Elvillar
| Bilar | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Araba, Euskal Herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
| Lurraldea | Araba | ||||||||||
| Eskualdea | Arabako Errioxako kuadrilla | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Elvillar / Bilar | ||||||||||
| Alkatea | Gerardo Olano Medrano (EAJ) | ||||||||||
| Posta kodea | 01309 | ||||||||||
| INE kodea | 01023 | ||||||||||
| Herritarra | elvillartar[1] | ||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°34′14″N 2°32′42″W / 42.570555555556°N 2.545°W | ||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 17,50 km2 | ||||||||||
| Garaiera | 585 metro | ||||||||||
| Distantzia | 48 km Gasteiza | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 316 (2022) −11 (2021) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | ERROREA: ezin izan da automatikoki kalkulatu, arazoa konpontzeko egin klik hemen biztanle/km² | ||||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[2] | -% 4,8 | ||||||||||
| Zahartze tasa[2] | % 18,34 | ||||||||||
| Ugalkortasun tasa[2] | ‰ 13,16 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera tasa[2] | % 80 (2011) | ||||||||||
| Genero desoreka[2] | % 11,9 (2011) | ||||||||||
| Langabezia erregistratua[2] | % 6,22 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[2] | % 21,04 (2010) | ||||||||||
| Kaleko erabilera [3] | % (2016) | ||||||||||
| Etxeko erabilera[4] | % 5.65 (2016) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Sorrera data | 1667 | ||||||||||
| Webgunea | http://www.elvillar.es/ | ||||||||||
.jpg)
Bilar[1] (ofizialki Elvillar / Bilar) Arabako hegoaldeko udalerri bat da, Arabar Errioxako kuadrillakoa. Gasteiztik 48 bat kilometrora dago, eta Guardiatik 6ra.
Historiaurreko aztarnaz josita dago, mahastiak, artadiak, errekak eta sakanak nagusi diren ingurune batean. Plaza nagusia, bertan dauden Jasokundeko Andre Mariaren eliza itzela eta jauregi dotoreak, eta handik hurbil dagoen "Indianoaren" etxea (XVIII. mendeko jauregi barroko dotorea) gailentzen dira herriguneko monumentuen artean.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Inguru naturala[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Galijo eta Uneba errekek zeharkatzen dute udalerria (Ebroren adar dira).
Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Iparraldean: Guardia eta Kripan.
- Hegoaldean: Guardia eta Lantziego.
- Ekialdean: Lantziego.
- Mendebaldean: Guardia.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Aztarna arkeologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Elvillarren ondare nagusia herrigunetik kanpo dauden historiaurreko arrastoek osatzen dute. "Sorginaren Txabola" trikuharria, adibidez, ikusgarria da zinez. 1935ean aurkitu zuten. Inguruotan daudenen artean handienetakoa eta ondoen mantentzen denetakoa da.
Handik gertu dago "Abrigo de Los Husos" aztarnategi arkeologikoa. Sekulako garrantzia dauka, lehenengo etxe-abereak eta zerealaren laborantzaren aztarnak ez ezik, oso aspaldi abere-hazkuntza inguru horietan oso errotuta zegoela erakusten duten aurreneko ukuiluak aurkitu baitzituzten bertan.
1943an "El encinal" trikuharria aurkitu zen Kripanerako bidean.
Erdi Aroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1474an aipatzen da judutegia bazela Bilarren. Bertako juduen 2.500 maravedi ordaindu behar izan zituzten[5]. XVI. mendean Guardia inguruko herri handiena zen[6].
1667. urtera arte Guardiaren menpeko herria izan zen Elvillar (gaztelaniaz El Villar de Laguardia esaten ei zioten). Orduan, urtarrilaren 22an, Karlos II.a Espainiakoaren aginduz hiribildu titulua jaso zuen[5].
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Arabako Errioxako herri gehienen antzera, Elvillarko ekonomiaren zutarria ardoaren ekoizpena da.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
XX. mendearen lehen erdialdean 700 biztanle inguru izatera iritsi bazen ere, 1950eko hamarkadatik 1980kora biztanleen erdia galdu zuen. XXI. mendearen lehen hamarkadan 350 biztanle inguru zituen Elvillarrek.
| Elvillarko biztanleria |
|---|
 |
Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2019ko udal hauteskundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2019ko maiatzaren 26ko hauteskundeetako[7] emaitzen ondorioz Samaniegoko alkatea EAJko Enrique Perez Mazo da.
