Edukira joan

Ipar itsasoa

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Koordenatuak: 56°27′N 3°41′E / 56.45°N 3.68°E / 56.45; 3.68
Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Iparraldeko Itsaso» orritik birbideratua)

Ipar itsasoa
OzeanoaOzeano Atlantikoa
KontinenteaEuropa
Koordenatuak56°27′N 3°41′E / 56.45°N 3.68°E / 56.45; 3.68
Azalera570.000 km²
Luzera960 km
Zabalera580 km
Sakonerabatez bestekoa: 95 m
handiena: 700 m

Ipar itsasoa[1] Ozeano Atlantikoaren itsaso marjinal bat da, ekialdean Norvegia eta Danimarkako kosten artean kokatua, mendebaldean britainiar uharteetakoak eta hegoaldean Alemania, Herbehereak, Belgika eta Frantziakoak. Skagerrak itsasoaren ekialdeko badia moduko bat da, Kattegat-en bidez Baltikoarekin lotzen duena; Baltikoarekin konektatuta dago Kieleko ubidearen bidez ere. Mantxako kanalak Atlantikoaren gainerako zatiekin lotzen du hegoaldetik, eta, iparraldetik, berriz, Norvegiako itsasoarekin, zeina Shetlandak iparraldean itsasoak hartzen duen izena baita.

Mareak nahiko irregularrak dira, iparraldetik datorren korronte batek eta hegoaldetik datorren beste batek bat egiten baitute bertan. Euri eta laino ugari dago urte osoan, eta ipar-mendebaldetik nabigazioa arriskutsu egiten duten ekaitz bortitzak datoz.

750.000 km²-ko azalera du[2], 960 km inguruko luzera eta 480 km-ko zabalera, gehienez. Sakonera txikiko itsasoa da, batez beste 95 metroko sakonera baitu: Dogger bankuan, itsasoaren erdian eta 25 bat metroko sakoneran, mamut-aztarnak aurkitu izanak frogatzen du azken glaziazioan izotzez estalita edo azaleratuta zegoela. Izotza urtzean, bankua uharte itxurako azken gordeleku moduko bat bihurtu zen.

Antzinaroan, itsaso hori Oceanum edo Mare Germanicum izenez ezagutzen zen. Gaur egungo izena Frisiako uharteen ikuspegitik sortu zela uste da, handik erabat iparraldera geratzen baitzen, eta Hegoaldeko itsasoari (Frisiako itsasoa eta Zuiderzee, Herbehereetan) kontrajarrita. Luzarora, gaur egungo izena nagusitzen joan zen, eta Aro Modernoan nagusi zen dagoeneko. Aipaturiko Aro Modernoan, ohikoa zen Ozeano Atlantiko osoari Ipar itsasoa edo Nord Itsasoa deitzea, eta, ordainetan, Ozeano Bare osoari Hegoaldeko Itsasoa edo Sud Itsasoa deitu zitzaion.

Inguruko estatuetako hizkuntza ofizialen arabera: frantsesez, Mer du Nord deitzen zaio; nederlanderaz, Noordzee; alemanez, Nordsee; suedieraz, Nordsjön; danieraz, Nordsøen; norvegieraz, Nordsjøen, eta North Sea ingelesez. Frisieraz, Noardsee deitzen zaio, eta, eskozieraz, A' Mhuir Tuathen.

Petrolio eta gas natural hobi garrantzitsuak ditu, 1970eko hamarkadan ustiatzen hasi zirenak.

IHOren mugaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Itsasoak mugatzeko arloan nazioarteko agintaritza nagusiak, Nazioarteko Erakunde Hidrografikoak («International Hydrographic Organization, IHO), itsasotzat jotzen du Ipar Itsasoa. Mundu osoan erreferentzia den «Limits of oceans and seas» (Ozeano eta itsasoen mugak, 1953ko 3. edizioa) argitalpenean, 4 zenbakiaz identifikatzen du, eta honela definitzen du:

