Rio de Janeiro: berrikuspenen arteko aldeak

Aldatu loturak
Koordenatuak: 22°54′40″S 43°12′20″W / 22.9111°S 43.2056°W / -22.9111; -43.2056
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t r2.7.1) (robota Aldatua: vep:Rio-de-Žaneiro
No edit summary
10. lerroa: 10. lerroa:
| irudia =Rio de Janeiro from Corcovado 2005.jpg
| irudia =Rio de Janeiro from Corcovado 2005.jpg
| irudiaren testua = Rio de Janeiro hiria eta Guanabara badia Corcovado menditik ikusita.
| irudiaren testua = Rio de Janeiro hiria eta Guanabara badia Corcovado menditik ikusita.
| dn = 22
| koordenatuak = {{koord|22|54|S|43|14|W}}
| mn = 54
| N = S
| de = 43
| me = 14
| W = W
| kokapena = kokapenmapa
| altuera = 0
| altuera = 0
| azalera = 1.182
| azalera = 1260
| biztanleria = 6.094.183
| biztanleria = 6323037
| bizt_urtea = 2005
| bizt_urtea = 2010
| dentsitatea = 5.155
| dentsitatea =
| besterik1 = '''Fundazioa<br />Ordu eremua'''
| besterik1 = '''Fundazioa<br />Ordu eremua'''
| besterik1balioa = [[1565]] [[martxoaren 1]]<br />UTC-3
| besterik1balioa = [[1565]]eko [[martxoaren 1]]a<br />UTC-3
| webgunea = http://www.rio.rj.gov.br/ www.www.rio.rj.gov.br
| webgunea = http://www.rio.rj.gov.br/ www.www.rio.rj.gov.br
| oharrak =
| oharrak =
}}
}}
'''Rio de Janeiro''' ('''Rio''' ere deitua) [[Brasil]] eta [[Hego Amerika]]ko bigarren hiririk populatuena da, [[Sao Paulo]]ren atzetik, eta izen bereko estatuko hiriburua. [[Guanabarako badia]]ren mendebalearen, eta Ozeano Atlantikoaren, ertzean. Hego-Ekialdeko Eskualdean (''Região Sudeste'') eta [[Rio de Janeiroko estatua|izen bereko estatuan]] dago. 6.000.000 biztanle inguru ditu ([[2000]]) hiriak berak, 14.000.000 hiri-inguru guztiak.
'''Rio de Janeiro''' ('''Rio''' ere deitua) [[Brasil]] eta [[Hego Amerika]]ko bigarren hiririk populatuena da, [[Sao Paulo]]ren atzetik, eta izen bereko estatuko hiriburua. [[Guanabarako badia]]ren mendebaldearen, eta Ozeano Atlantikoaren, ertzean. Hego-Ekialdeko Eskualdean (''Região Sudeste'') eta [[Rio de Janeiroko estatua|izen bereko estatuan]] dago. 6.000.000 biztanle inguru ditu ([[2000]]) hiriak berak, 14.000.000 hiri-inguru guztiak.


[[Brasil]]go hiriburua izan zen, [[Portugal]]dik independentzia lortu zuenetik [[Brasilia]] hiri berria sortu zen arte.
[[Brasil]]go hiriburua izan zen, [[Portugal]]dik independentzia lortu zuenetik [[Brasilia]] hiri berria sortu zen arte.


Ospetsuena [[hondartz]]ak dira: [[Copacabana]], [[Ipanema]], Botafogo, Flamengo eta Barra da Tijuca. Baita ere [[Corcovado]] mendi gailurreko Kristo Berreroslea (''Cristo Redentor''), Maracaná futbol estadio, favelak, samba eta inauteri erraldoiak. ''Carioca'' deitu ohi dira bertakoak.
Ospetsuena [[hondartza]]k dira: [[Copacabana]], [[Ipanema]], Botafogo, Flamengo eta Barra da Tijuca. Baita ere [[Corcovado]] mendi gailurreko Kristo Berreroslea (''Cristo Redentor''), Maracaná futbol estadio, favelak, samba eta inauteri erraldoiak. ''Carioca'' deitu ohi dira bertakoak.


