Arabiar Liga

Arabiar Liga
Datuak
Mota	eskualde erakundea, political union (en) eta nazioarteko erakundea
Jarduera
Kidetza	UNESCO
Eskumendekoak	Arab Monetary Fund (en) , Arab Air Carriers Organization (en) eta Arab League Educational, Cultural and Scientific Organization (en)
Agintea
Lehendakaria	Ahmed Aboul Gheit (en)
Egoitza nagusi	Headquarters of the Arab League; Coordinates: Missing latitude; Invalid arguments have been passed to the {{#coordinates:}} function;
Osatuta	Libano
Historia
Sorrera	1945eko martxoaren 22a
Sortzailea	Egipto; Irak; Jordania; Libano; Saudi Arabia; Siria; Yemen
Jasotako sariak	Honorary Member of the Order of Merit (Portugal)
	webgune ofiziala;

Arabiar Estatuen Liga (izen ofiziala) edo Arabiar Liga (arabieraz: جامعة الدول العربية), Ekialde Hurbileko eta Magrebeko arabiar estatuak batzen dituen erakundea da. 1945eko martxoaren 22ean sortu zuten zazpi arabiar estatuk (Egipto, Irak, Transjordania, Libano, Saudi Arabia, Siria eta Yemen)^[1]. Helburu nagusi hau du:

«

Arabiar herrialde guztien ongizate orokorrarentzat bide izan, arabiar herrialde guztientzat izate hobeak ziurtatu, arabiar herrialde guztien etorkizuna bermatu eta arabiar herrialde guztien nahiak eta itxaropenak bete.

»

Ligaren egoitza egonkorra Kairo hirian dago, Egipton. 1979tik 1989ra bitartean Tunisen izan zuen egoitza, Egipto erakundetik bota baitzuten. Aipatzekoa da organizazio honek ez duela lortu eskualdeen integrazio maila bereziki altua, eta erakundeak ez du mantentzen erlazio zuzenik bere barne diren estatuetako herritarrekin. Fundazioan idatzitako kartak deklaratzen duenez, Arabiar Ligak zeregin ekonomikoak, erlazio komertzialak, komunikazioa, kultura eta osasuna koordinatzen ditu.

Historia eta fundazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arabiar Estatuen Liga, edo Arabiar Liga, 1943an Egiptok egindako deialdi baten ondorioz sortu zen. Egiptok proposatu zuen arabiar herrialde guztiak bilduko zituen erakunde bat sortzea, beren interesak aldezteko, izan ere, Kairo zen britainiarren eskuti Ekalde Hurbileko erabaki ekonomiko zein militarrak hartzen ziren tokia. Garai hartan egoera nahasia zen Ekialde Hurbilean eta gainerako eremu arabiarretan (Bigarren Mundu Gerra, kolonien askatasuna, sionismoa, etab.)

Momentu hartan, estatu arabiar guztien egoera oso ezberdina zen, Irak eta Siriaren gobernuek herrialde arabiarren loturak indartu nahi zituzten bitartean, Libanon (biztanle kristau kopuru garrantzitsua) ez zegoen hain ondo ikusita mugimendu hori. Bestalde, Yemen, Saudi Arabia eta Egipton ordea, nahiz eta bizirik egon herrialde arabiarren elkartasun sentimendua, interes nazionalak lehenesten ziren.

Baina hala eta guztiz ere, ez zegoen zalantzarik gerrak gogor bultzatu zuela arabiar nortasun eta elkartasun sentimendua. Hori dela eta, Arabiar Liga sortzeko lehen saiakera egin zuten, britainiarren laguntzarekin (hauen eremuan influentzia ziurtatzeko).

Lehenengo zirriborro hartan, Irakeko eta Erresuma Batuko lehen ministroek bost puntu zehaztu zituzten, eta hauen baitan hartuko ziren gainerako erabaki guztiak:

Juduei autonomia txiki bat emango zaie Palestinan.
Irak eta Siria Handiak osatzen dute Arabiar Liga
Siria Handiaren sorkuntza, Palestina, Siria, Transjordania eta Libanok osatua.
Ligak batzorde bat izango du, administrazioa, gobernua, kanpo arazoak, defentsa, gai ekonomikoak eta gutxiengoen babesaz arduratu eta koordinatu beharko dituena.
Libanoko maronitak erregimen pribilegiatu bat izango dute.

