Ivan Bunin

Ivan Bunin
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Voronezh, 1870eko urriaren 22a
Herrialdea	Errusiako Inperioa ; Frantzia
Heriotza	Parisko 16. barrutia eta Paris, 1953ko azaroaren 8a (83 urte)
Hobiratze lekua	Sainte-Geneviève-des-Bois Russian Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)	Anna Tsakni (en) (1898ko iraila - ezezaguna); Vera Muromtseva-Bunin (en) (1922 -
Haurrideak	ikusi Yuly Bunin (en) ;
Leinua	House of Bunin (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	errusiera
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, itzultzailea, poeta, prosalaria, antzerkigilea eta Nobel Prize winner (en)
Lan nabarmenak	ikusi The Village (en) ; Dark Avenues (en) ; The Life of Arseniev (en) ; The Gentleman from San Francisco (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (1933) ; Pushkin Prize (1903, 1909, 1901) ;
Kidetza	Russian Academy (en)

Ivan Alekseyevich Bunin (errusieraz: Ива́н Алексе́евич Бу́нин; 1870eko urriaren 22a – 1953ko azaroaren 8a) errusiar idazle, poeta eta itzultzaile bat izan zen, eta 1933an Literaturako Nobel Saria jaso zuen lehen errusiarra bihurtu zen. Bere lana prosa poetiko eta estetikoagatik da ezaguna, eta XX. mendeko errusiar literaturaren figura nagusietako bat izan zen. Natura, nostalgia, maitasuna, heriotza, isolamendua eta gizartearen gainbehera izan ziren bere lanen gai errepikakorrenak.

Haurtzaroa eta jatorria

Ivan Bunin 1870eko urriaren 22an jaio zen, Butyrky Khutor izeneko etxalde batean, Voronezh probintzian, Errusiako Inperioan. Familia nobleziako jatorria zuen, eta Bunin harro zegoen bere arbasoen artean zituen kultur pertsonaietaz, hala nola Anna Bunina poeta eta Vasily Zhukovsky, Pushkin garaiko poeta garrantzitsua.

Bere aita, Aleksei Nikolaevich Bunin, lurjabea eta gizon sendoa zen, baina jokoarekiko eta alkoholarekiko joera handiak zituen. Ama, Lyudmila Alexandrovna Chubarova, dotore eta kultuagoa zen, eta Ivanek hark ezagutu zituen lehen aldiz Errusiako folklorearen eta kontakizunen xarma.

Ivanek anai-arreba ugari izan zituen: Yuly eta Yevgeny anaia nagusiak eta Maria izeneko arreba gaztea (Nadya izeneko beste arreba bat gaztetan hil zen). Yuly izan zen bere maisurik garrantzitsuena haurtzaroan. Unibertsitateko ikaslea eta "narodnik" mugimenduko partaidea izan zen, eta Ivan gazteari literatura, filosofia eta politika irakatsi zizkion.

Buninen haurtzaroa, bere oroitzapenetan, lasai eta naturarekin lotua agertzen da:

"Haurren artean bakarra nintzen izpirituz hain sakona. Lore usainez mozkortzen nintzen, marmotaren txistuak kilometrora entzuten nituen, eta zazpi izar ikusten nituen Pleiadesen artean."

Hezkuntza eta lehen urrats literarioak

1881ean, Bunin Yeletseko eskola publiko batera bidali zuten, baina 1886an eskolara ez itzultzeagatik kanporatua izan zen, familia egoera ekonomikoak okertu baitziren. Horrek ez zuen, ordea, literaturarekiko zuen interesa itzali. 1887an, "Herriko Eskaleak" izeneko bere lehen poema argitaratu zuen Rodina aldizkarian.

Bere lehen ipuina, "Herriko Eskema bat" (Derevensky eskiz), 1891n argitaratu zen, eta honek ireki zion atea Russkoye Bogatstvo aldizkari ospetsuan. Horrez gain, Buninek estatistikako eta artxiboko lanak egin zituen Kharkiv eta Oryol hirietan, eta Orlovsky Vestnik egunkariko erredakzioan lan egin zuen.

Garai horretan ezagutu zuen Varvara Pashchenko, eta harekin bizitza sentimental bizi eta nahasi bat izan zuen. 1891an bere lehen poema-liburua argitaratu zuen: Poemak, 1887–1891.

Literatur ingurunean sartzea

1890eko hamarkadaren amaieran, Buninek Errusiako literatur giroko izen handiak ezagutu zituen: Anton Txekhov, Maxim Gorky, Valery Bryusov, Aleksandr Kuprin, eta beste hainbat. Chekhov-ekin adiskidetasun sendoa izan zuen, eta bi idazleen arteko gutunak literaturaren historian leku berezia dute.

1895ean, Petersburgon eta Moskuko inguruan hasi zen bizitzen, eta lan asko argitaratu zituen aldizkari espezializatuetan. Garai hartan hasi zen bere lehen prosako lan garrantzitsuak idazten, hala nola:

Antonov sagarrak (1900)
Herriko istorioak
Munduko ertzera

Bere prosa deskribatzaile eta poetikoa zen, eta errusiar herriaren bizimoduaren idealizazioa eta galera uztartzen zituen. Kritikariek bere estiloa Turgenev-ekin konparatzen zuten, baina tonu ilunagoa eta kritikoagoa zuela aitortzen zuten.

Poeta eta itzultzaile

Buninek poesia asko idatzi zuen eta hainbat lan liriko argitaratu zituen. Bere liburu ospetsuenetako bat "Hosto Eroriak" (Listopad, 1901) izan zen, zeinari esker Pushkin Saria jaso zuen. Bere poemetan natura, heriotza, bakardadea eta espiritualtasunaren bila agertzen dira sarritan.

Itzultzaile gisa ere nabarmendu zen. Hona hemen zenbait lan itzuli zituen autoreak:

Henry Wadsworth Longfellow (Hiawatharen Kanta)
Lord Byron (Cain)
Tennyson eta Musset

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

Datuak: Q46602
Multimedia: Ivan Bunin / Q46602

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023) • Han Kang (2024)
1: Ez zuten eman