100 metroko lasterketa

2007ko Munduko Txapelketan.

Play media

100 metroko lasterketa atletismoaren probarik laburrena da korrika egiten dena, estali gabeko pistan betiere. Lasterketa hau lerro zuzenean egiten da eta korrikalariek 100m-ko distantzia ahal duten azkarren egin behar dute. Errekorra duena Usain Bolt izena duen gizonezko jamaikarra da (09:58), 2009an lorturikoa, eta emakumezkoena Florence Griffith estatubatuarrak ezarri zuen 1988an (10:49).

Beste korrikalari oso ezagunak izan dira historian alor honetan: gizonezkoetan Jesse Owens, Jim Hines, Silvio Leonard kubatarra, Valery Borzov errusiarra, Don Quarrie jamaikarra, hala nola Carl Lewis, Calvin Smith, Ben Johnson, Tyson Gay edo Asafa Powell; emakumezkoetan Wilma Rudolph, Evelyn Ashford, Marita Koch, Marlies Göhr, Merlene Ottey edo Gail Devers, besteak beste.

100 metroko lasterketaren helburua oztoporik gabeko 100 metro ahalik eta azkarren egitea da. Nagusiki, abiadurako lasterketen artean garrantzitsuena bezala hartzen da. Atleta onenek 10 segundoko denboran egiten dute, 37 km/h bataz besteko abiaduraz eta 45 oinkadetan. Olinpiar Jokoetako programan sarturik dago gizonezkoentzat lehenengoz ospatu zirenetik, eta emakumezkoentzat 1928.eko Amsterdameko Olinpiar Jokoak ospatu zirenetik. Froga honetan errekorra duten atletak, gizonezkoen mailan, Usain Bolt da 9'58 segundorekin, eta emakumezkoen artean Florence Griffith Joyner da 10'49 segundoko markarekin.

Historia.

Gizonezkoen artean 100 metro lauetako froga Atenasen 1896.ean ospatu ziren aro modernoko lehen Olinpiar Jokoen programaren parte izan zen. Emakumezkoak ez ziren froga honetan lehiatuko 1928an Amsterdamen Olinpiar Jokoak ospatu ziren arte. Lehenengo Joko horietan errauts eta ikatzez osatutako pista batean lehiatu ziren. Irteerako posizioa librea zen eta atleta bakoitzak bere ustez hoberena zen posizioa hartzen zuen. Lasterketa honetan Thomas Burke estatubatuarra irabazle atera zen; eskuak pistan finkatu eta lurrera hobeto eusteko zulotxo batzuk egin zituen atleta bakarra izan zen. 1912an, Nazioarteko Atletismo Federazioen (IAAF) sorkuntzarekin batera, froga honen lehenengo mundu errekorra dokumentatu zen, Donald Lippincotten eskutik; 10'6 segundotako marka egin zuen Estokolmoko pista olinpikoan. 1928an George Breshnahan eta William Tuttle Ipar Amerikarrek irteera takoak asmatu zituzten, eta horrela irteerako euskarria eta bultzada hobetu zen. Hauek asmatu arte, errautsezko pistan zulotxo batzuk egiten ziren non oinak sartzen ziren. Hala ere, IAAF-ek ez zituen irteerako takoak 1937. urtera arte onartu. 1938an IAAFek 2 m/s-ko aldeko haizea jarri zuen muga bezala lasterketaren marka balioztatzeko. 1968ko ekainaren 20an, Sakramenton, Mexikoko Olinpiar Jokoetan lehiatu behar zuen Estatu Batuetako taldea aukeratzeko frogetan, Jim Hines, Ronnie Ray Smith eta Charles Greene historian lehenengo aldiz 10 segundotatik jaistea lortu zuten froga honetan, muduko errekorra 9'9 segundotan finkatuz. 1977ko urtarrilaren 1ean, IAAFek eskuzko kronometrajea alde batera utzi zuen, 1932tik kronometraje elektronikoarekin batera erabiltzen zena. Ondorioz, edozein erregistrok balio ofiziala izan ahal izateko elektronikoki hartua izan behar zuen.

