Edukira joan

António Guterres

Wikipedia, Entziklopedia askea
António Guterres

9. Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia

2017ko urtarrilaren 1a - 2026ko abenduaren 31
← Ban Ki-moon
Hautetsia: 2016 United Nations Secretary-General selection (en) Itzuli
United Nations High Commissioner for Refugees (en) Itzuli

2005eko ekainaren 15a - 2015eko abenduaren 31
← Wendy Chamberlin (en) Itzuli - Filippo Grandi →
President-in-Office of the European Council (en) Itzuli

2000ko urtarrilaren 1a - 2000ko ekainaren 30a
← Paavo Lipponen - Jacques Chirac →
President of the Socialist International (en) Itzuli

1999ko azaroa - 2005eko ekaina
← Pierre Mauroy - George Papandreou →
114. Portugalgo Lehen Ministroa

1995eko urriaren 28a - 2002ko apirilaren 6a
← Aníbal Cavaco Silva - José Manuel Durão Barroso →
General Secretary of the Socialist Party (Portugal) (en) Itzuli

1992ko otsailaren 23a - 2002ko urtarrilaren 20a
← Jorge Sampaio - Eduardo Ferro Rodrigues →

Europar Kontseiluko Biltzar Parlamentarioko ordezkoa

1981eko urtarrilaren 26a - 1983ko irailaren 1a

Errepublikako Biltzarreko kidea

1980ko urtarrilaren 3a - 1980ko azaroaren 12a
Barrutia: Q59848428 Itzuli
Hautetsia: 1979 Portuguese legislative election (en) Itzuli

Errepublikako Biltzarreko kidea

1976ko ekainaren 3a - 1980ko urtarrilaren 2a
Barrutia: Q59848428 Itzuli
Hautetsia: 1976 Portuguese legislative election (en) Itzuli

Errepublikako Biltzarreko kidea


Barrutia: Q59848428 Itzuli
Hautetsia: 1980 Portuguese legislative election (en) Itzuli
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakAntónio Manuel de Oliveira Guterres
JaiotzaLisboa, 1949ko apirilaren 30a (76 urte)
Herrialdea Portugal
Lehen hizkuntzaportugesa
Familia
AitaVirgílio Dias Guterres
AmaIlda Cândida de Oliveira
Ezkontidea(k)Luísa Amélia Guimarães e Melo (en) Itzuli  (1972 -  1998ko urtarrilaren 28a)
Catarina Vaz Pinto (en) Itzuli  (2001eko apirila -
Hezkuntza
HeziketaInstituto Superior Técnico (en) Itzuli
(1960(e)ko hamarkada - 1971) : ingeniaritza, fisika
Hizkuntzakportugesa
ingelesa
gaztelania
frantsesa
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria, ingeniaria, assistant professor (en) Itzuli eta diplomazialaria
Enplegatzailea(k)Technical University of Lisbon (en) Itzuli
Nazio Batuen Erakundea  (2017ko urtarrilaren 1a -
Jasotako sariak
KidetzaWorld Leadership Alliance-Club de Madrid
European Council on Foreign Relations
Friends of Europe
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaErromatar Eliza Katolikoa
Alderdi politikoa Alderdi Sozialista
antonioguterres.gov.pt
IMDB: nm1591986 Twitter: antonioguterres Instagram: antonioguterres TED: antonio_guterres Edit the value on Wikidata
Felipe VI.ak Carlos V.aren XVI. saria eman zion NBEko idazkari nagusi Antonio Guterresi, Yusteko monasterioan.

António Manuel de Oliveira Guterres (ɐ̃ˈtɔniu ɡuˈtɛʁɨʃ ahoskatua) (Lisboa, 1949ko apirilaren 30a) portugaldar politikari, ingeniari fisiko eta irakaslea da. 2017ko urtarrilaren 1az geroztik, Nazio Batuetako idazkari nagusia da. Lehenago, Portugalgo lehen ministro (1995-2002), Internazional Sozialistaren lehendakari (1999-2005) eta Iheslarientzako Nazio Batuen Goi-mandataria (2005-2015) izan zen.

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Virgílio Dias Guterres (Lisboako «Companhia de Gás e Electricidade»ko goi-funtzionarioa) eta Ilda Cândida de Oliveiraren semea da[1].

Unibertsitateko urteetan, «Grupo de Luz» Taldearen sortzaileetako bat izan zen, gazte katolikoentzako hausnarketa-talde bat. Bertan, Vítor Melícias frantziskotar apaiza eta eliza-administratzailea ezagutu zuen, eta lagun hurbila eta isilmandataria izaten jarraitzen du[1].