== Geografia ==
== Geografia ==


Granitozko mendiak daude Rio-ko inguruetan ([[Corcovado]] mendia, 704 m, da garaiena) eta hondartza ikusgarriak (Copacabanakoa da ospetsuena) hedatzen dira itsasertzean, badiaren sarreran dagoen ''[[Pão de Açucar]]'' («Azukrezko ogia») mendi bitxiaren begirapean. Klima [[tropikal]] hezea da. Landaretza oparoa da guztiz.
Granitozko mendiak daude Rio-ko inguruetan ([[Corcovado]] mendia, 704 m, da garaiena) eta hondartza ikusgarriak (Copacabanakoa da ospetsuena) hedatzen dira itsasertzean, badiaren sarreran dagoen ''[[Pão de Açucar]]'' («Azukrezko ogia») mendi bitxiaren begirapean. Klima [[tropikal]] hezea da. Landaretza oparoa da guztiz.

== Klima ==
<div style="width:75%;">
{{Klima
|location=Rio de Janeiro
|metric first=yes
|single line=yes
|Jan high C=29.4
|Feb high C=30.2
|Mar high C=29.4
|Apr high C=27.8
|May high C=26.4
|Jun high C=25.2
|Jul high C=25.3
|Aug high C=25.6
|Sep high C=25.0
|Oct high C=26.0
|Nov high C=27.4
|Dec high C=28.6
|year high C=27.2
|Jan mean C=26.4
|Feb mean C=26.7
|Mar mean C=26.4
|Apr mean C=24.9
|May mean C=23.4
|Jun mean C=22.0
|Jul mean C=21.9
|Aug mean C=22.3
|Sep mean C=22.1
|Oct mean C=23.1
|Nov mean C=24.4
|Dec mean C=25.5
|year mean C=24.1
|Jan low C=23.3
|Feb low C=23.5
|Mar low C=23.3
|Apr low C=21.9
|May low C=20.4
|Jun low C=18.7
|Jul low C=18.4
|Aug low C=18.9
|Sep low C=19.2
|Oct low C=20.2
|Nov low C=21.4
|Dec low C=22.4
|year low C=21.0
|Jan precipitation mm=114.1
|Feb precipitation mm=105.3
|Mar precipitation mm=103.3
|Apr precipitation mm=137.4
|May precipitation mm=85.6
|Jun precipitation mm=80.4
|Jul precipitation mm=56.4
|Aug precipitation mm=50.5
|Sep precipitation mm=87.1
|Oct precipitation mm=88.2
|Nov precipitation mm=95.6
|Dec precipitation mm=169.0
|year precipitation mm=1172.9
|Jan precipitation days=12
|Feb precipitation days=9
|Mar precipitation days=9
|Apr precipitation days=10
|May precipitation days=8
|Jun precipitation days=6
|Jul precipitation days=6
|Aug precipitation days=6
|Sep precipitation days=9
|Oct precipitation days=10
|Nov precipitation days=11
|Dec precipitation days=13
|year precipitation days=109
|unit precipitation days=0.1&nbsp;mm
|Jan sun=195.3
|Feb sun=214.6
|Mar sun=195.3
|Apr sun=165.0
|May sun=170.5
|Jun sun=156.0
|Jul sun=182.9
|Aug sun=179.8
|Sep sun=138.0
|Oct sun=158.1
|Nov sun=168.0
|Dec sun=161.2
|year sun=2084.7
|source 1=World Meteorological Organization ([[NBE]]),<ref>{{Erreferentzia
|url=http://www.worldweather.org/136/c01080.htm
|izenburua=Weather Information for Rio De Janeiro}}</ref> Hong Kong Observatory<ref>[http://www.weather.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/s_america/brazil/rio_de_janeiro_e.htm Climatological Information for Rio de Janeiro, Brazil] – Hong Kong Observatory</ref>
|date=2011ko iraila}}
</div>


== Ekonomia ==
== Ekonomia ==
41. lerroa: 138. lerroa:
[[Fitxategi:Corcovado statue01 2005-03-14.jpg|thumb|right|250px|Rio de Janeiro eta [[Kristo Berreroslea (Rio de Janeiro)|Kristo Berreroslea]].]]
[[Fitxategi:Corcovado statue01 2005-03-14.jpg|thumb|right|250px|Rio de Janeiro eta [[Kristo Berreroslea (Rio de Janeiro)|Kristo Berreroslea]].]]