« Hego-mendebaldean. Waldeko itsasargia (Frantzia, 1° 55' E) eta Leathercoat puntua (Ingalaterra, 51° 10' N) lotzen dituen lerro bat.
Ipar-mendebaldean. Eskoziako Dunnet Head-etik (3° 22' W) Hoy uharteko Tor Ness-eraino (58° 47' N), eta, handik, irla horretan zehar, Mainland-eko Breck Ness-en dagoen Hoy Kame-ra (58º 55' N), uharte horretatik Head kostara (3º 14' W) eta Inga Ness-era (59º 17' N) Westray-n, Westray barrena Bow Head-era Mull Head barrena (Papa Westrayko iparraldeko puntua) eta Seal Skerry-ra (North Ronaldsayko iparraldeko puntua) eta handik Horse uhartera (Shetland uharteetako hegoaldeko puntua).
Iparraldean. Shetland uharteetako Mainland-eko iparraldeko puntutik (Fethaland puntua), Yell uharteko Graveland Nessen zehar (60º 39' N), Yell-en barrena Gloup Ness-eraino (1° 04' W) eta Spoo Ness-en zehar (60° 45' N), Unst uhartean, Unst-etik Herma Ness-eraino (60° 51' N), Rumbling-eko SO punturaino eta Muckle Flugga-ra (60° 51' N 0° 53' W), horiek guztiak Ipar itsasoan sartu behar dira; eta, handik, 0° 53' O meridianotik 61° 00' N paraleloraino eta ekialderantz, paralelo horri jarraituz, Norvegiako kostalderaino, eta Banco Vikingoren multzoa Ipar itsasoan sartuz.
Ekialdean. Skagerren mendebaldeko muga [Hanstholm (57º 07' N 83º 6' E) eta Naze (Lindesnes, 58º N 7º E)] lotzen dituen lerroa. 		»

Limits of oceans and seas, 10. or.[3]

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzinaroan, itsaso hori Oceanum edo Mare Germanicum izenez ezagutzen zen. Gaur egungo izena Frisiako uharteen ikuspegitik sortu zela uste da, handik erabat iparraldera geratzen baitzen, eta Hegoaldeko itsasoarekiko oposizioagatik (gaur egun Wadden itsasoa, Herbehereetan). Luzarora, gaur egungo izena nagusitzen joan zen, eta Aro Modernoan nagusi zen dagoeneko.

Inguruko estatuetako hizkuntza ofizialen arabera, Mer du Nord deitzen diote frantsesez; Noordzee, nederlanderaz; Nordsee, alemanez; Nordsøen, danieraz; Nordsjøen, norvegieraz, eta North Sea, ingelesez. Mendebaldeko frisieraz, Noardsee esaten zaio; iparraldeko frisieraz, berriz, Weestsiie (Mendebaldeko itsasoa), eta eskoziar gaelikoz, A' Mhuir a Tuath.

Jasotzen den lehen izenetako bat «Septentrionalis Oceanus» edo Ipar Ozeanoa da, Pliniok aipatu zuena. Hala ere, beren kostaldean bizi ziren zeltek «Morimaru» edo itsaso hila izena aipatzen zuten, herri germaniarrek ere bere egin zutena «Morimarusa» bilakatuz. Izen horrek erreferentzia egiten dio ur hila edo ur gezatako geruza zerrenda batzuei, ur gaziren gainaldea hornitzen zutenak, urari itxura lasaia emanez. Fenomeno horren erreferentzia Erdi Aroraino luzatu zen, antzinako goi-alemanaren «giliberōt»en edo erdialdeko-nederlanderaren «lebermer»en edo «libersee»n hauteman daitekeenez.

Aldi luzeetan erabilitako beste izen arrunt batzuk izan ziren: «Mare Frisicum» eta «Mare Germanicum» (edo Oceanus Germanicus) latinezko terminoak, baita beste hizkuntza batzuetan dituzten baliokideak ere.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1490ean, Ptolomeoren Geografia izeneko mapa baten berregitea, non «Oceanus Germanicus» izena agertzen den.

Ipar itsasoa, mendebaldean, Orkadak uharteek eta Ingalaterra eta Eskoziako ekialdeko kostak mugatzen dute[4]; ekialdean, Eskandinaviako penintsularen hego-mendebaldeko muturrak eta Jutlandiako mendebaldeak (Norvegiako eta Danimarkako kostaldeak, hurrenez hurren), eta, hegoaldean, Alemaniako mendebaldeko kostaldeak, Herbehereetako eta Belgikako kostaldeak eta Frantziako iparraldeko kanalak.​ Hego-mendebaldean, Dover edo Calais itsasartetik harago, Ipar itsasoa Mantxako kanal bihurtzen da[5], Ozeano Atlantikoarekin lotzen duena[4][5].​​ Ekialdera, Baltiko itsasoarekin lotzen da Skagerrak eta Kattegat itsasoen bidez; bi itsasarte hauek Danimarka Norvegiatik eta Suedia banatzen dituzte, hurrenez hurren[4]. Iparraldean, Shetland uharteek inguratzen dute, eta Norvegiako itsasoarekin lotzen da, Atlantikoaren ipar-ekialdeko muturrean dagoena[4][6].

