Salman Rushdie

Wikipedia, Entziklopedia askea
Salman Rushdie
Salman Rushdie 2014 (cropped).jpg
(2014)
Bizitza
JaiotzaMumbai, 1947ko ekainaren 19a (75 urte)
Herrialdea Erresuma Batua  (1964 -
 Ameriketako Estatu Batuak  (2016 -
Lehen hizkuntzaingelesa
urdua
Familia
AitaAnis Ahmed Rushdie
Ezkontidea(k)Clarissa Luard (en) Itzuli  (1976 -  1987)
Marianne Wiggins (en) Itzuli  (1988 -  1993)
Elizabeth West (en) Itzuli  (1997 -  2004)
Padma Lakshmi  (2004 -  2007)
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaRugby School (en) Itzuli
King's College (en) Itzuli
Cathedral and John Connon School (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea, eleberrigilea, saiakeragilea, gidoilaria, haur literatura idazlea eta aktorea
Enplegatzailea(k)Emory Unibertsitatea
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
InfluentziakItalo Calvino, Vladimir Nabokov, Christopher Hitchens eta Gabriel García Márquez
KidetzaErrege Literatura Elkartea
PEN America (en) Itzuli
Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Mugimenduahistorical criticism (en) Itzuli
Genero artistikoaErrealismo magikoa
salmanrushdie.com
IMDB: nm0750723 Allocine: 35474 Rottentomatoes: celebrity/salman-rushdie Allmovie: p62158 TCM: 553243 Metacritic: person/salman-rushdie TV.com: people/salman-rushdie
Facebook: salmanrushdieauthor Twitter: salmanrushdie Musicbrainz: 0ca17bb6-78e4-4f0c-bd0c-ba8457b77835 Discogs: 437892 Edit the value on Wikidata

Sir Ahmed Salman Rushdie (Mumbai, India, 1947ko ekainaren 19a) indiar jatorriko britainiar-amerikar eleberrigilea da.[1] Bere lanak maiz errealismo magikoa eta fikzio historikoa uztartzen ditu eta, batez ere, Ekialdeko eta Mendebaldeko zibilizazioen arteko loturak, etenaldiak eta migrazioak jorratzen ditu, Indiako azpikontinentean kokatuta.

Mumbain tradizio musulmaneko familia batean hazia, ikasketetara Londresera joatea erabaki zuen nerabezaroan. Rushdieren bigarren eleberriak, “Gauerdiko haurrak” (Midnight's Children) (1981), Booker saria irabazi zuen 1981ean, eta bi alditan "irabazle guztien eleberri onena" bezala aipatua izan zen, sariaren 25.a izanik 40. urteurrena zela eta. Bere laugarren eleberria “Bertso Satanikoak” (The Satanic Verses) (1988), eztabaidagai izan zen musulmanen protestak eraginez, eta heriotza mehatxuak egin zizkioten. Besteak beste, Ruhollah Khomeini Irango buruzagi gorenak 1989an hiltzeko eskatu zuen fatwa zela eta. Britainia Handiko Gobernuak Rushdie poliziaren babespean jarri zuen.

1983an, Rushdie Royal Society of Literature-ko kide hautatu zuten. Frantziako Commandeur de l'Ordre des Arts et des Lettres izendatu zuten 1999an.[2] Rushdie 2007an zaldun izendatu zuten, literaturari egindako zerbitzuengatik.[3] 2008an, The Times egunkariak hamahirugarren postuan jarri zuen 1945az geroztik 50 idazle britainiar handienen zerrendan.[4] 2000. urtetik, Rushdie Estatu Batuetan bizi da. New Yorkeko Unibertsitateko Arthur L. Carter Journalism Institute-n "Egoitzako idazle ospetsua" (Distinguished Writer in Residence) izendatu zuten 2015ean. Aurretik, Emory Unibertsitatean irakasten zuen, eta Amerikako Arte eta Letren Akademiarako aukeratu zuten.[5] 2012an "Joseph Anton: Memoria bat" argitaratu zuen, “Bertso Satanikoak”-en inguruko eztabaidaren harira bere bizitzaren kontakizuna zena.

2022ko abuztuaren 12an, gizon batek labankada batzuk eman zizkion Rushdieri, eleberrigileak Chautauqua-ko, New York, ekitaldi batean, hitzaldi bat emateko agertokira igo ondoren.[6][7]

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaztaroa eta familiaren jatorria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahmed Salman Rushdie Bombayn jaio zen 1947ko ekainaren 19an, Britainiar Raj garaian,[8] Indiako Kaxmir familia musulman batean.[9][10]Anis Ahmed Rushdie Cambridgen ikasitako abokatu eta enpresaburu bihurtutakoaren eta Negin Bhatt irakaslearen semea da.[11] Salman Rushdiek hiru arreba ditu.[12] 2012ko bere memorian idatzi zuen bere aitak Rushdie izena hartu zuela Averroesen (Ibn Rushd) omenez.

Rushdie Bombayn hazi zen, Bombay hegoaldeko Fort-eko Cathedral eta John Connon School-en ikasiz, Indiatik Ingalaterrara joan aurretik Warwickshire-ko Rugby eskolara, eta ondoren Cambridgeko King's Collegera. Bertan, Historian graduatu zen.[8]

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdie lau aldiz ezkondu da. Bere lehen emaztearekin, Clarissa Luard,[13] Ingalaterrako Arts Council-eko literatura ofizialarekin ezkonduta egon zen 1976tik 1987ra, eta seme bat izan zuten, Zafar (1979an jaioa). 1980ko hamarkadaren erdialdean Clarissa Luard-ekin banandu eta Robyn Davidson idazle australiarrarekin elkartu zen. Bere bigarren emaztea Marianne Wiggins eleberrigile estatubatuarra izan zen; 1988an ezkondu ziren, 1993an dibortziatuz. Bere hirugarren emaztea, 1997tik 2004ra, Elizabeth West editore eta idazle britainiarra izan zen; seme bat dute, Milan (1997an jaioa). 2004an, Padma Lakshmi-rekin ezkondu zen, Top Chef estatubatuar reality-saioko aktoresa eta modelo indiar-amerikarrarekin.. 2007an amaitu zen ezkontza.[14]

1999an, Rushdie-ri ptosia zuzentzeko ebakuntza bat egin zioten, goiko betazalen erorketa eragiten duen palpebrae superioris muskuluaren arazoa. Rushdieren arabera, gero eta zailagoa egiten zitzaion begiak irekitzea. «Ebakuntzarik egin ez banu, hemendik pare bat urte barru ezingo nituzke begiak batere ireki», esan zuen.[15]

2000. urtetik, Rushdie Estatu Batuetan bizi da, gehienbat New Yorkeko Lower Manhattan-eko Union Squaretik gertu. Ingalaterrako Tottenham Hotspur futbol klubeko zalea da.[16]

Karrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Testu idazlea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdiek Ogilvy & Mather publizitate agentzian lan egin zuen testu idazle bezala, non “Aero”-rako eta "Naughty but Nice" krema pasteletarako "zoragarri"en testuak idatzi zituen. Eta Ayer Barker agentziarako (1982ra arte), idatzi zuen leloa "Hori ondo egongo da" American Expressentzat.[17] Ronnie Bond musikariarekin elkarlanean, Rushdiek iragarki-disko baterako hitzak idatzi zituen, gaur desagertuta dagoen Burnley Building Society-ren izenean, Londresko Good Earth Studios-en grabatu zena. Ogilvyn lanean zegoen bitartean, Rushdiek “Gauerdiko haurrak” idatzi zuen, lanaldi osoko idazlea bilakatu aurretik.[18][19]

Literatur lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdieren lehen eleberria, zientzia-fikziozko "Grimus" (1975), orokorrean publikoak eta literatur kritikariek ez zuten aintzat hartu. Bere hurrengo eleberriak aldiz, “Gauerdiko haurrak” (1981), literatur nabarmentasunera eraman zuen. Lan honek 1981eko Booker Saria irabazi zuen, eta 1993 eta 2008 bitarteko Bookers-en bere lehen 25 eta 40 urteetan saria jaso zuen eleberri onena bezala izendatu zuten.[20]

“Gauerdiko haurrak” ume baten bizitza jarraitzen du, gauerdian jaio zena Indiak bere independentzia irabazi zuenean. Botere bereziak izanik, lotura du egunsentian jaiotako beste haur batzuekin, eta baita Indiako azpi-kontinentearen historia zalapartatsuarekin zein nazio modernoaren sorrerarekin. Saleem Sinairen izaera Rushdierekin alderatu da.[21] Hala ere, autoreak ezeztatu egin du bere pertsonaietako edozein autobiografiko bezala idatzi izanaren ideia, honako hau esanez: "Jendeak suposatzen du pertsonaiaren zenbait gauza zure esperientziatik aterata daudelako, zu bihurtzen dela. Zentzu horretan, ez dut inoiz pertsonaia autobiografiko bat idatzi dudala sentitu."[22]

