Wrocław

Wrocław; Wrocław; Breslau
	barruti-hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Polonia
Voivoderria	Silesia Behereko voivoderria
Alkatea	Jacek Sutryk (en)
Izen ofiziala	Wrocław; Брэслау; Бреслау; Вроцлав; Breslau; Breslau; Бреслау; ברסלאו; Бреслау; Wrocław; Брэслау; Breslavia; Breslavia; Breslau; Wrocław
Jatorrizko izena	Wrocław; Breslau
Posta kodea	50-041 eta 50-325
Geografia
Koordenatuak	51°06′36″N 17°01′57″E / 51.11°N 17.0325°E
Azalera	293 km²
Altuera	111 m
Mugakideak	Wisznia Mała udalerria, Czernica udalerria, Długołęka udalerria, Kąty Wrocławskie udalerria, Kobierzyce udalerria, Miękinia udalerria, Oborniki Śląskie udalerria eta Siechnice udalerria
Demografia
Biztanleria	672.929 (2021eko martxoaren 31); 0 (2021)
Dentsitatea	2.297 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1214
Telefono aurrizkia	71
Ordu eremua	UTC+01:00, Europa Erdialdeko Ordua eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Vienne, Reinickendorf, Breda, Guadalajara, Hradec Králové, Dresden, Wiesbaden, Kaunas, Charlotte, Lille, Lviv, Ramat Gan, Hrodna, Skopje, Vienne, Vilnius eta Kiev
Matrikula	DW
	wroclaw.pl

Wrocław^[1] ([ˈvrɔt͡swaf] ^ⓘ, alemanez: Breslau) Poloniako hego-mendebaldeko hiria eta Silesia Behereko voivoderriko hiriburua da. Oder ibaiaren ertzean dago. 2010ean, 632.996 biztanle zituen.

Trenbide gune garrantzitsua da. Administrazioa, merkataritza eta industria (metalurgia, kimika, ehungintza, tresneria elektrikoa eta mekanikoa) dira ekonomia jarduera nagusiak. Monumentu ugari ditu, gehienak Bigarren Mundu Gerraren ondoren berrituak: San Joan Bataiatzailearen katedrala, XIII-XIV. mendeetako eliza gotikoak eta XVIII. mendeko unibertsitate barrokoa.

Historia

Poloniaren mende egon zen X. mendetik aurrera. 1241. urtean, mongolek hustu zuten eta alemaniarrek konkistatu eta berriro eraiki ondoren, Bohemiako etxearen mende egon zen 1335. urtetik aurrera. 1526. urtean Habsburgotarren esku zegoen eta 1742. urtean, Silesiako lurralde gehienak bezala, Prusiari lotu zitzaion. Kalte handiak jasan zituen bi mundu gerretan.

Garraioa

Hiriko hegoaldeak A8 autobidera du sarbide zuzena, Berlin, Dresde, Krakovia eta Silesia Garaiarekin lotzen duena. Bestalde, A8 autobideak — "Wrocławeko eraztuna" deitua — mendebaldea zeharkatzen du; A4-ak iparraldea lotzen du Poznań, Bydgoszczekin, eta S8-ak Oleśnica, Łódź, Varsovia eta Białystok hiri poloniarrekin.

Wrocławeko aireportuak Nikolas Koperniko du izena. Hiriko autobus zerbitzu publikoak aireportua hiriarekin lotzen du, egunez, 406 linearen bidez eta gauez, ordea, 249 linearen bidez. Aireportuaz gain, ibai-portua dago, Oder ibaian.

Hiri barruko garraio publikoari dagokionez, Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne - MPK (Udal Garraio Enpresa) konpainiak autobus lineak eta 22 tranbia linea kudeatzen ditu. Tiketak kioskoetan eta autobus eta tranbia geralekuetako salmenta makina automatikoetan eros daitezke.

