Lankide:Ksarasola/Astegun
Hizkuntza askotan, asteko zazpi egunei emandako izenak astronomia helenistikoko planeta klasikoen izenetatik eratortzen dira; planeta horiek, era berean, orduko jainkoak ere izendatzeko erabili ziren, Antzinaro Berantiarrean Erromatar Inperioak sartutako sistema izan zen. Beste hizkuntza batzuetan, astegunen izenak eskualdeko kulturako jainkoenak izaten dira, igandean edo astelehenean hasita. Zazpi eguneko astea kristautasunaren hasieran hartu zen, hebrear egutegitik abiatuta, eta erlijio berria hedatu ahala, erromatar ziklo nundinala pixkanaka ordezkatu zuen. Igandean, asteko lehen egun gisa geratu zen, Jaunaren Eguna zela jota, eta larunbat judutarrean, berriz, zazpigarrenean. Constantino enperadoreak zazpi eguneko astea hartu zuen 321. urtean ofizialki erabiltzeko, eta Eguzkiaren Eguna (dies Solis) legezko festa bihurtu zuen. ISO 8601 nazioarteko arauan, baina, astelehena da asteko lehen eguna.
Planeten araberako astegun-izenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Tradizio grekoerromatarra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
I. eta III. mendeen artean, Erromatar Inperioak zortzi eguneko mondinoko ziklo erromatarraren ordez zazpi eguneko astea jarri zuen pixkanaka. Sistema berri horren lehen proba Ponpeiako grafitoa da, 60. urteko otsailaren 6koa (ante diem viii idus februarias), dies solis gisa ("eguzkiaren eguna, igandea").[1] Beste lekuko goiztiar bat Plutarko-k 100. urtearen inguruan idatzitako tratatu galdu baten erreferentzia da. Itun horrek galdera hau egin zuen: "Zergatik izendatzen dira astegunak planetekin benetakoa ez den ordena batean?".[2] (Tratatua galdu egiten zen, baina galderaren erantzuna ezaguna da: planeten orduak ikusi).[3]
Ptolomeoren planeta-esferen sistemak dio zeruko gorputzen ordena, urrunenetik Lurretik hurbilen dagoenera, hau dela: Saturno, Jupiter, Marte, Eguzkia, Artizarra, Merkurio, Ilargia, Planetak ordenatuta daude mugimendu mantsoena duenetik mugimendu bizkorren duenera gaueko zeruan agertzen direnaren arabera.[4]
Astegunak astrologia helenistikoaren araberako planeten arabera izendatu zituzten, ordena honetan: Eguzkia, Ilargia, Marte (Ares), Merkurio (Hermes), Jupiter (Zeus), Artizarra (Afrodita) eta Saturno (Cronos).[5]
Zazpi eguneko astea Antzinaro Berantiarrean zabaldu zen Erromatar Inperio osoan. IV. menderako, asko erabiltzen zen Inperio osoan, eta Indiara eta Txinara ere iritsi zen.
Izen grekoak eta latindarrak honako hauek dira:
| Eguna Jainkoak |
Igandea |
Astelehena |
Asteartea |
Asteazkena |
Osteguna |
Ostirala |
Larunbata |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Grekoa | ἡμέρα Ἡλίου hēméra Hēlíou |
ἡμέρα Σελήνης hēméra Selḗnēs |
ἡμέρα Ἄρεως hēméra Áreōs |
ἡμέρα Ἑρμοῦ hēméra Hermoû |
ἡμέρα Διός hēméra Diós |
ἡμέρα Ἀφροδίτης hēméra Aphrodítēs |
ἡμέρα Κρόνου hēméra Krónou |
| Latina | diēs Sōlis | diēs Lūnae | diēs Mārtis | diēs Mercuriī | diēs Iovis | diēs Veneris | diēs Sāturnī |
Hizkuntza erromantikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Portuges modernoak eta Mirandesak izan ezik, hizkuntza erromantzeek izen latinoak gorde zituzten, igandearen eta larunbataren izenak izan ezik. Horien ordez, iganderako [dies] Dominicus, jarri zuten. "jaunaren eguna", eta larunbataren izena hebreerazko Sabbath izenetik hartu zuten. Mirandesek eta portuges modernoak asteko egun zenbakituak erabiltzen dituzte (ikus behean), baina asteburuan mantentzen dituzte larunbata eta demingo/igandea.[6]
