Elvillar

Elvillar
	Araba, Euskal Herria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Arabako Errioxa
Izen ofiziala	Elvillar / Bilar
Alkatea	Enrique Perez Mazo ; (Euzko Alderdi Jeltzalea)
Posta kodea	01309
INE kodea	01023
Herritarra	elvillartar
Kokapena
Koordenatuak	42°34′14″N 2°32′42″W / 42.570555555556°N 2.545°W
Azalera	17,50 km²
Garaiera	585 metro
Distantzia	48 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	313 (2023); −3 (2022)
Dentsitatea	21,03 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	-% 4,8
Zahartze tasa	% 18,34
Ugalkortasun tasa	‰ 13,16
Ekonomia
Jarduera tasa	% 80 (2011)
Genero desoreka	% 11,9 (2011)
Langabezia erregistratua	% 6,22 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 21,04 (2010)
Kaleko erabilera	% (2016)
Etxeko erabilera	% 5.65 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data	1667
Webgunea	http://www.elvillar.es/

«Bilar» orriak hona dakar. Bestelako esanahiei buruzko orria hau da: «Bilar (argipena)»

Elvillar^[1] (ofizialki Elvillar / Bilar) Arabako hegoaldeko udalerri bat da, Arabako Errioxako kuadrillakoa. Gasteiztik 48 bat kilometrora dago, eta Guardiatik 6ra.

Historiaurreko aztarnaz josita dago, mahastiak, artadiak, errekak eta sakanak nagusi diren ingurune batean. Plaza nagusia, bertan dauden Jasokundeko Andre Mariaren eliza itzela eta jauregi dotoreak, eta handik hurbil dagoen "Indianoaren" etxea (XVIII. mendeko jauregi barroko dotorea) gailentzen dira herriguneko monumentuen artean.

Geografia

Inguru naturala

Galijo eta Uneba errekek zeharkatzen dute udalerria (Ebroren adar dira).

Udalerri mugakideak

Iparraldean: Guardia eta Kripan.
Hegoaldean: Guardia eta Lantziego.
Ekialdean: Lantziego.
Mendebaldean: Guardia.

Historia

Aztarna arkeologikoak

Elvillarren ondare nagusia herrigunetik kanpo dauden historiaurreko arrastoek osatzen dute. "Sorginaren Txabola" trikuharria, adibidez, ikusgarria da zinez. 1935ean aurkitu zuten. Inguruotan daudenen artean handienetakoa eta ondoen mantentzen denetakoa da.

Handik gertu dago "Los Husos I eta II harpeak" aztarnategi arkeologikoa. Sekulako garrantzia dauka, lehenengo etxe-abereak eta zerealaren laborantzaren aztarnak ez ezik, oso aspaldi abere-hazkuntza inguru horietan oso errotuta zegoela erakusten duten aurreneko ukuiluak aurkitu baitzituzten bertan.

1943an "El encinal" trikuharria aurkitu zen Kripanerako bidean.

Erdi Aroa

1474an aipatzen da judutegia bazela Bilarren. Bertako juduen 2.500 marabedi ordaindu behar izan zituzten^[5]. XVI. mendean Guardia inguruko herri handiena zen^[6].

1667. urtera arte Guardiaren menpeko herria izan zen Elvillar (gaztelaniaz El Villar de Laguardia esaten ei zioten). Orduan, urtarrilaren 22an, Karlos II.a Espainiakoaren aginduz hiribildu titulua jaso zuen^[5].

Ekonomia

Arabako Errioxako herri gehienen antzera, Elvillarko ekonomiaren zutarria ardoaren ekoizpena da.

Demografia

XX. mendearen lehen erdialdean 700 biztanle inguru izatera iritsi bazen ere, 1950eko hamarkadatik 1980kora biztanleen erdia galdu zuen. XXI. mendearen lehen hamarkadan 350 biztanle inguru zituen Elvillarrek.

