Desmond Tutu

Desmond Tutu
	; Irudi gehiago
Anglican Archbishop of Cape Town (en)
Bishop of Johannesburg (en)
South African Council of Churches (en) idazkari nagusi
Diocese of Lesotho (en) Anglican bishop (en)
Bizitza
Izen osoa	Desmond Mpilo Tutu
Jaiotza	Klerksdorp, 1931ko urriaren 7a
Herrialdea	Hegoafrika
Heriotza	Lurmutur Hiria, 2021eko abenduaren 26a (90 urte)
Hobiratze lekua	St. George's Cathedral (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: prostatako minbizia
Familia
Ezkontidea(k)	Nomalizo Leah Tutu (en) (1955eko uztailaren 2a - 2021eko abenduaren 26a)
Seme-alabak	ikusi Mpho Andrea Tutu;
Hezkuntza
Heziketa	Bates College (en) ; Hamilton College (en) ; Hegoafrikako Unibertsitatea 1954) ; St. Martin's School (en) : Teologia; Londresko King's College ; (1962 - 2012) master : Teologia
Hizkuntzak	ingelesa; afrikaansa; xhosera; tswanera; sothoera
Jarduerak
Jarduerak	apaiz anglikanoa, giza eskubideen aldeko ekintzailea, saiakeragilea eta teologoa
Enplegatzailea(k)	National University of Lesotho (en)
Jasotako sariak	ikusi Bakearen Nobel Saria (1984) ; Askatasunaren Domina Presidentziala (2009) ; Templeton Prize (2013) ; Four Freedoms Award - Freedom of Worship (1998) ; Giuseppe Motta Medal (2007) ; Light of Truth Award (2006) ; Monismanien Prize (1999) ; Pacem in Terris Award (1987) ; Delta Prize for Global Understanding (2000) ; James Parks Morton Interfaith Award (2003) ; Kataluniako Nazioarteko Saria (2014) ; Golden Plate Award (2003) ; Fulbright Prize (2008) ; Albert Schweitzer Prize for Humanitarianism (1986) ; Gandhi Peace Prize (2005) ; Sydney Peace Prize (1999) ; Jamnalal Bajaj Award (2000) ; Humanitarian of the Year (1984ko martxoa) ; Honorary doctor of the University of Groningen ; honorary doctor of the University of Warsaw ; honorary doctor of the University of Cambridge ; honorary doctor of the University of Vienna ; honorary doctor of Harvard University ; honorary doctor of Columbia University ; Honorary doctor of the University of Fribourg ; Grand Cross 1st class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (1999) ; Ohorezko Legioko ofizial handia (1998) ; Companion of Honour (2015) ; Commander of the Order of Orange-Nassau (2012) ; René Cassin Saria (2008) ; Fellow of the African Academy of Sciences (1991) ; honorary doctorate of Pompeu Fabra University ; Medal of Honor of the Parliament of Catalonia (2000) ; honorary doctor of the University of Portland ; Order of Jamaica ; Osgar (2006) ; honorary doctor of the University of Tromsø ; Bailiff Grand Cross of the Order of Saint John (2017ko iraila) ; Bishop John T. Walker Distinguished Humanitarian Service Award (1992) ; Archbishop of Canterbury's Award for Outstanding Service to the Anglican Communion (1996) ; Order for Meritorious Service (1999) ;
Nominazioak	ikusi [[NAACP Image Award for Outstanding Literary Work, Nonfiction (en) ]] ; (2005) ;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	anglikanismoa

Desmond Mpilo Tutu (Klerksdorp, Transvaal probintzia, 1931ko urriaren 7 - Lurmutur Hiria, 2021eko abenduaren 26a) hegoafrikar apezpiku anglikanoa eta apartheidaren aurkako ekintzailea izan zen. 1984an, Bakearen Nobel saria jaso zuen.

