Italiera

Italiera
italiano — Italiano
Urdin iluna: ama hizkuntza urdina: administrazio hizkuntza urdin argia: bigarren hizkuntza edo ez ofiziala lauki berdea: hiztun talde handia
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Italia, Malta, Argentina, Uruguai, Somalia, Brasil, Libia, Etiopia eta beste hainbat estatutan Europa eta Ameriketan
Hiztunak	70 milioi
Rankinga	19–20. (lehia estuan turkiera eta urduarekin)
Ofizialtasuna	Italia, Suitza, San Marino, Vatikano Hiria, Eslovenia, Kroaziako Istria eskualdean, Somaliako eskualde hizkuntza
UNESCO sailkapena	1: ziurra
Araugilea	Accademia della Crusca
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza italikoak hizkuntza erromantzeak Italo-erromantze
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, silabadun hizkuntza, noun-adjective (en) eta pro-drop language (en)
Denbora gramatikalak	past anterior (en) , past imperfect (en) , orainaldia, present perfect (en) , preterite (en) , pluperfect (en) , conditional present (en) , conditional perfect (en) , present subjunctive (en) , past subjunctive (en) , imperfect subjunctive (en) , subjunctive pluperfect (en) , present imperative (en) , present infinitive (en) , past infinitive (en) , present participle (en) , past participle (en) , present gerund (en) eta past gerund (en)
Modu gramatikalak	indikatiboa, baldintzazko modua, subjuntiboa, agintera, infinitiboa, partizipioa eta gerundioa
Genero gramatikalak	genero maskulinoa eta genero femeninoa
Kasu gramatikalak	nominatiboa
Alfabetoa	Italian alphabet (en) eta latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	it
ISO 639-2	ita
ISO 639-3	ita
Ethnologue	ita
Glottolog	ital1282
Wikipedia	it
Linguasphere	51-AAA-q
ASCL	2401
IETF	it

Italiera (Italiano) latinetik datorren hizkuntza erromantze bat da. 70 milioi hiztun ditu, batez ere Italian. Hortik kanpo, hiztunen kopuruaren arabera ordenaturik, herrialde hauetan ere modu esanguratsuan mintzatzen da: Alemania, Argentina, Suitza, Frantzia, Brasil, Belgika, AEB, Britainia Handia, Kanada, Australia, Mexiko eta Uruguain.

Oro har, hiztegiaren aldetik, italiera latinetik hurbilenen dagoen hizkuntzatzat jotzen da. Gramatikari dagokionez, errumaniera hurbilena omen da eta, ahoskeraz denaz bezainbatean, sardiniera.

Hiztunen geografia

Fitxategi:Knowledge Italian Europe map.jpg

Italiar hiztunen hedapena Europan zehar.

Italiatik kanpo, honakoa da munduko italieradunen banaketa geografikoa:

• Alemania 708.019 hiztun
• Argentina 618.443
• Suitza 520.550
• Frantzia 358.603
• Brasil 292.519
• Belgika 281.674
• AEB 188.926
• Erresuma Batua 173.493
• Kanada 140.812
• Australia 131.679
• Mexiko 125.655
• Uruguai 74.163
• Espainia 61.383
• Txile 44.734
• Hegoafrika 32.330
• Herbehereak 30.529
• Peru 25.787
• Luxenburgo 22.913
• Austria 13.824
• Grezia 10.654
• Kolonbia 10.474
• Israel 10.221
• Ekuador 10.105
• Monako 6.631.

Hizkuntza batua

Italiera batua Toskanako dialektoan dago oinarriturik, hegoaldeko eta iparraldeko dialektoen arteko bitartekoan. 1861ean, herrialdeko batasuna lortu ondoren, hedatzen hasi zen, dialektoen kalterako.

Dialektoak

Iparraldekoak

• Piemontese.
• Lombardo.
• Genovese edo ligure.
• Emiliano.
• Romagnolo.
• Veneto.

Erdialde eta hegoaldekoak

• Toscano.
• Romanesco.
• Dialekto umbriarrak.
• Abruzzese.
• Campano.
• Pugliese.
• Tarantino.
• Salentino.
• Kalabriera.
• Siziliera.

Historia

• 1583an, Firenzen Accademia della Crusca erakundea sortu zen, filologia eta hizkuntzalaritzaren ingurukoa.
• 1612an lehenengo hiztegia egin zuten.

Italierazko hitzak eta esamolde batzuk

Elkarrizketa informala, euskara-italieraz:

Kaixo	Ciao
Ondo, eta zu?	Bene e tu?
Ni ere	Anch'io
Nongoa zara?	Di dove sei?
Napolesekoa naiz	Sono di Napoli / Sono napolitano (maskulinoa), napolitana (femeninoa)
Eta zu?	E tu?
Milanekoa naiz	Sono di Milano / Sono milanese (mask.), milanesa (fem.)
Zein lanbide duzu?	Che lavoro fai? / Cosa fai (nella vita)?
Ikaslea naiz	Sono studente
Zer taldetakoa zara?	Di che squadra sei?
Napolesekoa naiz	Sono del Napoli
Ondo, ondo	Bene, bene
Adio	Arrivederci (orokorra) / Arrivederla (formala) / Ciao! (informala)
Ikusi arte	Ci vediamo / Arrivederci
Bai / Ez	Sì / No
Noski!	Certo! / Certamente! / Naturalmente!
Topa!	Salute!
Zer moduz?	Come stai? (informala) / Come sta? (formala) / Come state? (plurala) / Come va? (orokorra)
Egun on!	Buon giorno!
Arratsalde on!	Buona sera!
Gabon!	Buona notte! (lotara joatean) / Buona serata! (ongi ibili gauean)
Egun ona izan!	Buona giornata! (formala)
On egin!	Buon appetito!
Zorte on!	Buona fortuna!
Maite zaitut	Ti amo (maitaleen artean bakarrik) / Ti voglio bene (maitale, adiskide, senide, etab.)
Ongi etorri	Benvenuto/-i (maskulino bati / solaskideak bi sexuetakoak badira) / Benvenuta/-e (femenino bati / femenino batzuei)
Mesedez	Per piacere / Per favore / Per cortesia
Eskerrik asko	Grazie! (orokorra) / Ti ringrazio! (informala) / La ringrazio! (formala) / Vi ringrazio! (plurala)

Ikus, gainera

• Italiako hizkuntzak
• Italierazko literatura

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Italiera

• Accademia della Cruscaren webgunea

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.