XX. mendeko arkitektura modernoko garrantzi handiko eraikuntzak daude (Oscar Niemeyer arkitektura eskola ospetsua) eta monumentu eta eraikin ikusgarriak daude hiriaren erdialdean (Kultura Jauregia, Oscar Niemeyer-en obra; Arte Modernorako Museoa, Affonso Eduardo Reidy-rena, [[Maracanã estadioa]], kolonia garaiko monumentuen ondoan. Aipagarria da Corcovado mendi gaineko [[Kristo Berreroslea (Rio de Janeiro)|Kristo Berreroslea]], 1931eko Jesukristoren estatua erraldoia, hiriaren ikurra.
XX. mendeko arkitektura modernoko garrantzi handiko eraikuntzak daude (Oscar Niemeyer arkitektura eskola ospetsua) eta monumentu eta eraikin ikusgarriak daude hiriaren erdialdean (Kultura Jauregia, [[Oscar Niemeyer]]ren obra; Arte Modernorako Museoa, Affonso Eduardo Reidy-rena, [[Maracanã estadioa]], kolonia garaiko monumentuen ondoan. Aipagarria da Corcovado mendi gaineko [[Kristo Berreroslea (Rio de Janeiro)|Kristo Berreroslea]], 1931eko Jesukristoren estatua erraldoia, hiriaren ikurra.


== Historia ==
== Historia ==
48. lerroa: 145. lerroa:


[[Fitxategi:Panorama of Rio de Janeiro.jpg|thumb|center|750px|Rio de Janeiro hiriaren inguruak.]]
[[Fitxategi:Panorama of Rio de Janeiro.jpg|thumb|center|750px|Rio de Janeiro hiriaren inguruak.]]

== Biztanleria ==
;Rio de Janeiroko biztanleriaren bilakaera
<timeline>
Colors=
id:lightgrey value:gray(0.9)
id:darkgrey value:gray(0.7)
id:sfondo value:rgb(1,1,1)
id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize=width:530 height:230
PlotArea=left:50 bottom:50 top:30 right:30
DateFormat=x.y
Period=from:0 till:7000000
TimeAxis=orientation:vertical
AlignBars=justify
ScaleMajor=gridcolor:darkgrey increment:1500000 start:0
ScaleMinor=gridcolor:lightgrey increment:50000 start:0
BackgroundColors=canvas:sfondo

BarData=
bar:1872 text:1872
bar:1890 text:1890
bar:1900 text:1900
bar:1920 text:1920
bar:1940 text:1940
bar:1950 text:1950
bar:1960 text:1960
bar:1970 text:1970
bar:1980 text:1980
bar:1991 text:1991
bar:2000 text:2000
bar:2007 text:2007

PlotData=
color:barra width:20 align:left

bar:1872 from:0 till: 274972
bar:1890 from:0 till: 522651
bar:1900 from:0 till: 811443
bar:1920 from:0 till: 1157873
bar:1940 from:0 till: 1764141
bar:1950 from:0 till: 2377451
bar:1960 from:0 till: 3281908
bar:1970 from:0 till: 4251918
bar:1980 from:0 till: 5090700
bar:1991 from:0 till: 5336179
bar:2000 from:0 till: 5851914
bar:2007 from:0 till: 6093472

PlotData=

bar:1872 at: 274972 fontsize:S text: 274.972 shift:(-8,5)
bar:1890 at: 522651 fontsize:S text: 522.651 shift:(-10,5)
bar:1900 at: 811443 fontsize:S text: 811.443 shift:(-10,5)
bar:1920 at: 1157873 fontsize:S text: 1.157.873 shift:(-10,5)
bar:1940 at: 1764141 fontsize:S text: 1.764.141 shift:(-10,5)
bar:1950 at: 2377451 fontsize:S text: 2.377.451 shift:(-10,5)
bar:1960 at: 2377451 fontsize:S text: 2.377.451 shift:(-10,5)
bar:1970 at: 4251918 fontsize:S text: 4.251.918 shift:(-10,5)
bar:1980 at: 5090700 fontsize:S text: 5.090.700 shift:(-10,5)
bar:1991 at: 5336179 fontsize:S text: 5.336.179 shift:(-10,5)
bar:2000 at: 5851914 fontsize:S text: 5.851.914 shift:(-10,5)
bar:2007 at: 6093472 fontsize:S text: 6.093.472 shift:(-10,5)