Elkartasun hori, Haxemien familiak zuzenduko zutela zehaztu zen. Baina lehen proiektu hark oposizioa indartsu bat izan zuen; komunitate judua alde batetik, Libanoko iritzi publikoa bestetik, siriako nazionalistak, hegemonia bat ezarri nahi zuten egiptoarrak, Hiyazeko erregea (Haxemien indarraren beldur)... Oposizioak proiektuaren porrota ekarri zuen beraz. Horregatik, Egiptoko Nabas presidenteak bigarren proiektuari ekin zion, integrazio maila baxuagua eskatzen zuen, eta ingelesen laguntza handiagoa. Bi konferentzi eman ondoren (Alexandrian 1944ean eta Kairon 1945ean) eta lan diplomatiko handiak egin ondoren, azkenean lortu zuten beraien helburua.

Egoera horretan sortu zen, beraz, Liga, arabiar herrialde zapalduen askatasuna lortzeko eta Palestinan estatu juduaren sorrera saihesteko. 1950. urterarte laguntza militarra eman zioten elkarri Ligako herrialdeek, baina gerora merkataritzan eta ekonomian nabarmendu zen elkartasun hori.

Bestalde, ekimen politikoak koordinatzeko edo elkarren arteko liskarrak konpontzeko gune gisa agertu zen hasieratik, baina huts egin zuen arabiar munduan ekimen bateratuak aurrera eramateko ahaleginean, herrialde bakoitzak bere interesak izaki. 1976an Palestinaren Askapenerako Erakundea onartua izan zen, eta handik bi urtera krisi larria gertatu zen erakundean, Egipto palestinarren etsai Israelengana hurbildu eta harekin Camp Davideko hitzarmena sinatu zuelako; gorabehera horren eraginez Egipto erakundetik egotzi zuten 1978an, baina 1987an arabiar buruzagiek berriro harremanak berreskuratu zituzten Egiptorekin, eta hurrengo urtean onartu zuten Ligan atzera.

1990eko hamarraldian Ekialde Hurbileko bake hitzarmenen bultzatzaile nagusia izan zen Arabiar Liga, eta nazioetako eta nazioarteko hainbat erakundetan arabiar munduaren interesen aldezle eta ordezkari izan zen. Horretarako ezinbestekoa izan zen Golkoko gerraren garaian Kuwaiten burujabetasunaren alde egin izana eta Estatu Batuak buru zituen nazioarteko koalizioaren alde agertu izana, Iraken erasoen aurrean.

Gaur egun Arabiar Ligaren lan aipagarrienak gizarte, kultura, ekonomia eta politikaren alorrean antolaturiko egitasmoak dira. Alde horretatik garrantzi handiko lana egiten ari da arabiar ondare kulturala babesten eta berreskuratzen, alfabetatze eta eskolatzearen alorrean, gizarteko zenbait arazoren kontrako lanean (droga…) eta emakumearen integrazioaren aldekoan. Bestalde, zenbait bitartekaritza eta lekuan lekuko hitzarmenak lortzeko lagungarri izan da, adibidez Arabiar Ekimen Ekonomiko Bateratua osatzeko, zeinetan jaso baitira erakundearen elkarlan ekonomikoaren oinarriak.

Egitura eta antolaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ligako herrialde guztiek osaturiko Kontseilua da erakundearen organo nagusia; herrialdeez gainera 15 batzordek osatzen dute Kontseilua, hainbat gairen inguruko (finantzak, ekonomia, komunikazioak, etab.) aholkularitzan dihardutenak.

Herrialde bakoitzak boto bana du eta gehiengoz hartzen dira erabakiak, nahiz eta botoa ematen duenak bakarrik bete behar dituen erabakitakoak. Bi bilera egiten dira urtean, gutxienez, eta bilkura bereziak egin daitezke bi kidek gutxienez hala eskatuz gero.