“Gauerdiko haurrak” eleberriaren ondoren, Rushdiek “Lotsa” (Shame) (1983) idatzi zuen, eta bertan Pakistango istilu politikoa irudikatzen zuen, bere pertsonaiak Zulfikar Ali Bhutto eta Muhammad Zia-ul-Haq jeneralean oinarrituta. “Lotsa”k Frantziako Atzerriko libururik onenaren Saria irabazi ondoren, Booker Sarian hurbileko lekua izan zuen. Literatura postkolonialeko bi lan hauek errealismo magikoaren estiloa, eta Rushdie Kaxmirko diasporako kide gisa oso kontziente den etorkinen ikuspegia dute ezaugarri. [22]

Rushdiek Nikaraguari buruzko ez-fikziozko liburu bat idatzi zuen 1987an “Jaguarraren irribarrea” (The Jaguar Smile) izenekoa. Liburu honek ardatz politikoa du eta bere lehen eskuko esperientzietan eta ikerketetan oinarritzen da, esperimentu politiko sandinistaren eszenatokian. Nikaraguan interesatu zen bertako diktadore ohiaren emazte Somoza Anderearen bizilaguna izan ondoren, eta bere semea Zafar Nikaraguako iraultzaren garaian jaio zelako.[23]

Bere lanik eztabaidagarriena, “Bertso satanikoak”, 1988an argitaratu zen (ikus beheko atala). Ondoren “Haroun eta istorioen itsasoa” (Haroun and the Sea of Stories) argitaratu zuen 1990ean. Fatua baten itzalpean idatzia, istorioak kontatzeko arriskuez eta isiltasunaren gainean duten boterearen defentsa alegorikoa da.[8]

Salman Rushdie bere "Shalimar pailazoa" liburua aurkezten.

Liburuez gain, Rushdiek istorio labur asko argitaratu ditu, “Ekialdean, Mendebaldean” (East, West) (1994) liburuan bildutakoak barne. “Mairuaren azken hasperena” (The Moor's Last Sigh) Indiaren historiako 100 urte baino gehiagoko familiaren epika bat argitaratu zuen 1995ean. “Bere oinen azpian lurra” (The Ground Under Her Foot) (1999) Orfeoren mitoaren birformulazio bat da, rock musikaren historia alternatiboa aurkezten duena. U2 taldearen izen bereko abestia, liburuan jasotako abesti liriko ugarietako bat da; beraz Rushdie letra-egiletzat ere hartzen da.[8]

“Amorrua” (Fury) eleberriari jarraituz, batez ere New Yorken kokatuta eta belaunaldi, garai eta lekuak hartzen dituen aurreko narrazio estilo zabala saihestuz, Rushdieren 2005eko “Shalimar pailazoa” eleberria, Kaxmir eta Los Angelesen kokatutako maitasun eta traizioaren inguruko istoriora itzulera da, hainbat kritikarik txalotu zutena.[8]

“Lerro honetan zehar urratsa” (Step Across This Line) 2002an egindako ez-fikziozko bilduman, Italo Calvino idazle italiarrari eta Thomas Pynchon idazle estatubatuarrari miresmena adierazten die, besteak beste. Bere lehen eraginak Jorge Luis Borges, Mikhail Bulgakov, Lewis Carroll, Günter Grass eta James Joyce izan ziren. Rushdie Angela Carterren lagun pertsonala zen, eta asko goraipatu zuen “Zure ontziak erretzen” (Burning your Boats) bildumako hitzaurrean.[8]

2008an, “Florentziako Sorgina” (The Enchantress of Florence) argitaratu zen, iraganari buruzko Rushdieren lanik zailenetako bat. Europear batek Akbarko auzitegira egindako bisitaren istorioa kontatzen du, eta Mughal enperadorearen ahaide galdua dela esanaz. The Guardian egunkariak berrikuspen baten eleberria goraipatu zuen, fabula duen istorioaren nahasketa lizun gisa.[8]

“Luka eta Bizitzaren Sua” (Luka and the Fire of Life) eleberria, “Haroun eta istorioen itsasoa” lanaren segida, 2010eko azaroan argitaratu zen, kritika onak jasoz. Urte hasieran, bere memoriak idazten ari zela iragarri zuen, “Joseph Anton: Memoria bat” izenburupean, 2012ko irailean argitaratu zena.[24]

2012an, Salman Rushdie Booktrack-era (liburu elektronikoak soinu-banda pertsonalizatuekin sinkronizatzen dituen konpainia) gehitutako lehen egile nagusietako bat bilakatu zen, plataforman "Hegoaldean” (In the South).[25]

Eta 2015ean Rushdieren “Bi urte, zortzi hilabete eta hogeita zortzi gau” ( Two Years Eight Months and Twenty-Eight Nights) eleberria argitaratu zen, bere errealismo magikoaren teknika zaharrera itzultzeko. Eleberri hau geruza ezberdinetako txinatar misteriozko kutxa baten egituran diseinatuta dago. Ibn Rushd jakintsuaren gatazka zentralean oinarrituta (Rushdieren familia-izena eratortzen duena), Rushdie trans-nazionalismoaren eta kosmopolitismoaren hainbat gai aztertzen arituko da, jinnen naturaz gaindiko mundu batek ere lagundu duen unibertsoko gerra irudikatuz. Bestalde, 2017an "Urrezko Etxea", Amerika garaikidean girotutako eleberri satirikoa argitaratu zuen. Eta 2019an, Rushdieren “Kixote” (Quichotte) hamalaugarren eleberria argitaratu zen, Miguel de Cervantesen Don Kixote eleberri klasikoan inspiratuta.[25]

Kritikaren harrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Salman Rushdie Emory Unibertsitateko ikasleekin eztabaidan.

Rushdie-k komertzialki arrakastatsu eta kritikoki txalotutako eleberri sorta bat idatzi du. Bere lanak bost aldiz sailkatu dira Booker Prize sarirako, 1981ean “Gauerdiko haurrak” lanagatik, 1983an “Lotsa”, 1988an “Bertso satanikoak”,[26] 1995ean “Mairuaren azken hasperena”, eta 2019an “Quichotte” lanagatik. 1981ean, saria eman zioten.[27] 2005eko “Shalimar pailazoa” (Shalimar the Clown) eleberriak Hutch Crossword Liburu Sari ospetsua jaso zuen, eta Erresuma Batuan Whitbaker Liburu Sarietarako finalista izan zen. Halaber, 2007ko Dublingo Nazioarteko Literatura Sarirako izendatu zuten. Bestalde, Rushdieren lanei buruz, 30 liburu luze eta 700 artikulu baino gehiago idatzi dituzte.[28]

Jarduera akademikoak eta bestelakoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdie-k idazle indiar (eta etniko-indiar) gazteagoen tutorea izan da, idazle indo-angliarren belaunaldi oso batean eragina izanez, eta oro har eragin handiko idazlea da literatura postkolonialean. Britainia Handiko gobernuak “Arraza eta Erlijioen Gorrotoaren Legea” (Racial and Religious Hatred Acta) ezartzearen aurka zegoen, “Adierazpen askea ez da iraingarria”-ri egindako ekarpenean idatzi zuen moduan, Penguin argitaletxeak 2005eko azaroan argitaratutako hainbat idazleren saiakera bilduman.[29]

Rushdie PEN American Center-eko presidentea izan zen 2004tik 2006ra eta PEN World Voices Jaialdiaren sortzailea. 2007an, bost urteko agintaldia hasi zuen “Idazle ospetsua egoitzan” bezala (Distinguished Writer in Residence) Atlantako Emory Unibertsitatean, eta bertan bere artxiboak gorde zituen. 2008ko maiatzean Amerikako Arte eta Letren Akademiako atzerriko ohorezko kide hautatu zuten.[30] 2014an, Britainia Handiko Literaturari buruzko mintegi bat eman zuen. eta 2015eko hizlari nagusi gisa aritu zen.[31] 2015eko irailean, New Yorkeko Unibertsitateko Kazetaritza Fakultatean sartu zen “Idazle ospetsua egoitzan” bezala.[32]

Rushdie, Hegoafrikako Sowetoko udalerriko ikastetxeetako ikasleei egunero otorduak eskaintzen dizkien "The Lunchbox Fund" irabazi asmorik gabeko erakundearen aholku-batzordeko kidea da.[33] Halaber, Amerikako Koalizio Sekularraren aholku-batzordeko kidea da,[34] estatubatuar ateo eta humanisten interesak ordezkatzen dituena Washingtonen, D.C., eta Humanistak Britainia Haundian. Era berean, Humanismoaren Nazioarteko Akademiaren sariduna ere bada.[35] Bestalde, 2010eko azaroan Ralston Collegen babesle egin zen. Arte liberalen unibertsitate berri horrek lelo gisa esaldi baten latinezko itzulpena hartu zuen: "askatasuna bizitza bera da". Esaldia Rushdiek adierazi zuen Columbiako Unibertsitatean 1991n emandako hitzaldi baten, Estatu Batuetako Konstituzioari egindako lehen zuzenketaren mendeurrenaren ospakizunetan.[36]