TextData=
fontsize:S pos:(20,20)
text:
</timeline>

''Iturria: Planet Barsa Ltda.<ref>{{Erreferentzia|url=http://brasil.planetasaber.com/default.asp |izenburua=Barsa Planeta Ltda |egilea=Brasil.planetasaber.com}}</ref> ''
</center>



== Pertsonaia ezagunak ==
== Pertsonaia ezagunak ==
54. lerroa: 224. lerroa:
* [[Ronaldo|Ronaldo Luís Nazário de Lima "Ronaldo"]] ([[1976]]-), futbolaria.
* [[Ronaldo|Ronaldo Luís Nazário de Lima "Ronaldo"]] ([[1976]]-), futbolaria.


== Herri eta hiri senidetuak ==
{|class="wikitable" style="background:#ffffef; float:left;"
|-
! style="background:#811541" |&nbsp;
! style="background:#811541" |<span style="color:white;">Amerika</span>
! style="background:#811541" |&nbsp;
! style="background:#811541" |<span style="color:white;">Europa</span>
! style="background:#811541" |&nbsp;
! style="background:#811541" |<span style="color:white;">Asia eta Afrika</span>
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Mexiko}}
|'''[[Mexiko Hiria]]''', [[Mexiko]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|NLD}}
|'''[[Amsterdam]]''', [[Herbehereak]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Filipinak}}
|'''[[Batangas City]]''', [[Filipinak]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Nikaragua}}
|'''[[Managua]]''', [[Nikaragua]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|RUS}}
|'''[[San Petersburgo]]''', [[Errusia]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Japonia}}
|'''[[Kobe]]''', [[Japonia]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Venezuela}}
|'''[[Caracas]]''', [[Venezuela]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|POL}}
|'''[[Varsovia]]''', [[Polonia]]<ref name="Warsaw">{{Erreferentzia |url=http://um.warszawa.pl/v_syrenka/new/index.php?dzial=aktualnosci&ak_id=3284&kat=11 |izenburua=Miasta partnerskie Warszawy |egilea=Biuro Promocji Miasta |data=2005-5-4}}</ref>
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Tunisia}}
|'''[[Tunis]]''', [[Tunisia]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Txile}}
|'''[[Puerto Varas]]''', [[Txile]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Portugal}}
|'''[[Lisboa]]''', '''[[Santo Tirso]]''' eta '''[[Vila Nova de Gaia]]''', [[Portugal]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Hego Korea}}
|'''[[Seul]]''', [[Hego Korea]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Bolivia}}
|'''[[La Paz]]''', [[Bolivia]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Katalunia}}
|'''[[Bartzelona]]''', [[Katalunia]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|ESP}}
|'''[[Santa Cruz de Tenerife]]''', [[Espainia]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|USA}}
|'''[[Miami]]''', [[Estatu Batuak]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|FRA}}
|'''[[Montpellier]]''', [[Frantzia]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Israel}}
|'''[[Petah Tikva]]''', [[Israel]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|USA}}
|'''[[Oklahoma City]]''', Estatu Batuak
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|ENG}}
|'''[[Liverpool]]''', [[Ingalaterra]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|India}}
|'''[[Mumbai]]''', [[India]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|USA}}
|'''[[Newark (New Jersey)|Newark]]''', Estatu Batuak