Elvillarko udalbatza | |||||
Alderdia |
Bilarko udalbatza | ||||
| Zinegotziak | Boto kopurua | ||||
| EAJ | 7 / 7 |
||||
| Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE)) | 0 / 7 |
||||
| Alderdi Popularra (PP) | 0 / 7 |
||||
| Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean | |||||
Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hauek izan dira Elvillarko azken alkateak:
| Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[8] | |
| Jose Antonio Garcia Lopez-Gil[8][9] | 1979 | 1983 | Independenteak[8] / Euzko Alderdi Jeltzalea[9] | |
| 1983 | 1987 | Independenteak | ||
| 1987 | 1991 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 1991 | 1995 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 1995 | 1999 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 1999 | 2003 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 2003 | 2007 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 2007 | 2011 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 2011 | 2015 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| Gerardo Olano Medrano[8] | 2015 | 2019 | Euzko Alderdi Jeltzalea | |
| Enrique Perez Mazo[10] | 2019 | Jardunean | Euzko Alderdi Jeltzalea[11] | |
| 2023 | 2027 | |||
Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Araba Bus sareko 
lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:
|
Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:
|
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Abuztuaren 15ean eta Abuztuaren 16an, San Roke herriko zaindariaren jaiak. Festa horien bezperan, herritarrek akelarrea egiten dute "Sorginen Txabola" trikuharriaren inguruetan.
- San Isidro eguna, maiatzaren 15ean.
- Errege txoriaren jaia. Erdi Aroan hainbat herritan ospatzen zen jaia zen, baina Euskal Herrian Bilarkoa da dokumentatu den bakarra[12]. Abenduaren 28an izaten zen, inuzente egunean. herriko gazteak mozorratu egiten ziren eta Errege txoria zenak izaten zuen jantzirik ikusgarriena, koroa, moko eta lumadun kapa janzten zuen honek[13].
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
· 2016an Bilarko biztanleriaren %26a gai zen euskaraz hitz egiteko eta euskararen erabilera %2,7koa zen.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Jasokunde eliza, XVI. mendekoa, monumentu izendapenaz sailkatutako Kultura Ondasuna[14].
- Indianoaren etxea, XVIII. mendeko jauregi barrokoa.
- Sorginaren Txabola, gaztelaniaz "La Chabola de la Hechicera" delako trikuharria, Euskal Herriko handienetakoa. Sarritan "Sorginaren txabola" itzuli egin da, "Hechicera" horrek euskarazko "Etxezarra" izenarekin lotura argia duen arren. 1935ean aurkitu zuten.
Elvillartar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Pedro Antonio Gainzarain (Gasteiz,1928-2006), apaiza eta EHUko filologiako irakasle doktorea[15].
- Ernesto Garcia Fernandez (1957-), historialari, idazle eta EHUko irakasle doktorea[16].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b Euskaltzaindia. (PDF) 150. arauaː Arabako herri izendegia. .
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ a b «ELVILLAR/BILAR - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
- ↑ «Nuestro entorno. Bilarko Udala» www.elvillar.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
- ↑ 2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian. 2021-02-06 (Noiz kontsultatua: 2021-03-04).
- ↑ a b c d «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-22).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
- ↑ «Udalerriak - web.araba.eus» web.araba.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-30).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-17).
- ↑ García Fernández, Ernesto. (2019). La fiesta del "Rey Pájaro" de Elvillar de Álava: diversión, transgresión y reivindicación. Diputación Foral de Álava/Arabako Foru Aldundia ISBN 978-84-7821-919-3. (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) interaktiba.com. (2019-06-18). «Villazgo de Elvillar: la gente del pueblo en la portada de un libro» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
- ↑ Elvillarko Jasokunde elizaren izendapena[Betiko hautsitako esteka], EHAAn
- ↑ Henrike Knorrek idatzitako Pedro Antonio Gainzarainen omenezko artikulua eldorreodigital.com webgunean
- ↑ «García Fernández, Ernesto - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
- Elvillar, euskadi.net webgunean.
- (Gaztelaniaz) Ainhoa AROZAMENA AYALA: «Elvillar/Bilar», Auñamendi Eusko Entziklopedia.
Datuak: Q1368805
Multimedia: Elvillar
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Elvillar
Agurain • Aiara • Amurrio • Añana • Aramaio • Argantzon* • Armiñon • Arraia-Maeztu • Arratzua-Ubarrundia • Artziniega • Asparrena • Barrundia • Bastida • Berantevilla • Bernedo • Burgu • Donemiliaga • Dulantzi • Ekora • Eltziego • Elvillar • Erriberabeitia • Erriberagoitia • Gasteiz • Gaubea • Guardia • Harana • Iruña Oka • Iruraiz-Gauna • Kanpezu • Kripan • Kuartango • Lagran • Lantaron • Lantziego • Lapuebla de Labarca • Laudio • Legutio • Leza • Mañueta • Moreda • Navaridas • Oion • Okondo • Samaniego • Trebiñu* • Urizaharra • Urkabustaiz • Villabuena • Zalduondo • Zanbrana • Zigoitia • Zuia | |
*Administratiboki, Argantzun eta Trebiñu Gaztela eta Leongo autonomia erkidegoan daude |