970 kilometroko luzera du, eta 580 kilometroko zabalera; 750.000 kilometro koadroko azalera, eta 94.000 kilometro kubikoko bolumena hartzen ditu.​ Ipar itsasoko kostaldearen inguru guztian, uharte eta uhartedi garrantzitsuak daude[7], hala nola Shetland uharteak, Orkadak eta Frisiako uharteak[5].​ Ipar itsasoak Europako arro kontinentaletatik datozen ur gezak jasotzen ditu, baita britainiar uharteetako arro hidrografikoetatik ere. Baltiko itsasoko ura ere hartzen du, non ibai ugari itsasoratzen diren; beraz, gazitasun txikia duen itsasoa da. Ipar itsasora isurtzen duten ibai nagusiak dira: Elba, Rhin eta Mosa. Elba ibaiaren arroak 144.000 kilometro koadroko azalera drainatzen du, 18 hiri eta horien ibaiadarrak barne. Rhin-Mosa deltak 199.000 kilometro koadroko azalerako ur-deskargak jasotzen ditu. Azalera horretan, 68 hiri daude[8][9]. 184 milioi pertsona inguru bizi dira Ipar itsasorantz doazen ibaien arrotan. Eremu horrek industria-kontzentrazio trinkoak ditu[10].

Sakonera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iparralderantz, 53° 24' N latitudetik aurrera, oro har, Ipar itsasoaren hondoa modu desegokian jaisten da. Hegoaldean, Calaisko itsasarterantz makurtzen da.

Ipar itsasoa, ia osorik, Europako plataforma kontinentalean dago, batez besteko 90 metroko[4][11] sakonerarekin; 100 metro baino gehiagoko sakonera duten eremu gutxi ditu. Salbuespen bakarra, Norvegiako zanga da, Norvegiako kostarekin paraleloan doana, Oslotik Bergen iparraldeko eremu bateraino[4]. 20 eta 30 kilometro bitarteko zabalera du[4], eta 300 metroko sakonera Bergenen aurrean, eta 725 metroko gehienezko sakonera Skagerraken[12][11].​​ Britainia Handiaren ekialdean, Dogger bankua dago. Glaziaraldiko morrena handi batetik datorren goi-lautada bat da, kontsolidatu gabeko glaziarren hondakinen metaketaren ondorioz sortutakoa[13][14]. Itsas azalera baino 15-30 metro beherago dago, eta ezaugarri horrek oso eremu aberatsa sortu du arrantzarako[4]. Arrantza gune nagusi izan da (bakailaoa, sardinzarra). Gaur egun, berriz, garrantzi handiagoa dute 1970ean han aurkitu ziren petrolio eta gas natural hobiek[15].

Long Forties eta Broad Fourteens besalditan neurtutako sakontasunagatik hartzen dituzte izenak; berrogei besaldi eta hamalau besaldi edo 73 eta 26 metroko sakonera, hurrenez hurren. Banku handi horiek eta antzeko beste batzuek gune bereziki arriskutsu bihurtzen dute Ipar Itsasoa nabigatzeko[16], satelite bidezko nabigazio-sistema berrien aplikaziorekin arindu dena[17].

Ipar itsasoaren mendebaldean badaude sakonera handiak ere, adibidez, Deabruaren Zuloa[18] Edinburgoren luzeran, 460 metroraino, eta batzuk, The Wash badiatik kanpo[19]. Korridore horiek ibaiek sortutakoak izan zitzaketen, azken glaziazioan. Izan ere, glaziazioaren une horretan, Ipar itsasoaren maila egungoa baino baxuagoa zen (itsas atzerakada). Garaian, ibaiek zenbait zati higatuko zituzten, gaur egun itsasoak estaltzen dituenak (itsas aurrerakada). Litekeena da tunelaren haranaren hondakinak izatea, itsaslasterretarako irekita gelditu direnak.

Hidrologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tenperatura eta gazitasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udan, batez besteko tenperatura 17 °C-koa da, eta 6 °C-koa neguan[7].​ Klima aldaketa Ipar itsasoko batez besteko tenperatura igotzeari egotzi diote[20].​ Urtarrileko airearen tenperaturak, batez beste, 0 eta 4 °C artean mugitzen dira, eta uztailekoak, berriz, 13 eta 18 °C artean. Neguko hilabeteetan, ohikoak dira denboraleak eta ekaitzak[4].

Gazitasunaren batez bestekoak, berriz, 34 eta 35 gramo gatz artekoak dira ur litro bakoitzeko[7].​ Gazitasunak aldakortasun handiagoa du ur gezaren sarrerak dauden lekuetan, hala nola Rhin eta Elba ibaien estuarioetan, Baltikoko itsasoarekin duen loturan eta Norvegiako kostaldean[21].

Uraren eta mareen zirkulazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ipar itsasoko ur-fluxuaren patroi nagusia erlojuaren kontrako noranzkoan biratzea da, ertzetan zehar[22] . Ipar itsasoa Ozeano Atlantikoaren beso bat da, eta ozeanoko korronte gehienak jasotzen ditu ipar-mendebaldeko irekieratik, eta, maila txikiagoan, Mantxako kanalaren irekiera txikiko korronte berotik datorren zati bat. Norvegiako kostaldetik datoz korronte horiek[23].​ Ur sakonetako nahiz ur azaletako korronteak norabide desberdinetan mugitzen dira; gazitasun apaleko azaleko kostako urak kanporantz mugitzen dira, eta gazitasun handiko sakonenak eta trinkoenak, berriz, kostarantz[24].

Ipar itsasoa plataforma kontinentalaren barruan dago, eta sakonera handiagoko ur ozeanikoek duten olatu-mota desberdinak ditu. Olatuen abiadurak gutxitu egiten dira, eta olatuen anplitudeak, berriz, handitu. Ipar itsasoan, bi sistema anfidromiko daude, eta osatu gabeko hirugarren sistema anfidromiko bat[25][26]. Ipar itsasoan, marearen batez besteko anplitudea 0 eta 8 metro artean dago[7].

Ozeanoko itsaslasterrak iparraldetik sartzen dira nagusiki, Norvegiako kostaldetik

Ozeano Atlantikoko Kelvin marea iparralderantz bidaiatzen duen erdieguneko olatu bat da. Olatu horren energiaren zati bat Mantxako kanalean zehar hedatzen da Ipar itsasorantz. Gero, olatuak Ozeano Atlantikoaren iparralderantz bidaiatzen du jarraitzen du, eta, behin britainiar uharteak igarota, Kelvin marea ekialderantz eta hegoalderantz mugitzen da, eta, berriro, Ipar itsasoan sartzen da[27].

Ibaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Itsas bazterrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ipar itsasoko ekialdeko eta mendebaldeko kostak irregularrak dira, glaziaraldiek glaziaraldian sortutakoak. Hegoaldeko kostaldeak sedimentu glaziarren hondarrekin estalita daude[4]. Norvegiako mendiak itsasertzeraino iritsi direnez, fiordo sakonak eta uhartediak sortu dira. Stavangerren hegoaldean, kostaldea baretzen doa, eta gero eta uharte gutxiago daude[4]. Eskozia ekialdeko kostaldea nahiko antzekoa da, baina ez Norvegiakoa bezain markatua. Ingalaterra ipar-ekialdean, itsaslabarrak altuera txikiagokoak dira, eta erresistentzia txikiagoko morrenek osatzen dituzte; horren ondorioz, gainazala errazago higatzen da, eta kostaldeek inguru biribilagoak dituzte[28][29].​​ Herbehereetan, Belgikan eta Ingalaterraren ekialdean (Ekialdeko Anglia), itsasertza baxua eta zingiratsua da[4]. Ipar itsasoko ekialdeko eta hego-ekialdeko kostaldea, Wadden itsasoan, hareatsua eta oso zuzena da, batez ere Belgikan eta Danimarkan[30].

Mantxako kanala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mantxako kanalak lotzen ditu Ipar itsasoa ekialdean eta Ozeano Atlantikoa mendebaldean, Calaisko itsasartearen bitartez, lehen aipatu bezala. Ingalaterrako kostaldeak iparraldean eta Frantziakoak hegoaldean mugakide ditu.