Kontseiluaren erabakiak aurrera eramateaz eta administrazioaz Idazkaritza Orokorrak du ardura nagusia, Idazkari Orokorra duela buru. Bost urtez behin hautatzen da idazkaria, Kontseiluaren eta idazkaritzaren bidez, eta zenbait alorretan eskumenak dituzten hainbat sailetatik (ekonomia, legegintza, politika) jasotzen du laguntza bere lana aurrera eramateko.

Hauek dira liga osatzen duten organismo garrantzitsuenak:

Ekonomia eta Gizarte Garapenerako Arabiar Funtsa
Arabiar Batasun Ekonomikoaren Kontseilua
Erakune edo asoziazio arabeak
Arabiar Diru Funtsa
Idazkaritza Nagusia
Batzorde teknikoa

Kideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arabiar Ligako kideak (eta onartze data):

Egipto: 1945eko martxoaren 22a (kide fundatzaileetarikoa) (1979-1989 bitartean kanporatua izan zen)
Irak: 1945eko martxoaren 22a (kide fundatzaileetarikoa)
Jordania (1949 arte Transjordania izenarekin): 1945eko martxoaren 22a (kide fundatzaileetarikoa)
Libano: 1945eko martxoaren 22a (kide fundatzaileetarikoa)
Saudi Arabia: 1945eko martxoaren 22a (kide fundatzaileetarikoa)
Siria: 1945eko martxoaren 22a (kide fundatzaileetarikoa)
Iparraldeko Yemen: 1945eko maiatzaren 5a, 1990az geroztik Yemen izenarekin
Libia: 1953ko martxoaren 28a
Sudan: 1956ko urtarrilaren 9a
Maroko: 1958ko urriaren 1a
Tunisia: 1958ko urriaren 1a
Kuwait: 1961eko uztailaren 20a
Aljeria: 1962ko abuztuaren 16a
Hegoaldeko Yemen: 1967 (1990ean (Iparraldeko Yemenekin bat egin zuen)
Arabiar Emirerri Batuak: 1971ko ekainaren 12a
Bahrain: 1971ko irailaren 11
Qatar: 1971ko irailaren 11
Oman: 1971ko irailaren 29a
Mauritania: 1973ko azaroaren 26a
Somalia: 1974ko otsailaren 14a
Palestina: 1976ko irailaren 9a (hasiera batean Palestinaren Askapenerako Erakundea zen palestinarren ordezkari; gero, hark Palestinar Aginte Nazionalari eman zion ordezkari izateko eskumena)
Djibuti: 1977ko apirilaren 9a
Komoreak: 1993ko azaroaren 20a.

2003. urtean Eritrea batu zitzaion erakundeari, begiraletzat.

Egiptok Israelekin erlazio diplomatikoak ezartzeak ekarri zuen herrialde hori kanporatzea 1979tik 1989ra bitartean.

Denboraldi baterako suspendituak izan diren kideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1979an Egipto suspenditua izan zen Israelekin bake ituna sinatzeagatik, eta ligaren egoitza Kairotik Tunisera trasladatu zuten. 1987an Arabiar Ligak erlazio diplomatikoak berretsi zituen Egiptorekin, eta 1989an berriz ere kide izatera pasa zen, egoitza Kairora itzuli zutelarik.

2011ko otsailaren 22an, Libiako Arabiar Herri Jamahiriya Sozialista Handia (Libiaren izen ofiziala 1977-2011 bitartean) suspenditua izan zen, baina abuztuaren 27an berriz ere itzultzeko bozkatu zuten eta baiezkoa atera zen.

2011ko azaroaren 12an, baiezkoa atera zen Siria suspenditzeko eskubidea ematen zuen dekretuaren bozketan. Siriako gobernuak bertako herritarren kontrako biolentzia gelditzen ez bazuen kasuan, ligatik kanpo geratuko litzake Siria. Hala eta guztiz ere, Siriak modu berean jarraitu zuen, eta sufritzen ari zen krisi hura, 2012rako gerra zibila bihurtu zen. Gaur egun ordaindik, Siria ez da Arabiar Ligaren parte izatera itzuli.