Jengibre: berrikuspenen arteko aldeak
tNo edit summary |
|||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
{{taxotaula automatikoa}} |
{{taxotaula automatikoa}} |
||
'''Jengibrea''' (''Zingiber officinale'') [[espezia]] bat da, tropikoko landare iraunkor baten [[errizoma]] edo lurrazpiko [[zurtoin]]a da. |
'''Jengibrea''' (''Zingiber officinale'') [[espezia]] bat da, tropikoko landare iraunkor baten [[errizoma]] edo lurrazpiko [[zurtoin]]a da. Hain aspalditik lantzen da non ez baita gaur egun jengibrearen basa-landarerik aurkitzen. Errizoma horiek lurrean sartuz ugaltzen da. Txinako nabigatzaileek itsasontzietan eramaten zituzten zeharkaldi luzeetarako, kutxetan landatuta, [[eskorbuto]]<nowiki/>ari aurre egiteko. |
||
Transplantea erraza bada ere, hozte sistemak, aireko garraioa eta berotegiak asmatu aurretik, jengibrea bidaia luzea eginda iristen zen, almibarrean kontserbatuta edo, maizago, lehortuta, osorik nahiz hautsetan kontsumitzeko. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== Etimologia == |
== Etimologia == |
||
Hitza euskarara [[gaztelania|gaztelerako]] {{lang|es|jengibre}} eta [[frantses]]ezko {{lang|fr|gingembre}} hitzetatik etorri da. Hauek [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] [[latin]]ezko ''gingiber, zingeber'' hitzetatik, [[latin]]eko {{lang|la|zingiberi}} hitzetik eratorria. Latinera [[Antzinako Greziera]]tik etorri zen, {{lang|grc|ζιγγίβερις}} (''zingíberis''). Grezierara [[India]]ko hizkuntzetatik etorri zen: {{lang-pi|siṅgivēra}}, {{lang-sa|शृङ्गवेर|śṛṅgavera}}. Honaino iritsita bi teoria ezberdin daude. Sanskritoz {{lang|sa|शृङ्गं}} hitzak ''adar'' esan nahi du, |
Hitza euskarara [[gaztelania|gaztelerako]] {{lang|es|jengibre}} eta [[frantses]]ezko {{lang|fr|gingembre}} hitzetatik etorri da. Hauek [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] [[latin]]ezko ''gingiber, zingeber'' hitzetatik, [[latin]]eko {{lang|la|zingiberi}} hitzetik eratorria. Latinera [[Antzinako Greziera]]tik etorri zen, {{lang|grc|ζιγγίβερις}} (''zingíberis''). Grezierara [[India]]ko hizkuntzetatik etorri zen: {{lang-pi|siṅgivēra}}, {{lang-sa|शृङ्गवेर|śṛṅgavera}}. Honaino iritsita bi teoria ezberdin daude. Sanskritoz {{lang|sa|शृङ्गं}} hitzak ''adar'' esan nahi du, baina baliteke hau herri etimologia bat izatea. Beste teoriak dio [[tamilera]]tik datorrela, eta ''jengibre sustraia'' esateko erabiltzen zen modua izatea: {{lang-ta|இஞ்சி|inci}} eta {{lang|ta|வேர்|ver}}. |
||
== Sukaldean == |
== Sukaldean == |
||
[[Fitxategi:Ingwer 2 fcm.jpg|thumb|ezkerrera|Jengibrearen [[errizoma]].]] |
[[Fitxategi:Ingwer 2 fcm.jpg|thumb|ezkerrera|Jengibrearen [[errizoma]].]] |
||
[[Curry]] edo bestelako espezien nahasketetan oso erabilia da eta bere lekua du entsaladetarako saltsetan eta gozogintzan. Garai batean [[ardo]] eta [[garagardo]]ari ere |
[[Curry]] edo bestelako espezien nahasketetan oso erabilia da eta bere lekua du entsaladetarako saltsetan eta gozogintzan. Garai batean [[ardo]] eta [[garagardo]]ari ere botatzen zitzaion. |
||
botatzen zitzaion. |
|||
== Kanpo estekak == |
== Kanpo estekak == |
||
15:02, 22 urtarrila 2021ko berrikusketa
| Jengibre | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Daturik gabe (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Zingiberales |
| Familia | Zingiberaceae |
| Generoa | Zingiber |
| Espeziea | Zingiber officinale |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | jengibre, ginger rhizome (en)  eta Zingiberis Siccatum Rhizoma (en) |
Jengibrea (Zingiber officinale) espezia bat da, tropikoko landare iraunkor baten errizoma edo lurrazpiko zurtoina da. Hain aspalditik lantzen da non ez baita gaur egun jengibrearen basa-landarerik aurkitzen. Errizoma horiek lurrean sartuz ugaltzen da. Txinako nabigatzaileek itsasontzietan eramaten zituzten zeharkaldi luzeetarako, kutxetan landatuta, eskorbutoari aurre egiteko.
Transplantea erraza bada ere, hozte sistemak, aireko garraioa eta berotegiak asmatu aurretik, jengibrea bidaia luzea eginda iristen zen, almibarrean kontserbatuta edo, maizago, lehortuta, osorik nahiz hautsetan kontsumitzeko.
Indian jatorria izanda ezaguna zen jada erromatarrentzat, eta lurrezko ontzi txikitan ekarrarazten zuten.
Behin lurretik atera ondoren garbitu eta eguzkitan lehortzen uzten da bere pisuaren hiru laurdenak galtzeraino. Honela, bere zapore min bereziagatik guztiz gutiziatua den espezia bikaina bihurtzen da.
Etimologia
Hitza euskarara gaztelerako jengibre eta frantsesezko gingembre hitzetatik etorri da. Hauek Erdi Aroko latinezko gingiber, zingeber hitzetatik, latineko zingiberi hitzetik eratorria. Latinera Antzinako Grezieratik etorri zen, ζιγγίβερις (zingíberis). Grezierara Indiako hizkuntzetatik etorri zen: palieraz: siṅgivēra, sanskritoz: शृङ्गवेर, śṛṅgavera. Honaino iritsita bi teoria ezberdin daude. Sanskritoz शृङ्गं hitzak adar esan nahi du, baina baliteke hau herri etimologia bat izatea. Beste teoriak dio tamileratik datorrela, eta jengibre sustraia esateko erabiltzen zen modua izatea: tamileraz: இஞ்சி, inci eta வேர்.
Sukaldean
Curry edo bestelako espezien nahasketetan oso erabilia da eta bere lekua du entsaladetarako saltsetan eta gozogintzan. Garai batean ardo eta garagardoari ere botatzen zitzaion.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q35625
Multimedia: Zingiber officinale / Q35625
Espezieak: Zingiber officinale