Burgu

Burgu
	Araba, Euskal Herria
	Burguko erdigunea
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Arabako Lautada
Izen ofiziala	Elburgo/Burgelu
Alkatea	Maria Natividad Lopez de Munain Alzola (Euzko Alderdi Jeltzalea)
Posta kodea	01192
INE kodea	01021
Herritarra	burguar
Kokapena
Koordenatuak	42°50′58″N 2°32′45″W / 42.8495°N 2.5457°W
Azalera	32,09 km²
Garaiera	615-878 metro
Distantzia	12 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	642 (2024); 4 (2023)
Dentsitatea	20,06 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 41,84
Zahartze tasa	% 23,06
Ugalkortasun tasa	‰ 48,28
Ekonomia
Jarduera tasa	% 84,27 (2011)
Genero desoreka	% -2,74 (2011)
Langabezia erregistratua	% 4,98 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 32.65 + % 18.07 hartzaile (2021)
Kaleko erabilera	% (2021)
Etxeko erabilera	% 8.72 (2021)
Datu gehigarriak
Sorrera data	1337
Webgunea	http://ayuntamiento.elburgo-burgelu.com

Artikulu hau Arabako herriari buruzkoa da; hiri-hazkunde forma gaitzat duena beste hau da: «Burgu (hirigintza)»

Burgu^[5] (ofizialki Elburgo / Burgelu) Arabako erdialdeko udalerri bat da, Arabako Lautadako kuadrillakoa. Izen bereko herria da udalerriko herriburua, haren mendebaldean dela, Dulantzi ibaiaren eskuin ertzean. Gasteiztik 12 bat kilometro ekialdera dago.

Geografia

Ingurune naturala

Dulantzi ibaiak zeharkatzen du udalerria.

Udalerri mugakideak

Iparraldean: Leintz-Gatzaga (Gipuzkoa).
Hegoaldean: Bernedo.
Ekialdean: Barrundia eta Dulantzi.
Mendebaldean: Arratzu-Ubarrundia eta Gasteiz.

Historia

1025. urteko Donemiliagako goldean Burgellu aldaera agertzen da.^[6]

Burguren sorreraren agiria galduta dago. Hala ere, geroko agiriek hiribilduaren foru-agiria 1337koa zela argitzen dute, alboko Dulantzi sortu zen urte berekoa.^[7]

Banaketa administratiboa

Zazpi herrik osatzen dute udalerria:

Añua
Arbulu
Argomaiz
Azua (1957 arte Orenin herri hustuarekin Ganboa udalerriaren barruan)
Burgu (udalburua)
Gazeta
Ixona

Demografia

Tradizionalki nekazaritzari lotutako udalerria izanik, Burguk biztanle asko galdu zituen XX. mendearen bigarren erdialdean. 1990eko hamarkadatik aurrera, berriz, garraiobideen hobekuntzak eta Gasteizen hazkundearen eraginak bultzatuta, biztanle berriak erakarri zituen Burgura.

Burguko biztanleria

Politika

Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Burgun»

2011ko udal hauteskundeak

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Burguko alkatea EAJko María Natividad López de Munain Alzola da.

Burguko udalbatza
Alderdia		Burguko udalbatza
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	5 / 7	199 (% 64,61)
	Alderdi Popularra (PP)	2 / 7	76 (% 24,68)
	Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	0 / 7	16 (% 5,19)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

Alkateak

Hauek izan dira Burguko azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia^[8]
Moises Diaz de Mendibil Lopez de Uralde^[8]	1979	1983		Euzko Alderdi Jeltzalea
Domingo Ruiz de Azua Saez de Gordoa^[8]	1983	1987		Euzko Alderdi Jeltzalea
Francisco Javier Valladolid Ladron de Gebara^[8]	1987	1991		Euzko Alderdi Jeltzalea
Alfredo Alday Lopez de Maturana^[8]	1991	1995		Euzko Alderdi Jeltzalea
Pedro Fernandez de Lapeña Lopez de Lacalle^[8]	1995	1999		Euzko Alderdi Jeltzalea
Pedro Fernandez de Lapeña Lopez de Lacalle^[8]	1999	2003		Euzko Alderdi Jeltzalea
Maria Natividad Lopez de Munain Alzola^[8]^[9]^[10]	2003	2007		Euzko Alderdi Jeltzalea
Maria Natividad Lopez de Munain Alzola^[8]^[11]^[9]^[10]	2007	2011		Euzko Alderdi Jeltzalea
Maria Natividad Lopez de Munain Alzola^[8]^[9]^[10]	2011	2015		Euzko Alderdi Jeltzalea
Maria Natividad Lopez de Munain Alzola^[8]^[9]^[10]	2015	2019		Euzko Alderdi Jeltzalea
Maria Natividad Lopez de Munain Alzola^[8]^[9]^[12]	2019	2023		Euzko Alderdi Jeltzalea^[13]
Maria Natividad Lopez de Munain Alzola^[14]^[12]^[15]	2023	Jardunean		Euzko Alderdi Jeltzalea