Zinema eta telebista[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdie, eskuinean, Catherine Lacey eta Siri Hustvedt idazleekin 2014ko Brooklyn Book Festival-en

Idaztea gustuko duen arren, Salman Rushdiek dio aktore bihurtuko zela bere idazle ibilbideak arrakastarik izan ez balu. Txikitan, Hollywoodeko filmetan agertzearekin amesten zuen. Horrela, Rushdiek fikziozko telebista eta zinemako pertsonaiak biltzen ditu bere idatzi batzuetan. Agerraldi bat izan zuen izen bereko liburuan oinarritutako “Bridget Jonesen egunkaria“ filmean, hain zuzen ere literatur txantxaz beteta dagoena. 2006ko maiatzaren 12an, Rushdie “The Charlie Rose Show”-ko gonbidatua izan zenean, Deepa Mehta zinemagile indio-kanadarrari elkarrizketa egin zion, haren 2005eko "Water" filmak protesta bortitzak eragin zituelako.[37]

Deepa Mehta zuzendariarekin bere “Gauerdiko haurrak” eleberriaren egokitzapen zinematografikorako gidoian kolaboratu zuen Rushdiek. Filmak “Gauerdiko haurrak” izena hartu baita.[38] Seema Biswas, Shabana Azmi, Nandita Das eta Irrfan Khan-ek hartu zuten parte bertan. Ekoizpena 2010eko irailean hasi zen, filma 2012an estreinatuz.[39]

Rushdie-k 2011ko ekainean iragarri zuen AEBetako Showtime kable-sarerako telebista-serie berri baten lehen zirriborroa idatzi zuela, ekoizle exekutibo gisa ere arituko zen proiektuan. “Hurrengo jendea” deituko zen serie berria, eta Rushdieren esanetan, "zientzia-fikziozko serie paranoiko moduko bat izango da, jendea desagertu eta beste pertsona batzuek ordezkatuz". Telesail baten ideia AEBetako agenteek iradoki zutela esan zuen Rushdiek, telebistak film luzeak baino sormen kontrol handiagoa emango ziola uste zuelako.[40]

2017an, Rushdiek bere burua agertu zuen Curb Your Enthusiasm-eko 9. denboraldiko 3. atalean, Larry Davidekin eszenak partekatuz. Larryri aholkuak eman zizkion bere aurka agindutako fatuari nola aurre egin jakiteko.[41]

Bertso Satanikoak eta fatua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1988ko irailean "Bertso Satanikoak" liburuaren argitalpenak berehalako eztabaida sortu zuen mundu islamiarrean, batzuek Mahomaren irudi lotsagabetzat jotzen zutelako. Izenburuak tradizio musulman borrokatu bati egiten dio erreferentzia, eta tradizio hori liburuan dago lotuta. Tradizio horren arabera, Mahomak (Mahound liburuan) bertsoak (Ayah) gehitu zizkion Koranari, Mekan gizaki jainkotiar gisa gurtzen ziren hiru jainkosa arabiar onartuz. Kondairaren arabera, geroago Mahomak bertsoak ezeztatu zituen, esanez deabruak lerro hauek ahoskatzeko tentazioa izan zuela mekatarrak baretzeko (hortik dira "satanikoak" bertsoak). Hala ere, narratzaileak irakurleari agerian uzten dio bertso eztabaidatu hauek Gabriel Goiaingeruaren ahoan zeudela. Liburua debekatua izan zen komunitate musulman handiak zituzten herrialde askotan (13 guztira: Iran, India, Bangladesh, Sudan, Hegoafrika, Sri Lanka, Kenya, Thailandia, Tanzania, Indonesia, Singapur, Venezuela eta Pakistan).[42]

Protestei erantzunez, 1989ko urtarrilaren 22an, Rushdiek The Observer egunkarian zutabe bat argitaratu zuen, Mahoma "munduko historiako jeinu handietako bat" izendatuz, baina adierazi zuen doktrina islamiarrak Mahoma gizakitzat hartzen duela, eta inolaz ere perfektua. Eleberria ez dela "erlijioaren aurkako nobela bat. Hala ere, migrazioari, bere estresari eta eraldaketei buruz idazteko saiakera bat dela".[43]

Salman Rushdie 2008an,

1989ko otsailaren 14an, San Valentin egunean, eta baita bere lagun min Bruce Chatwinen hileta egunean, Rushdieren exekuzioa agindu zuen fatua bat aldarrikatu zuen Teheran Irratian Ayatollah Khomeinik, garai hartako Irango buruzagi gorenak, liburua "islamaren aurkako blasfemotzat" joz." Liburuko IV. kapituluak erbestean dagoen Iman baten pertsonaia irudikatzen du, bere herrialdeko jendearen matxinada bultzatzera itzultzen dena, haien segurtasuna aintzat hartu gabe. Khomeiniren semearen arabera, bere aitak ez zuen inoiz liburua irakurri.[44] Rushdieren heriotzagatik sari bat eskaini zen, eta beraz, hainbat urtez poliziaren babespean bizitzera behartu zuten.[45]1989ko martxoaren 7an, Erresuma Batuak eta Iranek harreman diplomatikoak hautsi zituzten Rushdieren polemika zela eta.[46]

BBC Radion, mehatxuari erantzuteko eskatu ziotenean, Rushdiek esan zuen: "Egia esan, nahi nuke liburu kritikoago bat idatzi izan banu", eta "Oso triste nago hori dena gertatu izanagatik. Ez da egia liburu hau islamaren aurkako blasfemia denik. Zalantza handia dut Khomeini edo Irango beste edonork irakurri ote duten liburua, edo soilik hautatutako zatiak testuingurutik kanpo".[47] Geroago, honela idatzi zuen: “harro nago esandakoaz, orduan eta beti”, eta ez zuela uste bere liburua islamarekiko bereziki kritikoa zenik, "horrela jokatzen duten erlijio bateko buruek, ziurrenik kritika apur bat erabil zezaketen."[48]

Liburua eta fatua argitaratzeak indarkeria piztu zuten mundu osoan, liburu-dendak sutan jarriz.[49] Mendebaldeko hainbat naziotako komunitate musulmanek elkarretaratze publikoak egin zituzten, liburuaren kopiak errez. Liburua itzultzearekin edo argitaratzearekin lotutako hainbat pertsona erasotu zituzten, larri zauritu, eta baita hil ere. Halaber, jende gehiago hil zen zenbait herrialdeetako istiluetan.[50] Fatuak ezarritako arriskuari jaramon egin gabe, Rushdiek agerraldi publikoa egin zuen Londresko Wembley estadioan 1993ko abuztuaren 11n, U2 musika taldearen kontzertu batean. 2010ean, Adam Clayton U2ko baxu-jotzaileak gogoratu zuenez, "Bono abeslari nagusiak “Zoo TV” biran gauero agertokitik deitzen zion Salman Rushdieri. Wembley jo genuenean, Salman pertsonalki agertu zen, estadioa lehertuz. Ez genuen horrelakorik espero. Salman ohiko bisitaria bilakatu znn ondoren. Oholtza atzealdeko pase bat zuen, ahalik eta gehien erabilzen zuena. Ezkutatuta egon behar zen gizon bat izan arren, oso erraza zen hura agertokiaren inguruan ikustea."[51][52]

1998ko irailaren 24an, Erresuma Batuarekin harreman diplomatikoak berrezartzeko aurrebaldintza gisa, orduan Mohammad Khatami buru zuen Irango gobernuak konpromiso publiko hau hartu zuen: "Rushdieren hilketa operazioak ez zituen babestuko ez oztopatuko."[53]

Baina Irango lerro gogorraren aldekoek heriotza zigorra berresten jarraitu zuten. 2005 hasieran, Khomeiniren fatua berretsi zuen Irango orduko buruzagi espiritualak, Ayatollah Ali Khameneik, Mekara urteroko erromesaldia egiten zuten erromes musulmanei zuzendutako mezu batean. Gainera, Guardia Iraultzaileek bere aurkako heriotza-zigorrak indarrean jarraitzen zuela adierazi zuten.[54]

Rushdiek jakinarazi zuenez, urtero otsailaren 14an Iranetik "San Valentin posta-txartelak" jasotzen zituela jakinarazi zuen, herrialdeak ez zuela hura hiltzeko zin ahaztu jakinarazteko eta txantxetan "nire Valentine dibertigarria" gisa aipatzen zuen. Horren harira esan zuen: "Benetako mehatxu bat baino erretorika bat den puntura iritsi da"[55] Rushdiek pertsonalki mehatxuak jaso arren, esan zuen bere familia ez dela inoiz mehatxatua izan, eta bere amak, Pakistanen bizi izandako bizitzako azken urteetan, laguntza zabalak ere jaso zituela. Baina Rushdie berari ordea, Pakistanen sartzea galarazi zioten.[56]

Mullah bat otoitzean Imamzadeh Hamzah-en, Tabriz, Iran.

