Murillo el Frutoko gaztelua

Murillo el Frutoko gaztelua
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Murelu Hautsi
Koordenatuak	42°23′39″N 1°27′41″W

Murillo el Frutoko gaztelua edo Murelu Hautsiko gaztelua Nafarroa Garaiko Aragoiko Erriberako Murillo el Fruto edo Murelu Hautsi udalerrian kokatutako gaztelu bat da. Gaztelua IX. mendeko gotorleku garrantzitsua izan zen, hiribilduaren iparraldeko muino baten gainean eraikia, eta 1516an Cisneros kardinalaren aginduz eraitsi zuten arte iraun zuen, Nafarroako konkista berriari eusteko. Hormen eta dorrearen aztarnak geratzen dira.

Historia

Herriaren iparraldean, mendi txiki baten gainean, Erdi Aroan egon zen gaztelua, hura gorde eta defendatzen zuena. 1234-1237 urteetan, Tibalt I.aren erregealdian, Gartzia Ximenetz Oharrizek arduratu zen, eta 1256an, Antso Fernanditz Monteagudokoa. Geroago, 1280an, Arnalt Bernat merinoa, eta hamar urte geroago, Martin Martinitz Uritzekoak, urtean 8 libera eta 40 kahitzeko atxikipenarekin. Urte horietan, 1294an, etxeak eta aletegiak konpontzen ziren.

XIV. mendean, 1328-1335 inguruan, Diego Peritz Ezperun alkaidea zen, 6 libera eta 30 kahitzeko esleituta. Geroago, 1357an, Martin Gartzia Leiun izan zen Gil Lopitz Saratsakoaren ordezkoa. Karlos II.a Nafarroakoak 1366an eman zion zaintza Martin Peritz Garipentzukoa ezkutariari, eta 1374an erretiratu zuen, Juan Testador zaldunari emateko. Bost urte geroago, Lope Martinitz Uritzekoa izendatu zuen haren ordez. Erregeak berak eman zion dohaintza hiribilduari eta gazteluari 1380an, Lordako kapitain Joan Biarnoren alde, omenaldia eta leialtasun-konpromisoa egin ondoren. 1385ean, Labriteko Bertrucaten iloba Ramonet de Sorti eskualdatu zizkion, eta hark ere omenaldia egin zion.

Karlos III.a Nobleak, bere aldetik, hiribildua bere gotorlekuarekin eman zion, 1387an, Belterau Lakarri, bere txanbelanari, petxa eta errenta guztiekin. Geroago, 1404an, gaztelua Aragoiko erregeari eman zioten bahituta, Zuria II.a infantaren ezkonsariaren bahian. Horretarako, Migel Santxitz Agoizkoak alkaideak omenaldia egin behar izan zion Martín Umanoari.

1429an, Gaztelaren aurkako gerra-arrisku hurbila zela eta, hiribilduko bizilagunek gaztelua beren kontura konpondu zuten, eta Zuria II.a erreginak, hurrengo urtean, gastatutakoa petxatik kentzeko agindu zuen. Garai hartan, Martin Peritz Novar zen alkaidea, eta 1446an jarraitu zuen. 1447an, Bianako Printzeak Juan de Beaumonti utzi zion jaurerria. Garai hartan, beaumontarren eta agramondarren arteko gatazka zibilen garai tristea hasi zen, erresuma urteetan odoleztatuko baitzuten. 1454an gaztelua gorde zuen Fernando de los Barrios lekukoak. Bi urte geroago, Mosen Hugo Urroze, Joan II.aren kopari nagusia, alkaide izendatu zuten. Pedro Jordan Urroze izan zuen oinordeko, eta 1462an 48 liberako atxikipena jaso zuen. 1469an bakea hautsi zen bandoen artean, Petri Nafarroakoa mariskala gaztelu horrekin altxatu baitzen, garai hartan Juan de Beaumonten esku zegoena. Leonor printzesa bera joan zen agramondarrei itzultzeko eskatzera, baina haiek, auzi-ihesean, uko egin zioten. Geroago, 1490 inguruan, gaztelua eta hiribildua Joanes III.ak bahituran eman zizkion Petri mariskalari, kobazulo nagusiko dotearen bahian.

1512an, Fernando Katolikoaren tropek gaztelua setiatu zuten, eta Petri Arradakoa alkaidea gaztelarrek hil zuten. 1516an, Nafarroako konkista burututa, gotorlekua Cisnerosen aginduz eraitsi zuten.

Erreferentziak

• Nafarroako Entziklopedia Handia | MURELU HAUTSI. (Noiz kontsultatua: 2022-01-09).

Ikus, gainera

• Murillo el Fruto/Murelu Hautsi
• Erdialdea
• Nafarroako Erresuma

Kanpo estekak

• Datuak: Q112117567