| Eguna Jainkoak |
Igandea |
Astelehena | Asteartea |
Asteazkena |
Osteguna |
Ostirala |
Larunbata |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Portuges zaharra | domingo [☉1] | lues | martes | mércores | joves | vernes | sábado [♄1] |
| galiziera | domingo [☉1] | luns | martes | mércores | xoves | venres | sábado [♄1] |
| asturiera | domingu [☉1] | llunes | martes | miércoles | xueves | vienres | sábadu [♄1] |
| gaztelania | domingo [☉1] | lunes | martes | miércoles | jueves | viernes | sábado [♄1] |
| Okzitaniera | dimenge [☉1] | diluns | dimars | dimècres | dijòus | divendres | dissabte [♄1] |
| aranera | dimenge [☉1] | deluns | dimars | dimèrcles | dijaus | diuendres | dissabte [♄1] |
| katalana | diumenge [☉1] | dilluns | dimarts | dimecres | dijous | divendres | dissabte [♄1] |
| frantsesa | dimanche [☉1] | lundi | mardi | mercredi | jeudi | vendredi | samedi [♄1] |
| italiera | domenica [☉1] | lunedì | martedì | mercoledì | giovedì | venerdì | sabato [♄1] |
| Lombardiera (Milanese) | domenega [☉1] | lunedì | martedì | mercoldì | giovedì | venerdì | sabet [♄1] |
| Lombardiera (Bresciano) | duminica [☉1] | lunedé | martedé | mercoldé | gioedé | venerdé | sabot [♄1] |
| liguriera | doménga [☉1] | lunedì | mâtesdì | mâcordì | zéuggia | venardì | sàbbo [♄1] |
| Napoliera | dummeneca [☉1] | lunnerì | marterì | miercurì | gioverì | viernarì | sàbbatu [♄1] |
| sizilieta | dumìnica [☉1] | luni | marti | mèrcuri | jovi | vènniri | sàbbatu [♄1] |
| Korsikera | dumenica [☉1] | luni | marti | màrcuri | ghjovi | vènnari | sàbatu [♄1] or sadorn |
| errumaniera | duminică [☉1] | luni | marți | miercuri | joi | vineri | sâmbătă [♄1] |
| veneziera | domenega [☉1] | luni | marti | mèrcore | zobia | vénare | sabo [♄1] |
| sardiniera | domíniga,
domiga, etc.[note 1] |
lunis | martis,
maltis |
mélcuris,
mércunis, etc.[note 2] |
gióbia,
gioja, etc.[note 3] |
chenàbura,
cenarva, etc.[note 4] |
sàpadu,
sàuru, etc.[note 5] |
| friuliera | domenie [☉1] | lunis | martars | miercus | joibe | vinars | sabide [♄1] |
| Val Badia Ladino | domënia | lönesc | mertesc,
dedolönesc |
mercui,
dedemesaledema |
jöbia | vëndres | sabeda |
| Gherdëina Ladino | dumënia | lunesc | merdi | mierculdi | juebia | vënderdi | sada |
| Puter erromantxera | dumengia | lündeschdi | mardi | marculdi | gövgia | venderdi | sanda |
| Vallader erromantxera | dumengia | lündeschdi | mardi | marcurdi | gövgia | venderdi | sonda |
| Surmiran erromantxera | dumengia | glindesde | marde | mesemda | gievgia | venderde | sonda |
| erromantxera Grischun | dumengia | glindesdi | mardi | mesemna | gievgia | venderdi | sonda |
| Sursilvan erromantxera | dumengia | gliendisdis | mardis | mesjamna | gievgia | venderdis | sonda |
| Sutsilvan erromantxera | dumeingia | gliendasgis | margis | measeanda | gievgia | vendargis | sonda |
Hizkuntza zeltak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Irlandera zaharrak latinaren izenak hartu zituen, baina jatorri nordikoko termino bereiziak sartu zituen asteazken, ostegun eta ostiralerako, eta gero elizan barau-praktikei buruzko terminoekin ordeztu zituen.