Rushdieren bizkartzain ohi batek, Ron Evansek, liburu bat argitaratzeko asmoa zuen egileak ezkutuan egon zen denboran izandako jokabidea kontatuz. Evansek zioen Rushdie fatuatik etekin ekonomikoa ateratzen saiatu zela, eta bere buruaz beste egiteko prest zegoela, baina Rushdiek liburua "gezur mordoa" bezala baztertu zuen eta Evans, bere egilekidearen eta haien argitaletxearen aurka legezko neurriak hartu zituen. 2008ko abuztuaren 26an, Rushdiek barkamena jaso zuen Londresko Auzitegi Nagusian hiru alderdietatik. Ezkutatuta egon zen urteetako oroitzapen bat, Joseph Anton, 2012ko irailaren 18an kaleratu zuten. Hain zuzen, Joseph Anton zen Rushdieren ezizen sekretua.[57]

1997ko otsailean Ayatollah Hasan Sane'ik, Khordad Fundazioko hamabosgarren buruzagiak, jakinarazi zuen Rushdie hiltzeko fundazioak eskaintzen zuen odol-dirua 2 milioi dolarretik 2,5 milioi dolarrera handituko zuela. Ondoren, Irango beste erdi-erlijioso fundazio batek, Rushdieren hilketagatik eskainitako saria $3,3 milioira igo zuen.[58]

2015eko azaroan, P. Chidambaram Indiako ministro ohiak “Bertso satanikoak” debekatzea okerra izan zela onartu zuen.[59] 1998an, Mohammad Khatami Irango presidente ohiak fatua "bukatuta" zegoela aldarrikatu zuen, baina ez da inoiz ofizialki kendu, eta hain zuzen ere behin baino gehiagotan errepikatu dute fatua Ali Khamenei eta beste funtzionario erlijioso batzuk. Horrela, diru gehiago gehitu zitzaion 2016ko otsailean sariari.[60]

Hilketa-saiakera hutsegina (1989)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1989ko abuztuaren 3an, Mustafa Mahmoud Mazeh RDX lehergailuz betetako liburu-bonba bat prestatzen ari zela Paddingtongo (Londresko erdigunea) hotel batean, bonba behar baino lehenago lehertu zen, hoteleko bi solairu suntsituz. Mazeh bertan hil zen. Aurretik ezagutzen ez zen talde libanoar batek, Islameko Mujahidinen Erakundeak, esan zuen "Rushdie apostatariari" eraso bat prestatzen hil zela. Ermita bat dago Behesht-e Zahran, Teherango hilerrian, Mustafa Mahmoud Mazehren omenez eraikia, inskripzio honekin: "Londresen martirizatua, 1989ko abuztuaren 3an. Salman Rushdie hiltzeko misioan hil zen lehen martiria". Mazeh-ren ama Iranera lekualdatzera gonbidatu zuten, eta Islamiar Munduko Martirien Mugimenduak bere izenean ermita bat eraiki zuen Iran-Irakeko Gerran hildako milaka soldadu iraniar biltzen dituen hilerrian.[61]

Hezbolaren iruzkinak (2006)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2006ko Jyllands-Posten Muhammad marrazki bizidunen polemikan, Hassan Nasrallah Hezbolako buruzagiak adierazi zuenez, "Musulmanen batek Salman Rushdie fede-ukatzailearen aurka Imam Khomeiniren fatua gauzatu izan balu, gure Mahoma profeta Danimarkan, Norvegian eta Frantzian iraintzen duen jendetza hori ez zen horretara ausartuko. Ziur nago milioika musulman daudela gure profetaren ohorea defendatzeko beren bizitza emateko prest, eta horretarako edozer egiteko prest egon behar dugu».[62]

Nazioarteko gerrillak (1990)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1990ean, “Bertso satanikoak” argitaratu eta gutxira, “Nazioarteko gerrillak” izeneko film pakistandar bat estreinatu zen, Rushdie "James Bond estiloko gaizto bat" bezala irudikatuz. Pakistango beherakada eragiteko asmoarekin, kasinoen kate bat eta diskotekak ireki zituen, baina filmaren amaieran hil egiten dute. Filma ospetsu egin zen Pakistango ikus-entzuleen artean, eta "Ramboren antzeko irudi gisa aurkezten du Rushdie, lau gerrillari talde pakistandarrek jazarrita".[63] Britainia Handiko Film Sailkapeneko Batzordeak uko egin zion ziurtagiri bat baimentzeari, "Rushdieren erretratua kriminal bezala kalifikatu zitekeela uste baitzuten, bakea urratzea eragin zuen bere ospea zikintzea besterik ez zenaren aurrean". Horrek, modu eraginkorrean galarazi zuen filma Erresuma Batuan estreinatzea. Handik bi hilabetera, ordea, Rushdiek berak idatzi zion zuzendaritzari, esanez pelikula "zabor zati desitxuratu eta ezgai bat zela" uste zuen arren, ez zuela auzitara eramango estreinatuko balitz. Geroxeago esan zuen: “Filma hori debekatu izan balitz, herriko bideorik beroena bihurtuko zen: denek ikusiko zuten”. Filmak Pakistanen arrakasta handia izan zuen arren, ia oharkabean pasatu zen beste leku guztietan.[64]

Al-Qaedako atzemateko zerrenda (2010)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2010ean, Anwar al-Awlakik Al-Qaedaren atzemateko zerrenda argitaratu zuen Inspire aldizkarian, Rushdie eta Islama iraindu omen zuten beste pertsona batzuk bertan zeudela, hala nola Ayaan Hirsi, Ali Lars Vilks karikaturista eta Jyllands-Posteneko hiru kide barne.[65][66] [67] Geroago zerrenda luzatu egin zen, eta Stéphane "Charb" Charbonnier sartu zuen, beste 11 lagunekin batera Charlie Hebdori Parisen egindako eraso terrorista batean erailez.[68][69] Erasoaren ondoren, Al Qaedak hilketa gehiago eskatu zituen.[50]

Rushdiek bere sostengua adierazi zion Charlie Hebdori. Honela mintzatu zen: "Charlie Hebdorekin nago, denok behar dugun bezala, satiraren artea defendatzeko, betidanik askatasunaren alde egon delako, eta tiraniaren, desohorearen eta ergelkeriaren aurkako indarra... totalitarismo erlijiosoak mutazio hilgarria eragin du Islamaren bihotzean, eta ondorio tragikoak ikusten ditugu gaur Parisen”.[70] Erasoari erantzunez, Rushdiek komunikabideetan biktimak erruduntzat jotakoei buruz komentatu zuen, honakoa adieraziz: "Charlie Hebdo ez zaizu gustatuko... Baina haiek atsegin ez izateak ez du zerikusirik hitz egiteko duten eskubidearekin. Haiek ez dituzulako gustuko, zalantzarik gabe ez du inolaz ere barkatzen haien hilketa.[71][72]

Salman Rushdie, "Bertso satanikoak",1988ko Irango legez kanpoko edizioa.

Jaipurreko Literatura Jaialdia (2012)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdiek 2012ko urtarrilean agertu behar zuen Jaipurreko Literatura Jaialdian, Jaipurren, Rajasthanen, Indian. Hala ere, bertan behera utzi zuen bere ekitaldiaren agerraldia eta Indiako beste bira bat garai hartan, bere bizitzarako mehatxu posible bat aipatuz arrazoi nagusi bezala.[73][74] Handik egun batzuetara, estatuko polizia agentziek gezurra esan zutela adierazi zuen, urrun mantentzeko, Jaipurrera ordaindutako hiltzaileak bidaltzen ari zirela bera hiltzeko jakinarazi ziotenean. Poliziak esan zuen beldur zela Rushdiek debekatutako “Bertso Satanikoak” liburutik irakurriko zuela, eta mehatxua benetakoa zela erakunde musulmanen berehalako protestak kontuan hartuta.[75]

Bien bitartean, Ruchir Joshi, Jeet Thayil, Hari Kunzru eta Amitava Kumar egile indiarrek jaialdia eta Jaipur bat-batean utzi zuten, jaialdian Rushdieren debekatutako eleberriaren pasarteak irakurri ostean.[76] Laurei alde egiteko eskatu zieten antolatzaileek, atxilotzeko aukera erreala zegoelako. Rushdie eta Jaipur Literatura Jaialdiaren arteko bideo saio bat ere bertan behera utzi zuten azken momentuan, gobernuak jaialdia gelditzeko presionatu ostean. Rushdie Indiara 2012ko martxoan itzuli zen, New Delhin hitzaldi bat ematera.[77]