Ondasun nabarmenak

Burguko bolatokia, Kultura Ondasun sailkatua. Herriko Eliza Nagusiaren absidetik hurbil dagoen eraikina da. Oina errektangulu formakoa da eta, hormak, harlangabez eginak. Sabaia, egurrezkoa. Aurreko aldea, hegoaldean, zabalik du eta, bertan, egurrezko hiru zutabe. Zutabeen oinetan, harri bana eta zapata bana. Teilatuak bi aldetara jotzen du eta teilatu gaineko hegia sarrerarekiko paraleloki jarria dago, zutabe lodi batzuez eutsita.^[16]
Burguko 19. etxea, Kultura Ondasun sailkatua. Herriko ipar-ekialdean dago, errepidetik gertu. Oin errektangularra du eta bi solairu, behekoa eta lehena. Fatxada nagusian, beheko solairua portikoduna da: harrizko zutabeak, fuste ildokatu eta zutabeburu dorikodunak. Goiko aldea, adreiluz eta egurrez itxita dago. Teilatuak bi aldetara jotzen du eta, teilatugaina, fatxada nagusiarekin paraleloan jarria da. Teilatuko hegalen azpiak zuburuz teilatuta daude.^[17]
Burguko Pikota, Kultura Ondasun sailkatua. Herriko plazan dagoen monumentua da, zutabea, lau harmailaren gainean eta prisma formako oinarria duena. Egurrezko oinarri soila, fuste laua eta zutabeburu dorikoa du. Gaineko aldean puntan bukatutako osagai konikoa du. Gaur egun, haize-orratza eta burdinazko gurutzea ditu gainean.^[18]^[19]
Argomaizko paradore edo ostatua. Pizkundeko eraikin handi batean dago, Larreatarren jauretxean, hain zuzen. 1978tik dabil ostatu moduan.
Natibitatearen eliza, XIII. mendeko abside aurregotiko bat duena.^[20]
Arraraingo San Joan baseliza, XII. mendekoa.

Burguko bolatokia
Burguko San Pedro parrokia
Burguko San Pedro parrokiako ataria, XVI. mendekoa
Burguko pikota
Arraraingo San Juan baseliza

Garraioa

Araba Bus sareko eta lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:

Araba Bus

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
4	Gasteiz (geltokia)	Gasteiz (Alas/Boulebard) • Zurbao • Ilarratza • Matauku • Arbulu • Argomaiz • Venta del Patio • Mendixur • Matura • Ozeta • Hermua • Larrea • Axpuru • Barria (bidegurutzea) • Barria (aterpe) • Narbaxa • Arriola • Gordoa	Galarreta⁠
5	Gasteiz (geltokia)	Gasteiz (Alas/Boulebard) • Gasteiz (Madril/Arantzabela) • Arkauti • Arkauti (Nekazaritza i.) • Arkauti (akademia) • Oreitia • Burgu • Dulantzi • Gauna • Adana • Uribarri Jauregi • Gereñu • Alaitza • Langarika • Gazeo • Agurain • Erdoña • Zalduondo • Araia (Iduia)	Araia⁠
6	Gasteiz (geltokia)	Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Argandoña • Andollu • Trokoniz • Ixona • Egileta • Azazeta • Birgaragoien • Birgarabarren • Maeztu • Atauri • Antoñana • Santikurutze Kanpezu (gasolindegia) • Santikurutze Kanpezu (markesina) • Zuñiga • Azedu • Antzin • Mendilibarri • Murieta • Zufia • Zubielki • Lizarra (zezen-plaza)	Lizarra (geltokia)

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
7	Azilu Burgu Dulantzi Ozeta	Elgea • Marieta • Matura • Mendixur • Gebara • Etura • Audikana • Deredia • Dallo • Arrieta • Txintxetru • Etxabarri Urtupiña • Arbulu • Argomaiz • Gazeta • Añua • Trokoniz • Ixona • Egileta • Eretxun	Azilu Burgu Dulantzi Ozeta

Bestalde, La Burundesa autobus konpainiaren Sakanako herriak elkartzen dituen Gasteiz-Iruñea lineak geltokia Burguko Argomaiz herrian. Guztira hiru zerbitzu izaten dira norabide bakoitzean. Linearen ibilbidea honakoa da:

Gasteiz - Ilarratza - Argomaiz - Agurain - Munain - San Roman - Ibarguren - Andoin - Olatzagutia - Ziordia - Altsasu - Urdiain - Iturmendi - Bakaiku - Etxarri Aranatz - Arbizu - Lakuntza - Arruazu - Uharte Arakil - Irañeta - Ihabar - Hiriberri - Etxarren - Irurtzun - Eritze - Saratsa - Añezkar - Berriobeiti eta Iruñea