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Frantzia}}
|'''[[Paris]]''', Frantzia
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Hegoafrika}}
|'''[[Durban]]''', [[Hegoafrika]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|USA}}
|'''[[Atlanta]]''', Estatu Batuak
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Portugal}}
|'''[[Guimarães]]'''<ref>Lei nº 2.643/1998. Câmara Municipal do Rio de Janeiro</ref> eta '''[[Póvoa de Varzim]]''', [[Portugal]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Libano}}
|'''[[Beirut]]''', [[Libano]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Kanada}}
|'''[[Vancouver]]''', [[Kanada]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.rio2016.org.br/pt/Noticias/Noticia.aspx?idConteudo=1138 |izenburua=Rio 2016 |egilea=Rio 2016}}</ref>
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|ESP}}
|'''[[Madrid]]''', Espainia<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.munimadrid.es/portal/site/munimadrid/menuitem.dbd5147a4ba1b0aa7d245f019fc08a0c/?vgnextoid=4e84399a03003110VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=4e98823d3a37a010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD&vgnextfmt=especial1&idContenido=1da69a4192b5b010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD |izenburua=Mapa Mundi de las ciudades hermanadas |egilea=www.munimadrid.es}}</ref>
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Maroko}}
|'''[[Casablanca]]''', [[Maroko]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Argentina}}
|'''[[Buenos Aires]]''', [[Argentina]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Ukraina}}
|'''[[Kiev]]''', [[Ukraina]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://pt.wikisource.org/wiki/Lei_Municipal_do_Rio_de_Janeiro_4917_de_2008 |izenburua=Lei Municipal do Rio de Janeiro 4917 de 2008 – Wikisource |egilea=Pt.wikisource.org}}</ref>
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Nigeria}}
|'''[[Lagos]]''', [[Nigeria]]
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Brasil}}
|'''[[Belo Horizonte]]''', [[Brasil]]<ref>http://spl.camara.rj.gov.br/spldocs/pl/2006/pl0980_2006_008195.pdf</ref>
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Errumania}}
|'''[[Bukarest]]''', [[Errumania]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://pt.wikisource.org/wiki/Lei_Municipal_do_Rio_de_Janeiro_3467_de_2002 |izenburua=Lei Municipal do Rio de Janeiro 3467 de 2002 – Wikisource |egilea=Pt.wikisource.org}}</ref>
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Senegal}}
|'''[[Rufisque]]''', [[Senegal]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://pt.wikisource.org/wiki/Lei_Municipal_do_Rio_de_Janeiro_3152_de_2000 |izenburua=Lei Municipal do Rio de Janeiro 3152 de 2000 – Wikisource |egilea=Pt.wikisource.org}}</ref>
|-
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Brasil}}
|'''[[Natal (Rio Grande do Norte)|Natal]]''', [[Brasil]]<ref>Leis sancionadas e vetos (21 de janeiro de 2008). Lei n.º 4.752/2008. Câmara Municipal do Rio de Janeiro</ref>
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Turkia}}
|'''[[Istanbul]]''', [[Turkia]]
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Txina}}
|'''[[Beijing]]''', [[Txina]]
|-
|
|
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Georgia}}
|'''[[Batumi]]''', [[Georgia]]
|
|}
{{-}}


