Urriaren 9

Urriaren 9a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita bigarren eguna da, 283.a bisurteetan. 83 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Francisco Navarro Villoslada Jaiotza: Viana, 1818 Heriotza: Viana, 1895eko Abuztuaren 29a Félix Lasserre Jaiotza: Baiona, 1895 Heriotza: Saint-Avold, 1965eko Abuztuaren 19a Francisco Antonio Javier Gardoki Jaiotza: Bilbo, 1747 Heriotza: Erroma, 1820ko urtarrilaren 27a José Claudio Aranzadi Martínez Jaiotza: Bilbo, 1946 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Miguel de Cervantes Jaiotza: Alcalá de Henares, 1547 eta 1547 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Madril, 1616ko Apirilaren 22a John Lennon Jaiotza: Liverpool Maternity Hospital (en) eta Liverpool, 1940 Heriotza: New York, 1980ko Abenduaren 8a Giuseppe Verdi Jaiotza: Le Roncole (en) eta Italia, 1813 eta 1813 Heriotza: Milan, 1901eko urtarrilaren 27a Tintoretto Jaiotza: Venezia, 1519, 1518, 1518ko Urria eta 1518 Heriotza: Venezia, 1594ko Maiatzaren 31 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 9ko jaiotzak Victor Klemperer • Sayyid Qutb • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Nikolas Ormaetxea Jaiotza: Orexa, 1888ko Abenduaren 6a eta 1888 Heriotza: Añorga, 1961 Leny Escudero Jaiotza: Aurizperri, 1932ko Azaroaren 5a Heriotza: Giverny, 2015 Manuel Losada Jaiotza: Bilbo, 1865eko Urriaren 16a Heriotza: Bilbo, 1949 Juan Manuel Suárez Fernández Jaiotza: Santurtzi, 1962ko Uztailaren 11 Heriotza: Santurtzi, 1992 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Che Guevara Jaiotza: Rosario, 1928ko Ekainaren 14a Heriotza: La Higuera (en) , 1967 Pio XII.a Jaiotza: Erroma, 1876ko martxoaren 2a Heriotza: Castel Gandolfo, 1958 Jacques Derrida Jaiotza: El Biar (en) , 1930eko Uztailaren 15a Heriotza: Parisko 5. barrutia, 2004 Andrzej Wajda Jaiotza: Suwałki, 1926ko martxoaren 6a Heriotza: Varsovia, 2016 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 9ko heriotzak Valery Bryusov • Marek Grechuta • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Postaren Munduko Eguna 1604 Supernoba 1446 - Hangul idazkera sistema aurkeztu zuten Korean, txinatar ikurren ordezkoa. 1604 - Johannes Kepler alemaniarrak 1604 Supernoba begiztatu zuen (irudian), Esne Bidean ikusi den supernobarik berriena. 1981 - Frantzian heriotza zigorrra ezeztatu zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: Ostirala 2021: Larunbata 2022: Igandea 2024: Asteazkena 2025: Osteguna 2026: Ostirala Izendegia Santutegia: Denis Pariskoa, Abraham, Joan Leonardi Seaska egutegia: Denis, Einer eta Eilen.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - ETAk Angel Pacheco Pata goardia zibila hil zuen Markinan, eta Anselmo Duran Vidal guardia zibila Elgoibarren.
• 2007 - Lehergailua ipini zuen ETAk Galdakaoko zinegotzi baten bizkartzainaren autoan, Bilboko Abusu auzoan bizkartzaina zaurituz.

Mundua

• 1967 - Che Guevara iraultzaile argentinar-kubatarra erail zuten Bolivian.
• 1981 - Frantzian heriotza zigorrra ezeztatu zen.
• 2001 - Anthrax arrastoak zituen hainbat gutun bidali zizkieten Ameriketako Estatu Batuetako senatuko hainbat kideri.
• 2006 -
  • Norvegiako gobernuak, ETA eta Espainiako gobernua, Oslon bildu zirela argitara eman zuen.
  • Ipar Koreak proba nuklearra egin zuen.
• 2009 - Barack Obamari Bakearen Nobel Saria eman zioten .

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1988 - Lesakan Nafarroa Oinez jaialdia ospatu zen.