Irteera.

Frogaren hasieran, atleta batzuk truku psikologikoak erabiltzen dituzte, irteera takoetan azkenekoa finkatzea bezala. Intimidazio zuzenagoren bat kirol sentipen eza bezala hartzen da. Irteera arbitroak korrikalariak irteera takoetan mantenduko ditu 2 segundotako denbora ezin jakin batean, ondoren tiro egingo du.

Erreakzio denbora.

Tiroaren eta irteera takoetarik ematen den lehen oinkadaren artean pasatzen den denbora, pistolan dauden sentsore elektronikoen bidez neurtzen da. Edozein denbora 0'1 segundoetatik beherakoa izatean irteera nulua bezala hartuko da ( “irteera ehiztatzea” deitzen zaio). Erregela hau martxan jarri zen tiroaren soinua airean zabaltzeko behar duen denbora, korrikalarien belarrietara ailegatzeko behar den denbora eta gizakion soinuarekiko erreakzio denbora kontuan hartuta.

Irteera nuluak edo balio gabezkoak

Urte askotan zehar, 2 irteera nuluren arduraduna zen korrikalaria deskalifikatu egiten zen. Honen ondorioz, irteeraren errepikapenak mugagabeak ziren, honek atletek kontzentrazioa galtzea eragiten zuen. Gaur egun, ordea, irteera nulua egiten duen atleta segituan lasterketatik kanpo geratuko da.

Baldintza klimatikoak

Baldintza klimatikoek eragin handia dute froga honen garapenean. Irteeratik helmugarainoko norabidea duen haizeak (buztan haizea) oso onuragarria da korrikalarientzat, baina helmugatik irteera takoetarantz doan haizeak (buruko haizea) korrikalariei kontra egiten die. Hori dela eta, onartzen den gehiegizko buztan haizea 2 m/s da. Haizearen kontrako erresistentziak modu garrantzitsu batean eragiten du frogan. Hortaz, abiadura-lasterkariek denbora marka hobeak egiten dituzte zonalde garaietan, non airearen gaineko erresistentzia txikiagoa den.

Munduko markarik onenak dituzten atletak

2012-08-05ean eguneratua

Errekorra	Maila	Marka (s)	Atleta	Herrialdea	Tokia	Data
Mundukoa (WR)	Gizonezkoak	9,58	Usain Bolt	Jamaika	Berlin	2009ko abuztuaren 16a
	Emakumezkoak	10,49	Florence Griffith-Joyner	AEB	Indianapolis	1988ko uztailaren 16a
Olinpikoa (OR)	Gizonezkoak	9,63	Usain Bolt	Jamaika	Londres	2012ko abuztuaren 5a
	Emakumezkoak	10,62	Florence Griffith-Joyner	AEB	Seul	1988ko irailaren 24a
Europarra (ER)	Gizonezkoak	9,86	Francis Obikwelu	Portugal	Atenas	2004ko abuztuaren 22a
	Emakumezkoak	10,73	Christine Arron	Frantzia	Budapest	1998ko abuztuaren 19a
Iparramerikarra (NA)	Gizonezkoak	9,58	Usain Bolt	Jamaika	Berlin	2009ko abuztuaren 16a
	Emakumezkoak	10,49	Florence Griffith-Joyner	AEB	Indianapolis	1988ko uztailaren 16a
Afrikarra (AF)	Gizonezkoak	9,85	Olusoji Fasuba	Nigeria	Doha	2006ko maiatzaren 12a
	Emakumezkoak	10,79	Blessing Okagbare	Nigeria	Londres	2013ko uztailaren 27a
Asiarra (AS)	Gizonezkoak	9,99	Samuel Francis	Qatar	Amman	2007ko uztailaren 26a
	Emakumezkoak	10,79	Xunmei Li	Txina	Shanghai	1997ko urriaren 18a
Ozeaniarra (OC)	Gizonezkoak	9,93	Patrick Johnson	Australia	Mito	2003ko maiatzaren 5a
	Emakumezkoak	11,12	Melinda Gainsford	Australia	Sestriere	1994ko uztailaren 31a
Hegoamerikarra (SA)	Gizonezkoak	10,00	Robson da Silva	Brasil	Mexiko Hiria	1988ko uztailaren 22a
	Emakumezkoak	11,05	Ana Cláudia Lemos	Brasil	São Paulo	2013ko maiatzaren 12a

