Seaborgio
| Seaborgioa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 106 Dubnioa ← Seaborgioa → Bohrioa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ezaugarri orokorrak | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izena, ikurra, zenbakia | Seaborgioa, Sg, 106 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Serie kimikoa | trantsizio-metalak | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Taldea, periodoa, orbitala | 6, 7, d | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomikoa | (263) g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Konfigurazio elektronikoa | ustez [Rn] 7s2 5f14 6d4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektroiak orbitaleko | 2, 8, 18, 32, 32, 12, 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Propietate fisikoak | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Egoera | ustez solidoa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dentsitatea | (0 °C, 101,325 kPa) kal. 35 g/L | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lurrun-presioa
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Propietate atomikoak | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristal-egitura | kubikoa, gorputzean zentratua | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oxidazio-zenbakia(k) | 6, 5, 4, 3, 2, 1, -1 (oxido azido ahula) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Erradio atomikoa (kalkulatua) | 132 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Erradio kobalentea | 63 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Isotopo egonkorrenak | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seaborgioaren isotopoak
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seaborgioa elementu kimiko sintetiko bat da, Sg ikurra eta 106 zenbaki atomikoa dituena. Seaborgioaren isotoporik egonkorrena 271Sg da; haren erdibizitza 2,4 minutukoa da.
Elementuen taula periodikoan, d taldeko transaktinido elementu bat da; 7. periodoko kidea da. Esperimentu kimikoek ziurtatu dute seaborgioa tungstenoaren homologorik astunena dela. Seaborgioaren propietate kimikoak partzialki baino ez dira bereizten, baina 6. taldeko beste elementuen kimikarekin ondo alderatzen dira.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]106. elementua ia aldi berean aurkitu zuten bi laborategik. 1974ko ekainean, Kaliforniako Unibertsitateko Lawrence Berkeley laborategian, Albert Ghiorso buru zuen ikertzaile estatubatuarren talde batek 263 masa zenbakia eta 1,0 s. batez besteko bizitza zituen isotopo bat sortu zuela jakinarazi zuen. Beste aldetik, 1974ko irailean, Georgii Flerov buru zuen talde sobietar batek, jakinarazi zuen Dubnako Ikerketa Nuklearrerako Institutu Bateratuan, 259 masa zenbakidun eta 0,48 s-ko batez besteko bizitza zuen isotopo bat sortu zuela.
Talde independiente batek berretsi zuen talde estatubatuarren lana; beraz, estatubatuarrek seaborgio izena iradoki zuten, Glenn T. Seaborg kimikari estatubatuarraren omenez (AEBetako taldeko kidetik nabarmena zelako, Albert Ghiorso, J. M. Nitschke, José R. Alonso, C. T. Alonso, Matti Nurmia, E. Kenneth Hulet eta R. W. Lougheed-ekin batera hainbat aktinidoren aurkikuntzan parte hartu izana eskertzeko). Ikertzaileek aukeratutako izenak eztabaida eragin zuen. Nazioarteko batzorde batek 1992an erabaki zuen Berkeley eta Dubna laborategiek aurkikuntzaren kreditua partekatu beharko zutela.
Eztabaida sortu zen IUPACek unnilhexio (Unh sinboloa) izena hartu zuelako aldi baterako, elementuen izendapen sistematikoaren arabera. 1994an, IUPACeko batzorde batek 106. elementuari rutherfordio izena jartzea gomendatu zuen, eta honako arau hau onartu zuen: elementu bat ere ez da izendatu bizirik dagoen pertsona baten omenez. Erabaki hori gogor kritikatu zuen American Chemical Society-k. Kritikoek aurrekari bat bazegoela nabarmendu zuten, einstenio elementua horrela izendatu baitzuten Albert Einsteinen bizitzan zehar. 1997an, seaborgio izena 106 elementuarentzat onartu zen nazioartean, 104 eta 108 bitarteko elementuen izenen gaineko konpromiso baten zati gisa.
Isotopoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Seoborgioan ezagutzen diren 12 isotopo daude; batez besteko bizitzarik handiena duena 271Sg da, eta alfa desintegrazioagatik eta berezko fisioagatik suntsitzen da, batez beste, 2,4 minutuko erdibizitza du. Eta gutxien irauten duen isotopoa 258Sg da, desintegrazio alfa eta fisio espontaneoagatik suntsitzen delako ere. Bere batez besteko erdibizitza 2,9 ms da.
Elementu superpisutsuak, seaborgioa bezala, elementu arinagoak bonbardatuz sortzen dira fusio-erreakzioak kausatuz, partikula-azeleragailuetan. Seaborgio isotopo gehienak zuzenean horrela sintetiza daitezke, baina isotopo astunago batzuk zenbaki atomiko altuagoak dituzten elementuen deskonposizio-produktu gisa aurkitu dira.