{{commons|Rio de Janeiro}}
== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
{{ lur | data=2011/12/26}}
{{erreferentzia_zerrenda}}

{{commons|Rio de Janeiro}}


[[Kategoria:Rio de Janeiro]]
[[Kategoria:Rio de Janeiro| ]]


{{NA lotura|af}}
{{NA lotura|af}}

20:13, 3 apirila 2012ko berrikusketa

Rio de Janeiro
Rio de Janeiro
Rio de Janeiro
Brasilgo udalerria
Rio de Janeiro hiria eta Guanabara badia Corcovado menditik ikusita. Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea Brasil
Estatua
Eskualdea
Estatua		Brasil
Hego-ekialdea
Rio de Janeiro
Fundazioa
Ordu eremua		1565eko martxoaren 1a
UTC-3
AlkateaMarcelo Crivella (en) Itzuli
Izen ofizialaRio de Janeiro
Jatorrizko izenaRio de Janeiro
Posta kodea20000-000
Geografia
Koordenatuak22°54′40″S 43°12′20″W / 22.9111°S 43.2056°W / -22.9111; -43.2056
Map
Azalera1.260 km²
Altuera0
MugakideakDuque de Caxias (Rio de Janeiro), Nilópolis, São João de Meriti, Itaguaí, Mesquita (Rio de Janeiro), Nova Iguaçu eta Seropédica
Demografia
Biztanleria6.211.423 (2022)
−564.138 (2021)
Dentsitatea5.018,28 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera1565eko martxoaren 11
Telefono aurrizkia21
Ordu eremuaUTC−03:00
Hiri senidetuakKiev, Adelaide, Ahmedabad, Amsterdam, Atenas, Atlanta, Bartzelona, Batangas, Batumi, Baku, Pekin, Beirut, Bukarest, Buenos Aires, Busan, Cabo Frio, Caracas, Casablanca, Cusco, Dubai, Durban, Guimarães, Habana, Istanbul, Jidda, Jerusalem, Jounieh, Kaohsiung, Kobe, La Paz, Lagos, Lisboa, Liverpool, Madril, Managua, Manaus, Maputo, Mexiko Hiria, Montpellier, Natal, Newark, Niza, Niterói, Oklahoma City, Paola, Povoa de Varzim, Puerto Varas, Ramallah, Ramat Gan, Rufisque, San Petersburgo, Saint-Tropez, Santa Cruz Tenerifekoa, Santo Domingo, Seul, Tel Aviv, Tunis, Vancouver, Vila Nova de Gaia, Varsovia, Erevan, Nairobi, Nantes, Santo Tirso, Miami, Teresópolis, Kolonia, Praia, Macao, Santiago de Cali, Samarkanda, Viseu, Viña del Mar, Punta Cana, São Borja, Santa Maria da Feira, San José, Richardson, Ra'anana (en) Itzuli, Porto, Ponte de Lima (en) Itzuli, Petah Tikva, Parelhas, Oyo (en) Itzuli, Olhão, Óbidos, Napoli, Medellín, M'banza-Kongo (en) Itzuli, Mar del Plata, Luanda, Lamego (en) Itzuli, Lahore, Krakovia, Johannesburg, Iquique, Incheon, Ife, Hebron, Hamilton, Fatima, Espinho, Coruña, Coimbra, Cebu City, Cádiz, Cabeceiras de Basto, Braga, Bissau, Berlin, Barranquilla, Asuncion, Arganil, Anguillara Veneta, Angra do Heroísmo, Almada eta Setif
MatrikulaRJ
http://www.rio.rj.gov.br/ www.www.rio.rj.gov.br

Rio de Janeiro (Rio ere deitua) Brasil eta Hego Amerikako bigarren hiririk populatuena da, Sao Pauloren atzetik, eta izen bereko estatuko hiriburua. Guanabarako badiaren mendebaldearen, eta Ozeano Atlantikoaren, ertzean. Hego-Ekialdeko Eskualdean (Região Sudeste) eta izen bereko estatuan dago. 6.000.000 biztanle inguru ditu (2000) hiriak berak, 14.000.000 hiri-inguru guztiak.

Brasilgo hiriburua izan zen, Portugaldik independentzia lortu zuenetik Brasilia hiri berria sortu zen arte.

Ospetsuena hondartzak dira: Copacabana, Ipanema, Botafogo, Flamengo eta Barra da Tijuca. Baita ere Corcovado mendi gailurreko Kristo Berreroslea (Cristo Redentor), Maracaná futbol estadio, favelak, samba eta inauteri erraldoiak. Carioca deitu ohi dira bertakoak.

Geografia

Granitozko mendiak daude Rio-ko inguruetan (Corcovado mendia, 704 m, da garaiena) eta hondartza ikusgarriak (Copacabanakoa da ospetsuena) hedatzen dira itsasertzean, badiaren sarreran dagoen Pão de Açucar («Azukrezko ogia») mendi bitxiaren begirapean. Klima tropikal hezea da. Landaretza oparoa da guztiz.

Klima

    Datu klimatikoak (Rio de Janeiro)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 29.4 30.2 29.4 27.8 26.4 25.2 25.3 25.6 25.0 26.0 27.4 28.6 27.2
Batez besteko tenperatura (ºC) 26.4 26.7 26.4 24.9 23.4 22.0 21.9 22.3 22.1 23.1 24.4 25.5 24.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 23.3 23.5 23.3 21.9 20.4 18.7 18.4 18.9 19.2 20.2 21.4 22.4 21.0
Pilatutako prezipitazioa (mm) 114.1 105.3 103.3 137.4 85.6 80.4 56.4 50.5 87.1 88.2 95.6 169.0 1172.9
Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm) 12 9 9 10 8 6 6 6 9 10 11 13 109
Eguzki orduak 195.3 214.6 195.3 165.0 170.5 156.0 182.9 179.8 138.0 158.1 168.0 161.2 2084.7
Iturria: World Meteorological Organization (NBE),[1] Hong Kong Observatory[2]