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ Euskaltzaindia: 150. araua: Arabako herri izendegia.
↑ (Gaztelaniaz) GORROTXATEGI NIETO, Mikel. (2014). «Sobre el topónimo Burgu» Euskera (Bilbo: Euskaltzaindia) 59, 1: 340-343. ISSN 0210-1564..
↑ (Gaztelaniaz) «Introducción histórica sobre la concesión de privilegios de villazgo», Burguko Udalaren webgunea.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (kontsulta data: 2020-04-05).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e (Gaztelaniaz) «La alcaldesa más veterana de Álava dejará el cargo para ser directora foral de Medio Ambiente» El Correo 2019-07-20 (kontsulta data: 2023-07-12).
↑ ^a ^b ^c ^d «"Emakumeon lana ez da gizonek daramaten ildoa errepikatzea" - Araba» Alea 2019-10-16 (kontsulta data: 2023-07-12).
↑ (Gaztelaniaz) «Por orden de la señora alcaldesa.» El Correo 2008-04-27 (kontsulta data: 2023-07-12).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «EH Bildu refuerza su poder municipal en la Llanada alavesa» Diario de Noticias de Álava 2023-05-29 (kontsulta data: 2023-08-03).
↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (kontsulta data: 2020-03-31).
↑ «EH Bildu nagusitu da Lautadan, Aguraingo alkatetza eskuratuta - Lautada» Alea 2023-05-29 (kontsulta data: 2023-07-12).
↑ (Gaztelaniaz) «Estos son los 53 alcaldes de los pueblos de Álava» Gasteiz Hoy 2023-06-17 (kontsulta data: 2023-06-19).
↑ Burguko bolatokiaren izendapena EHAAn^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ Burguko 19. etxearen izendapena EHAAn^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ Burguko Pikutaren izendapena EHAAn^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ (Gaztelaniaz) «Urkamendiak Euskal Herrian» Eusko Ikaskuntza (kontsulta data: 2024-10-22).
↑ Portilla, Micaela Josefa. (1967-2001). Catálogo Monumental Diócesis de Vitoria. I - IX Publicaciones del Obispado de Vitoria y de la Obra Cultural de la Caja de Ahorros Municipal de Vitoria.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

Arraraingo San Juan ermita - Bisita birtuala
(Gaztelaniaz) Burguko Udalaren webgunea

(Gaztelaniaz) Ainhoa AROZAMENA AYALA: «Elburgo/Burgelu», Auñamendi Eusko Entziklopedia.

Datuak: Q1382246
Multimedia: Elburgo-Burgu / Q1382246
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Burgu

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.

[3] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[4] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[5] Euskaltzaindia: 150. araua: Arabako herri izendegia.

[6] (Gaztelaniaz) GORROTXATEGI NIETO, Mikel. (2014). «Sobre el topónimo Burgu» Euskera (Bilbo: Euskaltzaindia) 59, 1: 340-343. ISSN 0210-1564..

[7] (Gaztelaniaz) «Introducción histórica sobre la concesión de privilegios de villazgo», Burguko Udalaren webgunea.

[:0-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (kontsulta data: 2020-04-05).

[:1-9] (Gaztelaniaz) «La alcaldesa más veterana de Álava dejará el cargo para ser directora foral de Medio Ambiente» El Correo 2019-07-20 (kontsulta data: 2023-07-12).

[:2-10] «"Emakumeon lana ez da gizonek daramaten ildoa errepikatzea" - Araba» Alea 2019-10-16 (kontsulta data: 2023-07-12).

[11] (Gaztelaniaz) «Por orden de la señora alcaldesa.» El Correo 2008-04-27 (kontsulta data: 2023-07-12).

[:3-12] (Gaztelaniaz) «EH Bildu refuerza su poder municipal en la Llanada alavesa» Diario de Noticias de Álava 2023-05-29 (kontsulta data: 2023-08-03).

[13] (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (kontsulta data: 2020-03-31).

[14] «EH Bildu nagusitu da Lautadan, Aguraingo alkatetza eskuratuta - Lautada» Alea 2023-05-29 (kontsulta data: 2023-07-12).

[15] (Gaztelaniaz) «Estos son los 53 alcaldes de los pueblos de Álava» Gasteiz Hoy 2023-06-17 (kontsulta data: 2023-06-19).

[16] Burguko bolatokiaren izendapena EHAAn^{[Betiko hautsitako esteka]}

[17] Burguko 19. etxearen izendapena EHAAn^{[Betiko hautsitako esteka]}

[18] Burguko Pikutaren izendapena EHAAn^{[Betiko hautsitako esteka]}

[19] (Gaztelaniaz) «Urkamendiak Euskal Herrian» Eusko Ikaskuntza (kontsulta data: 2024-10-22).

[20] Portilla, Micaela Josefa. (1967-2001). Catálogo Monumental Diócesis de Vitoria. I - IX Publicaciones del Obispado de Vitoria y de la Obra Cultural de la Caja de Ahorros Municipal de Vitoria.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]