Zainzuri
| Zainzuri | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Asparagales |
| Familia | Asparagaceae |
| Generoa | Asparagus |
| Espeziea | Asparagus officinalis |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | esparrago |
| Genomaren kokapena | plants.ensembl.org… |
Zainzuria edo frantses-porrua Asparagaceae familiako barazki luzea eta haritsua da, zuri edo berde kolorekoa eta lodiera desberdinetakoa.
Gurean, Nafarroako Erriberakoa preziatua da.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Zainzuria Afrikatik eta Ekialde Hurbiletik etorritako landarea da[1]. Duela 6.000 urte baino gehiago lantzen zuten egiptoarrek, eta horien bidez iritsi zen Greziara eta Erromara.
Deskribapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Urteko landare belarkara bat da. 100-150 cm-ko altuera hartzen duena. Hostoek orratz itxura hartzen dute, kimu moldatuak dira. Loreek kanpai itura dute eta berde argiak edo horixkak izaten dira. Handik sortzen den fruitua baia gorri bat da, gizakientzako toxikoa[2]. Sustraiak koroa baten antzera zabaltzen dira.
Nutrizio balioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Elikaduraren ikuspuntutik, oso kaloria gutxi dituen janaria dugu (10-20 kcal 100 g-ko): ez du koiperik eta karbohidratoak ere gutxi, proteinetan barazki aberatsenetako bat bada ere (% 2,28). Zuntz dezente du (% 2,1), A, C eta E bitaminak ere bai, eta B taldekoetan azido foliko ugari du. Gatz mineraletan, potasioa, fosforoa, burdina eta magnesioa ditu batik bat.
Kimuek asparagina eta tironina (aminoazido usaintsu bat) dauka. Asparagina gernura pasatzen da eta usain nabarmena ateratzen du pixa egiterakoan. Nitrogenoa, sufrea, koniferina deritzan glukosido bat, bainilina, azido sukzinikoa, azukrea, etab ere baditu[3].
Laborantza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bi motatako esparrago fresko daude: zuriak eta berdeak. Udaberrian eta uda-hasieran hazten dira, eta 30 cm inguru dutenean biltzen dira.
Ekoizpena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Txina da zainzuri ekoizle nagusia diferentzia handiz gainera. Ameriketan ere zainzuria ekoizten da[4].
| # | Herrialdea | Tonak |
|---|---|---|
| 1 |  Txina
|
7.845.162 |
| 2 |  Peru
|
383.098 |
| 3 |  Mexiko
|
245.681 |
Sukaldean
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Zainzuri-krema
- Zainzuri-tortilla
- Zainzuriak arrozarekin
- Zainzuriak urdaiazpikoarekin
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) «Asparagus officinalis L. | Plants of the World Online | Kew Science» Plants of the World Online (kontsulta data: 2022-11-14).
- ↑ (Ingelesez) «GardenGrow - Growing Asparagus» gardengrow.co.nz (kontsulta data: 2022-11-14).
- ↑ Zainzuriak. Venusen belarrak, Antxon Aguirre Sorondo.
- ↑ «FAOSTAT» www.fao.org (kontsulta data: 2022-11-14).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Gaztelaniaz) Nafarroako zainzuriaz probintziako gobernuaren webgunean
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q28367
Multimedia: Asparagus officinalis / Q28367
Espezieak: Asparagus officinalis