Moreda Araba
- Artikulu hau Arabako udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Moreda (argipena)».
| Moreda Araba | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Araba, Euskal Herria | |||||||||
 Andre Mariaren eliza, XVI. mendean eraikia. | |||||||||
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||
| Lurraldea | Araba | ||||||||
| Eskualdea | Arabako Errioxa | ||||||||
| Izen ofiziala |  Moreda de Álava / Moreda Araba | ||||||||
| Alkatea | Miguel Ángel Bujanda Fernández (EAJ-PNV) Eusko Alderdi Jeltzalea | ||||||||
| Posta kodea | 01314 | ||||||||
| INE kodea | 01039 | ||||||||
| Herritarra | moredar | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 42°31′30″N 2°24′29″W / 42.525°N 2.4080555555556°W42°31′30″N 2°24′29″W / 42.525°N 2.4080555555556°W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 8,67 km2 | ||||||||
| Garaiera | 460 metro | ||||||||
| Distantzia | 55 km Gasteiza | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria | 209 (2021) −2 (2020) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 30,22 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] | -% 15 | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 22,31 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 0 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 84,38 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 20,78 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 7,61 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[1] | % 21,07 (2010) | ||||||||
| Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera[3] | % 5.08 (2016) | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
Moreda Arabako hego-ekialdeko udalerria da, Arabako Errioxako eskualdekoa. Gasteiztik 55 bat kilometrora dago, Nafarroako muga parean. Izen bereko herria udalerriaren erdialdean dago.
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Moreta gisa azaltzen da 939. urteko Donemiliaga Kukulako errolda-agiri batean.[4]
Euskaltzaindiaren arabera euskal era arautua Moreda da. Hala ere, Moreda Araba erabili behar da beste Moreda batzuekin nahasteko aukera dagoenean, zein izenburuetan.[5]
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Burdin Aroko aztarnak aurkitu dira San Kristobal baselizaren hondarren inguruan. K.a. VII, mendean herri gotortua eraiki zen bertan. Donemiliaga Kukulan dagoen 939. urteko agiri batek dio Moreda eskualdeko herri zaharrena dela[6].
Guardiako udalerriaren zati izan zen Erdi Aro osoan. 1486. urtean Arabako ermandadean sartu zen. Guardiarengandiko independentzia 1666an lortu zuen[6].
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Moreda Arabako biztanleria |
|---|
 |
Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hauek izan dira Moredako azken alkateak:
| Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[7] | |
| Maria Soledad Bujanda Pellejero[7][8][9] | 1979 | 1983 | Electores Independientes de Moreda | |
| Pedro Larrion Ceballos[9] | 1983 | 1987 | Euzko Alderdi Jeltzalea | |
| 1987 | 1991 | Euskadiko Alderdi Sozialista | ||
| 1991 | 1995 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 1995 | 1999 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 1999 | 2003 | Alderdi Popularra | ||
| 2003 | 2007 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| 2007 | 2011 | Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra | ||
| 2011 | 2015 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
| Miriam Garrido Remirez de Ganuza[7] | 2015 | 2019 | Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra | |
| Miguel Angel Bujanda Fernandez[10] | 2019 | Jardunean | Euzko Alderdi Jeltzalea[11] | |
Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Araba Bus sareko 
lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:
|
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiak eta ospakizunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Otsailaren 5an, Agate Deunaren egunean Andre Maria Beltzaren eguna ospatzen da, XVI. mendean sortutako tradizioa.
- Pazko-igandean Judasen erretzea ospatzen da, gaitzak aldentzeko asmoz. Sinesmen paganoetan oinarritutako festa da.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Herri txikia izan arren kultur ondare aberatsa du. Armarriak, puntu-erdiko arkuak eta eguteran dauden galeria ugari daude eraikinetan[12].
- Santa Maria eliza, XVI. mendean eraikia[13].
- San Roke kaleko 12. zenbakidun eraikina, Euskal Kultura Ondareko kultura ondasun izendatua, monumentu sailkapenarekin. XVI. mendeko eraikuntza pizkundearra da.[14]
Moredar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Jose Angel Chasco (1958-), etnografoa, Arabako Errioxako folklore eta tradizioei buruzko ikerketa mordoa argitalpen ezberdinetan garatu dituena[15].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Moreda Auñamendi entziklopedian
- ↑ Arabako herri izendegia
- ↑ a b alkure. «Ondarea» Ayuntamiento de Moreda de Álava - Moreda Arabako Udala (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
- ↑ a b c «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
- ↑ a b «MOREDA DE ÁLAVA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
- ↑ «Udalerriak - web.araba.eus» web.araba.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-30).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-17).
- ↑ r01e00000ff26d4661aa470b88b07821bd8d58380, r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f. (2006-09-18). «Moreda» turismoa.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
- ↑ Kultura Ondasun izendapena EHAAn
- ↑ Monumentu izendatzeko erabakia, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria.
- ↑ «Chasco Oyón, José Ángel - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
- Moreda euskadi.net webgunean
- (Gaztelaniaz) Moreda Auñamendi entziklopedian
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1442886
Multimedia: Moreda Araba
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Moreda Araba
| ||||||||