Mundua

• 1446 - Hangul idazkera sistema aurkeztu zuten Korean, txinatar ikurren ordezkoa.
• 1952 - The World in His Arms (Mundua Bere Eskuetan) filma estreinatu zen, Raoul Walshek zuzendu eta Gregory Peck, Ann Blyth eta Anthony Quinn aktoreek antzeztu zuten.
• 1953 - Mogambo filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu eta Clark Gable, Ava Gardner eta Grace Kelly aktoreek antzeztu zuten.
• 1992 - A River Runs Through It (Ibaiak Darrai) filma estreinatu zen, Robert Redfordek zuzendu eta Craig Sheffer, Brad Pitt, Tom Skerritt, Brenda Blethyn eta Emily Lloyd aktoreek antzeztu zuten.
• 1992 - Army of Darkness (Iluntasunaren Armada) filma estreinatu zen, Sam Raimik zuzendu eta Bruce Campbell eta Embeth Davidtz aktoreek antzeztu zuten.
• 1992 - 1492: Conquest of Paradise (1492: Paradisuaren Konkista) filma estreinatu zen, Ridley Scottek zuzendu eta Gérard Depardieu, Sigourney Weaver, Armand Assante eta Fernando Rey aktoreek antzeztu zuten.
• 2009 - Agora filma estreinatu zen, Alejandro Amenábarek zuzendu eta Rachel Weisz, Max Minghella, Oscar Isaac, Ashraf Barhom, Michael Lonsdale, Rupert Evans eta Richard Durden aktoreek antzeztu zuten.
• 2014 - Patrick Modiano frantziarrak Literaturako Nobel Saria irabazi zuen.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1604 - Johannes Kepler alemaniarrak 1604 Supernoba begiztatu zuen, Esne Bidean ikusi den supernobarik berriena.
• 2009 - NASAk ilargia bonbardatu zuen, ura ote zegoen ikertzeko.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1747 - Francisco Antonio Javier Gardoki, bizkaitar politikaria eta kardinala (h. 1816).
• 1818 - Francisco Navarro Villoslada, nafar idazlea (h. 1895).
• 1895 - Félix Lasserre, euskal errugbilaria (h. 1965).
• 1898 - Julia Fernandez, nafar maistra (h. 1961).
• 1909 - Pedro Bilbao, getxoztar medikua (h. 1992).
• 1923 - Marcelina Zabala, Iciar I, gipuzkoar erraketista.
• 1924 - Daniel Zariquiegui Izco, nafar futbol arbitroa, futbolaria eta Osasuna futbol klubaren delegatua (h. 1999).
• 1927 - Iker Belaustegigoitia, euskal kirolaria, belan aditua.
• 1929 - Juan Trabudua Aretxabaleta, bizkaitar idi-probalaria.
• 1930 - José Luis Amadoz, nafar poeta eta psikiatra (h. 2007).
• 1932 - Martin Iturbe, euskal idazlea eta apaiza (h. 2015).
• 1942 -
  • Henri Duhau, lapurtar idazlea.
  • Jose Angel Irigarai, nafar olerkari eta idazlea.
• 1943 - Enrique Casas, euskal politikari eta fisikaria, Guadixen (h. 1984).
• 1944 -
  • Eustakio Mendizabal, gipuzkoar euskaltzalea, poeta eta ETAkidea (h. 1973).
  • Manuel Urtizberea, gipuzkoar idazlea.
• 1946 - José Claudio Aranzadi, bizkaitar ingeniari eta politikaria.
• 1952 - Ana Urtxuegia, PSE-EEko gipuzkoar politikaria, Lasarte-Oriako alkatea.
• 1961 - Josu Etxaburu, bizkaitar irakaslea, Gure Esku Dagoko bozeramailea.
• 1978 - Judit Mariezkurrena, gipuzkoar aktorea.
• 1981 - Sergi Romero, gipuzkoar aktorea.
• 1988 - Kattalin Miner, gipuzkoar kazetari, idazle eta ekintzaile feminista.
• 1989 - Jon Ander Garrido, bizkaitar futbolaria.
• 1996 - Paula Lanz, arabar txirrindularia.
• 1998 - Unai Veiga, bizkaitar futbolaria.
• 2001 - Unai Marrero, gipuzkoar futbolaria.
• 2003 - Carlos González Pascual, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1261 - Dionisio I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1325).
