1946ko Irango krisialdia

1946ko Irango krisialdia
	Gerra Hotza
Data	1945eko azaroa – 1946ko abenduaren 15a
Lekua	Iran eta Azerbaijan
Emaitza	Irandarren garaipena
Gudulariak
Iran; Laguntza:; Erresuma Batua; Ameriketako Estatu Batuak	Azerbaijango Herri Errepublika; Mahabadeko Errepublika Laguntza:; Sobietar Batasuna
Buruzagiak
Mohammad Reza Pahlavi; Ali Razmara	Ja'far Pishevari; Ahmad Kordary Qazi Muhammad; Mustafa Barzani Ahmed Barzani
Indarra
Irandar armada	Azeriar miliziak; 12.750 peshmerga

1946ko Irango krisialdia edo Irano-azeriar krisialdia (persieraz: غائله آذربایجان‎ Qaʾilih Âzarbâyjân, "Azerbaijango krisialdia") Bigarren Mundu Gerra osteko gatazka izan zen, Sobietar Batasunak Iranen okupaturiko lurraldeak utzi ez zuelako sortua.

1941ean, Estatu Batuak oraindik neutrala zela, 'aliatuek' pahlaviar Iran inbaditu zuten: Armada Gorriak iparraldea eta britainiarrek erdialdea eta hegoaldea.^[1] Gerran zehar, estatubatuarrek eta britainiarrek bertatik bidali zituzten Sobietar Batasunarentzako hornidurak.^[1]

Baina, gerra bukatu eta sei hilabetera, herrialdea uztea adostu zuten.^[1] Hala ere, atzerako kontaketa amaitu zenean, Iosif Stalinek Iranen geratzea erabaki eta sobietarren aldeko irandarrek Azerbaijango Herri Errepublika aldarrikatu zuten.^[2] 1946ko hasieran, kurduek Mahabadeko Errepublika aldarrikatu zuten.^[3] Gerra zibila piztu eta 2.000 hildako izan ziren baina, Ahmad Qavam irandarren ahaleginei eta estatubatuar presio diplomatikoari esker, sobietarrek bere laguntza eten zuten eta azeriar-kurdu aliantza menderatua izan zen. Gatazka hau Gerra Hotzaren lehendabiziko "guduetako" bat hartzen dute.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b ^c Sebestyen, Victor. (2014). 1946: The Making of the Modern World. Pan Macmillan ISBN 0230758002..
↑ All the Shah's Men, Kinzer, 65-66. orr.
↑ Fontaine, André. (1945–1946). La guerre froide 1917–1991. in: Edestermann: "Kurdish Independence and Russian Expansion". 24 Foreign Affairs, 675–686 or..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q1132835
Multimedia: 1946 Iran crisis / Q1132835

[:0-1] Sebestyen, Victor. (2014). 1946: The Making of the Modern World. Pan Macmillan ISBN 0230758002..

[2] All the Shah's Men, Kinzer, 65-66. orr.

[3] Fontaine, André. (1945–1946). La guerre froide 1917–1991. in: Edestermann: "Kurdish Independence and Russian Expansion". 24 Foreign Affairs, 675–686 or..

[1]

[2]

[3]

i e a Gerra Hotza
Herrialdeak	Ameriketako Estatu Batuak • Erresuma Batua • Israel • Frantzia • Mendebaldeko Alemania • Hego Korea Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna • Ekialdeko Alemania • Txinako Herri Errepublika • Vietnam • Ipar Korea • Kuba
Gertakizunak	1945-49: Jaltako Batzarra • Potsdamgo Batzarra • Irango krisialdia • Txinako Gerra Zibila • Truman doktrina • Greziako Gerra Zibila • Marshall Plana • Berlingo Blokeoa 1950-59: Koreako Gerra • 1953ko ekainaren 17ko matxinada • Hungariako Iraultza • Suezko Gerra • Vietnamgo gerra 1960-69: Sino-sobietar zisma • U-2ren krisia • Guatemalako Gerra Zibila • Cochinos Badiako Inbasioa • Kubako Krisialdia • Berlingo harresia • Pragako Udaberria • SALT I • Ekintza Egitasmoa • Nigeriako Gerra Zibila 1970-79: SALT II • Angolako Gerra Zibila • Afganistango sobietar inbasioa 1980-89: Defentsa Estrategikorako Ekimena • Grenadako inbasioa • Solidarność • Glasnost • Perestroika • Berlingo harresiaren gainbehera • Belusezko Iraultza • Errumaniako Iraultza 1990: Sobietar Batasunaren desegitea • Alemaniaren birbateratzea
Protagonistak	NATO • Varsoviako Ituna AEBetako presidenteak: Truman • Eisenhower • Kennedy • Johnson • Nixon • Ford • Carter • Reagan • Bush SESBeko buruak: Stalin • Malenkov • Khrustxev • Brezhnev • Andropov • Txernenko • Gorbatxov Europako agintari nagusiak: Winston Churchill • Charles de Gaulle • Josip Broz Tito • Imre Nagy • Willy Brandt • Nicolae Ceauşescu • Alexander Dubček • Todor Zhivkov • Erich Honecker Joan Paulo II.a • Margaret Thatcher • Lech Wałęsa Amerikako eta Asiako agintari nagusiak: Mao Zedong • Chiang Kai-shek • Kim Il-sung • Ho Chi Minh • Fidel Castro • Che Guevara
Erlazionatutako artikuluak	Altzairuzko Oihala • Lerrokatu gabeko herrialdeen mugimendua • Armamentu lehia • Arma nuklearra • Espazioaren lehia • McCarthyismo • Beldur Gorria • Espioitza • Ostpolitik • CIA • KGB • Stasi • Arabo–israeldar gatazka • Ekialdeko Blokea