Historia osoko gizonezkoen marka onenak

2012-08-05 eguneratua

posizioa	Marka (s)	haizea (m/s)	Atleta	Herrialdea	Data	Tokia	Lehiaketa	Posizioa
1	9,58	+0,9	Usain Bolt	Jamaika	2009 abuztuaren 16a	Berlin	Atletismo mundiala	Lehena (final) RM
2	9,69	+2,0	Tyson Gay	AEB	2009ko irailaren 20a	Shanghai	Diamante Liga	Lehena (final)
		-0,1	Yohan Blake	Jamaika	2012 abuztuaren 23a	Lausana	Diamante Liga	Lehena (final)
3	9,72	+0,2	Asafa Powell	Jamaika	2008ko irailaren 2a	Lausana	IAAF Premio Handia	Lehena (final)
4	9,78	+0,9	Nesta Carter	Jamaika	2010eko abuztuaren 29a	Rieti	IAAF Premio Handia	Lehena (final)
5	9,79	+0,1	Maurice Greene	AEB	1999ko ekainaren 16a	Atenas	IAAF II Premio Handia	Lehena (final)
		+1,5	Justin Gatlin	AEB	2012ko abuztuaren 5a	Londres	Olinpiadak	Hirugarrena (final)
6	9,80	+1,3	Steve Mullings	Jamaika	2011ko ekainaren 4a	Eugene	Diamante Liga	Lehena (final)
7	9,84	+0,7	Donovan Bailey	Kanada	1996ko uztailaren 27a	Atlanta	Olinpiadak	Lehena (final) RM/RO
		+0,2	Bruny Surin	Kanada	1999ko abuztuaren 22a	Sevilla	Atletismo mundiala	Bigarrena (final)
8	9,85	+1,2	Leroy Burrell	AEB	1994ko uztailaren 6a	Lausana	Súper Gran Premio IAAF	Lehena (final) RM
		+1,7	Olusoji Fasuba	Nigeria	2006ko maiatzaren 12a	Doha	Super Gran Premio IAAF	Lehena (final)
		+1,0	Richard Thompson	Trinidad eta Tobago	2011 abuztuaren 13a	Puerto Espaina	Lehiaketa nazionala Trinidad eta Tobago	Lehena (final)
		+1,3	Mike Rodgers	AEB	2011ko ekainaren 4a	Eugene	Diamante Liga	Bigarrena (final)
9	9,86	+1,2	Carl Lewis	AEB	1991eko abuztuaren 25a	Tokio	Atletismo mundiala	Lehena (final)
		−0,4	Frank Fredericks	Namibia	1996ko uztailaren 3a	Lausana	IAAF Premio Handia	Lehena (final)
		+1,8	Ato Boldon	Trinidad eta Tobago	1998ko apirilaren 19a	Walnut	Ez IAAF	Lehena (final)
		+0,6	Francis Obikwelu	Portugal	2004 abuztuaren 22a	Atenas	Olinpiadak	Bigarrena (final) RC
		+1,4	Keston Bledman	Trinidad eta Tobago	2012 ekainaren 23a	Puerto Espaina	Lehiaketa nazionala Trinidad y Tobago	Lehena (final)

