Lev Tolstoi

Lev Tolstoi
(1908) Irudi gehiago
Ahotsa
Bizitza
Jaiotza	Jasnaia Poliana, 1828ko abuztuaren 28a (juliotar egutegia)
Herrialdea	Errusiar Inperioa
Bizilekua	Yapeeva Street (en) Dzerzhinsky Street, 11/2 (en) Tolstoy Urama, 25/68 (en) Pyatnitskaya Street (en) Lev Tolstoy Street (en) Denezhnyy Lane (en)
Lehen hizkuntza	errusiera
Heriotza	Astapovo (en) , 1910eko azaroaren 7a (juliotar egutegia) (82 urte)
Hobiratze lekua	Jasnaia Poliana
Heriotza modua	berezko heriotza: pneumonia
Familia
Aita	Nikolay Tolstoy
Ama	Mariya Volkonskaya
Ezkontidea(k)	Sofia Tolstaia  (1862ko irailaren 23a -  1910eko azaroaren 20a)
Seme-alabak	ikusi Sergey Tolstoy Tatyana Sukhotina-Tolstaya Ilya Tolstoy Lev Lvovich Tolstoy Alexandra Tolstaya Maria L'vovna Tolstaya (en) Andrey Tolstoy (en) Mikhail Tolstoy (en)
Anai-arrebak	ikusi Maria Tolstoy
Familia	ikusi Nikita Ilyich Tolstoy (en) (birbiloba) Ilya Andreyevich Tolstoy (en) (biloba)
Leinua	Tolstoy family (en)
Hezkuntza
Heziketa	Kazan Imperial University (en) : zuzenbide
Hizkuntzak	errusiera frantsesa ingelesa
Ikaslea(k)	ikusi Vasily Morozov (en) Isaak Feynerman (en)
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, antzerkigilea, filosofoa, eleberrigilea, pedagogoa, saiakeragilea, haur literatura idazlea, eguneroko-idazlea, prosalaria, iritzi-kazetaria eta esperantista
Lantokia(k)	Errusiar Inperioa
Enplegatzailea(k)	San Petersburgoko Zientzien Akademia
Lan nabarmenak	ikusi Gerra eta Bakea Anna Karenina A Confession (en) The Kingdom of God Is Within You (en) What Is Art? (en) Boyhood (en) Childhood (en) Hadji Murat (en) The Kreutzer Sonata (en) Resurrection (en) The Snowstorm (en) Where Love Is, God Is (en) Youth (en) Father Sergius (en) Sebastopol Sketches (en) The Fruits of Enlightenment (en) What is my faith (en)
Jasotako sariak	ikusi Order of Saint Anna, 4th class Medal For defence of Sebastopol Medal In memory of Crimean War Medal In memory of 50th anniversary of defence of Sevastopol
Influentziak	Aleksandr Puxkin, Nikolai Gogol, Fiodor Dostoievski, Piotr Kropotkin, African Spir (en) , Henry David Thoreau, Petr Chelčický (en) , Stendhal, Siddhartha Gautama, Platon, George Eliot, Arthur Schopenhauer, Aristoteles, Jean-Jacques Rousseau, Charles Dickens, Pierre-Joseph Proudhon, Victor Hugo, Henry George, Laurence Sterne eta Harriet Beecher-Stowe
Kidetza	Serbian Academy of Sciences and Arts (en) San Petersburgoko Zientzien Akademia
Mugimendua	errealismoa
Izengoitia(k)	Л. Н. Т. eta Л. Н.
Genero artistikoa	ipuina short novel (en) eleberria drama
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasun ortodoxoa Tolstoyan movement (en) kristautasuna
tolstoy.ru

Lev Nikolaievitx Tolstoi, errusieraz Лев Николаевич Толстой, (Jasnaia Poliana, Errusia, 1828ko irailaren 9a^greg./abuztuaren 28a^jul. - Astapovo, 1910eko azaroaren 20a^greg./azaroaren 7a^jul.), errusiar idazle eta filosofoa izan zen, egun munduko idazle garrantzitsuenetakotzat hartua. Haren bi lan ezagunenak, Gerra eta Bakea eta Anna Karenina, errusiar errealismoaren gailurra dira, Fiodor Dostoievskiren obrekin batera.