Ekonomia

Brasilgo bigarren industria eta merkataritza hiria da, São Paulo-ren ondoren. Farmazia gaiak, jantzi eta oinetakoen industria, metalgintza, tabakoa, janari industria, inprimeria eta ontziolak dira industria mota nagusiak. Oleoduktu batek Belo Horizonte-ko hiriarekin lotzen du. Zerbitzuen alorra da, halaz ere, ekonomia jarduera garrantzitsuena; Brasilgo finantza eta kulturagune garrantzitsuenetako bat da eta mundu osora zabaltzen da hango turismoaren erakarria (Inauteria ospetsua).

Favela deituriko txaboletan bizi da, nolanahi ere, Rioko hirialdeko biztanle asko eta asko, mendien mazeletako eta hegoaldeko paduretako miseriazko auzotan, erdialdeko handitasunaren kontrakarrean. Hego Amerikako portu egokienetako bat du Rio de Janeiro-k; hara bideratzen dira Brasilgo hego-ekialdeko gaiak, Minas Gerais estatuko kafea bereziki (23.850.000 tona 1986an), errepide eta burdinbide sare egokiari esker. Bi aireportu.

Ondasun nabarmenak

Rio de Janeiro eta Kristo Berreroslea.

XX. mendeko arkitektura modernoko garrantzi handiko eraikuntzak daude (Oscar Niemeyer arkitektura eskola ospetsua) eta monumentu eta eraikin ikusgarriak daude hiriaren erdialdean (Kultura Jauregia, Oscar Niemeyerren obra; Arte Modernorako Museoa, Affonso Eduardo Reidy-rena, Maracanã estadioa, kolonia garaiko monumentuen ondoan. Aipagarria da Corcovado mendi gaineko Kristo Berreroslea, 1931eko Jesukristoren estatua erraldoia, hiriaren ikurra.

Historia

Tupi familiako mojo eta tupinanba herriak bizi ziren Rio aldean europarrak azaldu ziren garaian. 1502ko urtarrilean sartu ziren portugesak Guanarabako badian lehenengo aldiz. Uste zuten portugesek hasieran ibai baten bokalean zeudela eta hala ezarri zioten izena, Rio de Janeiro, «Urtarrileko ibaia», aurkitu zuten hilabetea gogoan harturik. Frantsesek jo zuten hurrena lurralde haietara, eta Guanabarako badiako uharte batean jarri zuen lehen kolonia Frantziatik iritsitako protestante talde batek, La France Antarctique («Antartikako Frantzia») bultzatzeko asmoz. Portuges militarrak nagusitu ziren, ordea; 1565ean sortu zuten São Sebastião do Rio de Janeiro hiria eta 1567an egotzi zituzten frantsesak Guanarabako badiatik eta Brasildik. XVII. mendean areagotu zen azukre-kanaberaren ustiakuntza inguru haietan guztietan, eta 1660. urtean Brasilgo hegoaldeko kapitain lurraldeko hiriburu bihurtu zen Rio. 8.000 biztanle zituen hiriak garai hartan, indiarrak eta beltz esklaboak gehienak. XVIII. mendearen hasieran hasi ziren Portugal Brasilgo urre eta diamante meatzeak ustiatzen, eta immigrante oldeak bertaratu ziren Europatik. 1749an 24.000 biztanle zituen Riok eta 1763tik aurrera arras aldatu zen, Brasilgo koloniako hiriburua Bahiatik hara aldatu ondoren. XVIII. mendearen bukaeran, ordea, meatzeen gainbeherak eta Amerikako erdialdeko azukregileen lehiak hondora bidean ezarri zuten ekonomia. XIX. mendearen hasieran, ostera, oparotasuna ekarri zuten berriro hirira kafearen ustiakuntzak eta Portugalgo erregeak han finkatu izanak (1815). Kafe sailak guztiz ugaldu ziren ondorengo urteetan Rioko estatuan eta inguruetan, eta Europako merkatariak hasi ziren heltzen. XIX. mende erdialdean hiri moderno bati zegozkion hornidurak hasi ziren antolatzen. 1889an bihurtu zen Rio de Janeiro Brasilgo errepublikako hiriburu. 520.000 biztanle zituen 1890an; munduko hiri jendetsuenetako bat zen ordurako. XX. mendearen hasieran osatu zen hiri erdialdearen modernizazioa. Brasilgo estatuetako hiri nagusi egin zuten Brasiliako hiri berria, baina, hala ere, handitzen jarraitu zuen Rio de Janeiroko hiriak.