Camõeseko Lizeo ospetsuan ikasi zuen (gaur egun, Bigarren Hezkuntzako Camões Eskola), eta 1965ean graduatu zen. Herrialdeko ikasle onenaren Lizeotako Sari Nazionala irabazi zuen. Fisika eta Ingeniaritza Elektrikoa ikasi zuen Lisboako Goi Mailako Institutu Teknikoan. 1971n graduatu zen, eta karrera akademikoari, Irakaskuntza Sistemen eta Telekomunikazio Seinaleen Teoriaren irakasle laguntzaile gisa ekin zion; gero, bizitza akademikoa utzi, eta politikan sartu zen[2].

Unibertsitateko Gazteria Katoliko taldeko aktibista izan zen, eta hainbat ekintzatan hartu zuen parte; besteak beste, 1967ko uholdeen biktimei laguntzeko ekintzetan[3].

Ibilbide politikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1974an, Portugalgo Alderdi Sozialistan sartu zen, herrialdera Krabelinen Iraultzak demokrazia eraman zuen urte berean[4].

1992an, Alderdi Sozialistako lehendakari eta oposizioko buru hautatu zuten, Aníbal Cavaco Silvaren gobernuaren parez pare[4].​ Urte bereko irailean, Internazional Sozialistaren lehendakariorde ere izendatu zuten. 1999tik 2005era arte, erakundeko lehendakaria izan zen[5].

Portugalgo Lehen ministro

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Madrileko La Moncloa Jauregian, Felipe Gonzalezekin 1996ko urtarrilean egindako prentsaurrekoan ateratako argazkia.

1995eko hauteskundeetan, Alderdi Sozialistak garaipena lortu ondoren, Guterres Gobernua osatzera gonbidatu zuten[6].​ 1999an, berriz hautatu zuten, eta, 2000ko urtarriletik uztailera, Europar Kontseiluko lehendakaritza bete zuen. 2001aren amaieran, tokiko hauteskundeetan Alderdi Sozialistak emaitza txarrak izan ondoren, Guterresek uko egin, eta gobernua amaitu zuen. 2002ko hauteskundeak José Manuel Durão Barrosoren Alderdi Sozial Demokratak irabazi zituen.

1998ko maiatzaren 2an, Europar Batasuneko (EB) agintari nagusiak Bruselan bildu zituen gailurrera joan zen. Bertan, sortu berri zen europar moneta bakarraren (euroaren) abangoardiako taldea osatuko zuten hamaika herrialdeen behin betiko zerrenda onartu zen, Portugal tartean zela.

1998ko urtean, Gobernuak bi erreferendum deitu zituen. Lehenengoa, ekainean egin zen eta abortuaren despenalizatzearen balizko handitzeari buruzko bozketara deitu zuen, «ez» garaipenaren emaitzarekin. Bigarren erreferenduma azaroan egin zen, Eskualdeen Legea auzitan jartzen zuena; Legeak lurralde-antolaketa berri bat sortu nahi zuen zortzi eskualde administratiboren ezarpenaren bidez, baina bere Gobernuaren proposamenaren porrota izan zen emaitza.

Bigarren agintaldia gobernuan (1999-2002) jasan zituen: bere alderdiaren barne-gatazkak, dezelerazio ekonomikoa eta Hintze Ribeiro zubiaren hondamendia (Entre-os-Riosko ezbeharra). Neurri iraunkor batzuk ere hartu ziren: 2000ko urrian, Legebiltzarrak drogen kontsumoaren despenalizazioa onartu zuen (2001eko uztailaren 1etik indarrean)[7], eta 2001eko martxoan, sexu bereko pertsonen arteko lotura zibilak legeztatu ziren[8][9].

Vladímir Putin eta Felipe VI.a Espainiakoa Guterresekin Frantziako Errepublikako Eliseo Jauregian, 2018an, egingo den lan-gosarian.

Ibilbide diplomatikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iheslarientzako Nazio Batuen Goi-mandataria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antonio Manuel de Oliveira Guterres Iheslarientzako Nazio Batuen (ACNUR) goi-mandatari izendatu zuten 2005eko ekainaren 15ean[6]. Kargu horretan 2015eko abenduaren 15era arte jardun zuen, eta erakundearen buru izan zen historiako errefuxiatuen krisi txarrenetan, hala nola Siria, Afganistan eta Irak[4].