Erromantze maileguak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Albanierak astearte, asteazken eta larunbateko termino latinoak hartu zituen, eta igande eta astelehenerako itzulpenak egin zituen, eta jatorrizko terminoak ostegun eta ostiralerako gorde zituen. Beste hizkuntza batzuek izen latinoak hartu zituzten (Romance), kolonialismoaren garaikoak.
| Eguna: (ikus Irregulartasunak) |
Eguzkia (Eguzkia) |
Ilargia (Ilargia) |
Martetar (Marte) |
Merkurio |
El Salvador (Jupiter) |
Artizarra (Artizarra) |
Larunbata (Saturno) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| albaniera | Aldea | eta higikorra | e mailua | eta atzera-aurrera | eta lotu | eta garaia baino lehen | e shtunλ |
| filipinarra | Linggó Domínggo beste hizkuntza filipinar gehienetan[☉1] |
Astelehenetan | Asteartea | Miyerkuleak | Web orriak edo webgunea, lagunartean | Biyernes | Larunbata[♄1] |
| Txanorroa | Damenggoa | Astelehenetan | Matteak | Metkolak | Huebes | Betneak | Sabalu |
| Maori[16] | [RapenaTapu] [zeruz kanpo izendatuta] (r + tapu = "egun santua") | Lo enpres (rπ+ Mοnina = eguna + ilargia) | RirakasleaBreaking + Tτ matauden = día + Marte | Segaira (rirakasleaAprangi = eguna + Merkurio) | Ardatz nagusiarekin (rirakasleaHiztuna = eguna + Jupiter) | Orokorraere (rirakasleaMere = eguna + Artizarra) | [ArauakHoroi] [ez du izen zelialik] (ipv+ horoi = "garbitze-eguna") |
| Uropia | Soldia | Ilargia | Mardia | Mididia | Zusdia | Wendia | Sabadia |
| Universalglot | diodan | kafea | mardoia | erdara | jovdai | hesia | samdai |
| Neo | Helbidea (ko) | Ilargia | Tud | Mirko | Jov | Zaina | lr. |
| Neutroa | soldatu | ilargia | marsdi | merkurda | yovera | vendrondoa | saturnia |
| Erreforma-neutrala | soldadu | lundia | marsia | merkurio | jovdí | bendredoa | saturndi |
| Ingelesa | solfeoa | hiltzailea | Control de la manera de la manera de la medida. | # | jove-hil | veneci-die | sabbatoa, saturno-die |
| Interlingua | dominika[☉1] | ludikoa | martiera | mertzuridia | gaztetxoa | gurtzea | sabbatoa[♄1] |
| Interlingue | soledera | jantokia | mardia | merkurio | jovedar | gurtzea | ase |
| Lingua Franca Nova | soldatu | ilargia | martiera | merkurio | gaztetxoa | gurtzea | ase |
| Mondiala | soldatu | ilargia | markoa | kaka | joana | etorri | samdi |
| INTAL | luxua | ilargia | markoa | merkurda | joana | gurtzea | ase |
| Mutil-laguna | hil | ludikoa | hil | merkurio, merkurdie ((older)) | jodie | gurtzea | ase |
| Joan | sundio | birikakoa | markoa | merkurioa | judua | gurtzea | saturazioa |
| esperantza | dimanalitatea[☉1] | hamaiketakoa | markoa | merkea | # | hesgailua | jakintsua[♄1] |
Sábato izan ezik, esperanto-izenak frantsesezkoak dira: dimanche, lundi, mardi, mercredi, jeudi, vendredi.
Tradizio germaniarra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Germaniar herriek erromatarrek sartutako sistema egokitu zuten, jainko germanikoen ordez erromatarrak erabiliz (larunbata izan ezik), interpretatio germanica deritzon prozesu batean. Sistema horren sarrera-data ez da zehazki ezagutzen, baina 200. urtea baino geroago gertatu behar izan zen, VI. mendetik VII. mendera bitartean, kristautasuna sartu baino lehen, Mendebaldeko Erromatar Inperioaren azken fasean edo kolapsoa izan eta urte gutxira. Aldi hori germaniar etapa komunaren ondorengoa da, baina aitzingermaniko bereizi gabearen fasean oraindik.Iparraldeko germaniar hizkuntzetako astegunen izenak ez ziren zuzenean latinetik hartu, mendebaldeko hizkuntza germaniarren izenetatik hartu ziren.