Klima

Datu klimatikoak (Wrocław (Koperniko aireportua), 1981-2010 bataz bestekoak)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	16.3	19.7	25.2	32.0	33.9	38.0	37.9	38.9	35.3	26.6	22.0	17.7	'
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	2.4	3.9	8.4	14.4	19.6	22.2	24.6	24.3	19.3	14.0	7.4	3.2	13.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	-0.7	0.5	3.9	8.9	14.1	16.8	18.9	18.5	13.9	9.3	4.0	0.4	9.0
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	−4.2	−3.5	−0.4	3.2	7.9	11.2	13.1	12.5	8.9	4.7	0.4	−2.7	4.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	−29.4	−32.0	−22.1	−6.3	−3.1	1.1	4.7	2.9	−4.0	−6.0	−15.5	−22.7	'
Pilatutako prezipitazioa (mm)	27	25	32	33	59	71	81	67	47	32	35	32	541
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	14	12	12	10	13	12	14	13	11	13	15	12	151
Eguzki orduak	54	74	125	204	250	251	251	247	166	119	67	47	1855
Hezetasuna (%)	84	82	77	71	71	72	71	72	78	81	86	86	77.6
Iturria: ^[2]^[3]^[4]

Datu klimatikoak (Wrocław (Koperniko aireportua), 1961-1990 bataz bestekoak eta muturrekoak)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	14.9	19.7	25.2	29.5	31.0	32.8	36.2	35.0	31.8	28.1	20.6	16.4	'
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	1.3	3.2	7.9	13.6	18.8	22.0	23.4	23.2	19.3	14.1	7.4	3.0	13.1
Batez besteko tenperatura (ºC)	-1.8	-0.5	3.2	8.0	13.1	16.5	17.7	17.2	13.4	8.9	3.9	0.2	8.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-5.3	-4.0	-0.9	2.8	7.1	10.7	12.0	11.6	8.7	4.6	0.6	-3.1	3.7
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-30.0	-27.0	-23.8	-8.1	-4.0	0.2	3.6	2.1	-3.0	-7.6	-18.2	-24.4	'
Pilatutako prezipitazioa (mm)	28	26	26	39	64	80	84	78	48	40	43	34	590
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	7.3	6.6	7.2	7.7	9.6	10.0	9.7	8.4	7.9	7.1	9.2	8.6	99.3
Eguzki orduak	49.0	65.0	107.0	142.0	198.0	194.0	205.0	197.0	139.0	108.0	52.0	39.0	1495
Iturria: NOAA^[5]

Herritar ezagunak

Adolph Menzel (1815-1905), margolaria.
Theodor Mommsen (1817-1903), idazlea.
Paul Ehrlich (1854-1915), biologoa.
Gerhart Hauptmann (1862-1946),
Alois Alzheimer (1864-1915), psikiatra eta neurologoa.
Fritz Haber (1868-1934), kimikaria.
Max Born (1882-1970), fisikaria.
Otto Stern (1888-1969), fisikaria.
Edith Stein (1891-1942), karmeldarra.
Manfred von Richthofen "Baroi Gorria" (1892-1918), militarra.
Reinhard Selten (1930-), ekonomialaria.
Mirosław Hermaszewski (1941-), astronauta.
Wanda Rutkiewicz (1943-1992), alpinista.

Hezkuntza

Wrocław Poloniako hirugarren unibertsitate-hiririk handiena da eta 135.000 ikasle inguru ditu, 30 unibertsitate eta eskolatan; haien artean, aipagarrienak hauexek dira:

Wrocławeko Unibertsitatea (Uniwersytet Wrocławski), 47.000 ikaslerekin,
Wrocławeko Politeknikoa (Politechnika Wrocławska), 40.000 ikaslerekin,
Wrocławeko Ekonomia Unibertsitatea (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu), 18.000 ikaslerekin,
Wrocławeko Ingurumen eta Osasun Zientzien Unibertsitatea (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu), 13.000 ikaslerekin eta
Wrocławeko Medikuntza Unibertsitatea (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu), 6.000 ikaslerekin.

Kultura

Donostiarekin batera, 2016ko Europako kultura hiriburu izendatu zuten.