Elvillarko biztanleria

Politika

Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Elvillarren»

Udal hauteskundeak

2019ko maiatzaren 26ko hauteskundeetako^[7] emaitzen ondorioz Samaniegoko alkatea EAJko Enrique Perez Mazo da.

Elvillargo udalbatza
Alderdia		2019		2023
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	7 / 7	161 (% 82,14)	7 / 7	144 (% 77,42)
	Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	0 / 7	19 (% 9,69)	0 / 7	16 (% 8,60)
	Alderdi Popularra (PP)	0 / 7	9 (% 4,59)	0 / 7	15 (% 8,06)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak alea.eus webgunean

Alkateak

Hauek izan dira Elvillarko azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia^[8]
Jose Antonio Garcia Lopez-Gil^[8]^[9]	1979	1983		Independenteak^[8] / Euzko Alderdi Jeltzalea^[9]
Julian Dañobeitia Peciña^[8]	1983	1987		Candidatura Independiente de Elvillar^[10]
Paulino Garcia Lopez-Gil^[8]	1987	1991		Euzko Alderdi Jeltzalea
Julian Ruiz de Viñaspre Medrano^[8]	1991	1995		Euzko Alderdi Jeltzalea
Miguel Arana Cuesta^[8]	1995	1999		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Antonio Garcia Lopez-Gil^[8]	1999	2003		Euzko Alderdi Jeltzalea
Luis Angel Bermudez Lopez-Gil^[8]	2003	2007		Euzko Alderdi Jeltzalea
Gerardo Olano Medrano^[8]	2007	2011		Euzko Alderdi Jeltzalea
Gerardo Olano Medrano^[8]	2011	2015		Euzko Alderdi Jeltzalea
Gerardo Olano Medrano^[8]	2015	2019		Euzko Alderdi Jeltzalea
Enrique Perez Mazo^[8]	2019	2023		Euzko Alderdi Jeltzalea^[11]
Enrique Perez Mazo^[12]	2023	Jardunean		Euzko Alderdi Jeltzalea

Garraioa

Araba Bus sareko lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:

Araba Bus

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
8	Logroño (geltokia)	Logroño (Portales) • Oion (industrialdea) • Oion • Moreda Araba • Labraza • Gorrebusto • Ekora • Binasperi • Lantziego • Kripan • Bilar	Guardia

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
22	Guardia Leza Osp.	Oion • Ekora • Binasperi • Lantziego • Kripan • Bilar • Serna • Asa • Campillar • Mañueta • Eskuernaga • Samaniego • Lapuebla de Labarca • Eltziego • Paganos • Nabaridas • Leza	Guardia Leza Osp.

Kultura

Jaiak

Abuztuaren 15ean eta Abuztuaren 16an, San Roke herriko zaindariaren jaiak. Festa horien bezperan, herritarrek akelarrea egiten dute "Sorginen Txabola" trikuharriaren inguruetan.
San Isidro eguna, maiatzaren 15ean.
Errege txoriaren jaia. Erdi Aroan hainbat herritan ospatzen zen jaia zen, baina Euskal Herrian Bilarkoa da dokumentatu den bakarra^[13]. Abenduaren 28an izaten zen, inuzente egunean. herriko gazteak mozorratu egiten ziren eta Errege txoria zenak izaten zuen jantzirik ikusgarriena, koroa, moko eta lumadun kapa janzten zuen honek^[14].

Euskara

· 2016an Bilarko biztanleriaren %26a gai zen euskaraz hitz egiteko eta euskararen erabilera %2,7koa zen.