- Igandea: Ingeles zaharrean Sunnandæg Latinezko esaldiaren itzulpena da . Ingelesak, hizkuntza germaniko gehienek bezala, zaindu egiten du egunaren eta eguzkiaren arteko lotura. Europako beste hizkuntza askok, hizkuntza erromatar guztiak barne, "Jaunaren Eguna"ren pareko izena hartu dute (latin eliztarrean oinarritua, Dominika hiltzen da). Bai mendebaldeko mitologia germaniarrean bai iparraldekoan, eguzkia Sunna/Sól gisa agertzen da.
- Astelehena: Antzinako Ingelesa Mοnandιg (ahoskatua [iraultzailea]), "Ilargiaren eguna" esan nahi duena. Hori latinezko dis Lπe lanaren izenaren baliokidea da. Iparraldeko mitologia germanikoan, Máni gisa agertzen da Ilargia.
- Asteartea: Antzinako Ingeles Tγwesdιg (ahoskatua [el]), "Tw eguna" esan nahi duena. Tiw (Norse Trasr) pertsona bakarreko jainkoa izan zen, borroka bakarrarekin eta mitologia nordikoan promesekin lotua, eta paganismo germaniko zabalenean ere probatu zuen nabarmen. Eguneko izena ere latinezko dis teknikarekin lotuta dago: "Marteren eguna" (gerraren jainko erromatarra).
- Asteazkenetan: Wθesdιg (ahoskatua [eskua]) ingeles zaharra, Woden jainko germaniarraren eguna adierazten duena (Alemaniako iparraldeko herrien arteko opil gisa ezagutzen dena), eta Ingalaterrako anglo-saxoien (eta beste herri germaniar batzuen) jainko gailena zazpigarren mendera arte. Hori kontraparte latindarrari dagokio, "Merkurio Eguna" lanaren kontraparte latindarrari, magiaren eta ezagutzaren jainkoak baitira biak. Mittwoch alemanak, Middeweek alemaniar baxuak, miσviku- mihiztegi mih.vikudagur eta keskiviikko finlandiarrak "mid-week" esan nahi dute.
- Osteguna: Antzinako Ingeles Frantziab.nresdιg (ahoskatua), 'Día de Þunor esan nahi duena. Þunor hitzak trumoia edo bere pertsonifikazioa esan nahi du, ingeles modernoan Thor deitzen den jainko nordikoa. Era berean, donderette holandarra, Donnerstag alemana («trumoiaren eguna»), torstai finlandiarra eta torsdag eskandinaviarra («Thorren eguna»). "Thorren eguna" Iovisi dagokio, "Jupiterren eguna" (Trumoiaren jainko erromatarra).
- Ostirala: Antzinako Ingelesa Frοgedιg (ahoskatua [indartsua]), hau da, Fríge jainkosa anglosaxoiaren eguna. Artizarra Friggjarstjarna zen, 'Frigg-eko izarra'.[17] Veneris diēs Veneris latinoan oinarritzen da, "Artizarraren Egunean".
- Larunbata: Saturno jainko erromatarrak izendatua, Titán Cronusekin elkartua, Zeusen aita eta Olinpiar asko. Jatorrizko errenderizatu anglosaxoia Sæturnesdæg zen (ahoskatua [balsa sιturnezdιj]). Latinez, erreportaje profesionala izan zen, "Saturnoren eguna". Laugardagur, leygardagur, laurden eta abar nordikoak. nabarmen desbideratu, ez baitute erreferentziarik ez Eskandinaviako panteoiarekin, ez erromatarrarekin; Eskandinaviako laugardagune zaharretik eratorriak dira, hitzez hitz "ardatz-egun". Sonnabend alemaniarra (batez ere Alemaniako iparraldean eta ekialdean erabiltzen da) eta Sonnabend alemanaren azpian "Eva Dominical" esan nahi du; Samstag alemaniar hitza Shabat izenetik dator.
