Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ahatsa-Altzieta-Bazkazane
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Benoiterie.jpg
Bandera Navarra.svg
Bandera

Blason ville fr Ahaxe-Alciette-Bascassan (Pyrénées-Atlantiques).svg
Armarria

Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Beherea
EskualdeaGarazi
Administrazioa
Estatua Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Pirinio Atlantikoak
ElkargoaEuskal Hirigune Elkargoa
BarrutiaBaiona
KantonamenduaEuskal Mendialdea
Izen ofizialaBlason ville fr Ahaxe-Alciette-Bascassan (Pyrénées-Atlantiques).svg Ahaxe-Alciette-Bascassan
Auzapeza
(2008-2026)		Jean-Paul Bidart
(independente)
Posta kodea64220
INSEE kodea64008
Herritarraahatsar, altzietar, bazkazandar
Geografia
Azalera14,64 km²
Garaiera207-788 metro
Distantzia7,1 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria271 (2018: Red Arrow Down.svg −3)
Dentsitatea19,19 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 12,38
Ugalkortasuna[1]‰ 33,9
Ekonomia
Jarduera[1]% 74,01 (2011)
Desberdintasuna[1]% 6,59 (2011)
Langabezia[1]% 2,87 (2013)
Euskara
Euskaldunak% 63,33 (2010)
Erabilera% 31,67 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera1842ko ekainaren 11a (uztarketa)


Ahatsa-Altzieta-Bazkazane[2][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Garazi eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 7,1 kilometrora. Altuera 207 eta 788 metro artekoa da, eta 14,64 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 271 biztanle zituen.

Bertako biztanleak ahatsarrak, altzietarrak eta bazkazandarrak dira.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

  • frantsesez: Ahaxe-Alciette-Bascassan ("ahákz alziét bazkazán" ahoskatua)[3]

Udalerria osatzen duten hiru herrien izenen gidoien bidez, elkarren ondoan jartzea besterik ez da: Ahatsa, Altzieta eta Bazkazane.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Hergarai ibarran dago.

Mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

 Donazaharre Duzunaritze-Sarasketa
Aintzila Lekunberri
  Ahatsa-Altzieta-Bazkazane  
Ezterenzubi

Ingurune naturala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lauribar ibaiak, Errobiren ibaiadarra dena, udalerria zeharkatzen du.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahatsa-Altzieta-Bazkazaneko klima
  Gnome-weather-few-clouds.svg   Datu klimatikoak (Irulegi, 1981-2010)   WPTC Meteo task force.svg  
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 24.8 27.0 30.0 32.6 35.0 40.0 41.0 42.0 39.2 34.0 27.0 26.0 42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 11.9 12.9 15.6 17.1 20.8 23.7 25.9 26.2 24.4 20.5 15.2 12.5 18.9
Batez besteko tenperatura (ºC) 7.5 8.0 10.3 11.7 15.2 18.2 20.3 20.5 18.3 15.3 10.6 8.3 13.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.0 3.2 5.0 6.4 9.7 12.7 14.7 14.8 12.3 10.1 6.0 4.0 8.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -15.4 -10.5 -9.5 -3.2 -0.2 2.8 5.8 4.0 2.0 -2.5 -8.5 -9.8 -15.4
Batez besteko prezipitazioa (mm) 146.0 129.8 124.7 139.3 106.9 77.0 65.6 76.1 92.5 112.1 164.8 153.4 1398.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 96.7 115.5 128.9 78.8 70.1 66.2 103.2 80.3 69.3 88.1 124.1 110.2 128.9
Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua[4]

Herriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerriek 1892ko ekainaren 11an elkartu ziren, udalerri bakarra osatzeko. Ahatsa, bere antzinako baroniarekin, 1302an aipatzen da Baionako kapituluko gutun batean. Elizbarrutiko kolazioek, 1757an, Sanctus Julianus de Ahaxe deitzen diote. Ahatsako San Julianen etxea aspaldikoa da; bertako jauntxo bat Nafarroa Behereko Gorteetan sartu zen.