Ondasun nabarmenak

Sakontzeko, irakurri: «Zerrenda:Elvillarko kultura ondasunak»

Jasokunde eliza, XVI. mendekoa, monumentu izendapenaz sailkatutako Kultura Ondasuna.^[15]
Indianoaren etxea, XVIII. mendeko jauregi barrokoa.
Elvillarko pikota.^[16]
Sorginaren Txabola, gaztelaniaz "La Chabola de la Hechicera" delako trikuharria, Euskal Herriko handienetakoa. Sarritan "Sorginaren txabola" itzuli egin da, "Hechicera" horrek euskarazko "Etxezarra" izenarekin lotura argia duen arren. 1935ean aurkitu zuten.
Elizako ataria
Elizako horma
Jauregia
Herriko plaza

Elvillartar ospetsuak

Pedro Antonio Gainzarain (Gasteiz,1928-2006), apaiza eta EHUko filologiako irakasle doktorea^[17].
Ernesto Garcia Fernandez (1957-), historialari, idazle eta EHUko irakasle doktorea^[18].

Erreferentziak

↑ ^a ^b Euskaltzaindia. (PDF) 150. arauaː Arabako herri izendegia. .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ ^a ^b «Elvillar/Bilar» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
↑ «Nuestro entorno. Bilarko Udala» www.elvillar.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
↑ 2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian. 2021-02-06 (Noiz kontsultatua: 2021-03-04).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública:» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-22).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
↑ (Gaztelaniaz) «Elecciones Locales 1983 (Concejales)» Boletín Oficial de la Provincia Foral de Álava (BOPFA) 42 1983-04-12 (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).
↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-17).
↑ (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Álava, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Álava 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-01-21).
↑ García Fernández, Ernesto. (2019). La fiesta del "Rey Pájaro" de Elvillar de Álava: diversión, transgresión y reivindicación. Diputación Foral de Álava/Arabako Foru Aldundia ISBN 978-84-7821-919-3. (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
↑ (Gaztelaniaz) interaktiba.com. (2019-06-18). «Villazgo de Elvillar: la gente del pueblo en la portada de un libro» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
↑ Elvillarko Jasokunde elizaren izendapena^{[Betiko hautsitako esteka]}, EHAAn
↑ (Gaztelaniaz) «Urkamendiak Euskal Herrian» Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2024.10.23).
↑ Henrike Knorrek idatzitako Pedro Antonio Gainzarainen omenezko artikulua eldorreodigital.com webgunean
↑ «García Fernández, Ernesto» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

Elvillar, euskadi.net webgunean.
(Gaztelaniaz) Ainhoa AROZAMENA AYALA: «Elvillar/Bilar», Auñamendi Eusko Entziklopedia.

Datuak: Q1368805
Multimedia: Elvillar / Q1368805
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Elvillar

[Euskaltzaindiaren150araua-1] Euskaltzaindia. (PDF) 150. arauaː Arabako herri izendegia. .

[Udalbiltza-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[3] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[4] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[:2-5] «Elvillar/Bilar» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[6] «Nuestro entorno. Bilarko Udala» www.elvillar.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[7] 2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian. 2021-02-06 (Noiz kontsultatua: 2021-03-04).

[:0-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública:» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-22).

[:1-9] (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).

[10] (Gaztelaniaz) «Elecciones Locales 1983 (Concejales)» Boletín Oficial de la Provincia Foral de Álava (BOPFA) 42 1983-04-12 (Noiz kontsultatua: 2024-02-13).

[11] (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-17).

[12] (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Álava, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Álava 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-01-21).

[13] García Fernández, Ernesto. (2019). La fiesta del "Rey Pájaro" de Elvillar de Álava: diversión, transgresión y reivindicación. Diputación Foral de Álava/Arabako Foru Aldundia ISBN 978-84-7821-919-3. (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[14] (Gaztelaniaz) interaktiba.com. (2019-06-18). «Villazgo de Elvillar: la gente del pueblo en la portada de un libro» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[15] Elvillarko Jasokunde elizaren izendapena^{[Betiko hautsitako esteka]}, EHAAn

[16] (Gaztelaniaz) «Urkamendiak Euskal Herrian» Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2024.10.23).

[17] Henrike Knorrek idatzitako Pedro Antonio Gainzarainen omenezko artikulua eldorreodigital.com webgunean

[18] «García Fernández, Ernesto» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]