| Eguna: (ikus Irregulartasunak) |
Eguzkia/Sol |
Monas artean |
Tiw/Tyr-n |
Jauna |
Lehendakaria |
Ostirala edo Freya |
Larunbata |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Antzinako ingelesa | Sunnandæg | Mōnandæg | Tīwesdæg | Wōdnesdæg | Þunresdæg | Frīgedæg | Sæternesdæg |
| saxoi zaharra | Sunnundag | *Mānundag | *Tiuwesdag *Thingesdag[♂1] | Wōdanesdag | *Thunaresdag | Frīadag | *Sunnunāƀand,[♄3] *Satarnesdag |
| Antzinako Aleman Garaia | Sunnûntag | Mânetag | Zîestag | Wuotanestag | Donarestag | Frîjatag | Sunnûnâband,[♄3] Sambaztag[♄1] |
| Aleman ertaina, txikia | Sunnedag | Manedag | Dingesdag [♂1] | Wodenesdag | Donersdag | Vrīdag | Sunnenavend,[♄3] Satersdag |
| alemana | Sonntag | Montag | Dienstag,[♂1] Ziestag (Alemannic German) | Mittwoch[☿1] (older Wutenstag) | Donnerstag | Freitag | Sonnabend,[♄3] Samstag[♄1] |
| Yiddish | Zuntik – זונטיק | Montik – מאנטיק | Dinstik – דינסטיק[♂1] | Mitvokh – מיטוואך[☿1] | Donershtik – דאנערשטיק | Fraytik – פרײַטיק | Shabbes – שבת[♄1] |
| luxemburges | Sonndeg | Méindeg | Dënschdeg[♂1] | Mëttwoch[☿1] | Donneschdeg | Freideg | Samschdeg[♄1] |
| Scot-ak | Saubath,[♄1] Sunday | Monanday | Tysday | Wadensday | Fuirsday | Friday | Seturday |
| holandarra | zondag | maandag | dinsdag[♂1] | woensdag | donderdag | vrijdag | zaterdag |
| afrikaans | Sondag | Maandag | Dinsdag[♂1] | Woensdag | Donderdag | Vrydag | Saterdag |
| alemanezko baxua | Sünndag | Maandag | Dingsdag[♂1] | Middeweek,[☿1] Goonsdag (rarely Woonsdag) | Dünnerdag | Freedag | Sünnavend,[♄3] Saterdag |
| mendebaldeko frisiarra | snein | moandei | tiisdei | woansdei | tongersdei | freed | sneon,[♄3] saterdei |
| Saterland Frisian | Sundai | Moundai | Täisdai | Middewíek | Tuunsdai | Fräindai | Snäivende, Sneeuwende |
| Heligoland North Frisian<br id="mwBss"><br><br><br> | Sendai | Mundai | Taisdai | Meddeweeken | Tünnersdai | Fraidai | Senina |
| Amrum/FöhrNorth Frisian |
söndai | Udalerria | teisdaia | wärnsdei ((Amrum)), weedensdai ((Föhr)) | sürsdai ((Amrum)), türsdai ((Föhr)) | freidai | söninj-er, saninj-er |
| Sylt North Frisian | Sendai | Mondai | Tiisdai | Winjsdai | Türsdai | Friidai | Seninj-en |
| Wiedingharde North Frisian<br id="mwBvI"><br><br><br> | sändäi | mundäi, moondai | däie-e | wjinsdä-a | tördäi-e, türdai-e | fraidä-a | sänjin-e |
| Ipar frisiarreko lokailua | saandi | moundi | täisdi | weensdi | törsdi | fraidi | saneamendua |
| Karrharde North Frisian<br id="mwBwc"><br><br><br> | sandäi | moundäi | täi(er)sdäi | weene(s)dai, weensdai | tönersdäi | fräidäi | saneamendua |
| Northern Goesharde North Frisian | saandi ((Ockholm)), sandi ((Langenhorn)) | moondi ((Ockholm)), moundi ((Langenhorn)) | teesdi ((Ockholm)), täisdi ((Langenhorn)) | weensdi ((Ockholm)), winsdi ((Langenhorn)) | tünersdi | fraidi | saneamendua |
| Halligen North Frisian | sondiia | möndii | taisdi-a | maaderwick-a | tonersdi | fraidiia | soneenoa |
| islandiera | sunnudagur | mánudagur | þriðjudagur[♂3] | miðvikudagur[☿1] | fimmtudagur[♃3] | föstudagur[♀1] | laugardagur[♄2] |
| antzinako eskandinaviarra | sunnudagr | mánadagr | tysdagr | óðinsdagr | þórsdagr | frjádagr | laugardagr,[♄2] sunnunótt[♄3] |
