Grenada: berrikuspenen arteko aldeak
t update |
t r2.7.2) (Bot: Modificando ga:Grenada (Tír) por ga:Greanáda |
||
149. lerroa: | 149. lerroa: | ||
[[frr:Grenaada]] |
[[frr:Grenaada]] |
||
[[fy:Grenada]] |
[[fy:Grenada]] |
||
[[ga: |
[[ga:Greanáda]] |
||
[[gd:Greanada]] |
[[gd:Greanada]] |
||
[[gl:Granada - Grenada]] |
[[gl:Granada - Grenada]] |
17:06, 27 otsaila 2013ko berrikusketa
Grenada | |||
---|---|---|---|
Hail Grenada Errege-ereserkia: God Save the Queen | |||
| |||
Geografia | |||
Hiriburua | Saint George's 12°2′40″N 61°44′30″W | ||
Azalera | 348,5 km² | ||
Punturik altuena | Mount Saint Catherine (en) | ||
Punturik sakonena | Karibe itsasoa (0 m) | ||
Kontinentea | Ipar Amerika | ||
Mugakideak | Venezuela | ||
Administrazioa | |||
Gobernu-sistema | Monarkia parlamentarioa | ||
Grenadako monarka | Charles III.a Erresuma Batukoa | ||
Prime Minister of Grenada (en) | Keith Mitchell | ||
Legebiltzarra | Parliament of Grenada (en) | ||
Harreman diplomatikoak | Ikusi mapa Wikidatan | ||
Zeren kide | ikusi
| ||
Demografia | |||
Biztanleria | 114.299 (2023) 6.474 (2017) | ||
Dentsitatea | 327,97 bizt/km² | ||
Hizkuntza ofizialak | ikusi
| ||
Erabilitako hizkuntzak | ikusi
| ||
Ezkontzeko adina | genero guztiak: 21 | ||
Emankortasun-tasa | 2,149 (2014) | ||
Eskolaratu gabeko umeak | 1.022 (2015) | ||
Bizi-itxaropena | 73,659 (2016) | ||
Giza garapen indizea | 0,795 (2021) | ||
Ekonomia | |||
BPG nominala | 1.118.816.679,4074 $ (2017) 62.628.086,81482 (2016) | ||
BPG per capita | 10.451 $ (2017) 559 (2016) | ||
BPG erosketa botere paritarioa | 1.634.179.094 nazioarteko dolar (2017) 107.710.017 (2016) | ||
BPG per capita EAPn | 15.155,846 nazioarteko dolar (2017) 931,92 (2016) | ||
BPGaren hazkuntza erreala | 3,1 % (2016) | ||
Erreserbak | 199.125.887 $ (2017) −8.563.387 (2016) | ||
Inflazioa | 1,4 % (2016) 0,3 (2015) | ||
Historia | |||
Sorrera data: 1974 | |||
Bestelako informazioa | |||
Aurrezenbakia | +1473 | ||
ISO 3166-1 alpha-2 | GD | ||
ISO 3166-1 alpha-3 | GRD | ||
Ordu eremua | ikusi
| ||
Elektrizitatea | 230 V. 50 Hz.BS 1363 (en) | ||
Internet domeinua | .gd | ||
gov.gd |
Grenada Karibe itsasoko uharte eta herrialdea da, hegoaldeko Grenadinak uharteak herrialde honen barne ere daudela. Herrialdeko hiriburua Saint George's da.
Geografia
Ingurune naturala
Antilla Txikietako uhartedia bat da, Venezuelaren iparraldetik 160 bat kilometrora dagoena, Karibeko itsasoaren ekialdean. Uhartean medikate bat da, baso sarriez estalia. Hegoaldean ugari dira badiak, hondartzak eta portu naturalak. Bai Grenadako uhartea, bai estatua osatzen duten beste uharte txikiak Carriacou (34 km2), Ronde, eta Petit Martinique (2 km2) sumendi jatorrikoak dira. Hala, Grenada uhartea sumendi kate batek zeharkatzen du iparretik hegora, eta mendi horietatik sortzen diren ibaiek oso lur emankorreko ibarrak eratzen dituzte. Sumendirik garaiena Saint Catherine da (840 m) eta itzalita dago aspaldi. Sumendi horietako krater batzuetan aintzirak eratu dira: Grand Étang eta Antoine dira handienak.
Kostaldea oso hautsia da, sartu-irten asko eta badia zabalak ditu. Horietako batean, Grand Anse izenekoan, dago hiriburua.
Klima
Klima tropikala du, tenperatura epel eta beti berdinekin itsas haizeen eraginarengatik, eta euritsua da udan. Aldian behin urakanek hondamendi handiak eragiten dituzte etxebizitzetan eta lursailetan. Hezetasun handiko ingurunea izanik, oihan tropikal sarriak estaltzen du uharte osoa, nekazaritzarako luberritu diren sailetan izan ezik. Lurra oso aberatsa da, eta landaretza eta fauna oso oparoak. Haize erauntsiak izaten dira batzuetan, kalte handiak eragiten dituztenak.
Historia
1498an Kristobal Kolonek uhartea ikusi zuen lehenbizikoz. ingelesak uhartean kokatzea saiatu ziren, baina ez zuten lortu. 1650ean, frantzesak Karibeko amerindiarrei uhartea erosi zieten. 1783an, uhartea Britainia Handiari laga zioten. 1877an Britainia Handiko koroaren kolonia bihurtu zen.