• 1328 - Petri I.a Ziprekoa, Zipreko errege eta Jerusalemgo errege tituluduna (h. 1369).
• 1521 - Oktavio Farnese, Parmako eta Piacenzako dukea (h. 1586).
• 1585 - Heinrich Schütz, alemaniar musikagilea (h. 1672).
• 1727 - Étienne-Charles de Loménie de Brienne, frantziar kardinal eta estadista (h. 1794).
• 1754 - Jean-Baptiste Regnault, neoklasizismoko frantziar margolaria (h. 1829).
• 1757 - Karlos X.a Frantziakoa, Frantziako eta Nafarroako erregea (h. 1836).
• 1761 - Pierre Gaveaux, okzitaniar tenor eta musikagilea (h. 1825).
• 1830 - Harriet Hosmer, estatubatuar eskultorea (h. 1908).
• 1835 - Camille Saint-Saëns, frantziar musikagilea eta pianista (h. 1921).
• 1839 - Georges Leclanché, frantziar kimikaria (h. 1882).
• 1845 - Ferdinand Arnodin, frantziar ingeniari eta industriagizona, Bizkaiko Zubiaren egilea (h. 1924).
• 1846 - Holger Drachmann, daniar olerkari, antzerkigile eta margolaria (h. 1908).
• 1852 - Hermann Emil Fischer, alemaniar kimikaria, 1902ko Kimikako Nobel Saria (h. 1919).
• 1858 - Mihajlo Pupin, serbiar-estatubatuar fisikaria (h. 1935).
• 1859 - Alfred Dreyfus, frantziar militarra (h. 1935).
• 1873 - Karl Schwarzschild, alemaniar fisikari eta astronomialaria (h. 1916).
• 1878 - Maria Gabriela Bavarian, Dukesa Bavarian (h. 1912).
• 1879 - Max von Laue, alemaniar fisikaria, 1914ko Fisikako Nobel Saria (h. 1960).
• 1888 - Nikolai Bukharin, errusiar boltxebike, iraultzaile eta SESBeko politikaria (h. 1938).
• 1892 - Ivo Andritx, serbokroazieraz idatzi zuen idazlea, 1961eko Literaturako Nobel Saria (h. 1975).
• 1893 - Mario de Andrade, brasildar idazlea eta musikologoa (h. 1945).
• 1898 - Tawfiq al-Hakim, egiptoar idazlea (h. 1987).
• 1901 -
  • Tomàs Garcés, kataluniar olerkari eta kazetaria (h. 1993).
  • Alberto Fermín Zubiria, Uruguaiko presidentea (h. 1971).
• 1906 - Léopold Sédar Senghor, Senegalgo lehenbiziko presidentea (h. 2001).
• 1907 - Jacques Tati, frantziar zinema-zuzendaria eta aktorea (h. 1982).
• 1909 -
  • Linda Braidwood, estatubatuar arkeologoa, historiaurrean aditua (h. 2003).
  • Lila Kedrova, Errusian jaiotako frantziar aktorea (h. 2000).
• 1911 -
  • Joe Rosenthal, estatubatuar argazkilaria, Bandera goratuz Iwo Jiman argazkiaren egilea (h. 2006).
  • Luis Santaló, kataluniar matematikaria eta ikertzailea (h. 2001).
• 1912 - Qian Weichang, txinatar zientzialaria (h. 2010).
• 1918 -
  • Ala Masevich, sobietar irakaslea eta astronomoa (h. 2008).
  • Bebo Valdés, kubatar musikari eta piano-jotzailea (h. 2013).
• 1919 - Irmgard Seefried, alemaniar opera abeslaria (h. 1998).
• 1921 - Tadeusz Różewicz, poloniar olerkari, antzerkigile eta itzultzailea (h. 2014).
• 1924 -
  • Carla Accardi, italiar margolari abstraktua, Forma eta Continuità arte-taldeen kide sortzailea (h. 2014).
  • Rafael de la Hoz Arderius, espainiar arkitektoa (h. 2000).
• 1926 - Danièle Delorme, frantziar aktorea (h. 2015).
• 1933 -
  • Celia Correas de Zapata, argentinar idazle, poeta eta akademikoa (h. 2022).
  • Peter Mansfield, britaniar fisikaria, 2003ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2017).
• 1936 -
  • Brian Blessed, ingeles aktore, idazle eta abenturazalea.
  • Jean Seignalet, frantziar mediku eta ikertzailea, immunologian aditua (h. 2003).