| faroesak | sunnudagur | mánadagur | týsdagur | mikudagur,[☿1] ónsdagur (Suðuroy) | hósdagur, tórsdagur (Suðuroy) | fríggjadagur | leygardagur[♄2] |
| Nynorsk Norwegian | sundag/søndag | måndag | tysdag | onsdag | torsdag | fredag | laurdag[♄2] |
| Bokmål Norvegia | søndag | mandag | tirsdag | onsdag | torsdag | fredag | lørdag[♄2] |
| daniera | søndag | mandag | tirsdag | onsdag | torsdag | fredag | lørdag[♄2] |
| suediera | söndag | måndag | tisdag | onsdag | torsdag | fredag | lördag[♄2] |
| elfdaliarra | sunndag | mondag | tisdag | ųosdag | tųosdag | frjådag | lovdag |
Germaniar adopzioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Day (see Irregularities) |
Sunday Sunna/Sól |
Monday Mona/Máni |
Tuesday Tiw/Tyr |
Wednesday Woden/Odin |
Thursday Thunor/Thor |
Friday Frige or Freya |
Saturday Saturn |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Finnish | sunnuntai | maanantai | tiistai | keskiviikko[☿1] | torstai | perjantai | lauantai[♄2] |
| Meänkieli | pyhä(päivä), sunnuntai | maanantai | tiistai | keskiviikko | tuorestai | perjantai | lau(v)antai |
| Kven | pyhä, sunnuntai | maanantai | tiistai | keskiviikko | tuorestai | perjantai | lauvantai |
| Southern Sami | aejlege | måanta | dæjsta | gaskevåhkoe | duarsta | bearjadahke | laav(v)adahke |
| Ume Sami | ájliege | mánnuodahkka | dïjstahkka | gasskavahkkuo | duarastahkka | bierjiedahkka | lávvuodahkka |
| Pite Sami | ájlek | mánnodak | dijstak | gasskavahko | duorasdak | bärrjedak | lávvodak |
| Lule Sami | sådnåbiejvve, ájllek | mánnodahka | dijstahka | gasskavahkko | duorastahka | bierjjedahka | lávvodahka |
| Northern Sami | sotnabeaivi | vuossárga, mánnodat | maŋŋebárga, disdat | gaskavahkku | duorastat | bearjadat | lávvardat, lávvordat |
| Inari Sami | pasepeivi | vuossargâ | majebargâ | koskokko | tuorâstâh, turâstâh | vástuppeivi | lávárdâh, lávurdâh |
| Skolt Sami (for comparison) |
pâʹsspeiʹvv | vuõssargg | mââibargg | seärad | neljdpeiʹvv | piâtnâc, väʹšnnpeiʹvv, västtpeiʹvv | sueʹvet |
| Estonian | pühapäev[☉2] | esmaspäev [☽6] | teisipäev [♂2] | kolmapäev [☿3] | neljapäev [♃4] | reede [♀6] | laupäev[♄2] |
| Võro | pühäpäiv[☉2] | iispäiv [☽6] | tõõsõpäiv [♂2] | kolmapäiv [☿3] | nelläpäiv [♃4] | riidi [♀6] | puuľpäiv[♄8] |
| Māori (transliteration; translation) |
Wiki;[☉8] Rātapu | Mane; Rāhina | Tūrei; Rātū | Wenerei; Rāapa | Tāite; Rāpare | Paraire; Rāmere | Hāterei; Rāhoroi |
| Volapük | sudel | mudel | tudel | vedel | dödel | fridel | zädel |
Indiako tradizioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Astrologia hinduak vāsara terminoa erabiltzen du astegunen izena eta planeten arteko erlazioa deskribatzeko, eta asteko egunei deitzen zaie āditya-, soma-, maṅgala-, budha-, guru-, śukra-, and śani-vāsara. Venus-en izena śukrá da (Bhṛgu-ren semetzat hartzen da); guru hemen Bhaspati-ren titulua da, eta, beraz, Jupiterren titulua; budha "Merkurio" Soma-ren semetzat hartzen da. Ilargia-rena hain zuzen.[18] Greziako astrologiaren ezagutza K.a. II. mende ingurutik zegoen, baina vāsara-ren erreferentziak geroago azaldu ziren, Gupta aldian (Yājñavalkya Smṛti, III. mendetik V. menderaino), garai berean, gutxi gorabehera, sartu zen sistema hau Erromatar Inperioan .
