenak, Egiptok eskuratu zituen. 1956ko azarotik 1957ko martxora israeldarren mende egon zen eta NBEko indarren eskuetan jarri zuten, eta berriro Egiptok eskuratu zuen; 1967ko gerratik 1993 arte Israelen esku egon zen.

Auzoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gazako hondartza.

11 auzunetan banatuta dago Gaza:

  • Al-Montar muinoa
  • Al-Daraj
  • Al-Zaytoun
  • Shuja'eya
  • Al-Tuffah
  • Al-Sabra
  • Al-Remal
  • Al-Sheikh Ejleen
  • Gazako Portu Zaharra
  • Sheikh Radwan
  • Al-Nassr

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

    Datu klimatikoak (Gaza)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 18.3 18.9 21.1 24.4 27.2 29.4 30.6 31.7 30.6 28.9 25.0 20.6 25.6
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 9.4 10.0 11.6 13.8 16.4 19.5 21.4 22.2 20.5 17.7 14.5 11.6 15.7
Pilatutako prezipitazioa (mm) 104 76 30 13 3 1 0 1 3 18 64 81 390
Eguzki orduak 204.6 192.1 241.8 264.0 331.7 339.0 353.4 337.9 306.0 275.9 237.0 204.6 3288.0
Hezetasuna (%) 85 84 83 82 84 87 86 87 86 74 78 81 83
Iturria: Arab Meteorology Book[2]

Ondarea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaza ondorengo hiriekin senidetuta dago:

Hizkuntzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Palestinarrek arabieraz hitz egiten dute eta, lurralde okupatuetan, askotan hebreera ere ezagutzen dute, sustrai semita beretik datorrena eta etorkinek hitz egiten duten Europako hizkuntzen antz handiagoa duena.

Erlijioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gazako biztanleria musulmanez osatuta dago, gehienbat islama sunita jarraitzen dutenak. Fatimidar garaian islama xiita izan zen nagusi Gazan, baina Saladinek 1187an hiria konkistatu ondoren, erlijio- eta hezkuntza-politika erabat sunita sustatu zuen.[8]

Gaza 3.500 pertsona inguruko gutxiengo kristau palestinar txiki baten egoitza da[9]. Gehienak Hiri Zaharreko Zaytun auzoan bizi dira eta greziar izen ortodoxo, erromatar katoliko eta baptistakoak dira. 1906an 750 kristau inguru zeuden, horietatik 700 ortodoxoak eta 50 katoliko erromatarrak.[10]

Gazako komunitate juduak 3.000 urte zituen, gutxi gorabehera, eta 1481ean hirurogei judu bizi ziren. Gehienek Gazatik ihes egin zuten 1929ko Palestinako istiluen ondoren, berrogeita hamar familiak osatzen zutenean. 1945ean Gazak 34.250 biztanle zituen, eta horietatik 80 juduak ziren. [11]Gehienek hiria utzi zuten 1948ko gerraren ondoren, haien eta gehiengo arabiarraren arteko mesfidantzaren ondorioz. Gaur egun, juduak ez dira bertan bizitzen.

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rashad Shawa Kultur Zentroa, Rimalen kokatua, 1988an amaitu zen eta bere sortzailea, Rashad al-Shawa alkate ohia, izan zen.

Bi solairuko eraikin bat, hiruki planoarekin, hiru funtzio nagusi betetzen dituzte kultur etxeek: urteroko jaialdietan bilkura handiak egiteko topaleku bat, erakusketa eszenikoetarako leku bat eta liburutegi bat. Frantziako Kultur Zentroa Frantziako elkarlanaren eta lankidetzaren ikurra da Gazan. Arte-erakusketak, kontzertuak, zinema-emanaldiak eta bestelako jarduerak egiten ditu. Ahal den guztietan, artista frantsesak gonbidatzen dituzte beren artelanak erakustera, eta maizago, Gazako Zerrendako eta Zisjordaniako artista palestinarrak gonbidatzen dituzte arte-lehiaketetan parte hartzera.[1]

1998an sortua, Arteen eta Lanbideen Herria haurrentzako kultur zentroa da, sormenezko artearen dokumentazio osoa, erregularra eta aldizkakoa sustatzeko helburuarekin. Nazioarte desberdinetako artista klasearekin elkarreragin handia izan zuen eta 100 erakusketa inguru antolatu zituen arte sortzaile, zeramika, grafiko, erliebe eta beste batzuetarako. Gazako Zerrenda osoko 10.000 haur inguruk Arteen eta Lanbideen Herrixkaren onura jaso dute. [12]

Gaza Antzokia, Norvegiaren ekarpenekin finantzatua, 2004an inauguratu zen. Antzokiak ez du finantzaketa handirik jasotzen NPBren eskutik, gehienbat atzerriko laguntza agentzien dohaintzen arabera. A. M. Qattan Fundazioak, Palestinako arte-ongintzako erakundeak, hainbat tailer antolatzen ditu Gazan, talentu artistiko gaztea garatzeko eta irakasleei dramaturgia irakasteko. Gazako Antzerki Jaialdia 2005ean inauguratu zen. [2]

Gazako Arkeologia Museoa, Jawdat N. Khoudaryk sortua, 2008ko udan inauguratu zen. Museoaren bildumak milaka objektu ditu, horien artean afrodita txirikordatu baten estatua bat tunika garbi batean, antzinako beste jainko batzuen irudiak eta olio-lanparak, menorahak ageri dituztenak. [3]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Euskaltzaindia. Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia. .
  2. ↑ Springer. Appendix I: Meteorological Data. .
  3. ↑ a b c d e f (Ingelesez) «Sister cities of Gaza» Sister Cities of the World (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
  4. ↑ (Frantsesez) «La mairie de Gaza, notre ville jumelle sous les bombes. A Dunkerque, on pense à vous!» Claude Nicolet 2014-07-17 (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
  5. ↑ (Turkieraz) «Kütahya'nın 10 "kardeş şehri" var Kaynak: Kütahya'nın 10 kardeş şehri var» Gündem Gazetesi 2013-08-01 (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
  6. ↑ (Turkieraz) «Kardeş Şehirlerimiz» Osmangazi (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
  7. ↑ (Ingelesez) Hai, Yigal. «Tel Aviv Decides to Retain Contract With Gaza City as Twin City» Haaretz 2008-02-10 (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
  8. ↑ web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-11-15).
  9. ↑ (Ingelesez) BBC News. 2023-11-10 (Noiz kontsultatua: 2023-11-15).
  10. ↑ .
  11. ↑ Meyer, Martin A. (Martin Abraham). (1907). History of the City of Gaza : from the earliest times to the present day. New York : Columbia University Press (Noiz kontsultatua: 2023-11-15).
  12. ↑ .

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geografia
Palestinako Estatua
 Artikulu hau Palestinako geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gaza_(hiria)&oldid=9451597"(e)tik eskuratuta