• 1938 -
  • Heinz Fischer, Austriako 11. presidentea.
  • Takehiko Kawanishi, japoniar futbolaria.
• 1940 - John Lennon, Beatles taldeko kantaria eta abesti askoren konpositorea (h. 1980).
• 1944 - John Entwistle, The Who taldeko baxu-jotzailea (h. 2002).
• 1945 - Deborah Dultzin Kessler, mexikar astrofisika-ikertzailea.
• 1946 -
  • Anne-Marie Garat, frantziar eleberrigilea (h. 2022).
  • Edgardo Rodríguez Julía, puertorricar saiakeragile eta eleberrigilea.
• 1947 - France Gall, frantziar ye-ye abeslaria (h. 2018).
• 1948 -
  • Jackson Browne, alemaniar-estatubatuar abeslaria.
  • Oliver Hart, britainiar estatubatuar ekonomialaria, 2016ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1949 - María Teresa Costantini, argentinar aktorea, film-zuzendaria eta gidoilaria.
• 1950 - Jody Williams, estatubatuar unibertsitateko irakaslea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea, 1997ko Bakearen Nobel Saria.
• 1953 -
  • Pilar García Negro, galiziar politikari, idazle, soziolinguista eta irakaslea.
  • Tony Shalhoub, libanoar jatorriko estatubatuar aktorea.
• 1955 -
  • Steve Ovett, britainiar korrikalari ohia, ertaineko distantzian inoizko hoberenenetakoa.
  • Leonardo Padura, kubatar idazle eta kazetaria.
• 1957 - Pedro Varela Geiss, espainiar idazlea, eskuin muturrekoa eta negazionismoren aldekoa.
• 1959 - Boris Nemtsov, errusiar zientzilari eta politikari liberala (h. 2015).
• 1962 - Jorge Burruchaga, El Burru, argentinar futbolari ohia.
• 1964 - Guillermo del Toro, mexikar zinema zuzendaria, ekoizlea, gidoigilea eta eleberrigilea.
• 1966 - David Cameron, Erresuma Batuko lehen ministroa.
• 1969 -
  • PJ Harvey, ingeles musikari, konpositore eta abeslaria.
  • Steve McQueen, britainiar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta bideo-artista.
• 1970 - Annika Sörenstam, suediar golflaria.
• 1975 - Albert Serra, kataluniar zine zuzendari eta ekoizlea.
• 1981 - Ryoichi Maeda, japoniar futbolaria.
• 1982 - Udane Ansa Iragorri, gipuzkoar ilustratzailea, diseinatzaile, maketatzailea eta irakaslea.
• 1983 - Miki Esparbé, kataluniar aktorea.
• 1984 - Marie Kondo, japoniar antolatzaile eta idazlea.
• 1985 - Alberto Garzón, espainiar politikaria eta ekonomista.
• 1991 - Yusuke Minagawa, japoniar futbolaria.
• 1993 -
  • Anna Castillo, kataluniar antzezlea.
  • Julián Montoya, argentinar errugbilaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1882 - Bonifazio Laskurain, gipuzkoar txistularia eta musikagilea (j. 1882).
• 1922 - Edward Spencer Dodgson, ingeles euskalaria (j. 1857).
• 1945 - Jose Ignacio Alvarez Usabiaga, gipuzkoar meteorologo eta Igeldoko behatokiko zuzendaria (j. 1945).
• 1949 - Manuel Losada, bizkaitar margolaria eta kartelgilea (j. 1865).
• 1980 - Jose Mari Mutuberria, nafar bertsolaria (j. 1905).
• 1992 - Juanma Suárez, Eskorbuto taldeko baxu-jotzaile eta abeslaria (j. 1962).
• 1999 - Jacinto Otxoa, nafar militante komunista (j. 1917).
• 2015 - Leny Escudero, nafar abeslari, kantautore eta aktorea, Givernyn (j. 1932).
• 2017 - Sabin Ipiña, bizkaitar teknikari kimiko, ekintzaile, euskaltzale eta politikaria (j. 1934).
• 2021 - Jacques Blot, lapurtar mediku eta arkeologoa, Ipar Euskal Herriko eta Pirinioetako Historiaurrearen ikerlari garrantzitsuenetakoa (j. 1933).