Indarkeriarik gabeko erresistentzia defendatu zuen, eta haren ideiek Gandhi eta Martin Luther King bezalako pertsonaia ezagunengan eragin nabaria izan zuten. Esperantoaren bultzatzailea ere izan zen.

Haurtzaroa eta gaztaroa

Errusiako antzinako nobleziaren familia batean sortu zen eta, haurra zela umezurtz geraturik, izebak arduratu ziren haren eta lau anaien heziketaz; egiteko horretan atzerriko maisuek parte hartu zuten. 1844an, Kazango Unibertsitatean ikasten hasi zen, baina diplomarik lortu gabe, ikasketak bertan behera utzirik, Jasnaia Polianako etxaldera itzuli zen.

1851n, bere bizitzari zentzua eman nahirik, Kaukasora joan eta armadarekin bat egin zuen anaia zaharragoarekin batera. Artilleriako ofizial izan zen Krimeako guduan eta Sebastopoleko setioan ere parte hartu zuen 1854-55 artean.

Lehen obrak

Lehen idazkiekin arrakasta handia lortu zuen: Detstvo (1852, Haurtzaroa); Otrotxestvo (1854, Nerabezaroa); Junost (1857, Gaztaroa) narrazio autobiografikoak; Sevastopolskiie rasskazy (1855-1856, Sebastopoleko kontakizunak) gerraren inguruko narrazioen bilduma.

1856an armada utzi zuen, eta bi urtez Europan zehar ibili zen (Frantzia, Suitza, Italia, Alemania); bidaia horietan jende asko ezagutu zuen (Pierre-Joseph Proudhon, Aleksandr Herzen, Charles Dickens). Europako burgesiaren materialismoa eta egoismoa salatu zituen Liutsern (1857-1858, Luzerna) lan autobiografikoan.

1860an bere etxaldera biltzea erabaki ondoren, eta nekazarien egoeraz kezkaturik, jopuen seme-alaben heziketaz arduraturik eskola bat eta aldizkari pedagogiko bat sortu zituen (1862). Gaztetan irakurriak zituen Jean-Jacques Rousseauren idazkien eraginpean, zibilizazio usteletik urrun naturarekin bat egiten duen bizitza kontatzeari ekin zion 1863an argitaratu zuen kontakizun-bilduman: Kazaki (Kosakoak). 1862an, Sofia Andreievna Bers-ekin ezkondu zen; harekin hamahiru seme-alaba izan zituen, haietarik bost oso gazterik hilak.

Obra nagusiak

Zazpi urteko lanaren ondoren (1863-1869) Napoleonen aurkako gerren garaian (1805-1815) girotutako Voina i mir (Gerra eta bakea) eleberria egin zuen. Mendebaldeko eleberriaren historian gailenetarikoa den eleberri horretan, frantses inbasioa jasan zuten pertsona askoren bizipenak eta analisi psikologiko xeheak bildu zituen gizarte-egoerari buruzko oharpenekin batera.

Gero, 1873tik 1877ra Anna Karenina idatzi zuen, autorearen bigarren obra nagusia. Eleberri konplexua da, gizarteko konbentzioetan harrapatuta dagoen emakume baten eta Liovin lur-jabe filosofo baten istorio paraleloak kontatzen ditu bertan.

Azken garaia

Bi eleberri errealista horiek mundu osoan ezagutarazi zuten Tolstoi. Anna Karenina idaztean Ispoved (1882, Aitorpena) obran azalduriko krisi espiritual sakona bizi izan zuen. Ateismoa utzi eta sinesmenera bihurtu zen; kristautasun ebanjeliko berezi batera bihurtu zen (kristau-anarkismoa), halako moldez non gobernu edo Eliza antolatu ororen agintea eta jabetza pribatua ukatzen zituen. Ebanjelioa naturaz gaindiko elementuez gabetzen zuen, elkarrenganako maitasuna eta bortxarik ez erabiltzea aldarrikatzeaz batera.