Rio de Janeiro hiriaren inguruak.

Biztanleria

Rio de Janeiroko biztanleriaren bilakaera

Iturria: Planet Barsa Ltda.[3]


Pertsonaia ezagunak

Herri eta hiri senidetuak

  Amerika   Europa   Asia eta Afrika
Mexiko Mexiko Hiria, Mexiko Herbehereak Amsterdam, Herbehereak Filipinak Batangas City, Filipinak
Nikaragua Managua, Nikaragua Errusia San Petersburgo, Errusia Japonia Kobe, Japonia
Venezuela Caracas, Venezuela Polonia Varsovia, Polonia[4] Tunisia Tunis, Tunisia
Txile Puerto Varas, Txile Portugal Lisboa, Santo Tirso eta Vila Nova de Gaia, Portugal Hego Korea Seul, Hego Korea
Bolivia La Paz, Bolivia Katalunia Bartzelona, Katalunia Espainia Santa Cruz de Tenerife, Espainia
Ameriketako Estatu Batuak Miami, Estatu Batuak Frantzia Montpellier, Frantzia Israel Petah Tikva, Israel
Ameriketako Estatu Batuak Oklahoma City, Estatu Batuak Ingalaterra Liverpool, Ingalaterra India Mumbai, India
Ameriketako Estatu Batuak Newark, Estatu Batuak Frantzia Paris, Frantzia Hegoafrika Durban, Hegoafrika
Ameriketako Estatu Batuak Atlanta, Estatu Batuak Portugal Guimarães[5] eta Póvoa de Varzim, Portugal Libano Beirut, Libano
Kanada Vancouver, Kanada[6] Espainia Madrid, Espainia[7] Maroko Casablanca, Maroko
Argentina Buenos Aires, Argentina Ukraina Kiev, Ukraina[8] Nigeria Lagos, Nigeria
Brasil Belo Horizonte, Brasil[9] Errumania Bukarest, Errumania[10] Senegal Rufisque, Senegal[11]
Brasil Natal, Brasil[12] Turkia Istanbul, Turkia Txinako Herri Errepublika Beijing, Txina
Georgia Batumi, Georgia


Erreferentziak

  1. ↑ Weather Information for Rio De Janeiro. .
  2. ↑ Climatological Information for Rio de Janeiro, Brazil – Hong Kong Observatory
  3. ↑ Brasil.planetasaber.com. Barsa Planeta Ltda. .
  4. ↑ Biuro Promocji Miasta. (2005-5-4). Miasta partnerskie Warszawy. .
  5. ↑ Lei nº 2.643/1998. Câmara Municipal do Rio de Janeiro
  6. ↑ Rio 2016. Rio 2016. .
  7. ↑ www.munimadrid.es. Mapa Mundi de las ciudades hermanadas. .
  8. ↑ Pt.wikisource.org. Lei Municipal do Rio de Janeiro 4917 de 2008 – Wikisource. .
  9. ↑ http://spl.camara.rj.gov.br/spldocs/pl/2006/pl0980_2006_008195.pdf
  10. ↑ Pt.wikisource.org. Lei Municipal do Rio de Janeiro 3467 de 2002 – Wikisource. .
  11. ↑ Pt.wikisource.org. Lei Municipal do Rio de Janeiro 3152 de 2000 – Wikisource. .
  12. ↑ Leis sancionadas e vetos (21 de janeiro de 2008). Lei n.º 4.752/2008. Câmara Municipal do Rio de Janeiro


Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Rio de Janeiro

Txantiloi:NA lotura

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Rio_de_Janeiro&oldid=2792945"(e)tik eskuratuta