Indiako azpikontinenteko hizkuntzetan[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Domingo el Sol (Surya, Osagarria, Ravi, Bhnu) |
Ilargia (Soma, Chandra, Indu) |
Marten (Mangala) |
Merkurio (Budha) |
El Salvador (Bhaspati, Guru) |
Ostiral Artizarra (Shukra) |
Larunbata , Saturno (Shani) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Angika | Ezin da ezer egin |
Ez dago ezer egitekorik |
Gizakia |
Jainkoaren Maitasuna |
... |
Ez dago ezer egitekorik |
Ezin da ezer egin |
| assamera | দেওবাৰ/ৰবিবাৰ Deubar/Robibar |
সোমবাৰ Xombar |
মঙ্গলবাৰ Monggolbar |
বুধবাৰ Budhbar |
বৃহস্পতিবাৰ Brihôshpotibar |
শুক্রবাৰ Xukrobar |
শনিবাৰ Xonibar |
| Baltia | Informazio gehiago |
Tsandaralda |
Angaru |
Botu |
Animalien gaixotasunen brespod-a |
Shugoru |
Shingsherra |
| Bengalia | রবিবার/রোববার Robibār/Rōbbār |
সোমবার Shōmbār |
মঙ্গলবার Monggolbār |
বুধবার Budhbār |
বৃহস্পতিবার/বিশুধবার Brihošpotibār/Bishudhbār |
শুক্রবার/জুমাবার Shukrobār/Jumabār[♀4] |
শনিবার Shonibār |
| Bhojpuria | एतवार Aitwār |
सोमार Somār |
मंगर Mangar |
बुध Budh |
बियफे Bi'phey |
सुक्क Sukk |
सनिच्चर Sanichchar |
| Burushaski | Sarrera |
Tsandurah |
Anglo |
Eztena |
Birspat |
Shukro… |
Rol-jokoak |
| Chitrali (Khowar ) |
Yakshambeyk begiratu bat eman du |
Doshambey [☽4] |
Seshambey |
Charshambey |
Pachambey… |
Adina tokian [♀3] |
Chambey |
| Gujarati | રવિવાર Ravivār |
સોમવાર Somvār |
મંગળવાર Mangaḷvār |
બુધવાર Budhvār |
ગુરૂવાર Guruvār |
શુક્રવાર Shukravār |
શનિવાર Shanivār |
| haziera | रविवार Ravivār |
सोमवार Somavār |
मंगलवार Mangalavār |
बुधवार Budhavār |
गुरूवार Guruvār |
शुक्रवार Shukravār |
शनिवार Shanivār |
| Hinduko | Atwaar |
Suwarra |
Mungal |
Tuberkulosi-agerraldia |
Jumiraat |
Jumpap |
Khali |
| Kannada | ಭಾನುವಾರ Bhanu Vaara |
ಸೋಮವಾರ Soma Vaara |
ಮಂಗಳವಾರ Mangala Vaara |
ಬುಧವಾರ Budha Vaara |
ಗುರುವಾರ Guru Vaara |
ಶುಕ್ರವಾರ Shukra Vaara |
ಶನಿವಾರ Shani Vaara |
| Cachemira | /metatu hautaketa-irizpideekin |
/Â Â | Spira/
بوموار/ بۄنٛوار |
/bD
بۄد وار |
/braswareiterr/ edo /braswareiterr/ | /armokurwato/ /jumareiterh/ |
/ba.Â
بَٹہٕ وار |
| Konkani | आयतार Āytār |
सोमार Somaar |
मंगळार Mangaḷār |
बुधवार Budhavār |
भीरेस्तार Bhirestār |
शुक्रार Shukrār |
शेनवार Shenvār |
| Maithili | ... |
... |
Ezin da ezer egin |
Jainkoaren Maitasuna |
Ezin da ezer egin. |
Ezin da ezer egin |
Ezin da ezer egin |
| Malaysia | ഞായര് Nhāyar |
തിങ്കള് Tingal |
ചൊവ്വ Chovva |
ബുധന് Budhan |
വ്യാഴം Vyāzham |
വെള്ളി Velli |
ശനി Shani |
| maldiviar | އާދީއްތަ Aadheettha |
ހޯމަ Homa |
އަންގާރަ Angaara |
ބުދަ Budha |
ބުރާސްފަތި Buraasfathi |
ހުކުރު Hukuru |
ހޮނިހިރު Honihiru |
| Maratia | रविवार Ravivār |
सोमवार Somavār |
मंगळवार Mangaḷavār |
बुधवार Budhavār |
गुरूवार Guruvār |
