Italiera

Italiera
italiano — Italiano
[[Fitxategi: urdin iluna: ama hizkuntza urdina: administrazio hizkuntza urdin argia: bigarren hizkuntza edo ez ofiziala lauki berdea: hiztun talde handia|285px]]
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Italia, Malta, Argentina, Uruguai, Somalia, Brasil, Libia, Etiopia eta beste hainbat estatutan Europa eta Ameriketan
Hiztunak	70 milioi
Rankinga	19–20. (lehia estuan turkiera eta urduarekin)
Ofizialtasuna	Italia, Suitza, San Marino, Vatikano Hiria, Eslovenia, Kroaziako Istria eskualdean, Somaliako eskualde hizkuntza
UNESCO sailkapena	1: ziurra
Araugilea	Accademia della Crusca
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza italikoak hizkuntza erromantzeak Italo-erromantze
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, silabadun hizkuntza, noun-adjective (en) eta pro-drop language (en)
Denbora gramatikalak	past anterior (en) , past imperfect (en) , orainaldia, present perfect (en) , preterite (en) , pluperfect (en) , conditional present (en) , conditional perfect (en) , present subjunctive (en) , past subjunctive (en) , imperfect subjunctive (en) , subjunctive pluperfect (en) , present imperative (en) , present infinitive (en) , past infinitive (en) , present participle (en) , past participle (en) , present gerund (en) eta past gerund (en)
Modu gramatikalak	indikatiboa, baldintzazko modua, subjuntiboa, agintera, infinitiboa, partizipioa eta gerundioa
Genero gramatikalak	genero maskulinoa eta genero femeninoa
Kasu gramatikalak	nominatiboa
Alfabetoa	Italian alphabet (en) eta latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	it
ISO 639-2	ita
ISO 639-3	ita
Ethnologue	ita
Glottolog	ital1282
Wikipedia	it
Linguasphere	51-AAA-q
ASCL	2401
IETF	it

Italiera latinetik datorren hizkuntza erromantze bat da. 70 milioi hiztun ditu, batez ere Italian. Hortik kanpo, hiztunen kopuruaren arabera ordenaturik, herrialde hauetan ere modu esanguratsuan: Alemania, Argentina, Suitza, Frantzia, Brasil, Belgika, AEB, Britainia Handia, Kanada, Australia, Mexiko eta Uruguain.

Oro har, Italiera hiztegiaren aldetik Latinetik hurbilenen dagoen hizkuntzatzat jo ohi da. Errumaniera gramatikaren aldetik eta sardiniera ahoskeraren aldetik izanen litzateke hurbilenak.

Hiztunen geografia

Fitxategi:Knowledge Italian Europe map.jpg

Italiar hiztunen hedapena Europan zehar.

Italiatik kanpo, honakoa da mundu mailan italieradunen banaketa geografikoa:

• Alemania 708.019 hiztun
• Argentina 618.443
• Suitza 520.550
• Frantzia 358.603
• Brasil 292.519
• Belgika 281.674
• AEB 188.926
• Erresuma Batua 173.493
• Kanada 140.812
• Australia 131.679
• Mexiko 125.655
• Uruguai 74.163
• Espainia 61.383
• Txile 44.734
• Hegoafrika 32.330
• Herbehereak 30.529
• Peru 25.787
• Luxenburgo 22.913
• Austria 13.824
• Grezia 10.654
• Kolonbia 10.474
• Israel 10.221
• Ekuador 10.105
• Monako 6.631.

Hizkuntza batua

Italiera batua Toskana-ko dialektoan dago oinarriturik, hegoaldeko eta iparraldeko dialektoen arteko bitartekoa. 1861ean herrialdeko batasuna lortu ondoren hasi zen hedatzen, dialektoen kalterako.

Dialektoak

Iparraldekoak

• Piemontese.
• Lombardo.
• Genovese edo ligure.
• Emiliano.
• Romagnolo.
• Veneto.

Erdialde eta hegoaldekoak

• Toscano.
• Romanesco.
• Dialetti umbri.
• Abruzzese.
• Campano.
• Pugliese.
• Tarantino.
• Salentino.
• Calabrese.
• Siciliano.

Historia

• 1583an sortu zuten Firenzen Accademia della Crusca erakundea, filologia eta hizkuntzalaritzaren ingurukoa.
• 1612an lehenengo hiztegia egin zuten.

Italierazko hitzak eta espresioak

Elkarrizketa informala, euskara-italieraz:

Kaixo	Ciao
Zer moduz zaude?	Come stai?
Ondo, eta zu?	Bene e tu?
Ni ere	Anch'io
Nongoa zara?	Di dove sei?
Napolesekoa naiz	Sono di Napoli
Eta zu?	E tu?
Milanekoa naiz	Sono di Milano
Zein lanbide duzu?	Che lavoro fai?/ Cosa fai nella vita?
Ikaslea naiz	Sono studente
Ze taldekoa zara?	Di che squadra sei?
Napolesekoa naiz	Io sono del Napoli
Ondo, ondo	Bene Bene
Agur	Arrivederci (orokorra) / Arrivederla (formala) / Ciao! (informala)
Ikusiko gara	Ci vediamo / Arrivederci
Bai / Ez	Sì / No
Noski!	Certo! / Certamente! / Naturalmente!
Topa!	Salute!
Zer moduz?	Come stai? (informala) / Come sta? (formala) / Come state? (plurala) / Come va? (orokorra)
Egunon!	Buon giorno!
Arratsaldeon!	Buona sera!
Gabon!	Buona notte! (lo egiteko) / Buona serata! (esnatzeko)
Egun ona izan!	Buona giornata! (formala)
On egin!	Enjoy the meal!
Zorte on! Eskerrik asko!	Buona fortuna! – Grazie!
Maite zaitut	Ti amo (maitaleen artean bakarrik) / Ti voglio bene (maitale, adiskide, senide, etab.)
Ongietorri	Benvenuto/-i (gizonezkoa/gizonezkoak edo nahastuta) / Benvenuta/-e (emakumezkoa/emakumezkoak)
Mesedez	Per piacere / Per favore / Per cortesia
Eskerrik asko	Grazie! (orokorra) / Ti ringrazio! (informala) / La ringrazio! (formala) / Vi ringrazio! (plurala)

Ikus, gainera

• Italiako hizkuntzak
• Italierazko literatura.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Italiera

• Accademia della Cruscaren webgunea
• LearnItaliano.net

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.