Chautauquako erasoa (2022)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2022ko abuztuaren 12an, Chautauquako unibertsitatean (New York) hitzaldi bat hastear zegoela, Rushdieri eraso egin zion agertokira korrika sartu zen gizon batek, eta behin eta berriz labankadak eman zizkion, lepoan eta sabelean bereziki.[78] Herriko patruilari batek atxilotu baino lehen urrundu zuten erasotzailea.[79] Rushdie hegazkinez eraman zuten UPMC Hamotera, Pennsylvaniako Erie trauma-zentro tertziariora. Han, ebakuntza egin zioten arnasgailu batean sartu aurretik. Susmagarria, Fairviewko (New Jersey) 24 urteko Hadi Matar gaztea zela identifikatu zuten.[6]

Beranduago egunean, Andrew Wylie Rushdieren agenteak baieztatu zuen Rushdiek gibelean eta eskuan labankadak jaso zituela, eta begi bat gal zezakeela. Egun bat geroago, Rushdie haizagailutik atera eta hitz egin ahal izan zuen. Rushdieren agenteak dio Rushdie sendatzeko bidean dagoela, baina sendatzeak denbora luzea beharko duela larri zaurituta dagoelako.[80]

Iranek ukatu egin du labankadarekin edo erasotzailearekin edozein lotura, eta Rushdie eta bere jarraitzaileak ekintzaren erantzuletzat jotzen ditu.[81]

Sariak, ohoreak eta aitorpena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Salman Rushdiek sari ugari jaso ditu bere idatziengatik, besteak beste, Europar Batasuneko Literaturako Aristeion Saria, Italiako Grinzane Cavour, Alemaniako Urteko Idazle Saria, eta literatura alorreko ohore handienetako asko.[82] Horien artean daude:

Zaldun titulua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdie zaldun izendatua izan zen, 2007ko ekainaren 16ko Erresuma Batuko Erreginaren Urtebetetze Ohoreetan, literaturari egindako zerbitzuengatik. Honakoa adierazi zuen: "Poz-pozik nago ohore handi hau jasotzearekin, eta esker oneko nire lana era honetan aitortua izan delako".[93] Zalduntzari erantzunez, gehiengo musulmanak zituzten nazio askok protestatzeaz gain, herrialde horietako parlamentariek ekintza gaitzetsi zuten. Eta Iranek eta Pakistanek protesta formalak egin zieten Britainiar ordezkariei. Muhammad Ijaz-ul-Haq Pakistango Gai Erlijiosoetako ministroak igorritako gaitzespen eztabaidagarria berriz, Benazir Bhutto lehen ministro ohiak atzera bota zuen.[94] Hainbatek publikoki eskatu zuten haren heriotza. Halaber, musulman ez ziren batzuek etsipena adierazi zuten Rushdieren zalduntzarekin, idazleak ez zuela halako ohorerik merezi eta bazirela Rushdie baino zaldun titulua gehiago merezi zuten beste hainbat idazle.[95][96]

Al-Qaedak Rushdieren ohorea gaitzetsi zuen. Taldeko orduko buru zen Ayman al-Zawahirik audio grabazio batean esan zuen Erresuma Batuko saria Rushdierentzat "islamaren aurkako irain bat" zela, eta "oso erantzun zehatza" planifikatzen ari zirela.[97]

Rushdie Ohorezko Lagunen Ordenako (CH) kide izendatu zuten 2022ko urtebetetze ohoreetan, literaturari egindako zerbitzuengatik.[98]

Sinesmen erlijiosoak eta politikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jatorri erlijiosoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdie familia musulman liberal batetik dator, baina gaur egun ateoa da.[99] 2006an PBSn egindako elkarrizketa batean, Rushdiek bere burua "ateo gogortzat" jo zuen.[100] 1989an, fatuaren osteko elkarrizketa batean, Rushdie-k esan zuen nolabait musulman galdua zela, nahiz eta "kultura musulmanak beste inork baino gehiago moldatua", eta islamaren ikaslea. Urte bereko beste elkarrizketa batean, esan zuen: "Nire ikuspuntua gizaki laiko batena da. Ez dut sinesten naturaz gaindiko entitateetan, berdin dio kristau, judu, musulman edo hinduetan".[101]

1990ean, "hura hiltzeko fatuaren esanetara jarduten zuten musulmanen mehatxua murrizteko itxaropenarekin", adierazpen bat kaleratu zuen bere fede musulmana berritu zuela esanez, bere eleberriko pertsonaiek Islamaren aurkako erasoak baztertu zituela, eta mundu osoan erlijioa hobeto ulertzeko lan egiteko konpromisoa hartu zuela. Geroago Rushdiek "itxurak egiten" ari zela esan zuen.[102]

XIX. mendearen amaieran aitzindari ziren kritika handiagoak aplikatzearen alde egiten zuen Rushdiek. 2005eko abuztuaren erdialdean The Washington Post eta The Times egunkarietan argitaratutako "Musulmanak batu! Erreforma berri batek zuen fedea aro modernora eramango du" iritzi artikulu gonbidatu batean, Rushdiek Islamaren erreforma bat eskatzen zuen:[103] “Tradiziotik haratago joatea da, islamaren oinarrizko kontzeptuak aro modernora ekartzeko erreforma mugimendu bat baino, erreforma musulman bat ideologo jihadistei ez ezik, tradizionalisten apaiztegi zapaltzaile eta itogarriei ere aurre egiteko, leihoak irekiz behar den aire freskoa sartzeko... Bada garaia, hasi berrientzat, musulmanek beren erlijioaren errebelazioa historiaren barneko gertaera gisa aztertzeko gai izan zirela, eta ez naturaz gaineko zerbait... Zabaltasuna tolerantziarekin lotuta dago; irekitasuna bakearen anaia da.”[103]

Rushdie erlatibismo moral eta kulturalaren kritikaria da. Gauzei benetako izenez deitzearen aldekoa da, eta etengabe argudiatzen du zer dagoen gaizki eta zer dagoen ondo. "Point of Inquiry" aldizkarian 2006an egindako elkarrizketa batean, honela deskribatu zuen bere iritzia:[104] "Guk guztiok behar ditugu, jatorria edozein dela ere, etengabe aztertzea zeinen barruan eta zeinekin bizi ditugun istorioak. Denok bizi gara istorioetan, narrazio handi deitzen direnak. Nazioa istorio bat da. Familia istorio bat da. Erlijioa istorio bat da. Komunitatea istorio bat da. Denok bizi gara kontakizunen barruan eta horiekin. Eta iruditzen zait edozein gizarte biziaren definizioa dela istorio horiek etengabe zalantzan jartzea. Istorioei buruz etengabe eztabaidatzen duzula. Izan ere, eztabaidak ez dira inoiz gelditzen. Argudioa bera askatasuna da. Ez zara horri buruzko ondorio batera iristen. Eta argudio horren bidez, batzuetan iritziz aldatzen duzu… Eta horrela hazten dira gizarteak. Zure bizitzako istorioak zure kabuz kontatzerik ez duzunean, espetxe batean bizi zara... Beste norbaitek kontrolatzen du istorioa… Orain iruditzen zait Islam garaikidean arazo bat dagoela: erlijioaren zoruaren narratiba berriro aztertzeko ezintasuna... Islamean hori egitea oso zaila denez, pentsamendu berriak garatzea zaila da."[104]

Ameriketako Estatu Batuetako Barack Obama presidentea Charlie Hebdoren alde dolumin liburu bat sinatzen Frantziako Enbaxadan, Washington, D.Cn

Rushdie satira erlijiosoaren defendatzailea da. Charlie Hebdoren tiroketa gaitzetsi zuen, eta erlijioen kritika komikoa defendatu zuen jatorriz English PEN-en argitaratutako iruzkin batean, non erlijioak Erdi Aroko arrazoigabekeria modutzat jo zituen. Rushdiek erasoa "totalitarismo erlijiosoaren" ondoriotzat jo zuen, haren ustez "islamaren bihotzean mutazio hilgarria" eraginez. Honakoa esan zuen:[105] Erlijioa, Erdi Aroko arrazoirik gabeko forma bat, arma modernoekin konbinatzen denean, benetako mehatxu bihurtzen da gure askatasunentzat. Totalitarismo erlijioso honek mutazio hilgarria eragin du Islamaren bihotzean eta ondorio tragikoak ikusten ditugu gaur Parisen. Charlie Hebdorekin nago, denok behar dugun bezala, satiraren artea defendatzeko, beti izan baita askatasunaren eta tiraniaren, zintzotasunaren eta ergelkeriaren aurkako indarra. "Erlijioarekiko errespetua" "erlijioarekiko beldurra" esan nahi duen kode esaldi bihurtu da. Erlijioek, beste ideia guztiek bezala, merezi dute kritika, satira eta, bai, gure beldurrik gabeko errespetu falta.[105]