RM= errekor Mundiala, RO= errekor Olinpiarra, RC= errekor kontinentala

Historia osoko emakumezkoen marka onenak

2012-06-15 eguneratua

posizioa	Marka (s)	haizea (m/s)	Atleta	Herrialdea	Data	Tokia
1	10,49	0,0	Florence Griffith Joyner	AEB	1988 uztailaren 16a	Indianapolis
2	10,64	+1,2	Carmelita Jeter	AEB	2009ko irailaren 20a	Shanghai
3	10,65	+1,1	Marion Jones	AEB	1998ko irailaren 12a	Johannesburgo
4	10,70	+0,1	Shelly-Ann Fraser	Jamaika	2012ko ekainaren 29a	Jamaika
5	10,73	+2,0	Christine Arron	Frantzia	1998 abuztuaren 19a	Budapest
6	10,74	+1,3	Merlene Ottey	Jamaika	1996ko irailaren 7a	Milan
7	10,75	+0,4	Kerron Stewart	Jamaika	2009ko uztailaren 10a	Erroma
8	10,76	+1,7	Evelyn Ashford	AEB	1984ko abuztuaren 22	Zürich
		+1,1	Veronica Campbell-Brown	Jamaika	2011ko maiatzaren 31a	Ostrava
9	10,77	+0,9	Irina Privalova	Errusia	1994ko uztailaren 6a	Lausana
		+0,7	Ivet Lalova	Bulgaria	2004ko ekainaren 19a	Plovdiv
10	10,78	+1,0	Dawn Sowell	AEB	1989ko ekainaren 3a	Provo
		+1,8	Torri Edwards	AEB	2008ko ekainaren 28a	Eugene

Olinpiar txapeldunak

Para medallistas ver Anexo:Atletismoko atleta medailadunak olinpiadetan (Gizoneskoen 100 metroetan)

Jokoak	Urtea	Maila	Atleta	Herrialdea	Marka (s)
Atenas	1896	Gizonezkoak	Tom Burke	AEB	12,0
		Emakumezkoak	Ez zuten parte hartu
Paris	1900	Gizonezkoak	Frank Jarvis	AEB	11,0
		Emakumezkoak	Ez zuten parte hartu
San Luis	1904	Gizonezkoak	Archie Hahn	AEB	11,0
		Emakumezkoak	Ez zuten parte hartu
Londres	1908	Gizonezkoak	Reginald Walker	Hegoafrika	10,8
		Emakumezkoak	Ez zuten parte hartu
Estokolmo	1912	Gizonezkoak	Ralph Craig	AEB	10,8
		Emakumezkoak	Ez zuten parte hartu
Anberes	1920	Gizonezkoak	Charlie Paddock	AEB	10,8
		Emakumezkoak	Ez zuten parte hartu
Paris	1924	Gizonezkoak	Harold Abrahams	Erresuma Batua	10,6
		Emakumezkoak	Ez zuten parte hartu
Amsterdam	1928	Gizonezkoak	Percy Williams	AEB	10,8
		Emakumezkoak	Elizabeth Robinson	AEB	12,2
Los Angeles	1932	Gizonezkoak	Thomas Edward Tolan	AEB	10,3
		Emakumezkoak	Stanislawa Walasiewicz	Polonia	11,9
Berlin	1936	Gizonezkoak	Jesse Owens	AEB	10,3
		Emakumezkoak	Helen Herring Stephens	AEB	11,5
Londres	1948	Gizonezkoak	Harrison Dillard	AEB	10,3
		Emakumezkoak	Fanny Blankers-Koen	Herbehereak	11,9
Helsinki	1952	Gizonezkoak	Lindy Remigino	AEB	10,4
		Emakumezkoak	Marjorie Jackson	Australia	11,5
Melbourne	1956	Gizonezkoak	Bobby Joe Morrow	AEB	10,62
		Emakumezkoak	Betty Cuthbert	Australia	11,82
Erroma	1960	Gizonezkoak	Armin Hary	Alemania	10,2
		Emakumezkoak	Wilma Rudolph	AEB	11,0
Tokio	1964	Gizonezkoak	Robert Hayes	AEB	10,0
		Emakumezkoak	Wyomia Tyus	AEB	11,4
Mexiko Hiria	1968	Gizonezkoak	Jim Hines	AEB	9,95
		Emakumezkoak	Wyomia Tyus	AEB	11,1
Munich	1972	Gizonezkoak	Valeri Borzov	Sobietar Batasuna	10,14
		Emakumezkoak	Renate Stecher		11,07
Montreal	1976	Gizonezkoak	Hasely Crawford	Trinidad eta Tobago	10,06
		Emakumezkoak	Annegret Richter		11,08
Mosku	1980	Gizonezkoak	Allan Wells	Erresuma Batua	10,25
		Emakumezkoak	Lyudmila Kondratyeva	Sobietar Batasuna	11,06
Los Angeles	1984	Gizonezkoak	Carl Lewis	AEB	9,99
		Emakumezkoak	Evelyn Ashford	AEB	10,97
Seul	1988	Gizonezkoak	Carl Lewis	AEB	9,92
		Emakumezkoak	Florence Griffith Joyner	AEB	10,54
Bartzelona	1992	Gizonezkoak	Linford Christie	Erresuma Batua	9,96
		Emakumezkoak	Gail Devers	AEB	10,82
Atlanta	1996	Gizonezkoak	Donovan Bailey	Kanada	9,84
		Emakumezkoak	Gail Devers	AEB	10,94
Sidney	2000	Gizonezkoak	Maurice Greene	AEB	9,87
		Emakumezkoak	Marion Jones	AEB	10,75
Atenas	2004	Gizonezkoak	Justin Gatlin	AEB	9,85
		Emakumezkoak	Yulia Nesterenko	Bielorrusia	10,93
Pekin	2008	Gizonezkoak	Usain Bolt	Jamaika	9,69
		Emakumezkoak	Shelly-Ann Fraser	Jamaika	10,78
Londres	2012	Gizonezkoak	Usain Bolt	Jamaika	9,63
		Emakumezkoak	Shelly-Ann Fraser	Jamaika	10,75

