Azaroaren 19

Azaroaren 19a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita hirugarren eguna da, 324.a bisurteetan. 42 egun falta dira urtea amaitzeko.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1933 - Barakaldon PSOEko pistoladun batzuek Hermenegildo Alvariño EAE-ANVko militantea hil zuten boza ematera zihoanean. Zierbenan, berriz, apaiz bat arma zuriz zauritu zuten.
• 2007 - Altsasuko Errekalde errekara 12.000 litro gasolio isuri ziren.

Mundua

• 1564 - Migel Lopez Legazpikoa Mexikotik Filipinetarat abiatu zen. Espedizio honetan zihoan Andres Urdaneta ordiziarra, gerora arrakasta handia izango zuen Itzulbidaia aurkitzeko xedean.
• 1879 - Madrilen, Alfontso XII.a bigarren aldiz ezkondu zen, oraingoan Maria Kristina Habsburgo-Lorenakoarekin.
• 1933 - Espainia: Lehendabiziz sufragio unibertsala ezarri zen Espainian, hauteskunde orokorretan izan zen. Eskuindarrek irabazi zituzten hauteskundeak.
• 1936 - Buenaventura Durruti anarkista hil zen Madrilgo frontean.
• 1942 - Bigarren Mundu Gerra, Stalingradeko bataila: Sobietarren erasoa Volgan.
• 1946 - Afganistan, Islandia eta Suedia Nazio Batuen Erakundearen kide egin ziren.
• 2002 - Espainian: Prestige petrolio-ontziaren hondoraketa, azaroaren 13an hasi zena.
• 2009 - Herman Van Rompuy hautatu zuten Europar Batasuneko presidente, eta Catherine Ashton kanpo harremanetarako ordezkari nagusi.
• 2014 - SNPko Nicola Sturgeon politikaria Alex Salmond alderdikidearen ordez Eskoziako lehen ministro izendatu zuten.
• 2015 - Atentatua Libanon, 43 hildako eta 230 zauritu.

Zientzia eta teknologia

• 2006 - Wii bideokontsola Estatu Batuetan merkaturatua izan zen.

Kirolak

• 1969 - Pelek bere milagarren gola sartu zuen Rio de Janeiroko Maracanako futbol zelaian.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1611 - Rafael Mikoleta, euskal idazlea.
• 1739 - José de Urrutia y de las Casas, bizkaitar militar eta ingeniaria (h. 1803).
• 1909 - Mariano Estornes Lasa, euskal idazlea (h. 1997).
• 1913 - Rodolfo Bozas, euskal herritar kazetari eta itzultzailea (h. 1978).