Azken urteetan, goi-mandatari gisa, batez ere Siriako gerra zibileko errefuxiatuentzako nazioarteko laguntza ziurtatzeko lan egin zuen, eta errefuxiatuen krisia «existentzialtzat» jo zuen (Libano eta Jordania, esaterako) herrialde anfitrioientzat, eta errefuxiatuentzako laguntza gehigarria, «biziraupen-arazotzat» jo zuen[10].​ Mediterraneoko errefuxiatuen krisiaren aurrean, Europako herrialdeen ikuspegi koordinatuago eta gizatiarrago baten alde agertu zen[11]. 2013ko ekainean, 5.000 milioi dolarreko laguntza bultzatu zuen, historiako handiena, 10,25 milioi siriarri laguntzeko urte horretan[12].

Une hartan harreman publikoen neurri oso eragingarritzat hartu zena da Guterresek, 2012an, Angelina Jolie aktore estatubatuarra izendatzea ACNURen ordezkari izateko bere maila diplomatiko berarekin[13].​ Elkarrekin bisitatu zituzten: Turkiako Kilis Oncupinar Ostatu Zentroa (2012)[14], Jordaniako Zaatari errefuxiatuen eremua (2013)[15] eta Maltako Indar Armatuen Itsas Eskuadroia (2015). Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluan ere elkarrekin agertu ziren (2015)[16].

NBEko idazkari nagusia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2016ko urrian, NBEko idazkari nagusi hautatu zuten 5 urterako (2017-2021)[4], eta Ban Ki-moonen lekua hartu zuen, Batzar Orokorrak berretsitako Segurtasun Kontseiluaren proposamenez[17][18], 2016ko urriaren 13an.​​ Abenduan iragarri zuen bere hautagai-zerrendan hitzeman bezala, bere talderik hurbilena hiru emakumek osatuko zutela, genero-berdintasuna eta aniztasun geografikoa errespetatuz: Amina Mohammed nigeriarra, NBEren idazkariorde orokor; Maria Luiza Ribeiro Viotti brasildarra, bere kabineteburu, Kyung-wha Kang korearra, gai politikoetarako aholkulari berezi[3].

2017ko urtarrilaren 1etik aurrera, Nazio Batuetako idazkari nagusia da[4]. 2021eko ekainaren 18an, berriro hautatu zuten 5 urteko bigarren agintaldirako; 2022ko urtarrilaren 1ean hasi zuen, ofizialki, 2. agintaldia[19].

Bizitza pertsonala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1972an, Luísa Amélia Guimarães e Melo[1] psikiatrarekin ezkondu zen (1946-1998), eta bi seme-alaba izan zituzten: Pedro Guimarães e Melo Guterres eta Mariana Guimarães e Melo Guterres. Emaztea Londresen Royal Free Ospitalean egindako gibeleko transplante baten ondorioz hil zen[1].

2001ean, bigarren emaztearekin ezkondu zen, Catarina Marques de Almeida Vaz Pinto (1960), Portugalgo Kultura Estatuko idazkari ohi eta, berrikiago, Lisboako Udaleko Kultura idazkaria.

Portugesez gain, Guterresek frantsesez, ingelesez eta gaztelaniaz hitz egiten du[20].

Bestelako jarduerak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Caixa Geral de Depósitos: Zuzendaritza Batzordeko kide (2003-2005)
  • Champalimaud Foundation: Vision Sariaren epaimahaikide
  • Madrileko kluba: partaide (desde 2002)
  • European Council on Foreign Relations (ECFR): partaide
  • European Regional Innovation Awards: epaimahiaren presidente (2004)
  • Amigos de Europa: Zuzendaritza Batzordeko kide
  • Friends of Europe: Administrazio Kontseiluko kide
  • Calouste Gulbenkian Foundation: Zuzendaritza Batzordeko kide ez-exekutibo (2013-2018)
  • Portugalgo Estatu Kontseilua: partaide, Marcelo Rebelo de Sousak izendatua (2015an, NBEko 9. idazkari nagusi izendatu ondoren, dimisioa eman zuen)

Sariak eta dominak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Portugalgoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • 2002: Orden Militar de Cristo
  • 2016: Orden de la Libertad

