Garrapo

Garrapoa
Irudi gehiago
Iraute egoera
Arrisku txikia (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Chordata
Klasea	Aves
Ordena	Passeriformes
Familia	Sittidae
Generoa	Sitta
Espeziea	Sitta europaea Linnaeus, 1758
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Masa	2,25 g (pisua jaiotzean) 23 g (helduen pisua)
Zabalera	24 cm
Kumaldiaren tamaina	7,3
Errute denbora	16 egun

Garrapoa (Sitta europaea) sittidae familiako hegazti paseriformea da, Eurasiako eskualde epeletan bizi dena, baita Euskal Herrian ere. Haren generoko espezierik hedatuena da. Okil txori ere esaten zaio.

Oñatiko izena: katanar handi

Garrapoa, intxaur pusketak jaten.

Etxe-txolarrearen tamainatsuko txori horrek moko luzea eta gorputz zapala ditu. Zuhaitz enborretan ibiltzen da. Bizkar aldeko lumak urdin argiak ditu; papar eta sabel aldekoak, gorrixkak; eta lepo azpia, berriz, zurixka. Zuhaitz zuloetan egiten du habia, eginda aurkitzen baditu; bestela, berak zulatzen du, habia egiteko. Intsektuz eta landare haziz elikatzen da.

Azpiespezieak

• Sitta europaea albifrons Taczanowski 1882
• Sitta europaea amurensis Swinhoe 1871
• Sitta europaea asiatica Gould 1835
• Sitta europaea bedfordi Ogilvie-Grant 1909
• Sitta europaea caesia Wolf 1810
• Sitta europaea caucasica Reichenow 1901
• Sitta europaea cisalpina Sachtleben 1919
• Sitta europaea europaea Linnaeus 1758
• Sitta europaea hispaniensis Witherby 1913
• Sitta europaea levantina Hartert 1905
• Sitta europaea persica Witherby 1903
• Sitta europaea roseilia Bonaparte 1850
• Sitta europaea rubiginosa Tschusi & Zarudny 1905
• Sitta europaea seorsa Portenko 1955
• Sitta europaea sinensis J. Verreaux 1870

Deskribapena

Garrapoa txori sendoa da, kaskabeltz handia baino handiagoa ez dena, 14 cm inguru luze, baina gorputz karratu eta trinkoa duenez, gogortasun handikoa dirudi.

Burutik buztanera, gris urdinxka da, azpialde zuri-okrea du eta alboak gaztaina kolorekoak erabat. Buruan, zerrenda beltz batek begiak estaltzen dizkio, leporaino. Oso moko gogor eta luzea du, gris-arbel kolorekoa eta oinarri argikoa. Hanka sendoak ditu eta azazkal zorrotzekin, igotzeko erabiliak. Arra eta emearen arteko aldeak ez dira oso nabariak: emeek alboak eta buztanaren azpialdea argiagoak dituzte. Gazteak helduak bezalakoak dira, baina kolore motelagoak dituzte.

Biologia eta ohiturak

Eskalatzaile porrokatua da, zuhaitzetan gora igotzen da eta baita buruz behera jaitsi ere; azazkal zorrotzez tinkaturik, zuhaitza norabide guztietan zeharka dezake eta jauzi txikiekin ibiltzen da. Gerri-txoriak eta okilak ere igotzaile onak dira, baina horiek isatseko luma zurrunak erabiltzen dituzte igotzeko euskarri gisa, eta ez dira gai zuhaitzen enborretan jaisteko, garrapoa bai. Garrapoaren buztana laburra eta biguna denez, ezindu palanka egin, eta bere eskaladak hatz eta azazkal ariketak bihurtzen dira.

Hegazti sedentarioa da, kaskabeltzekin eta amilotxekin biltzen da neguan talde txikietan, elikagai bila ibiltzeko. Fruitu gogor bat aurkitzen duenean, zuhaitzaren arrakala batean sartzen du, eta mokokada ozenak ematen dizkio oskola apurtu arte. Neguko dieta landareak ditu neurri handi batean, haziekin eta fruitu lehorrekin, hala nola hurrak, ezkurrak, pagatxak eta pinoiak: mokokadaka irekitzen ditu. Errunaldiak osatu ondoren, emeak txitatzen 14-18 egun ematen ditu: txitak habian 23-25 egunean egoten dira.

Neguan, baina batez ere udaberrian, zuhaitzen azalen garbitzaile eraginkor da: kaskabeltzekin, amilotxekin eta gerri-txoriekin batera, zuhaitzen enborrak zeharkatzen ditu, intsektuen arrautza eta larba ugari janez, bere moko zorrotzari esker. Zuraren zulatzaileak eta oskoldun kakalardoak ere jaten ditu: horregatik, basoen osasunaren aliatu handia da. Udazkenean, ezkutaleku jakin batzuetan fruitu lehorrak pilatzeko gai da, eskasia handieneko garaietarako gordetzeko. Bere habia ere aprobetxatzen du eta, ikusiko denez, haren despentsarako babesleku segurua da. Habia zuhaitzen zuloetan egiten du: okilek irekitakoak hobesten dituen arren, bere zuloa egin dezake halaber, baina ez da oso ohikoa. Emeek hutsune egokia aukeratu ondoren —batzuetan arrak lagunduta—, mokoaz trebeki moldatzen duen buztinezko eraztun batekin estutzen du, diametroa murrizteak harrapari batzuei pasatzea galarazteko moduan. Ohitura horrek habiaren jabea identifikatzeko balio dezake. Barrualdeko pitzadurak ere lokatzez betetzen ditu. Barruan zuhaitz azal zatitxoekin eta hosto lehorrekin katilutxo moduko bat egiten dute eta bertan emeek apirilaren bukaeran 6-9 arrautza zuri erruten ditu, normalean punteatuta edo gorri argiz zikinduta. Koniferoetan, zuloen urritasunak hedapena asko mugatzen die, baina habia-kutxak berehala onartzen dituzte.

Banaketa, habitata eta estatusa

Garrapoa Paleartiko osoan dago, eremu boreal eta epeletan eta Mediterraneoko mendietan. Iberiar estatusa ez da ondo ezagutzen, baina badirudi espezie hau nahiko arrunta iparraldean bakarrik dela eta gainerakoan oso lokalizatua baso menditarretan.

Banaketa ia orokorra du Euskal Herrian, baina beti zuhaizti egokiak badaude. Habitata zuhaitz zaharrak dituzten baso eta zuhaiztietan du: azal zimurtsua eta zuloak dituzten zuhaitzak nahiago ditu, habia egiteko egokiak direnak. Baldintza horiek gure pagadi menditarretan aurkitzen ditu, baina haritz, ametz, erkametza eta baso misto kantauriar freskoak nahiago ditu. Arabako mendebaldeko pinu gorriaren berezko pinudietan ere ikusten da, baina ez ditu Kantauri isurialdeko pinudi landatuak kolonizatu. Dagoeneko hazita dauden landatutako pinudietan aurki dezakegu elikagai bila, baina beti zuhaizti hostoerorkorren ondoan, han egin behar baitu habia.

Ez dago Arabako Errioxan eta zuhaitzik gabeko beste eremu batzuetan. Oso arraroa da, halaber, bertako zuhaitza ia erabat galdu duten Bizkaiko eremuetan, nahiz eta landatutako pinu asko egon.

Kanpo estekak

Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

• Datuak: Q156767
• Multimedia: Sitta europaea
• Espezieak: Sitta europaea