Rushdie humanista deklaratua da, irakurtzea eta idaztea giza existentzia ulertzeko bide bat dela uste baitu. Rushdiek giza eskubide gisa irakurtzeari eta idazteari buruz galdetuta, "istorio handiagoak, bizi garen kontakizun handiak, nazioa, familia eta klana bezalako gauzak dira. Istorio horiek begirunez tratatzen dira... Gure bizitzako diskurtsoa egiteko moduaren parte izan behar dute, eta jendeak giza izaerari oso kaltegarria den zerbait egitea eragozteko.”[106] Rushdie-k literaturaren askatasunak unibertsalak direla uste badu ere, bere fikzioek gehiengoak marjinatzen dutenen borrokak irudikatzen dituzte. Horren erakusle da “Lotsa” eleberrian emakumeen paperen erretratua. Nobela honetan, Rushdiek “Pakistango gizarte-ordenaren injustiziak gehien pairatzen dituztenak emakumeak direla iradokitzen du.[107] Feminismoaren aldeko jarrera ere ikus daiteke 2015ean New York aldizkariko The Cut-en egindako elkarrizketa batean.[108]

Aurrekari politikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erresuma Batuko politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1980ko hamarkadan Erresuma Batuan, Alderdi Laboristaren aldekoa izan zen, eta gazte etorkinen eta arraza gutxiengoen arraza diskriminazioa eta alienazioa amaitzeko neurriak defendatu zituen. 2006an, Rushdie-k adierazi zuen Jack Straw-ek, orduko Komunen Ganberako buruzagi laboristaren iruzkinak onartzen zituela, nikaba (aurpegia estaltzen duen errezela, begiak izan ezik). eramatea kritikatu zuenean. Rushdiek adierazi zuen bere hiru ahizpek ez zutela inoiz beloa jantziko. Esan zuen: "Uste dut beloaren aurkako borroka emakumeen mugaren aurkako borroka luzea eta etengabea izan dela, beraz, zentzu horretan laboristaren alde nago guztiz".[109]

Estatu Batuetako politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdiek 1999an NATOk Jugoslaviako Errepublika Federalaren aurkako bonbardaketaren alde egin zuen, eta Tariq Ali ezkertiarra Rushdie eta beste "idazle gudari" batzuk "beligerante" gisa izendatzera eraman zuen.[110] AEBek 2001ean zuzendutako Afganistango talibanak kentzeko kanpainaren alde agertu zen, baina 2003ko Irakeko gerraren kritiko zorrotza izan zen. Adierazi zuen "Saddam Hussein kentzeko kasua" baldin bazegoen ere, AEBen aldebakarreko esku-hartze militarra justifikaezina zela.[111]

Rushdie eta Bernie Sanders 2004an.

Rushdiek Barack Obama demokrataren hautapenaren alde egin zuen AEBetako lehendakaritzarako, eta maiz kritikatu du Alderdi Errepublikanoa. “Okupa Mugimenduan” parte hartu zuen, bai Okupa Bostonen zein “Olupa Idazleak”-en kide sortzaile bezala.[112] Rushdie armak kontrolatzearen aldekoa da, eta 2012ko uztailean Coloradoko zinema batean egindako tiroketa baten erruduna, armak mantendu eta eramateko AEBko eskubidea dela esan zuen.[113][114] Estatu Batuetako herritartasuna 2016. urtean lortu ondoren, Hillary Clintonen aldeko botoa eman zuen urte hartako hauteskundeetan.[115][116]

Erlijio-extremismoaren aurka[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jyllands-Posten-eko Mahomaren karikaturen eztabaidaren harira, 2006ko martxoan - askok 1989an Bertso Satanikoak argitaratu ondorengo heriotza mehatxuen eta fatuaren oihartzuntzat jo zutena - Rushdiek “Elkarrekin Totalitarismo Berriaren aurrean” (Together Facing the New Totalitarianism) manifestua sinatu zuen, eta adierazpen horrek muturreko erlijioaren arriskuen berri ematen du. Manifestua Charlie Hebdo astekari frantsesean argitaratu zen, 2006ko martxoan.[117]

Amnistia Internazionalak Gita Sahgal giza eskubideen aktibista bertan behera utzi zuenean, prentsari esan zionean erakundea Moazzam Begg-etik eta haren antolaketatik aldendu behar zela, Rushdiek hau esan zuen: "Amnistiak... kalte izugarria egin dio bere izen onari, Moazzam Begg-ekin eta bere Cageprisoners taldearekin aliatuz, eta giza eskubideen defendatzaile gisa atxikiz. Badirudi Amnistiaren zuzendaritza porrot moral moduko bat jasaten ari dela, eta ongia eta gaizkia bereizteko gaitasuna galdu duela. Neurri handi batean larriagotu egin du akatsa Gita Sahgal zalantzazkoa bertan behera utzi duelako, bere kezkak jendaurrean jartzearen delituagatik." Gita Sahgal zintzotasun eta dotoretasun handiko emakumea da... Gita Sahgal bezalako pertsonak dira giza eskubideen mugimenduaren benetako ahotsak; Amnistiak eta Begg-ek, beren adierazpen eta ekintzengatik, gure mespretxua merezi dutela adierazi dute.[118]

Paul Auster eta Rushdie Israelgo presidente Shimon Peres Caro Llewelynekin agurtzen 2008an.

Asiako hegoaldeko politika eta Kaxmir[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rushdie kritikoa izan zen Pakistango lehen ministro ohia Imran Khanekin. Izan ere, Khanek kolpe pertsonalak eman zizkion 2012ko elkarrizketa batean, Rushdiri "desorekatua" deituz, eta "gizon txiki baten pentsamoldea" zuela. Gehitu zuen "inoiz ez zuela ezagutu nahi izan, hainbatetan toki publiko berdinetan egon arren".[119]

Rushdiek askotan idatziz eta telebistako zuzeneko elkarrizketetan adierazi du India nahiago duela Pakistan baino. 2003an egindako elkarrizketa batean, Rushdiek esan zuen Pakistanen zergatik sentitzen zen gehiago atzerritar bezala, Indian edo Ingalaterran baino. Indiako aniztasuna, irekitasuna eta "bizi-esperientziaren aberastasuna" aipatu zituen, Pakistanen "aire-faltaren" aldean, askatasun pertsonalik ezaren, ustelkeria publiko orokortuaren eta etnia arteko tentsioaren ondorioz.[120]

Indiako politikan, Rushdiek kritikatu egin ditu Bharatiya Janata Alderdia eta haren lehendakaria, Narendra Modi lehen ministroa.[121][122]

“Shalimar pailazoa” eleberriari buruzko 2006ko elkarrizketa batean, Rushdiek deitoratu egin zuen Kaxmir Indiako eta Pakistango administrazioaren eremuetan banatu izana, bere familia erditik moztu zuelako. 2019ko abuztuan, Jammu-ren eta Kaxmiren estatus berezia ezeztatzea kritikatu zuen: "7.000 kilometrotara ere argi dago Kaxmiren gertatzen ari dena ankerkeria dela. Ez dago asko ospatzeko abuztuaren 15 honetan".[123] Aurretik, Indiak administratutako Kaxmirko errepresioak aipatu zituen, eskualdean jihadismoaren gorakadaren aitzakiatzat, honakoa esanaz:

“Indiako armadak erabiltzen duen "errepresioaren" esaldia, suntsitze masiboko eufemismoa da. Eta bortxaketa. Eta basakeria. Horixe gertatzen da denbora guztian. Oraindik gertatzen ari da... Kaxmirtar guztiak terroristak balira bezala tratatzeko erabakiak eragin du hori, kaxmirtar herriaren aurkako "holokausto" mota bak. Eta guk geuk badakigu, Europako azken gertaeretatik abiatuta, zer garrantzitsua den musulman guztiak terroristak balira bezala tratatzeari aurre egitea, baina Indiako armadak kontrakoa egiteko erabakia hartu du, hau da, denak borrokalari potentzialak direla eta horrela tratatzea. Eta basakeria maila nahiko ikusgarria da. Egia esanda, hori gabe yihadistek oso erantzun txikia izango zuten tradizioz islam erradikalaz interesatzen ez zen Kaxmir herriaren aldetik. Beraz, orain deabruaren eta itsaso urdin sakonaren artean harrapatuta daude, eta hori da tokiko tragedia... Benetan esaten ari nintzen, zehazki Kaxmirreko jihadaren erakarpena Indiako armadaren jardueretatik sortu zela..."[123]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eleberriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Grimus (1975)
  • Midnight's Children (1981)
  • Shame (1983)
  • The Satanic Verses (1988)
  • The Moor's Last Sigh (1995)
  • The Ground Beneath Her Feet (1999)
  • Fury (2001)
  • Shalimar the Clown (2005)
  • The Enchantress of Florence (2008)

Haur-literatura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Haroun and the Sea of Stories (1990)
  • Luka and the Fire of Life (2010)

Saiakerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • The Jaguar Smile: A Nicaraguan Journey (1987)
  • Imaginary Homelands: Essays and Criticism, 1981–1991 (1992)
  • Step Across This Line: Collected Nonfiction 1992–2002 (2002)
  • Joseph Anton: A Memoir (2012)

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Taseer, Aatish. (2019). "'That the world that you knew, and that in a way made you – that world vanishes. I don't think I'm alone in that,' says Salman Rushdie".. openthemagazine.com.
  2. ↑ (Ingelesez) "Rushdie to Receive Top Literary Award". Chicago Tribune.
  3. ↑ (Ingelesez) "Birthday Honours List – United Kingdom.". The London Gazette 58358(1): B1.
  4. ↑ (Ingelesez) "The 50 Greatest British Writers Since 1945". The Times.
  5. ↑ (Ingelesez) "Distinguished Professionals in Residence". New York University.
  6. ↑ a b Imaz, Andoni, Rey, Uxue. (2022). Salman Rushdie arnasketa lagunduarekin daukate, New Yorkeko erasoaren ondorioz. Berria egunkaria.
  7. ↑ (Ingelesez) Gelles, David; Root, Jay; Harris, Elizabeth. (2022). "Live Updates: Salman Rushdie Is Stabbed During Speech in Western New York".. The New York Times.
  8. ↑ a b c d e f g (Ingelesez) "Salman Rushdie – Literature". literature.britishcouncil.org.
  9. ↑ (Ingelesez) Sandru, Cristina. (2008). "Salman Rushdie". Literary Encyclopedia. University of Keele.
  10. ↑ (Ingelesez) Liukkonen, Petri. (2008). "Salman Rushdie". Books and Writers. Finland: Kuusankoski Public Library.
  11. ↑ (Ingelesez) Danish, Khan. (2014). "Revealed after 76 yrs: Rushdie's dad's secret humiliation in London". mumbaimirror.indiatimes.com.
  12. ↑ (Ingelesez) Farr, Erika. (2012). Salman Rushdie Discusses Creativity and Digital Scholarship with Erika Farr. YouTube.
  13. ↑ (Ingelesez) Descended from the gentry family LUARD, formerly of Byborough. Burke's Landed Gentry 18th edn vol 1, 465 or..
  14. ↑ (Ingelesez) Kim, Leena. (2016). "Zafar Rushdie and Natalie Coyle Marry in His Father Salman's Adopted City". Town & Country. New York: Hearst Communications.
  15. ↑ (Ingelesez) "Rushdie: New book out from under shadow of fatwa". CNN.
  16. ↑ (Ingelesez) Collie, Ashley. (2015). "Shakespeare's Hotspur Would Be Proud to See His Namesake Tottenham Hotspur Leading Another British Invasion of America".. HuffingtonPost.com. HPMG News.
  17. ↑ (Ingelesez) Ravikrishnan, Ashutosh.. (2012). Salman Rushdie's Midnight Child. South Asian Diaspora.
  18. ↑ (Ingelesez) Birrell, George. (1997). "Negative because there is little positive to say". The Herald. Glasgow.
  19. ↑ (Ingelesez) Glaister, Dan. (1999). "After the Satanic Verses, the romantic lyrics". The Guardian.
  20. ↑ (Ingelesez) "Readers across the world agree that Salman Rushdie's Midnight's Children is the Best of the Booker". Man Booker Prizes.
  21. ↑ (Ingelesez) Martyris, Nina. (2008). "One more bouquet for Saleem Sinai". The Times of India.
  22. ↑ a b (Ingelesez) Meer, Ameena. (1989). "Interview: Salman Rushdie". Bomb. 27 (Spring).
  23. ↑ (Ingelesez) Kumar, Seetha. (1987). "Salman Rushdie in Nicaragua: A rendezvous with revolution". The Indian Express.
  24. ↑ (Ingelesez) Page, Benedicte. (2010). "Salman Rushdie at work on fatwa memoir". The Guardian.
  25. ↑ a b (Ingelesez) "Salman Rushdie Collaborates With Booktrack and the New Zealand Symphony Orchestra, Booktrack Launches A New E-reader Platform". Booktrack.
  26. ↑ (Ingelesez) Jordison, Sam. (2008). "Midnight's Children is the right winner". The Guardian.
  27. ↑ (Ingelesez) "The 2007 Shortlist". Dublin City Public Libraries/International IMPAC Dublin Literary Award.
  28. ↑ (Ingelesez) "The 2007 Shortlist". Dublin City Public Libraries/International IMPAC Dublin Literary Award. 2007.
  29. ↑ (Ingelesez) Finney, Brian. (1998). "Demonizing Discourse in Salman Rushdie's The Satanic Verses". California State University, Long Beach.
  30. ↑ (Ingelesez) Academicians Database. American Academy of Arts and Letters.
  31. ↑ (Ingelesez) Williams, Kimber. (2015). "Rushdie reflects on more than a decade of Emory experiences". Emory Report.
  32. ↑ (Ingelesez) Perri, Klass. (2015). "New Distinguished Writer in Residence: Salman Rushdie". NYU Journalism.
  33. ↑ (Ingelesez) "The Lunchbox Fund". thelunchboxfund.org.
  34. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie". Secular Coalition for America.
  35. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie Author and Patron of the BHA". British Humanist Association.
  36. ↑ (Ingelesez) "Collegium Ralstonianum apud Savannenses – Home". Ralston.ac.
  37. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie: 'The curse of an interesting life'".. The Talks.
  38. ↑ (Ingelesez) "Rushdie visits Mumbai for 'Midnight's Children' film". The Times of India.
  39. ↑ (Ingelesez) Srishti, Jha. (2010). "Tête-à-tête with Deepa Mehta". Hindustan Times.
  40. ↑ (Ingelesez) Thorpe, Vanessa. (2011). "Salman Rushdie says TV drama series have taken the place of novels". The Guardian. London.
  41. ↑ (Ingelesez) "How 'Curb Your Enthusiasm' Kept Salman Rushdie's Fatwa Cameo a Secret". The Hollywood Reporter.
  42. ↑ (Ingelesez) Rushdie, Salman. (1989). "Choice between light and dark". The Observer. London.
  43. ↑ (Ingelesez) Rushdie, Salman. (1989). "Choice between light and dark". The Observer.
  44. ↑ (Ingelesez) Wright, Robin. (2022). "Ayatollah Khomeini Never Read Salman Rushdie's Book". The New Yorker.
  45. ↑ (Ingelesez) Osborne, Samuel. (2016). "Iranian state media has put a $600,000 bounty on Salman Rushdie's head". The Independent.
  46. ↑ (Ingelesez) Rule, Sheila. (1989). "Iran Breaks Off Relations With Britain". The New York Times.
  47. ↑ (Ingelesez) Murtagh, Peter. (1989). "Rushdie in hiding after Ayatollah's death threat". www.theguardian.com.
  48. ↑ (Ingelesez) Rushdie, Salman. (2012). "The Disappeared". The New Yorker. No. 17.
  49. ↑ (Ingelesez) Malik, Kenan. (2018). "The Satanic Verses sowed the seeds of rifts that have grown ever wider". www.theguardian.com.
  50. ↑ a b (Gaztelaniaz) Rahola, Pilar. (2022). Fatua contra Rushdie: todos estamos en la diana. ElNacional.cat.
  51. ↑ (Ingelesez) "Stairway to Devon − OK, Somerset!". U2, 101 or..
  52. ↑ (Ingelesez) "The Satanic Verses affair marked a low point for politicians – Letters". www.theguardian.com.
  53. ↑ (Ingelesez) "26 December 1990: Iranian leader upholds Rushdie fatwa". BBC News.
  54. ↑ (Ingelesez) Webster, Philip; Hoyle, Ben; Navai, Ramita. (2005). "Ayatollah revives the death fatwa on Salman Rushdie". The Times. London.
  55. ↑ (Ingelesez) Rushdie, Salman. (1999). "My Unfunny Valentine". The New Yorker.
  56. ↑ (Ingelesez) "Cronenberg meets Rushdie: David Cronenberg and Salman Rushdie talk...". Shift Magazine.
  57. ↑ (Ingelesez) Flood, Alison. (2012). "Salman Rushdie reveals details of fatwa memoir". The Guardian. London.
  58. ↑ (Ingelesez) "Iran adds to reward for Salman Rushdie's death". The New York Post.
  59. ↑ (Ingelesez) "Govt's decision to ban Salman Rushdie's 'The Satanic Verses' was wrong, says P Chidambaram". Firstpost.
  60. ↑ (Ingelesez) Cain, Sian. (2016). "Salman Rushdie: Iranian media raise more money for fatwa". The Guardian.
  61. ↑ (Ingelesez) Loyd, Anthony. (2005). "Tomb of the unknown assassin reveals mission to kill Rushdie". The Times. London.
  62. ↑ (Ingelesez) "Hezbollah: Rushdie death would stop Prophet insults". Agence France-Presse.