Mundua

• 1600 - Karlos I.a Ingalaterrakoa eta Eskoziakoa, Ingalaterra, Eskozia eta Irlandako erregea (h. 1649).
• 1607 - Erasmus Quellinus II.a, flandriar margolaria eta marrazkilaria (h. 1678).
• 1700 - Jean Antoine Nollet, frantziar fisikari eta elizgizona (h. 1770).
• 1711 - Mikhail Lomonosov, errusiar idazle eta zientzialaria (h. 1765).
• 1754 - Pedro Romero, espainiar zezen-hiltzailea (h. 1839).
• 1778 - Charles de Salaberry, euskal jatorriako quebectar militarra (h. 1829).
• 1805 - Ferdinand Marie Lesseps, frantziar diplomatikoa (h. 1894).
• 1831 - James Abram Garfield, Ameriketako Estatu Batuetako 20. Presidentea (h. 1881).
• 1833 - Wilhelm Dilthey, alemaniar filosofoa eta historialaria (h. 1911).
• 1860 - John-Antoine Nau, frantsesez idazten zuen frantziar-estatubatuar idazlea (h. 1918).
• 1875 -
  • Hiram Bingham, estatubatuar esploratzaile eta arkeologoa (h. 1950).
  • Mikhail Ivanovič Kalinin, sobietar politikaria (h. 1946).
• 1888 - José Raúl Capablanca, kubatar xake-jokalaria (h. 1942).
• 1896 - Elias Wen, txinatar apaiz ortodoxoa, Errusiatik kanpoko eliza ortodoxoaren apaiz zaharrena (h. 2007).
• 1900 - Anna Seghers, alemaniar eleberrigilea (h. 1983).
• 1909 - Peter Drucker, estatubatuar kudeaketa-aditu eta idazlea (h. 2005).
• 1912 -
  • George Emil Palade, errumaniar-estatubatuar medikua eta biologoa, 1974ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2008).
  • Joan Sales, kataluniar idazlea (h. 1983).
• 1913 - Ataúlfo Argenta, espainiar pianojole eta orkestra-zuzendaria (h. 1958).
• 1917 - Indira Gandhi, Indiako lehen ministroa (h. 1984).
• 1919 - Gillo Pontecorvo, italiar zinema zuzendaria (h. 2006).
• 1920 - Gene Tierney, estatubatuar aktorea (h. 1991).
• 1931 - John le Carré, britainiar idazlea.
• 1942 - Calvin Klein, estatubatuar moda-disenatzailea.
• 1961 - Meg Ryan, estatubatuar aktore eta ekoizlea.
• 1962 - Jodie Foster, estatubatuar aktorea.
• 1969 - Richard Virenque, frantziar txirrindulari ohia.
• 1969 - Ana Álvarez, espainiar aktore eta modeloa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1316 - Joanes I.a Nafarroakoa, Nafarroa eta Frantziako erregea (j. 1316).
• 1756 - Martin Elizakoetxea, nafar elizgizona (j. 1679).
• 1919 - Florencio Constantino, bizkaitar tenorra, Mexikon (j. 1869).
• 1933 - Hermenegildo Alvariño, EAEko militantea.
• 1935 - Silverio Izagirre, euskal herritar futbolaria (j. 1897).
• 1949 - Maria Mestayer, euskal gastronomo eta sukaldaria, Madrilen (j. 1877).
• 1963 - Katalina Eleizegi, euskal idazlea (j. 1889).
• 1984 - Martin Markuleta, Amarako ogizaltzailea, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1907).
• 2014 - Koldo Losada, bizkaitar aktorea (j. 1960).

Mundua

• 1557 - Bona Sforza Milangoa, Poloniako erregina ezkontidea (j. 1494).
• 1630 - Johann Hermann Schein, alemaniar musikagilea (j. 1586).
• 1659 - William Lamport, irlandar itsaslapur, soldadu, espioi eta erreboltaria.
• 1665 - Nicolas Poussin, frantziar margolaria (j. 1594).
• 1672 - Franciscus Sylvius, alemaniar sendagilea (j. 1614).
• 1798 - Theobald Wolfe Tone, Wolf Tone, irlandar independentista (j. 1763).
• 1806 - Shah Alam II.a, Indiako mogol enperadorea (j. 1728).
• 1828 - Franz Schubert, austriar musikagilea (j. 1797).
• 1855 - Mihály Vörösmarty, hungariar idazlea (j. 1800).
• 1886 - José María Posada Pereira, galizierazko eta gaztelerazko idazlea, Faro de Vigo egunkariko sortzailea. (j. 1817).
• 1887 - Emma Lazarus, estatubatuar poeta (j. 1849).
• 1915 - Joe Hill, estatubatuar sindikalista (j. 1879).
• 1925 - Henri Fayol, frantziar meategi-ingeniaria (j. 1841).
• 1938 - Lev Xestov, errusierazko idazlea eta filosofoa (j. 1866).
• 1949 - James Ensor, belgikar margolaria, marrazkigilea eta grabatzailea (j. 1860).
• 1967 -
  • Casimir Funk, poloniar biokimikoa (j. 1884).
  • João Guimarães Rosa, brasildar idazlea (j. 1908).
• 1998 - Louis Dumont, frantziar antropologoa (j. 1911).
• 2013 - Frederick Sanger, ingeles biokimikaria, 1980ko Kimikako Nobel Saria (j. 1918).
• 2014 - Mike Nichols, estatubatuar zinemagilea (j. 1931).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Ieltx, Ieltxu, Iria eta Iriberri.

Azaroaren 18 | Urteko egutegi | Azaroaren 20