Seaborgioak ez du isotopo egonkor edo naturalik. Hainbat isotopo laborategitan sintetizatu egin dira, bi atomoren fusioaren bidez edo elementu astunagoen deskonposizioa begiratuz.
Isotopo astunagoa izan, orduan eta bizitza luzeagoa izaten da; beraz, ezagutzen diren hiru isotoporik astunenak eta luzeenak 267Sg, 269Sg eta 271Sg dira. Eskualde honetako beste isotopo batzuek batez besteko bizitza konparagarriak edo luzeagoak izango dituztela aurreikusten da.[1]
Protoietan aberatsak diren isotopoak, 258Sg-tik 261Sg-ra zuzenean hotzeko fusioaren bidez sortu ziren. Isotopo astunagoak, elementu astunenen alfa desintegrazio errepikatuaren ondorioz aurkitu ziren.[1][2]
Seaborgioaren isotopoen zerrenda
| Isotopoak | Erdibizitza | Gainbehera
modua |
Aurkikuntza-urtea | Erreakzioa |
|---|---|---|---|---|
| 258Sg | 3 ms | SF | 1994 | 209Bi(51V,2n) |
| 259Sg | 600 ms | α | 1985 | 207Pb(54Cr,2n) |
| 260Sg | 4 ms | SF, α | 1985 | 208Pb(54Cr,2n) |
| 261Sg | 200 ms | α, EC, SF | 1985 | 208Pb(54Cr,n) |
| 261mSg | 92 μs | IT | 2009 | 208Pb(54Cr,n) |
| 262Sg | 7 ms | SF, α | 2001 | 270Ds(—,2α) |
| 263Sg | 1 s | α | 1994 | 271Ds(—,2α) |
| 263mSg | 120 ms | α, SF | 1974 | 249Cf(18O,4n) |
| 264Sg | 37 ms | SF | 2006 | 238U(34Si,4n) |
| 265Sg | 8 s | α | 1993 | 248Cm(22Ne,5n) |
| 265mSg | 16,2 s | α | 1993 | 248Cm(22Ne,5n) |
| 266Sg | 360 ms | SF | 2004 | 270Hs(—,α) |
| 267Sg | 1,4 min | SF, α | 2004 | 271Hs(—,α) |
| 269Sg | 14 min | α | 2010 | 285Fl(—,4α) |
| 271Sg | 2,4 min | α | 2003 |
Aurresandako propietateak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Seaborgioaren edo haren konposatuen oso propietate gutxi zehaztu ahal izan dira. Horren arrazoia da ekoizpen oso mugatua eta garestia[3] dela, eta seaborgioa (eta bere aurrekoak) oso azkar agortzen direla. Kimikarekin lotutako propietate berezi batzuk zehaztu dira, baina seaborgioak metal gisa dituen propietateak ezezagunak dira oraindik, eta iragarpenak baino ez daude eskuragarri.
Ezaugarri fisikoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Seaborgioa solidoa izatea espero da baldintza normaletan, eta gorputzean zentratutako kristal-egitura kubiko bat hartzea, tungstenoaren (wolframioa ere esaten zaio)[4] antzekoa. Lehen iragarpenek kalkulatu zuten oso metal astuna izan behar zuela, 35,0 g/cm3 inguruko dentsitatearekin; baina 2011ko eta 2013ko kalkuluek dentsitatea 23 – 24 g/cm3[5] ingurukoa zela esan zuten.[6] [7]
Ezaugarri kimikoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Seaborgioa trantsizio-metalen 6d serieko laugarren kidea da, eta 6. taldeko kiderik astunena taula periodikoan, kromoaren, molibdenoaren eta tungstenoaren ondoren. Taldeko kide guztiek oxoanioi aniztasuna osatzen dute. Erraz erakusten dute +6ko taldeko oxidazio-egoera, nahiz eta egoera hori oso oxidatzailea den kromoaren kasuan. Egoera hori gero eta egonkorragoa bihurtzen da taldea beherantz joan ahala erreduzitzeko; izan ere, tungstenoa 5d trantsizioko metalen artean azkena da, non lau elektroiek lotura metaliko[8] batean parte hartzen duten. Beraz, seaborgioak +6 izan behar du oxidazio-egoera egonkorrena, bai fase gaseosoan, bai ur-disoluzioan, eta hori da esperimentalki ezagutzen den oxidazio-egoera bakarra. +5 eta +4 egoerek ez lukete hain egonkorrak izan behar, eta +3 egoera, ohikoena kromoarentzat, egonkorrena izango litzateke seaborgioarentzat.[5]
Oxidazio-egoerarik altuenaren egonkortze hori lehen 6d elementuetan gertatzen da, 6d eta 7s orbitalen energien arteko antzekotasunagatik; izan ere, 7s orbitalak erlatibikoki egonkortzen dira eta 6D orbitalak erlatibikoki ezegonkortuta daude. Efektu hori hain da handia zazpigarren periodoan, ezen seaborgioak bere 6d elektroiak 7s elektroiak baino lehen galtzea espero baita. 7s orbitalaren ezegonkortze handiaren ondorioz, SgIV WIV baino are ezegonkorragoa izan beharko litzateke, eta SgVI-ra oso erraz oxidatu beharko litzateke. Sg6+ ioi hexakoordinatuaren ioi-erradioa 65 pm da, eta seaborgioaren erradio atomikoa, berriz, 128 pm. Hala ere, espero da oxidazio-egoera altuenaren egonkortasuna gutxitu egingo dela LrIII > RfIV > DbV> SgVI.