Wadden itsasoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herbehereetako, Alemaniako eta Danimarkako kostaldeetan zabaltzen da Wadden itsasoa, UNESCOk izendatu duena Gizadiaren Ondaretzat eta Ramsar lekuak barne hartzen dituena. Frisiako uharteak muga naturala dira eskualde honen eta Ipar itsaso zabalaren artean.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Euskaltzaindia. Europako toponimia fisikoa. .
  2. ↑ Datu geografiko guztiak "Safety At Sea" webgunetik datoz.
  3. ↑ «On the Southwest. A line joining the Walde Lighthouse (France, 1°55'E) and Leathercoat Point (England, 51°10'N).
    On the Northwest. From Dunnet Head (3°22'W) in Scotland to Tor Ness (58°47'N) in the Island of Hoy, thence through this island to the Kame of Hoy (58°55'N) on to Breck Ness on Mainland (58°58'N) through this island to Costa Head (3°14'W) and to Inga Ness (59'17'N) in Westray through Westray, to Bow Head, across to Mull Head (North point of Papa Westray) and on to Seal Skerry (North point of North Ronaldsay) and thence to Horse Island (South point of the Shetland Islands).
    On the North. From the North point (Fethaland Point) of the Mainland of the Shetland Islands, across to Graveland Ness (60°39'N) in the Island of Yell, through Yell to Gloup Ness (1°04'W) and across to Spoo Ness (60°45'N) in Unst island, through Unst to Herma Ness (60°51'N), on to the SW point of the Rumblings and to Muckle Flugga (60°51′N 0°53′W) all these being included in the North Sea area; thence up the meridian of 0°53' West to the parallel of 61°00' North and eastward along this parallel to the coast of Norway, the whole of Viking Bank being thus included in the North Sea.
    On the East. The Western limit of the Skagerrak [A line joining Hanstholm (57°07′N 83°6′E) and the Naze (Lindesnes, 58°N 7°E)].».
    La traducción al español es propia. La versión original, en inglés, está disponible en linea en el sitio oficial de la «International Hydrographic Organization» en: Txantiloi:Enlace roto.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l L.M.A. (1985). University of Chicago, ed. Europe 18 (Fifteenth edición). Uno.S.A.: Encyclopadia Britannica Inc. pp. 832?835. ISBN 0-85229-423-9
  5. ↑ a b c Ripley, George; Charles Anderson Dana (1883). The American Cyclopaedia: A Popular Dictionary of General Knowledge (Digitized (11-10-2007) por Google Books online). D. Appleton and company. p. 499. Consultado el 26 de diciembre de 2008.
  6. ↑ Helland-Hansen, Bjørn; Fridtjof Nansen (1909). «IV. The Basin of the Norwegian Sea.». En Geofysisk Institutt, ed. Report on Norwegian Fishery and Marine-Investigations Vol. 11 No. 2. Archivado desde el original el 14 de enero de 2009. Consultado el 09-01-2009
  7. ↑ a b c d Safety at Sea project: Norwegian Coastal Administration, ed. (2008). «About the North Sea: Key facts». Archivado desde el original el 9 de diciembre de 2008. Consultado el 02-11-2008.
  8. ↑ Ray, Alan; G. Carleton, Jerry McCormick-Ray (2004). Coastal-marine Conservation: Science and Policy (Digitized by Google Books online) (illustrated edición). Blackwell Publishing. p. 262. ISBN 9780632055371. Consultado el 21 de enero de 2009.
  9. ↑ Hinrichsen, Don (1999). Coastal Waters of the World: Trends, Threats, and Strategies (Digitized by Google Books online) (illustrated edición). Island Press. pp. 56?58. ISBN 9781559633833. Consultado el 21 de enero de 2009
  10. ↑ International Center for the Environmental Management of Enclosed Coastal Seas, ed. (2003). «Chapter 5: North Sea» (PDF)
  11. ↑ a b Calow, Peter (1999). Blackwell's Concise Encyclopedia of Environmental Management (Digitalizado por Google Books online). Blackwell Publishing. ISBN 9780632049516. Consultado el 26 de diciembre de 2008.
  12. ↑ «Maptech : Topo Maps Charts Navigation Software GPS and Online MapServer» web.archive.org 2009-03-04 (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).