Beste herrialde eta erakunde batzuetakoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Orden de Leopoldo (Belgika, 2000)
  • Orden de la Cruz del Sur (Brasil, 1996)
  • Primera clase de la Orden de Amílcar Cabral (Cabo Verde, 2001)
  • Orden al Mérito de Chile (Txile, 2001)
  • Orden de Isabel la Católica (Espainia, 2002)
  • Orden de Carlos III (Espainia, 2000)
  • Orden Nacional del Mérito (Francia) (Frantzia, 2002)
  • Orden de Honor (Grezia, 2000)
  • Orden al Mérito de la República Italiana (Italia, 2001)
  • Orden del Sol Naciente (Japonia, 2002)
  • Orden Mexicana del Águila Azteca (Mexiko, 1999)
  • Grand cordón del orden nacional del Mérito (Niger, 2022)
  • Orden al Mérito de la República de Polonia (Polonia, 1997)
  • Grand cordon de l'ordre de la République (Tunisia, 2002)
  • Orden del Príncipe Yaroslav el Sabio (Ukraina, 2002)
  • Gran oficial de la Orden de la República Oriental del Uruguay (Uruguai, 1998)
  • 2005: Portugalgo Atzerriko Prentsaren Elkartearen Urteko Pertsona Ospetsua (AIEP)
  • 2007: Askatasunaren saria
  • 2009: Calouste Gulbenkian Nazioarteko Saria (Ekialde Hurbileko Bakerako Ikerketa Institutuarekin partekatua)
  • 2009: Munduko pertsonarik boteretsuenen zerrenda, 2009an [62]
  • 2015: Averell Harriman W. Demokrazia Saria
  • 2015: Alemaniako Iraunkortasun Sari Nazionala
  • 2019: Premio Carlomagno
  • 2023: Premio Europeo Carlos V

Ohorezko akademikoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d «António Guterres». CM jornal. Consultado el 1 de enero de 2017.
  2. ↑ «António Guterres: católico, socialista e político por acréscimo - Atualidade - SAPO 24» web.archive.org 2016-10-11 (kontsulta data: 2024-05-17).
  3. ↑ a b «Guterres elige a tres mujeres como pilares de su equipo en la ONU | Política | Edición América | Agencia EFE» web.archive.org 2017-10-13 (kontsulta data: 2024-05-17).
  4. ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) «Quién es Antonio Guterres, el nuevo secretario general de Naciones Unidas» BBC News Mundo (kontsulta data: 2024-05-17).
  5. ↑ «Socialist International - Progressive Politics For A Fairer World» web.archive.org 2016-10-18 (kontsulta data: 2024-05-17).
  6. ↑ a b (Gaztelaniaz) Guardian, The. (2016-03-31). «La elección a líder de la ONU más democrática de la historia: estos son los candidatos» elDiario.es (kontsulta data: 2024-05-17).
  7. ↑ «Lei n.º 30/2000, de 29 de Novembro» (en portugués). 29 de noviembre de 2000. Archivado desde el original el 20 de diciembre de 2016. Consultado el 19 de octubre de 2016.
  8. ↑ (Ingelesez) Sengupta, Somini. (2016-10-13). «António Guterres, Known for Nerve and Deal Making, Will Need Both at U.N.» The New York Times ISSN 0362-4331. (kontsulta data: 2024-05-17).
  9. ↑ «Lei n.º 7/2001, de 11 de Maio» (en portugués). 7 de mayo de 2001. Archivado desde el original el 20 de agosto de 2018. Consultado el 18 de octubre de 2016.
  10. ↑ «Syrian Refugees: Time To Do The Right Thing | Sharnoff's Global Views» web.archive.org 2013-09-01 (kontsulta data: 2024-05-18).
  11. ↑ «U.N. Refugee Chief: Europe Must Step Up Mediterranean Crisis Response» web.archive.org 2016-10-14 (kontsulta data: 2024-05-18).
  12. ↑ «U.N. launches biggest aid effort for half of Syria's population | Reuters» web.archive.org 2018-08-20 (kontsulta data: 2024-05-18).
  13. ↑ (Ingelesez) «Angelina Jolie appointed as Special Envoy of High Commissioner Guterres» UNHCR (kontsulta data: 2024-05-18).
  14. ↑ (Ingelesez) Tawfeeq, Mohammed. (2012-09-15). «U.N. envoy Angelina Jolie visits Syria refugees in Iraq» CNN (kontsulta data: 2024-05-18).
  15. ↑ Mariano Castillo (21 June 2013), Angelina Jolie turns spotlight on Syria Archivado el 18 de octubre de 2016 en Wayback Machine. CNN
  16. ↑ (Ingelesez) «Jolie Appeals for Syrian Refugee Action» Voice of America 2015-04-24 (kontsulta data: 2024-05-18).
  17. ↑ (ingelesez) «António Guterres appointed next UN Secretary-General by acclamation.» UN News Centre. Consultado el 15 de octubre de 2016.
  18. ↑ «Impulsaré la diplomacia para la paz, dice António Guterres.» UN News Centre. Consultado el 15 de octubre de 2016.
  19. ↑ (Gaztelaniaz) «António Guterres, reelegido como secretario general de la ONU por otros cinco años» ELMUNDO 2021-06-18 (kontsulta data: 2024-05-18).
  20. ↑ (Ingelesez) «Portugal's Guterres poised to be next UN secretary-general» SBS News (kontsulta data: 2024-05-18).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=António_Guterres&oldid=9979078"(e)tik eskuratuta