Kanpo loturak

• (Ingelesez)Gizonen zerrenda osoa historian zehar
• (Ingelesez)Emakumeena

Sede	Urtea	Maila	Atleta	Herrialdea	Marka (s)
Helsinki	1983	Gizonezkoak	Carl Lewis	AEB	10,07
		Emakumezkoak	Marlies Göhr	Redonda	10,97
Erroma	1987	Gizonezkoak	Carl Lewis	AEB	9,93
		Emakumezkoak	Silke Gladis-Möller	Redonda	10,90
Tokio	1991	Gizonezkoak	Carl Lewis	AEB	9,86
		Emakumezkoak	Katrin Krabbe	Alemania	10,99
Stuttgart	1993	Gizonezkoak	Linford Christie	Erresuma Batua	9,87
		Emakumezkoak	Gail Devers	AEB	10,82
Gotebörg	1995	Gizonezkoak	Donovan Bailey	Kanada	9,97
		Emakumezkoak	Gwen Torrence	AEB	10,85
Atenas	1997	Gizonezkoak	Maurice Greene	AEB	9,86
		Emakumezkoak	Marion Jones	AEB	10,83
Sevilla	1999	Gizonezkoak	Maurice Greene	AEB	9,80
		Emakumezkoak	Marion Jones	AEB	10,70
Edmonton	2001	Gizonezkoak	Maurice Greene	AEB	9,82
		Emakumezkoak	Zhanna Pintusevich-Block	Ukraina	10,82
Paris	2003	Gizonezkoak	Kim Collins	Saint Kitts eta Nevis	10,07
		Emakumezkoak	Torri Edwards	AEB	10,93
Helsinki	2005	Gizonezkoak	Justin Gatlin	AEB	9,88
		Emakumezkoak	Laury Williams	AEB	10,93
Osaka	2007	Gizonezkoak	Tyson Gay	AEB	9,85
		Emakumezkoak	Veronica Campbell	Jamaika	11,01
Berlin	2009	Gizonezkoak	Usain Bolt	Jamaika	9,58
		Emakumezkoak	Shelly-Ann Fraser	Jamaika	10,78
Daegu	2011	Gizonezkoak	Yohan Blake	Jamaika	9,92
		Emakumezkoak	Carmelita Jeter	AEB	10,90
Mosku	2013	Gizonezkoak	Usain Bolt	Jamaika	9,77
		Emakumezkoak	Shelly-Ann Fraser	Jamaika	10,71

Artikulu hau Kirolari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.