  63. ↑ (Ingelesez) Tamney, Joseph Bernard. (2002). The Resilience of Conservative Religion: The Case of Popular, Conservative Protestant Congregations. Cambridge, UK: The Press Syndicate of the University of Cambridge..
  64. ↑ (Ingelesez) Brooke, Michael. (2008). "International Guerrillas and Criminal Libel". Screenonline.
  65. ↑ (Ingelesez) Stewart, Scott. (2010). "Fanning the Flames of Jihad". Security Weekly. Stratfor.
  66. ↑ (Ingelesez) Bennet, Dashiell. (2013). "Look Who's on Al Qaeda's Most-Wanted List". The Wire.
  67. ↑ (Ingelesez) Conal, Urquhart. (2015). "Paris Police Say 12 Dead After Shooting at Charlie Hebdo". Time.
  68. ↑ (Ingelesez) Ward, Victoria. (2015). "Murdered Charlie Hebdo cartoonist was on al Qaeda wanted list". The Telegraph.
  69. ↑ (Gaztelaniaz) Galves, Jordi. (2022). El ojo perdido de Salman Rushdie. www.elnacional.cat.
  70. ↑ (Ingelesez) January 2015. salman rushdie response. Time..
  71. ↑ (Ingelesez) Thurston, Jack. (2015). "After Paris Attacks, Salman Rushdie Defends Absolute Right of Free Speech While in Vermont". NECN. NBC Universal.
  72. ↑ (Ingelesez) Ring, Wilson. (2015). "Salman Rushdie, threatened over book, defends free speech". Associated Press.
  73. ↑ (Ingelesez) Singh, Akhilesh Kumar. (2012). "Salman Rushdie not to attend Jaipur Literature Festival". The Times of India.
  74. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie pulls out of Jaipur literature festival". BBC News.
  75. ↑ (Ingelesez) Singh, Akhilesh Kumar. (2012). "Jaipur Literature Festival: Even a virtual Rushdie is unwelcome for Rajasthan govt". The Times of India.
  76. ↑ (Ingelesez) Singh, Akhilesh Kumar; Chowdhury, Shreya Roy. (2012). "Salman Rushdie shadow on Jaipur Literature Festival: 4 authors who read from 'The Satanic Verses' sent packing". The Times of India.
  77. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie to be a 'presence' at India conference". BBC News.
  78. ↑ (Ingelesez) Root, Jay; Gelles, David; Harris, Elizabeth A.; Jacobs, Julia. (2022). "Salman Rushdie on Ventilator Hours After Being Stabbed in Western New York". The New York Times ISBN ISSN 0362-4331..
  79. ↑ (Ingelesez) Vargas, Ramon Antonio. (2022). "Police identify Salman Rushdie attack suspect as 24-year-old from New Jersey". The Guardian.
  80. ↑ (Ingelesez) Nouran, Salahieh. (2022). "Salman Rushdie recovering from 'life changing' injuries after he was stabbed on stage. Here's what we know". CNN.
  81. ↑ (Ingelesez) Pourahmadi, Adam. (2022). "Iran blames Salman Rushdie and supporters for his stabbing". CNN.
  82. ↑ (Ingelesez) Martyris, Nina. (2008). "One more bouquet for Saleem Sinai". The Times of India.
  83. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie: Kennedy Center". .
  84. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie: The Booker Prizes". .
  85. ↑ (Ingelesez) "Golden Pen Award". English PEN.
  86. ↑ (Danieraz) "Salman Rushdie får dansk litteraturpris på halv million" [Salman Rushdie receives the Danish literature prize of a half-million. ] Politiken..
  87. ↑ (Ingelesez) "University Honors & Awards. Indiana University website.
  88. ↑ (Ingelesez) Davis, Janel. (2015). "The Atlanta Journal-Constitution: Author Salman Rushdie to deliver Emory commencement May 11". The Atlanta Journal.
  89. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie honoured at UCD". The Irish Times website.
  90. ↑ (Ingelesez) Epstein, Greg. (2007). "HNN #18: Salman Rushdie & Cultural Humanism". American Humanist Association and the Humanist Chaplaincy of Harvard University.
  91. ↑ (Ingelesez) "Saint Louis Literary Award". Saint Louis University. slu.edu.
  92. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie and Barbara Miller to receive Swiss Freethinker Award 2019". free-thought.ch.
  93. ↑ (Ingelesez) "15 June 2007 Rushdie knighted in honours list".. BBC News.
  94. ↑ (Ingelesez) Pierce, Andrew. (2017). "Salman Rushdie is knighted by the Queen". The Daily Telegraph.
  95. ↑ (Ingelesez) "Protests spread to Malaysia over knighthood for Salman Rushdie". The New York Times ISBN ISSN 0362-4331..
  96. ↑ (Ingelesez) "Sir Rubbish: Does Rushdie Deserve a Knighthood". Times Higher Educational Supplement.
  97. ↑ (Ingelesez) "10 July 2007 Al-Qaeda condemns Rushdie honour". BBC News.
  98. ↑ (Ingelesez) "No. 63714". The London Gazette (Supplement), B6 or..
  99. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie". Biography.com..
  100. ↑ (Ingelesez) "Bill Moyers on Faith & Reason – Bill Moyers and Salman Rushdie".. PBS.
  101. ↑ (Ingelesez) "Fact, faith and fiction". Far Eastern Economic Review, 11 or..
  102. ↑ (Ingelesez) "Rushdie: I was deranged when I embraced Islam". Daily News and Analysis.
  103. ↑ a b (Ingelesez) "Muslims unite! A new Reformation will bring your faith into the modern era". The Times.
  104. ↑ a b (Ingelesez) "Salman Rushdie – Secular Values, Human Rights and Islamism". Point of Inquiry.
  105. ↑ a b (Ingelesez) Crum, Maddie. (2015). "Salman Rushdie Responds To Charlie Hebdo Attack, Says Religion Must Be Subject To Satire". Huffington Post.
  106. ↑ (Ingelesez) "The Art of Bravery: An Interview with Salman Rushdie". Los Angeles Review of Books.
  107. ↑ (Ingelesez) Deszcz, Justyna. (2004). "Salman Rushdie's attempt at a feminist fairytale reconfiguration in Shame". Folklore. 115 (1), 27–44 or. ISBN doi:10.1080/0015587042000192510. S2CID 145667781. ProQuest 2152779627...
  108. ↑ (Ingelesez) Buckley, Heather. (2015). "15 Male Celebrities Answer 'Are You a Feminist?'". The Cut.
  109. ↑ (Ingelesez) Wagner, Thomas. (2006). "Blair, Rushdie support former British foreign secretary who ignited veil debate". The San Diego Union-Tribune.
  110. ↑ (Ingelesez) Mandel, Michael. (2004). How America Gets Away With Murder. Pluto Press, 60 or..
  111. ↑ (Ingelesez) "Letters, Salman Rushdie: No fondness for the Pentagon's politics". The Guardian. London.
  112. ↑ (Ingelesez) "OccupyWriters.com". occupywriters.com.
  113. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie stirs up frenzy with tweets in response to Colorado multiplex shooting | New York Daily News". Daily News. New York.
  114. ↑ (Ingelesez) Cheney, Alexandra. (2012). "Salman Rushdie Sparks Furor With Colorado Theater Shooting Tweets – Speakeasy". The Wall Street Journal.
  115. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie's new book features a "narcissistic, media-savvy villain" with colored hair". Quartz.
  116. ↑ (Ingelesez) "Salman Rushdie Plays the Trump Card". Time.
  117. ↑ (Ingelesez) "Writers issue cartoon row warning". BBC News.
  118. ↑ (Ingelesez) Salman Rushdie's statement on Amnesty International. The Sunday Times.
  119. ↑ (Ingelesez) Hickman, Leo. (2012). "Salman Rushdie v Imran Khan: it's war". The Guardian.
  120. ↑ (Ingelesez) Salman Rushdie on Pakistan Sucks!. Biermann69.
  121. ↑ (Ingelesez) Flood, Alison. (2019). "Rushdie and Atwood join calls to restore citizenship to critic of Modi". The Guardian ISBN ISSN 0261-3077..
  122. ↑ (Ingelesez) Burke, Jason. (2014). "A Narendra Modi victory would bode ill for India, say Rushdie and Kapoor". The Guardian. Delhi.
  123. ↑ a b (Ingelesez) Gropp, Lewis. (2009). "Interview with Salman Rushdie: Kashmir, Paradise Lost". Qantara.de – Dialogue with the Islamic World.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Salman Rushdieren web orri ofiziala

Ikus gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Fatuen zerrenda historikoa

(Ingelesez) Nazioarteko PEN

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Salman_Rushdie&oldid=9093402"(e)tik eskuratuta