Miranda Argako gaztelua

Miranda Argako gaztelua
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Miranda Arga
Koordenatuak	42°29′03″N 1°50′00″W

Miranda Argako gaztelua Nafarroa Garaiko Argako Erriberako Miranda Arga udalerrian kokatutako gaztelu bat da. Miranda hiribildua oraindik gotorleku-aztarnak dituen goragune baten gainean menderatuz, Erdi Aroan XII. mendeko gaztelu bat egon zen.

Historia

1276an, Martin Ruiz Oibarkoa merinoak Joana I.a erreginari omenaldia egin zion, honek eta Erriberako beste bortz gotorlekuren izenean. XIV. mendearen lehen urteetan, Peru Erripakoa, 1300 eta 1305 artean, Drocon de Sant Pol, 1310 inguruan, eta Pierres Lesarte, 1320 inguruan, agertzen dira alkaide gisa. Garai hartan, 8 libera gari biltzen ziren dirutan. 1328an obrak egin ziren beheko barrutian, hondamendia mehatxatzen baitzuen; dorre nagusian, ganbak eta estalkia erorita baitzituen; kaperan; ate gaineko dorrean eta jauregiaren gainean zegoen dorrean, eta bi dorre biribilak estali ziren.

Karlos II.a Nafarroakoaren erregealdian, 1359an, Juan Migel Miranda ezkutaria zen alkaidea, han bizi baitzen bere konpainiarekin. 1363tik aurrera egin ziren konponketa-lan berriak; Arnalt Lup, Lüküzeko jauna, alkate izan zen, eta kontzejuaren eta bizilagunen kontura egin ziren gastuak eta materiala. 1366an Pierres Andreok, erregearen mazoneroak, lanak ikuskatu zituen, eta dorre biribiletik hurbil zegoen mendi aldeko horma konpontzea komeni zela ohartu zen. 1372an erregeak Pierres Latsagakoari eman zion zaintza, eta biziarteko izaeraz eman zizkion herriko errenta guztiak. Zazpi urte geroago, gaztelarrek hartu zuten. Karlos III.a Nobleak, arraunean zihoala, gaztelua errege-ondareari itzuli behar izan zion.

1405ean Semeno Peritz Kahoze agertu zen alkaide gisa. Geroago, 1413an, erregeak Juan Martinez Murugarren izendatu zuen bere ordez. Bortz urte geroago, atxikipen-kopuruak kendu ziren, kontserbazio-obretarako. 1421ean, gazteluaren buruan beste Arnaut Lup bat agertu zen, hura ere Lüküzeko jauna, zeinaren izenean Juan Murugarren zaindaria baitzegoen, eta, antza denez, 1435. urteko lehen egunetan hil zen, ordurako Zuria I.a Nafarroakoa erregina eta Joan II.a errege zirela. Hurrengo urtean, Bernart Ezpeleta Bianako Printzearen zalduna agertu zen alkate. 1447an, printzeak berak eman zizkion Foixko kondeari hiribilduaren petxak, jaurerria eta jurisdikzioa, Leonor I.a Nafarroakoaren, bere emaztearen, dotearen 20 000 florinen truke. 1463an, Henrike IV.a Gaztelakoaren osteek hartu zuten Miranda, baina berehala itzuli zen Joan II.aren eskuetara, hiribilduko bizilagunen ahaleginei esker, horietako batzuek kaparetasun pribilegioak lortu baitzituzten gaztelua bereganatzeagatik. 1512an, Joanes III.a eta Katalina I.a Nafarroako errege-erreginek Mirandakoek egindako zerbitzuak saritu zituzten, batez ere gaztelarren esku zegoen gaztelua berreskuratzea, Nafarroako Gorteetan eserlekua zuen hiribildu on bati esker. Nafarroa konkistatu ondoren, 1513. urtean Juan Mendozari eman zitzaion alkatetza, 20 gizoneko goarnizioarekin. Fernando Katolikoak Leringo kondea, kondestablea, izendatu zuen bere ordez 1514an, 50 000 marabedirekin konpentsatuz. Handik gutxira, 1516an, gaztelua eraisteko agindua eman zen, eta hondakin pila bihurtu zen.

1764an herriko agintarien eta Sebastian Ondikola harginaren aurkako auzia izan zen, gaztelutik harria hartu eta basilika bat eraikitzeagatik. Karlistaldietan gotorleku bat eraiki zen gotorlekuaren hondakinen gainean, gaur egun oraindik ere Mairuen Gela deitzen diotena.

Erreferentziak

• Nafarroako Entziklopedia Handia | MIRANDA ARGA. (Noiz kontsultatua: 2022-01-09).

Ikus, gainera

• Miranda Arga
• Argako Erribera
• Nafarroako Erresuma

Kanpo estekak

• Datuak: Q113170812