  13. ↑ Ostergren, Robert Clifford; John G. Rice (2004). The Europeans: A Geography of People, Culture, and Environment (Digitalizado por Google Books online). Bath, UK: Guilford Press. p. 62. ISBN 9780898622720Consultado el 10-01-2009
  14. ↑ Maptech Online MapServer, ed. (1989–2008). «Dogger Bank». Archivado desde el original el 11 de julio de 2012. Consultado el 20 de julio de 2007.
  15. ↑ Lur Hiztegi Entziklopedikoa, «Ipar itsasoa»
  16. ↑ Tuckey, James Hingston (1815). Maritime Geography and Statistics ... (Digitalizado por Google Books online (02-05-2007)). Black, Parry & Co. p. 445. ISBN 9780521311915. Consultado el 10-01-2009.
  17. ↑ Bradford, Thomas Gamaliel. (1838). (Digitalizado por Google Books online (11-10-2007)) Encyclopædía Americana: A Popular Dictionary of Arts, Sciences, Literature, History, Politics, and Biography, Brought Down to the Present Time; Including a Copious Collection of Original Articles in American Biography; on the Bases of the Seventh Edition of the German Conversations-lexicon. ISBN 0521311918, 9780521311915..
  18. ↑ «Maptech : Topo Maps Charts Navigation Software GPS and Online MapServer» web.archive.org 2009-03-04 (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).
  19. ↑ «The Wash». Archivado desde el original el 4 de marzo de 2009. Consultado el 20 de marzo de 2021.
  20. ↑ SpaceDaily.AFP and UPI Wire Stories, ed. (2006-11-14). «Global Warming Triggers North Sea Temperature Rise» Agence France-Presse (Noiz kontsultatua: 01-12-2008).
  21. ↑ Reddy, M. P.m.. (2001). «Annual variation in Surface Salinity» (Google Books onlinek digitalizatua:) Descriptive Physical Oceanography. Taylor & Francis, 114 or. ISBN 9054107065. (Noiz kontsultatua: 03-12-2008).
  22. ↑ Met office UK government, ed. (28-11-2006). Met Office: Flood alert!. (Noiz kontsultatua: 02-11-2008).
  23. ↑ «Safety At Sea» Currents in the North Sea 2009 (Noiz kontsultatua: 2009-01-09).
  24. ↑ Freestone, David. (1990). «Physical Properties of Sea Water and their Distribution Annual: Variation in Surface Salinity» (Google Books onlinek digitalizatua:) The North Sea: Perspectives on Regional Environmental Co-operation. Martinus Nijhoff Publishers, 66?70 or. ISBN 1853334138, 9781853334139. (Noiz kontsultatua: 03-12-2008).
  25. ↑ Dyke, Phil. (1974). (Google Books onlinek digitalizatua:) Modeling Coastal and Offshore Processes. Imperial College Press, 323–365 or. ISBN 1860946747, 9781860946745. (Noiz kontsultatua: 04-12-2008). 329. orrialdeko mareen mapak amfidromiak erakusten ditu.
  26. ↑ Cartero, R. W. G.. (1974). (Google Books onlinek digitalizatua:) Coastal Environments: An Introduction to the Physical, Ecological and Cultural Systems of Coastlines. Academic Press, 155–158 or. ISBN 0121618560, 9780121618568. (Noiz kontsultatua: 04-12-2008). 157. orrialdeko mareen mapak amfidromiak erakusten ditu.
  27. ↑ Pugh, D. T.. (2004). (Books onlinek digitalizatua) Changing Sea Levels: Effects of Tides, Weather, and Climate. Cambridge University Press, 93 or. ISBN 0521532183, 9780521532181. (Noiz kontsultatua: 04-12-2008). 94. orrialdeak Ipar itsasoko puntu amfidromikoa erakusten du.
  28. ↑ East Riding of Yorkshire Council (ed.). «Development of the East Riding Coastline» (PDF). Archivado desde el original el 10 de agosto de 2007. Consultado el 24 de julio de 2007
  29. ↑ EUROSION Caso Study (ed.). «Holderness Coast United Kingdom» (PDF). Consultado el 24 de julio de 2007.
  30. ↑ Convention for the Protection of the Marine Environment of the North-East Atlantic (OSPAR), ed. (2000). «Overview of geography, hydrography and climate of the North Sea (Chapter II of the Quality Status Report.» (PDF). Archivado desde el original el 10 de julio de 2007. Consultado el 04-12-2007

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ipar_itsasoa&oldid=9843750"(e)tik eskuratuta