Frantzisko I. Frantziakoak Pavia setiatu zuenean 1524n, San Juliango kapitain gazteak bizia galdu zuen eta erasotzaileen buru izan zen. Ahatsako jaunen oinetxea eta gaztelua hiribilduaren punturik gorenean altxatzen zen. Jaurretxe izena zuen eta higanoteek erre zuten 1569an.

Donaia etxea, Ahatsako zaharrenetakoa, Nafarroako Erresumako basailuak diren garatarrena izan liteke. Etxe horretako atearen aurrean, elizaren ondoan, hilobi-harri bat aurkitu zuten, familiarena, eta, zalantzarik gabe, hilerritik erretiratua, zeinaren gainean aitzur bat irudikatuta baitago. Hilarri honek 1570eko idazkuna darama.

Ahatsa, Frantziako Iraultzaren hasieran, Baionako elizbarrutiko boterez hornituriko zenbait apaizen topaleku izan zen. Herriko parrokoa zen Etxeberri abadea, Konstituzioaren zina egiteari uko egin zionean erbesteratu egin behar izan zuena. Bere ondasunak bi lotetan bahitu eta saldu ziren. Iraultzaileek elizatik eraman zituzten apaindura eta edalontzi sakratu guztiak. Gainera, presbiterial hondoaren eta Haltsu, Falconnet eta Casalongetik emigratutako partikularren hogeita bederatzi lur saldu zituzten.

1842ko ekainaren 11an Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerriak batu egin ziren, gaur egungo udalerria sortuz.[5] Prozesu horretan, udalerri berriaren lurraldearen zati bat Ezterenzubi udalerri sortu berriari lagatzen zaio.

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896 1901
474 485 472 460 555 588 930 864 892 830 738 641 674 670 624 614 571 561 576
1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2005 2010 2015 2018
570 545 469 462 440 454 419 368 344 335 307 265 263 320 300 291 277 271

    Oharra: 1842. urtera arte, errolda egiteko, Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerrien erroldak batu ziren.

Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Biztanleek nekazaritza eta abeltzaintzako lan tradizionalak egiten dituzte, baita nolabaiteko landa-artisautza ere. Arrain-haztegi bat dago.

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Auzapezak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hasiera Amaiera Auzapeza Alderdia
1983 1989 Pierre Luro
1989 2008 Simone Ithurbide
2008 karguan Jean-Paul Bidart
falta diren datuak osatu egin behar dira

Erakunde publikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2017ko urtarrilaren 1era arte, Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.[6]

Garraio[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hergarai Bizik eskatutako Garraio Solidarioa zerbitzu presta dio udalerrian.[7]

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahatsako Manex Lanatua[8]. Euskal Herriko Ahotsakerako[9][10] egindako elkarrizketa.

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Garazi eskualdeko herri guztiak sailkatu zituen, Arnegi izan ezik, ekialdeko behe-nafarrera euskalkian, Amiküze eta Oztibarre eskualdetan hitz egiten zena.[11]

Koldo Zuazok, 2010ean, Ahatsa-Altzieta-Bazkazanek nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.[12]

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ahatsar, Altzietar eta Bazkazandar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irudiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ /ahats̺a alts̻ieta bas̻kas̻ane/ ahoskatua (laguntza)

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
  3. ↑ Jobbé-Duval, Brigitte. (2009). Dictionnaire des noms de lieux des Pyrénées-Atlantiques. Archives & Culture ISBN 978-2-35077-151-9. PMC 466662204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  4. ↑ Irulegiko estazioko balio klimatologikoak. Frantziako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  5. ↑ (Frantsesez) texte, France Auteur du. (1842-01). «Frantziar Errepublikako legeak» Gallica (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  6. ↑ Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
  7. ↑ Hergarai Bizi - Garraio Solidarioko zerbitzua
  8. ↑ «Ahatsa-Altzieta-Bazkazane - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
  9. ↑ «Nafar-Lapurtarra - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
  10. ↑ «Sortaldekoa (NL) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
  11. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  12. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahatsa-Altzieta-Bazkazane&oldid=8623829"(e)tik eskuratuta