1974an, Grenadak independentzia lortu zuen Commonwealth-en baitan jarraituz, eta 1979an, ematen ari ezegonkortasun politikoaren ondorioz, Maurice Bishop buruzagi ezkertiarrak boterea lortu zuen. Barbados, Dominika eta Estatu Batuek ez zuten begi onez ikusi Bishopen sozialismoa eta Kubarekin zuen kooperazioa eta aldarrikaturiko Herri Gobernu Iraultzailea. New Jewel boterean zegoen alderdi politikoaren fakzio komunistak, Bernard Coardrekin leiala zenak, estatu kolpea eman zuen eta Bishop exekutatu zuten 1983ko urriaren 19an.
Sei egun geroago, Estatu Batuetako eta Karibe itsasoko beste sei herrialdeetako armadak Grenada inbaditu zuten premiazko amorru bizia zeritzan operazioan. Han, iraultzaren liderrak eta Kubako aholkulariak preso hartu zituzten. Hurrengo urtean, hauteskundeak egin zituzten.
1983-85 urteetan Estatu Batuetako armadak utzi zuen uhartea. 1984an hauteskundeak izan ziren, eta hala gobernu demokratiko bat ezarri zen berriz Grenadan. Hauteskunde haietan Alderdi Nazional Berriko burua, Herbert Blaize, atera zen lehen ministro. Blaizek ekonomiak gora egin zezan lortu zuen hurrengo urteetan, turismoan oinarrituta gehienbat. Urte haietan uharteko arazo nagusiak gazteen langabezia, gaizkiletasuna eta droga trafikoa ziren. Blaize 1989an hil zen, eta Ben Jonesek (Alderdi Nazionalekoa) hartu zuen haren lekua, enpresaburuen eta lurjabe handien babesarekin.
1990eko martxoaren 13an, hauteskunde orokorrak egin ziren eta Nicholas Braithwaite atera zen garaile, Estatu Batuen begiko hautagaia. 1994ko datuen arabera, langabezia %30 ingurukoa zen eta emigrazio handia zegoen. Bananaren, kokoaren, zuraren eta intxaur muskatuaren nazioarteko prezioen gainbeherak bazuen zer ikusirik horretan. 1995eko martxoan eta apirilean grebak egin ziren ekonomiaren sektore nagusietan (hoteletan, azukre kanabera eta kakao sailetan). Turismoa, nekazaritzarekin batera, ekonomiaren oinarri nagusia bada ere, Granada ez zegoen Karibeko beste uharte batzuekin lehian aritzeko moduan.
1995eko hauteskunde orokorretan Alderdi Berri Nazionalak irabazi zion gobernuko Kongresu Nazional Demokratikoari, eta baita 2003ko hauteskundeetan ere. 1996ko maiatzean elkarren laguntzarako hitzarmenak eta estradizioenak izenpetu zituen Estatu Batuekin, droga trafikoaren kontrako kanpainaren barruan. Apirilean, Grenada eta Kuba harremanetan hasi ziren berriro, Estatu Batuen 1983ko inbasioaz geroztik etenda baitzeuden. Lehen Ministro Keith Mitchelek bisita ofiziala egin zuen Kubara, eta elkarren laguntzarako hitzarmena izenpetu zuen Kubako bere kidearekin. 2004. urtean Ivan urakanak izugarrizko kalteak eragin zituen Grenadan, etxeen %90 desegin zituen; hala ere, oso bizkor berregin zen.
Biztanleria
Uharteko biztanle gehienak beltzak dira, Afrikatik eraman zituzten esklaboen ondorengoak. %15 mulatoak edo mestizoak dira, eta horien bizi maila beltzena baino hobea da. Biztanle gehienak kostaldean eta hiriburuan bizi dira.
Ekonomia
Ekonomiaren oinarri nagusiak nekazaritza eta turismoa dira. Batez ere zitrikoak, platanoa, pinaburua, azukre kanabera, kakaoa, kokoa, kopra eta kotoia lantzen dira, bainila, iltzea, intxaur muskatua eta beste bizigarri batzuez gainera.
Lehen sektorean, abeltzaintza, arrantza (soinberak eta oskoldunak) eta basogintza ez daude oso aurreratuta, eta nekazaritzak baino pisu gutxiago dute nazioaren ekonomian. Dagoen industria apurra nekazaritzako eta arrantzako gaiak eraldatzen dituen janari industria da. Ez dago mearik, ez energia sortzeko baliabiderik. Turismoak gero eta garrantzi handiagoa du nazio ekonomian. Baina langabetuen kopurua oso handia da (biztanleen heren bat), eta NPGa Karibeko apalenetako bat da.
Banaketa administratiboa
Grenada, sei parrokiatan banatzen da:
Carriacou eta Martinika Txikiak, Grenadarekin dependentzia estatusa duten Grenadinak uharteetako bi irla hauek, zazpigarren banaketa administratiboa osatzen dute.
Kultura
Hizkuntzak
Hizkuntza ofiziala ingelesa da, baina frantses kreolera ere erabiltzen da.
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo loturak
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Grenada |
- (Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.
- Grenadako Gobernuaren webgune ofiziala
Commonwealtheko estatu kideak | ||
---|---|---|
Antigua eta Barbuda • Australia • Bahamak • Bangladesh • Barbados • Belize • Botswana • Brunei • Dominika • Erresuma Batua • Fiji (baliogabetua) • Ghana • Grenada • Guyana • India • Jamaika • Kamerun • Kanada • Kenya • Kiribati • Lesotho • Malawi • Malaysia • Malta • Maurizio • Mozambike • Namibia • Nauru • Nigeria • Pakistan • Papua Ginea Berria • Ruanda • Saint Kitts eta Nevis • Santa Luzia • Saint Vincent eta Grenadinak • Samoa • Seychelleak • Sierra Leona • Singapur • Salomon Uharteak • Hegoafrika • Sri Lanka • Swazilandia • Tanzania • Tonga • Trinidad eta Tobago • Tuvalu • Uganda • Vanuatu • Zambia • Zeelanda Berria • Zipre |