Alexandro VI.a

Alexandro VI.a
	; Irudi gehiago
; 214. Aita santu
; Valentziako artzapezpikua
administratzaile apostoliko
administratzaile apostoliko
Kolegio Kardenalizioko dekano
Archpriest of the Basilica di Santa Maria Maggiore (en)
administratzaile apostoliko
Cardinal-Bishop of Porto e Santa Rufina (en)
Kolegio Kardenalizioko kamarlengoa
Cardinal-Bishop of Albano (en)
Territorial Abbey of Subiaco (en) abade
cardinal protodeacon (en)
Apostolic Administrator of the Archdiocese of Valencia (en)
; Santa Maria in Via Lata (en) cardinal-deacon (en)
administratzaile apostoliko
; San Nicola in Carcere (en) cardinal-deacon (en)
Bizitza
Jaiotza	Xàtiva, 1431
Herrialdea	Aragoiko koroa
Lehen hizkuntza	katalana
Heriotza	Erroma, 1503ko abuztuaren 18a (71/72 urte)
Hobiratze lekua	Santa Maria in Monserrato degli Spagnoli (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: malaria
Familia
Aita	Jofré Llançol i Escrivà
Ama	Isabel de Borja y Cavanilles
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Bikotekidea(k)	ikusi Vannozza dei Cattanei (en) ; Giulia Farnese (en) ;
Seme-alabak	ikusi Pier Luigi de Borgia (en) ; Cesare Borgia; Giovanni Borgia, 2nd Duke of Gandia (en) ; Lucrezia Borgia; Gioffre Borgia (en) ; Girolama Borgia (en) ; Isabella Borgia (en) ; Giovanni Borgia (en) ; Laura Orsini (en) ; Rodrigo Borgia (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Tecla de Borja;
Familia	ikusi Joan II.a Borja (biloba); Frantzisko Borjakoa (birbiloba);
Hezkuntza
Heziketa	Boloniako Unibertsitatea
Hizkuntzak	gaztelania; katalana; italiera
Irakaslea(k)	Gaspare da Verona
Jarduerak
Jarduerak	apaiz katolikoa eta diakonoa
	Parte-hartzailea 1484ko konklabea ; 1458ko konklabea ; 1464ko konklabea ; 1471eko konklabea ; 1492ko konklabea ;
Lantokia(k)	Erroma eta Aita Santuen Lurraldea
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa

Alexandro VI.a^[1] (Xàtiva, Valentzia, 1431ko urtarrilaren 1a -Erroma, 1503ko abuztuaren 18a) Eliza Katolikoko 214. aita santua izan zen 1492 eta 1503 bitartean. Bere jaiotza izena Roderic Llançol i de Borja zen, Rodrigo Borgia bezala ezagunagoa.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Borgia leinuak bere jatorria Borja familia noblean du (Borgia bezala italieratua) nortzuk, Zaragozako probintziako Borja herritik zetozenak, Valentziako erresuman ezarri ziren, bere konkistan Jakue I.a Aragoikoaren ondoan parte hartu ondoren. Familiako kide batzuk Napolin eta Erroman ezarri ziren XV. mendearen erdialdean eta idazkera italiarra adoptatu zuten, zeinengatik mundu osoan ezagunak izan ziren.

Aukeraketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Roderic Borgia Jofré Gil Llançol i Escrivá eta Elisabet de Borgiaren semea izan zen, azken hau, Valentziako gotzaina zen Alfontso de Borgiaren arreba, beranduago Kalisto III.a aita santua izango zena. Bere ikasketak Valentzian hasi zituen arren, bere osaba aita santu bihurtu ondoren Rodrigok Erromara jarraitu zion. Boloniako unibertsitatean egin zituen ikasketetan Zuzenbidean doktoretza lortu zuen, honela notario apostolikoa izatera pasa zelarik. Aita Santuarekin zuen senidetasun harremanaren ondorioz, kardinal diakono in pectore izendatua izan zen, eta Anconako Markako estatuetarako legatua, 1457an erromatar elizaren kantzelariordea eta 1458an Valentziako gotzaina. 1468an Albanoko diozesia jaso zuen.