Seaborgioak hexafluoruro (SgF6) oso lurrunkor bat osatu behar du, horretaz gain, neurriz lurrunkor hexakloruroa (SGCl6), pentakloruroa (SgCl5), SgO2Cl2 eta SgOCl4[9] oxikloruroak ere sortzen dira. Espero da SgO2Cl2 izatea seaborgio-oxikloruroen artean egonkorrena, eta 6. taldeko oxikloruroen lurrunkorrik txikiena izatea, MoO2Cl2 > WO2Cl2 > SgO2Cl2 [5]sekuentziarekin. SgCl6-a eta SgOCl4-a seaborgio-konposatu lurrunkorrak (VI) ezegonkorrak izatea espero da, tenperatura altuetan seaborgio (V) konposatuak deskonposatzeko, hala nola MoCl6-a eta MoOCl4-a. Hori ez litzaioke SgO2Cl2-ri gertatu behar, okupatutako orbita altuenaren eta okupatu gabeko orbita baxuenaren arteko energia-arrakala askoz handiagoa delako, nahiz eta Sg-Cl loturaren antzeko indarguneak izan (molibdenoaren eta tungstenoaren antzera).[10]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b «Interactive Chart of Nuclides» web.archive.org 2018-06-12 (kontsulta data: 2024-10-17).
- ↑ (Ingelesez) Utyonkov, V. K.; Brewer, N. T.; Oganessian, Yu. Ts.; Rykaczewski, K. P.; Abdullin, F. Sh.; Dmitriev, S. N.; Grzywacz, R. K.; Itkis, M. G. et al.. (2018-01-30). «Neutron-deficient superheavy nuclei obtained in the Pu 240 + Ca 48 reaction» Physical Review C 97 (1) doi:. ISSN 2469-9985. (kontsulta data: 2024-10-17).
- ↑ «Making New Elements Doesn't Pay, Just Ask This Berkeley Scientist - B…» archive.ph 2020-11-14 (kontsulta data: 2024-10-17).
- ↑ (Ingelesez) Östlin, A.; Vitos, L.. (2011-09-13). «First-principles calculation of the structural stability of 6 d transition metals» Physical Review B 84 (11) doi:. ISSN 1098-0121. (kontsulta data: 2024-10-17).
- ↑ a b c Morss, Lester R., ed. (2006). The chemistry of the actinide and transactinide elements. (3rd ed. argitaraldia) Springer ISBN 978-1-4020-3555-5. PMC ocm61180778. (kontsulta data: 2024-10-17).
- ↑ (Ingelesez) Gyanchandani, Jyoti; Sikka, S. K.. (2011-05-10). «Physical properties of the 6 d -series elements from density functional theory: Close similarity to lighter transition metals» Physical Review B 83 (17) doi:. ISSN 1098-0121. (kontsulta data: 2024-10-17).
- ↑ Txantiloi:Ingeleses Kratz; Lieser. (2013). Nuclear and Radiochemistry: Fundamentals and Applications (3rd ed.). , 631 or..
- ↑ Txantiloi:Ingeleses Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan. (1997). Chemistry of the Elements (2nd edition). , 1002-39 or. ISBN 978-0-08-037941-8..
- ↑ (Ingelesez) Fricke, Burkhard. (1975). Tofield, B. C. ed. «Superheavy elements a prediction of their chemical and physical properties» Recent Impact of Physics on Inorganic Chemistry (Springer): 89–144. doi:. ISBN 978-3-540-37395-7. (kontsulta data: 2024-10-17).
- ↑ (Ingelesez) Kratz, J. V.. (2003-01-01). «Critical evaluation of the chemical properties of the transactinide elements (IUPAC Technical Report)» Pure and Applied Chemistry 75 (1): 103–108. doi:. ISSN 1365-3075. (kontsulta data: 2024-10-17).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1234
Multimedia: Seaborgium / Q1234