Museoak

Museoa	Helbidea
Arkeologia museoa	Cieszyńskiego 19
Arkitekturaren museoa	Bernadyńska 5
Hileta-Artearen museoa	Wita Stwosza 32
Historiaren Museoa	Kazimierza Wielkiego 35
Historia Naturalaren Museoa	Sienkiewicza 21
Mineralogiaren Museoa	Kuźnicza 22
Museo Etnografikoa	Traugutta 111/113
Museo Nazionala	Powstańców Warszawy 5
Telekomunikazioen Museoa	Krasińskiego 1
Udal Artearen Museoa	Rynek 1
Unibertsitateko Museoa eta dorrea	Uniwersytecki 1

Musika

Wrocławek opera etxea eta areto filarmonikoa ditu. Opera Etxea Świdnicka kaleko 35. zenbakian dago eta Areto Filarmonikoa, berriz, Piłsudskiego kaleko 19. zenbakian.

Kirolak

Wrocławeko futbol-talde nagusia Poloniako futbol ligako lehen mailako Śląsk Wrocław da: haren egoitza eta jokolekua Wroclawko Udal Estadioan da. Saskibaloiari dagokionez, Śląsk Wrocław taldeak Poloniako maila goreneko ligan jokatzen du.

2012an Poloniak eta Ukrainak elkarrekin antolatu zuten UEFA Euro 2012 futbol-txapelketaren egoitzetako bat izan zen Wrocławko Maślice Estadioa.

Hiri senidetuak

Wrocławek ondorengo hiriekin dauzka senidetza hitzarmenak sinatuta:

Iruditegia

Unibertsitatea.
Udaletxea.
Oder.
Breslau.
Wroclawko Udal Estadioa.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2012/7/29 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .
↑ (Errusieraz) pogoda.ru.net. КЛИМАТ ВРОЦЛАВА. .
↑ (Polonieraz) Tvnmeteo.tvn24.pl. 32 stopnie we Wrocławiu. Padł rekord z 1968 Roku. .
↑ (Polonieraz) Meteomodel.pl. Rekordy temperatury w Polsce – Pogoda i Klimat. .
↑ (Ingelesez) NOAA. Wroclaw (12424) - WMO Weather Station. .
↑ .
↑ .

Kanpo estekak

Wroclaweko Udal webgunea (Polonieraz) (Alemanez) (Ingelesez) (Italieraz)
Wroclawi buruzko artikulua ARGIA aldizkarian

Datuak: Q1799
Multimedia: Wrocław / Q1799

[1] Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .

[2] (Errusieraz) pogoda.ru.net. КЛИМАТ ВРОЦЛАВА. .

[3] (Polonieraz) Tvnmeteo.tvn24.pl. 32 stopnie we Wrocławiu. Padł rekord z 1968 Roku. .

[4] (Polonieraz) Meteomodel.pl. Rekordy temperatury w Polsce – Pogoda i Klimat. .

[noaa-5] (Ingelesez) NOAA. Wroclaw (12424) - WMO Weather Station. .

[Guadalajara_sisters-6] .

[Wiesbaden_twinning-7] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

	Europako kultura-hiriburuak
1985 Atenas • 1986 Florentzia • 1987 Amsterdam • 1988 Mendebaldeko Berlin • 1989 Paris • 1990 Glasgow • 1991 Dublin • 1992 Madril • 1993 Anberes • 1994 Lisboa • 1995 Luxenburgo hiria • 1996 Kopenhage • 1997 Tesalonika • 1998 Stockholm • 1999 Weimar • 2000 Reykjavik • Bergen • Helsinki • Brusela • Praga • Krakovia • Santiago de Compostela • Avignon • Bolonia • 2001 Rotterdam • Porto • 2002 Brujas • Salamanca • 2003 Graz • 2004 Genova • Lille • 2005 Cork • 2006 Patras • 2007 Luxenburgo hiria eta Eskualde Handia • Sibiu • 2008 Liverpool • Stavanger • 2009 Linz • Vilnius • 2010 Essen • Istanbul • Pécs • 2011 Turku • Tallinn • 2012 Maribor • Guimarães • 2013 Košice • Marseilla • 2014 Umeå • Riga • 2015 Mons • Plzeň/Pilsen • 2016 Donostia • Wrocław • 2017 Aarhus • Pafos • 2018 Leeuwarden • Valletta • 2019 Matera • Plovdiv 2020-2021eko apirila Rijeka • Galway • 2022 Kaunas • Esch-sur-Alzette • Novi Sad • 2023 Veszprém • Timișoara • Eleusis • 2024 Tartu • Bad Ischl • Bodø 2025 Chemnitz