Bernedo

Koordenatuak: 42°37′36″N 2°29′53″W / 42.6267°N 2.4981°W / 42.6267; -2.4981
Wikipedia, Entziklopedia askea
Bernedo
 Araba, Euskal Herria

Bernedoko armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaAraba
EskualdeaMendialdea
Izen ofiziala Bernedo
AlkateaJavier Moraza (Euzko Alderdi Jeltzalea)
Posta kodea01.118
INE kodea01016
Herritarrabernedar
Kokapena
Koordenatuak42°37′36″N 2°29′53″W / 42.6267°N 2.4981°W / 42.6267; -2.4981
Map
Azalera130,4 km2
Garaiera709 metro
Distantzia38 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria560 (2022)
22 (2021)
alt_left 195 (%34,8) (%53,4) 299 alt_right
Dentsitatea3,95 biztanle/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 4,23
Zahartze tasa[1]% 16,56
Ugalkortasun tasa[1]‰ 22,73
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 84,29 (2011)
Genero desoreka[1]% -1,85 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 5,12 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 16,08 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera[3]% 6.0 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data1182
Webguneahttp://www.bernedo.org/

Bernedo Arabako hego-ekialdeko udalerri bat da, Arabako Mendialdekoa. Gasteizen hego-ekialdean dago, eta mugakide ditu Trebiñu eta Nafarroa Garaia ere. Udalerriko herriburua izen bereko herria da.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Muela mendia eta Durruma Kanpezu bere magalean, Bernedoko mendatetik ikusita.

Ingurune naturala eta klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Toloño mendilerrotik iparraldera dagoen lautadatxo garai batean kokatua dago, San Tirso (1.334 m) eta Peña Alta (1.249 m) mendiak udalerriaren hegoaldeko ertzean daude.

Udalerriak Izkiko Natura Parkearen zati handiena osatzen du. Honako mendiek mugatzen dute Bernedo: Kapildui (1.175 m), iparraldean; Muela (1.056 m), hego-ekialdean; San Justi (1.028 m), ekialdean; eta Belabia (970 m), hego-mendebaldean.

Ega ibaiak zeharkatzen du udalerria.

Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bernedoko harresiaren ateetako bat.

1025eko Donemiliagako goldea agirian jada ageri den arren,[4] Antso Jakitunak hiribildu-forua 1182an eman zion Bernedori. Herria sortzeko arrazoien artean aipatu beharrekoak dira, batetik, lekua komunikazio-bide zenbaiten elkargunean zegoela eta, bestetik, kokatua dagoen mendixkako gazteluak izaera estrategiko-defentsiboa ematen ziola. Herri gotortuak Nafarroako Erresuman barna iraun zuen 1476. urtera arte.

1556an jada Navarrete Bernedori zegokion. Durruma Kanpezu eta Kinta (Urturi barne) 1965ean batu ziren eta Arluzea-Markiz izenpean bilduta zeuden Markiz, Arluzea, Berrozi, Okina, Urarte eta Izartza, aldiz, 1976an. Orduan ezarri zen udalerriak gaur egun daukan lur-eremua.

Banaketa administratiboa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

13 herrik osatzen dute Bernedo udalerria:

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bernedoko hirigune historikoaren oinplanoa. Bertan, esparru arkeologikoa zedarrituta agertzen da.
Bernedoko biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udal hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz (EAJk 5 zinegotzi eskuratu zituen, eta PP alderdiak 2 zinegotzi), EAJko Juana Velasco hautatu zuten alkate.

2015eko udal hauteskundeetan EAJ alderdiak 4 zinegotzi eskuratu zituen, eta zinegotzi bana izan zuten Euskal Herria Bildu koalizioak, Bernedo Bizirik herri plataformak eta PP alderdiak. EAJko Ana Villasante hautatu zuten alkate.

Bernedoko udalbatza

Alderdia

2015eko maiatzaren 24

2011ko maiatzaren 22
Zinegotziak Boto kopurua Zinegotziak Boto kopurua
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
4 / 7
112 (% 47,86)
5 / 7
146 (% 66,67)
Euskal Herria Bildu
1 / 7
43 (% 18,38)
Asamblea Vecinal Bernedo Bizirik
1 / 7
42 (% 17,95)
Alderdi Popularra (PP)
1 / 7
37 (% 15,81)
2 / 7
61 (% 27,85)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek izan dira Bernedoko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[5]
Jose Domaica Presa[5] 1979 1983 Euzko Alderdi Jeltzalea
Eladio Marañon San Vicente[5] 1983 1987 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Ignacio Saenz del Castillo Antoñana[5] 1987 1991 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Ignacio Saenz del Castillo Antoñana[5] 1991 1995 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Ignacio Saenz del Castillo Antoñana[5] 1995 1999 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Ignacio Saenz del Castillo Antoñana[5] 1999 2003 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Ignacio Saenz del Castillo Antoñana[5] 2003 2007 Euzko Alderdi Jeltzalea
Juana Velasco Arroniz[5] 2007 2011 Euzko Alderdi Jeltzalea
Juana Velasco Arroniz[5] 2011 2015 Euzko Alderdi Jeltzalea
Ana Villasante Ruiz de Arcaute[5] 2015 2019 Euzko Alderdi Jeltzalea
Ruben Martinez Crespo[5][6] 2019 2023 Euzko Alderdi Jeltzalea[7]
Javier Moraza[8] 2023 Jardunean Euzko Alderdi Jeltzalea

Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Araba Bus sareko  eta  lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:

 Araba Bus
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
7 Gasteiz
(geltokia)		 Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Armentia Trebiñu • Argote • Albaita • Baxauri • Obekuri • Navarrete • Bernedo • Villafria • Villaverde Lagran⁠
9 Gasteiz
(geltokia)		 Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Armentia Trebiñu • Argote • Albaita • Baxauri • Obekuri • Navarrete • Bernedo • Meanuri • Meano • Ekora • Oion • Logroño (Portales)
Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Armentia Trebiñu • Urizaharra • Leza (ospitalea) • Guardia • Guardia (hotel-gasolindegia) • Logroño (Portales)		 Logroño
(geltokia)

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak 4 linea ditu udalerrian:

 Eskualdeko Garraioa
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
16 Armentia T.
Trebiñu		 Arluzea • Markiz • Saseta • Urarte • Paritza • Lañu • Albaita • Fuidio • Faidu • Mesantza • Samiano • San Martin Galbarin • Torre • Argote • Axarte • Agilu • Marauri • Ogeta • Saratsu • Pedruzo • San Vicentejo • Imiruri • Uzkio Armentia T.
Trebiñu⁠
18 Maeztu Durruma Kanpezu • Korres • Erroeta • Erroitegi • Sabando • Ibisate • Areatza • Musitu • Zekuiano • Aletxa • Elortza • Apilaiz Maeztu⁠
19b Santikurutze Bernedo • Angostina • Kinta • Durruma Kanpezu • Bujanda Santikurutze⁠
21 Bernedo
Armentia T.
Trebiñu		 Pipaon • Lagran • Villaverde • Villafria • Durruma Kanpezu • Kinta • Urturi • Angostina • Navarrete • Obekuri • Baxauri • Albaita Bernedo
Armentia T.
Trebiñu

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jaietako panpina.

Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bernedoko Ama Birjinaren Natibitatearen eliza.
Okongo baseliza.
  • Bernedoko hirigune historikoaren esparru arkeologikoa: Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondarearen Zerrenda Orokorrean sartuta dago, monumentu multzo izendapenaz kultura ondasun gisa[9]. Erdi Aroko hirigunea harresiek inguratua dago. Bost kale daude bertan: iparraldetik hegoaldera Beheko kalea, Erdiko kalea, Sarrea kalea eta Kale Nagusia (biek bi aldeetatik sartu-ateratzeko ate bana daukatelarik) eta Gazteluaren kalea. Kale horien trazadura mendebaldetik ekialderakoa da, Arabako herrietan maiz aurkitzen ez den trazaketa zentzua. Ekialdean beste bi kale daude orientazio hori apurtzen dutenak (iparraldetik hegoaldera doazenak, alegia): Herreria kalea eta Suso kalea. Horren hasiera Elizaren portikotik abiatzen da (Plaza Nagusian). Eliza herriaren erdialdean dago. Erdi Aroko ezaugarri zenbait gordetzen ditu oraindik ere: kaleak oso meharrak dira eta "partzelazio gotikoa" izenekoaren aztarnak gelditzen dira, bereziki Beheko kaleak eta Erdiko kaleak osatzen duten etxadi bikoitzetan ikus daitezkeenak. Erdi Aroko beste zenbait alderdi interesgarri Elizan eta Gazteluan ikus daitezke. Elizak portada erromanikoa dauka, XIII. mendekoa, eliza eraiki zenekoa. Gaztelua herria sortu aurretik eraikia zegoen jadanik, eta haren zimenduak eta dorreen oinarriak gelditzen dira.
  • Markizko San Joan baseliza erromanikoa, Kultura Ondasun sailkatua.
  • Arluzeko San Martin eliza gotikoa, XVI. mendekoa.
  • Okon baseliza, Bernedoko herrigunearen eta Villafríaren artean kokatutakoa.
  • Natibitatearen elizako ataria

    Natibitatearen elizako ataria

Bernedar ezagunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ Arabarriren Bernedoko harresien plan zuzentzailea
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
  6. ↑ «Bernedo» El Correo (Noiz kontsultatua: 23/06/2019).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-04-05).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Álava, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Álava 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2023-09-21).
  9. ↑ Bernedoko hirigunearen izendapena EHAAn
  10. ↑ «Armentia Ugarte, Nicolás de» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
  11. ↑ «Alegría Iriarte, Pablo» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa


Bernedoko herriak

Angostina • Arluzea • Bernedo • Berrozi • Durruma Kanpezu • Izartza • Kinta • Markiz • Navarrete • Okina • Urarte • Urturi • Villafría

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Bernedo&oldid=9395309"(e)tik eskuratuta