1458, 1464 eta 1471ko konklabeetan parte hartu zuen, non, hurrenez hurren, Pio II.a, Paulo II.a eta Sixto IV.a aukeratuak izan ziren.

Sakontzeko, irakurri: «1492ko konklabea»

Borgia, behar zen bi hereneko gehienekoan tarte txiki bategatik, bere botoak berak ziurtatua, aita santu izendatua izan zen 1492ko abuztuak 11n, orduan Alexandro VI.a izena hartuz. Aita santu kargua simonia bidez lortu zuela uste izan zen, litekeena dena, baina ebidentziarik gabea. Baztertua dago Infessuraren bertsioa, zeinek "zilarrez beteriko mandoz" hitz egiten duen. Pastorren salaketaren irakurketa zuhurrago batek, berrikusketa bat merezi du, hogeita hiru hautesleetatik zortzik, hau da, Della Rovere, Piccolomini, Medici, Caraffa, Costa, Basso, Zeno eta Cibó amaierara arte Borgiaren aurka irmo mantendu zirela baitio.

Familia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alexandro VI.a sexuaren maitale izan zen, bizitza osoan zehar mantendu zuen jokabidea (ikus, Gaztainen oturuntza). Zenbat seme-alaba izan zituen, eta zenbat emakumerekin, ez da ezaguna. Ama ezezagunekoak dira:

Petri Luis Borjakoa, Gandiako lehen dukea, 1468an jaioa.
Jeronima, 1470an jaioa eta Gian Andrea Cesarini erromatar noblearekin ezkondu zuena.
Isabella Borgia, Pietro Matuzi ofizialarekin ezkondu zena.

Vanozza Cattaneirekin izan zituen seme-alabak:

Joan Borjakoa, Gandiako dukea, María Enríquez de Lunarekin ezondu zena. Joan II.a Gandiakoa dukearen guraso izan zirenak, aldi berean Frantzisko Borjakoaren aita, jesuiten hirugarren jenerala. Frantziskoren alaba izan zen Elisabet, Luisa Guzmánen amona, Joan IV.a Portugalgoarekin ezkondu zena eta Braganzako etxearen sortzailea.
Cesare Borgia, Carlota Albretekoarekin ezkondu zutena. Berarekin Luisa Borgia alaba izan zuten, Filipe Borboikoarekin ezkondu zena, eta Borboi-Busset etxea sortu.
Lukrezia Borgia, Giovanni Sforzarekin, Alfontso Aragoi eta Gazelakoa eta Alfonso d'Esterekin ezkondu zena. Bere aitarekin eta bere anaia Cesarerekin intzestoa egin zuela esaten da^[2]. Onartutako seme-alaben artean adude Rodrigo, Bisceglieko duke izan zena, Herkules II Estekoa eta Hipolito II.a. Bigarren ezkontzaren bidez, Europako errege familia gehienen arbasoa da.
Godofredo Borgia, Santxa Aragoikoa eta Gazelakoarekin ezkondua, Alfontso Aragoikoarekin arreba.

Era berean, kardinal zelarik, Julia Farnesiorekin harremanak izan zituen, Orsino Orsiniren emaztea, baina ez dago jakiterik Laura Orsiniren aita ote den. Aita-santu zela, beste bi seme izan zituen, ama ezezaguna dutenak: Joan Borgia, Nepiko dukea, Cesare Borgiaren seme gisa agertu ohi zena, eta Rodrigo Borgia, 1503an jaioa, Cicianoko abade izan zena. Azken honi buruz Leon X.aak esan zuen «de romano pontifice genitus et soluta» (erromatar pontifizearen eta emakume ez ezkonduaren semea).