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Desmond Tutu Hegoafrika iparraldeko Klerksdorpen jaio zen, Johannesburgetik gertu, 1931ko urriaren 7an. Mediku bilakatzeko asmoa izan zuen txikitatik; familiaren baliabide ekonomiko urriak, ordea, plana aldatzera behartu zuten, eta irakasle izateko ikasi zuen. 1954tik 1957ra ibili zen lanbide horretan, eta gerora izendatu zuten artzain anglikano, 1960an; hain justu, Teologia ikasi ondoren.^[1]

Hurrengo hamabost urteetan ere ikasketetan murgildu zen —tartean egonaldi bat egin zuen Londresen—, eta 1975ean Johannesburgeko katedral anglikanoko dekano aukeratu zuten; hori lortu zuen lehenbiziko herritar beltza izan zen. Orduan, hiri horren hegoaldeko Soweto auzunean hasi zen bizitzen, Nelson Mandelaren kale berean, eta apartheideko etapa gatazkatsuenetako baten lekuko izan zen, besteak beste 1976ko Sowetoko altxaldiarena.^[1]

1977an, Lesothoko gotzain izendatu zuten, eta 1978an, Hegoafrikako Elizen Kontseiluko idazkari nagusi. Hain justu, garai hartan hasi zen babesten eta manifestatzen Kontzientzia Beltza mugimenduaren alde eta, pixkanaka, nazioarteko ikur bilakarazi zuen ibilbidea egin zuen arrazismoaren kontrako borrokan. 1982an, Lurmutur Hiriko Artzapezpikutza Anglikanoaren buruzagitza eman zioten —hori ere lortu zuen lehen herritar beltza izan zen—, eta bi urte geroago jaso zuen Bakearen Nobel saria.^[1]

Apartheida desegin ostean, eta Mandelak herrialdeko presidentetza lortu zuenean, Tutuk Adiskidetzarako eta Egiarako Batzordearen presidentetza jaso zuen, eta hori gidatzen aritu zen 1996tik 2003ra; batzorde horrek apartheid garaian egindako krimenak argitara ateratzeko xedea izan zuen.^[1] Garai hartan zen egoera deskribatzeko, Rainbow Nation ("Ortzadar Nazioa") izen-sintagma sortu zuen, hots, etnia askotako jendeak elkarrekin bakean bizi ziren herria.^[2]

1996an, Hegoafrikako Eliza anglikanoaren buruzagitza utzi zuen. Urte berean, Bartzelonan, Hizkuntza Eskubideen Deklarazio Unibertsalari babesa eman zioten pertsona ezagunetako bat izan zen.^[3] 1997an, berrriz, prostatako minbizia diagnostikatu zioten, eta horri aurre egiten aritu zen hurrengo urteetan.^[1] Euskal Herriko gatazkaren konponbidea lortzeko lanean ere inplikatu zen, eta 2010ean Bruselako Adierazpenaren sinatzaileetakoa izan zen.^[4]

Lurmutur Hiriko Oasis Frail Care Center erietxean hil zen 2021eko abenduaren 26an. 2002ko urtarrilaren 1ean eman zioten azken agurra Lurmutur Hiriko katedralean. Zeremonian emandako hitzaldian, Cyril Ramaphosa herrialdeko presidenteak herritarren "iparrorratz moral eta kontzientzia nazional" gisara deskribatu zuen.^[5]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Perez Zala, Ander. Desmond Tutu. «Bakearen ikono global bat». Berria, 2021eko abenduak 28, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-5).
↑ 'Rainbow Nation' S.Africa bids goodbye to much-loved Tutu. France 24, 2021eko abenduak 30, france24.com (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).
↑ Rodriguez, Mikel. Kolektiboen eskubide aldarria. Berria, 2016ko abenduak 18, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).
↑ Bruselako Adierazpena. forosoziala.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).
↑ Hegoafrikan azken agurra eman diote Desmond Tuturi. Berria, 2022ko urtarrilak 2 , CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Desmond and Leah Tutu Legacy Foundation, tutu.org
(Ingelesez) Tutu Foundation UK, tutufoundationuk.org

Datuak: Q43033
Multimedia: Desmond Tutu

[be-1] Perez Zala, Ander. Desmond Tutu. «Bakearen ikono global bat». Berria, 2021eko abenduak 28, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-5).

[2] 'Rainbow Nation' S.Africa bids goodbye to much-loved Tutu. France 24, 2021eko abenduak 30, france24.com (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).

[3] Rodriguez, Mikel. Kolektiboen eskubide aldarria. Berria, 2016ko abenduak 18, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).

[4] Bruselako Adierazpena. forosoziala.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).

[5] Hegoafrikan azken agurra eman diote Desmond Tuturi. Berria, 2022ko urtarrilak 2 , CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-6).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]