Mundua

• 1047 - Klemente II.a, Aita santua.
• 1253 - Robert Grosseteste, teologo, naturalista, klasiko grekoen itzultzaile eta filosofo frantziskotarra.
• 1390 - Joanes I.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea (j. 1358).
• 1562 - Gabriele Falloppio, italiar anatomia-ikertzailea (j. 1523).
• 1597 - Ashikaga Yoshiaki, Ashikaga shogunerriko hamabosgarren eta azken shoguna (j. 1537).
• 1599 - Reginald Scot, ingeles politikari eta idazlea (j. c. 1538).
• 1646 - Baltasar Karlos Austriakoa, Austriako Etxeko Espainiako Infantea (j. 1629).
• 1688 - Claude Perrault, frantziar sendagile eta arkitektoa (j. 1613).
• 1831 - Ioannis Kapodistrias, greziar politikaria (j. 1776).
• 1841 - Karl Friedrich Schinkel, prusiar arkitekto neoklasikoa (j. 1781).
• 1867 - Georgi Sava Rakovski, bulgariar idazlea eta abertzalea (j. 1821).
• 1897 - Jan Heemskerk, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1818).
• 1900 - Fatima Sheikh, indiar hezitzaile eta gizarte-erreformatzailea, Indiako lehen maistra musulmantzat joa (j. 1831).
• 1917 - Sarah Aaronsohn, espioi judua, Niliko kidea (j. 1890).
• 1918 -
  • Raymond Duchamp-Villon, frantziar eskultorea (j. 1876).
  • Rudolf Trebitsh, austriar antrolopologoa (j. 1876).
• 1926 - Helena Nyblom, suediar idazlea (j. 1843).
• 1934 -
  • Alexandro I.a Jugoslaviakoa, Jugoslaviako erregea (j. 1888).
  • Louis Barthou, Frantziako lehen ministroa (j. 1862).
• 1943 - Pieter Zeeman, holandar fisikaria, 1902ko Fisikako Nobel Saria (j. 1865).
• 1944 - Friedl Dicker-Brandeis, Auschwitzen eraildako judu emakume artista eta hezitzailea (j. 1898).
• 1958 - Pio XII.a, Aita santua (j. 1876).
• 1962 - Milan Vidmar, esloveniar ingeniari elektrikoa, xake jokalaria, filosofoa eta idazlea (j. 1885).
• 1967 -
  • Che Guevara, argentinar iraultzailea (j. 1928).
  • Cyril Norman Hinshelwood, britainiar kimikari fisikoa, 1956ko Kimikako Nobel Saria (j. 1897).
  • André Maurois, frantziar idazlea (j. 1885).
• 1968 - Jean Paulhan, frantziar idazlea (j. 1884).
• 1972 - Miriam Hopkins, estatubatuar aktorea (j. 1902).
• 1973 - Sister Rosetta Tharpe, estatubatuar abeslaria (j. 1915).
• 1974 -
  • Pere Bosch, kataluniar arkeologo, etnologo eta historialaria, euskaldunei buruzko lan ugari egina (j. 1891).
  • Oskar Schindler, Sudeteetako alemaniar enpresaburua, 1.200 juduri Holokaustotik bizirik ateratzen lagundu zielako famatua (j. 1908).
• 1978 - Jacques Brel, belgikar abeslari, kantautore eta aktorea (j. 1929).
• 1982 - Anna Freud, austriar-ingeles psikoanalista, haur psikologiaren arloan egindako lanagatik ezaguna (j. 1895).
• 1987 - William P. Murphy, estatubatuar sendagilea, 1934ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1892).
• 1988 - Felix Wankel, alemaniar ingeniari mekaniko eta asmatzailea, Wankel motorraren sortzailea (j. 1902).
• 1990 - Georges De Rham, suitzar matematikaria (j. 1903).
• 1995 - Alec Douglas-Home, Erresuma batuko lehen ministroa (j. 1903).
• 1999 -
  • João Cabral de Melo Neto, brasildar idazlea (j. 1920).
  • Milt Bags Jackson, estatubatuar jazz bibrafono-jolea (j. 1923).
  • Morris West, australiar idazlea (j. 1916).
• 2004 - Jacques Derrida, frantziar filosofoa, dekonstrukzioaren kontzeptua garatu zuen lehena (j. 1930).
• 2009 - Jacques Chessex, suitzar idazlea (j. 1934).
• 2010 - Maurice Allais, frantziar ekonomista eta ingeniaria, 1988ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1911).
• 2013 - Wilfried Martens, Belgikako lehen ministroa (j. 1936).
• 2016 - Andrzej Wajda, poloniar zinemagilea (j. 1926).
• 2017 -
  • Armando Calderón Sol, El Salvadorko presidentea (j. 1948).
  • Jean Rochefort, antzerki, telebista eta zinemako frantziar antzezlea (j. 1930).
• 2018 -
  • Larry Larrañaga, estatubatuar politikaria (j. 1937).
  • Thomas A. Steitz, estatubatuar kimikaria, 2009ko Kimikako Nobel Saria (j. 1940).
• 2019 - Andrés Gimeno, kataluniar tenislaria (j. 1937).
• 2020 - Cecil Thiré, brasildar aktore eta zinema zuzendaria (j. 1943).
• 2021 - Abolhassan Banisadr, Irango lehenbiziko presidentea (j. 1933).
• 2022 -
  • Bruno Latour, frantziar filosofo, antropologo eta soziologoa (j. 1947).
  • Josep Soler i Sardà, kataluniar musikagilea (j. 1935).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Denis, Einer eta Eilen.
• Postaren Munduko Eguna

Kanpo estekak

• Datuak: Q2923
• Multimedia: 9 October

Urriaren 8 | Urteko egutegi | Urriaren 10