Behorlegi

Koordenatuak: 43°07′43″N 1°07′07″W / 43.1286°N 1.1186°W / 43.1286; -1.1186
Wikipedia, Entziklopedia askea
Artikulu hau Nafarroa Behereko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Behorlegi (mendia)».
Behorlegi
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Behorlegi herria, eta atzean izen bereko mendia

Bandera


Armarria

Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Beherea
EskualdeaGarazi
Administrazioa
Estatua Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Pirinio Atlantikoak
ElkargoaEuskal Hirigune Elkargoa
BarrutiaBaiona
KantonamenduaEuskal Mendialdea
Izen ofiziala Béhorléguy
Auzapeza
(2014-2026)
Pascal Néguelouart
(independente)
Posta kodea64220
INSEE kodea64107
Herritarrabehorlegitar
Kokapena
Koordenatuak43°07′43″N 1°07′07″W / 43.1286°N 1.1186°W / 43.1286; -1.1186
Map
Azalera20,58 km2
Garaiera299-1267 metro
Distantzia13,1 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria73 (2018:  0)
Dentsitatea3,64 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 12,98
Ugalkortasuna[1]‰ 37,69
Ekonomia
Jarduera[1]% 73,81 (2011)
Desberdintasuna[1]% 7,27 (2011)
Langabezia[1]% 0 (2013)
Euskara
Euskaldunak% 79,17 (2010)
Erabilera% 54,82 (2011)


Behorlegi[2][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Garazi eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 13,1 kilometrora. Altuera 299 eta 1 267 metro artekoa da, eta 20,58 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 73 biztanle zituen.

Bertako biztanleak behorlegitarrak dira.

Hergarai ibarreko hiriburua da.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Behorlegi beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:

  • Beorrleguy (1284)[4]
  • Behorleguy (1284)[4]
  • Beorrlegui (1614)[4]
  • Beorlegui (1614)[4]
  • Vehorlegui (1614)[4]
  • Notre-Dame de Béhorléguy (XVII. mendea)[5]

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jean-Baptiste Orpustanek dio Behorlegi toponimoa behor eta egi (kokapena adierazten duen atzizkia), hau da, "behorretako tokia", hitzek osatzen dutela.[6]

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Behorlegi Hergarai ibarran dago.

Mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ingurune naturala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herritik gertu, Zuberoako bidean, Behorlegi mendia (1 265 m) dago, euskal mendizaletasunaren ikonoetako bat. Hegoaldeko mendizaleek "Iparraldeko Txindokia" deitzen diote. Erraldoi eder honek Hergarai ibarrak menperatzen ditu, eta Arbailako mendikatearen tontorretako bat da.

Etxeak eta auzoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Herria
  • Intxazindaga
  • Ihidoia
  • Urondoa
  • Lekunberrikoborda
  • Etxebarnea
  • Etxeparea
  • Lekunaga
  • Etxeberriborda
  • Elhorta
  • Landerreko Etxola
  • Iphastoloko Etxola
Behorlegiko etxeak
  • Etxebertzea
  • Intxazendaga
  • Irigaraia
  • Indartea
  • Ospitalia
  • Lopistegia
  • Bordato
  • Irigoien
  • Goienetxea
  • Aroztaldia
  • Agerria
  • Intxauspia
  • Etxeberria
  • Harizpia
  • Jauregiberria
  • Lakoa
  • Etxeparea
  • Iribarnia
  • Jauregia
  • Erreintaenia
  • Iribarnegaia
  • Irola
  • Salaberria
  • Ihidoia
  • Etxebarnia
  • Borderia
  • Organbidea
  • Urondoa
  • Etxepareborda
  • Etxeberriborda
  • Lekunberriborda
  • Artizarra
  • Barbaraenia
  • Etxegoinalde

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hergarai ibarra, Behorlegi buru zuela, 1391n Karlos III.a Nobleak, Nafarroako erregeak, baronia bihurtu zuen, Lurdako gazteluko gobernaria zen Joanes Biarnokoaren alde, erregearen arreba batekin ezkondu zena.

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896 1901
199 176 205 213 257 248 229 231 234 256 239 227 210 186 180 179 180 181 160
1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008 2013 2018
158 148 148 143 145 147 155 139 135 121 112 91 72 72 74 74 74 75 73
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza da.

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Auzapezak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hasiera Amaiera Auzapeza Alderdia
1792 1800 Pierre Etxalux
1800 1826 Jean Jauregi
1826 1835 Jean Berzetxe
1835 1848 Jean Lopistegi
1848 1871 Pierre Çubiat
1871 1876 Guillaume Irigoin
1876 1881 Charles Jauregito
1881 1884 Jean Jauregi Etxegoin
1884 1888 Charles Jauregito
1888 1892 Jean Irigoin
1892 1918 Charles Jauregito
1918 1925 Jean Çubiat
1925 1947 Bertrand Jauregito
1947 1983 Jean Çubiat
1983 2002 Jean Unhassobiscay
2002 karguan Anne-Marie Ibañez
falta diren datuak osatu egin behar dira

Erakunde publikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2017ko urtarrilaren 1era arte, Arnegi Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.[7]

Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hergarai Bizik eskatutako Garraio Solidarioa zerbitzu presta dio udalerrian.[8]

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Garazi eskualdeko herri guztiak sailkatu zituen, Arnegi izan ezik, ekialdeko behe-nafarrera euskalkian, Amiküze eta Oztibarre eskualdetan hitz egiten zena.[9]

Koldo Zuazok, 2010ean, Behorlegik nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.[10]

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Behorlegitar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irudiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. /behoʁ̞leɣi/ ahoskatua (laguntza)

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
  3. Jobbé-Duval, Brigitte. (2009). Dictionnaire des noms de lieux des Pyrénées-Atlantiques. Archives & Culture ISBN 978-2-35077-151-9. PMC 466662204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  4. a b c d e Orpustan, Jean-Baptiste. (2006). Nouvelle toponymie basque : noms des pays, vallées, communes et hameaux historiques de Labourd, Basse-Navarre et Soule. (Éd. entièrement rev. et corr. argitaraldia) Presses universitaires de Bordeaux ISBN 2-86781-396-4. PMC 72757865. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  5. (Frantsesez) Raymond, Paul. (1863). Dictionnaire topographique du département des Basses-Pyrénées. Impr. impériale (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  6. Orpustan, Jean-Baptiste. (2006). Nouvelle toponymie basque : noms des pays, vallées, communes et hameaux historiques de Labourd, Basse-Navarre et Soule. (Éd. entièrement rev. et corr. argitaraldia) Presses universitaires de Bordeaux ISBN 2-86781-396-4. PMC 72757865. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  7. Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
  8. Hergarai Bizi - Garraio Solidarioko zerbitzua
  9. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  10. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]