1901ean Errusiako Eliza Ortodoxoak eskumikatu zuen. Bere ideiak azaltzearren, saiakerak eta obra dramatikoak idazteari ekin zion. Nolanahi ere, autorearen jenioa eleberri laburren sailean nabarmendu zen gehienbat: Smert Ivana Ilitxa (1886, Ivan Ilitxen heriotza); Mnogo li txeloveku zemli nuzhno (1886, Zenbat lur behar ditu gizon batek?) Kreitserova sonata (1889, Kreutzer Sonata); Khoziain i rabotnik (1895, Nagusi eta morroi).

1899an hirugarren eleberri luzea argitaratu zuen, Voskreseniie (Pizkundea); hartan noble baten eta prostituta baten arteko harremanak kontatzen ditu. Azken urteetan, halaber, kontakizun nabarmenak egin zituen, hala nola Otets Sergi (1890-1898, Aita Sergio) edo Khadzhi-Murat (1896-1904). Urte horietan munduko alde guztietatik zetorren jendea Jasnaia Polianara, idazlearen nortasunak eta ideiek erakarrita. Nekazari-lanetan ari ohi zen eta, bere printzipioei leial eusteko, argitaratutako obrengatik ez zuen etekin ekonomikorik nahi. Emazteak ez zituen ez senarraren ideiak ez eta dizipuluak onartzen, eta bien arteko gatazkak etengabeak ziren. Bizitzaren azkeneko hamar urteetan Tolstoiren ospea handia zen Errusian eta mundu osoan. Egoera horri ihes egin nahirik, 82 urteko zela 1910eko urriaren 28an etxetik alde egin zuen, eta hamar egun geroago Astapovoko geltokian hil zen.

Obra

• Detstvo ("Haurtzaroa") ,1852*
• Otrotxestvo ("Nerabezaroa") ,1854*
• Sevastopolskiie rasskazy ("Sevastopoleko istorioak") ,1855–1956
• Junost ("Gaztaroa") ,1856*
• Kazaki ("Kosakoak") ,1863
• Voina i mir ("Gerra eta bakea") ,1865-1869
• Kavkazski plennik ("Kaukason preso") ,1872
• Otets Sergi ("Aita Sergio") ,1873
• Anna Karenina ,1875-1877
• Zenbat lur behar ditu gizon batek?, 1886.
• Smert Ivana Ilitxa ("Ivan Ilitxen heriotza") ,1886
• Vlast tmy ("Iluntasunaren boterea") ,1886
• Kreitserova Sonata ("Kretutzer Sonata") ,1889
• Khadzhi-Murat ("Hadji-Murat"),1896
• Voskreseniie ("Pizkundea"),1899
• Zhivoi trup ("Gorpu bizia") ,1911

(*) Autobiografikoak

Euskaratuak

• Hadji-Murat (Khadzhi-Murat, 1912). Meettok, 2017. Itzultzailea: Josu Zabaleta.
• Zer da artea? (Txto takoie iskusstvo?, 1897). Meettok, 2013. Itzultzailea: Aritz Gorrotxategi.
• Zenbat lur behar ditu gizon batek? (Mnogo li txeloveku zemli nuzhno, 1886). Denonartean, 2011. Itzultzailea: Mikel Vilches
• Zaldi baten historia (Kholstomer, 1886). Mensajero, 1998. Itzultzailea: J. L. Egiguren
• Ivan Ilitxen heriotza (Smert Ivana Ilitxa, 1886). Ibaizabal, 1991, Literatura Unibertsala 11. Itzultzailea: Xabier Mendiguren.
• Alegiak. Baroja, 1985. Itzultzailea: Bittor Madina

Berak esanak

"Errazagoa da printzipio filosofikoz osatutako hamar liburuki idaztea, printzipio horietako bakar bat praktikan jartzea baino".

Ikus, gainera

• Errusierazko literatura

Kanpo-loturak

• Ivan Ilitxen heriotza sarean
• Alegia sarean

• Idazleari buruzko webgunea (Ingelesez) (Errusieraz)

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Lev Tolstoi

Wikiesanetan badira aipuak, gai hau dutenak: Lev Tolstoi

• Datuak: Q7243
• Multimedia: Leo Tolstoy
• Aipu famatuak: Leo Tolstoi
• Jatorrizko testuak: Egilea:Lev Tolstoi