शुक्रवार Shukravār |
शनिवार Shanivār |
| Meitei (Manipuri) | Ezin da ezer egin |
Ezin da ezer egin |
Ez da erraza. |
Ezin da ezer egin |
Ezin da ezer egin |
Informazio gehiago |
Lurrean |
| Nepali | आइतवार Aaitabar |
सोमवार Sombar |
मंगलवार Mangalbar |
बुधवार Budhabar |
बिहिवार Bihibar |
शुक्रवार Sukrabar |
शनिवार Sanibar |
| Gorrotoa | ରବିବାର Rabibāra |
ସୋମବାର Somabāra |
ମଙ୍ଗଳବାର Maṅgaḷabāra |
ବୁଧବାର Budhabāra |
ଗୁରୁବାର Gurubāra |
ଶୁକ୍ରବାର Sukrabāra |
ଶନିବାର Sanibāra |
| Pasartea | Etwarfac-ek |
Gulemak |
Nehialinak |
Jaun/Andre horiek: |
Ziarataltoak |
Jummalak |
Khali |
| Punjabi (Gurmukhi) |
ਐਤਵਾਰ Aitvār |
ਸੋਮਵਾਰ Sōmvār |
ਮੰਗਲਵਾਰ Mangalvār |
ਬੁੱਧਵਾਰ Buddhvār |
ਵੀਰਵਾਰ Vīrvār |
ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ Shukkarvār or ਜੁਮਾ Jumā |
ਸ਼ਨਿੱਚਰਵਾਰ Shaniccharvār or ਸ਼ਨੀਵਾਰShanīvār or ਸਨਿੱਚਰਵਾਰSaniccharvār or ਸਨੀਵਾਰSanīvār |
| Rohingea | rooibar | cómbar | mongolbar | buidbar | bicíbbar | cúkkurbar | cónibar |
| Santali | ᱥᱤᱸᱜᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ sim̐ge māhām̐ |
ᱚᱛᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ ate māhām̐ |
ᱵᱟᱞᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ bāle māhām̐ |
ᱥᱟᱹᱜᱩᱱ ᱢᱟᱦᱟᱸ sôgun māhām̐ |
ᱥᱟᱹᱨᱫᱤ ᱢᱟᱦᱟᱸ sôrdi māhām̐ |
ᱡᱟᱹᱨᱩᱢ ᱢᱟᱦᱟᱸ jôrum māhām̐ |
ᱧᱩᱦᱩᱢ ᱢᱟᱦᱟᱸ ñuhum māhām̐ |
| Sanskritoa | भानुवासर Bhānuvāsara |
इन्दुवासर Induvāsara |
भौमवासर Bhaumavāsara |
सौम्यवासर Saumyavāsara |
गुरुवासर Guruvāsara |
भृगुवासर Bhṛguvāsara |
स्थिरवासर Sthiravāsara |
| Shina | Sarrera |
Tsundura |
نگارو |
DNA |
Inguruko brespata |
Shukur |
Shimsherra |
| Sindhi | El Salvador edo Ildo beretik آرتوارُ |
Marebio |
اَنڱارو edo Mangalu مَنگلُ |
IrakasleaArbel edo Budharu ٻُڌَرُ |
La persona con el nivel de Quhamenta edo Bispatia وِسپَتِ |
Por las Administraciones Públicas por las Administraciones Públicas por las Administraciones Públicas de las Administraciones Públicas de las Administraciones Públicas de las Administraciones Públicas de las Administraciones Públicas en el ámbito de la relación de las Administraciones Públicas en los Administraciones Públicas en las Administraciones Públicas en las Administraciones Públicas en las Administraciones Públicas en las Administraciones Públicas de Públicas de Gestión de Vascas en los Administraciones Vascas en los Culturales en los Vascas en los Culturales en los Culturales en los Puestos en los Culturales en los Necesidades en los Culturales en los Culturales en los Puestos en los Culturales en los Culturales en los Culturales en los Culturales en los Puestos en los Culturales en los Culturales en los Inmuebles en los Necesidades en los Culturales en los Puestos en los Culturales en los Puestos en los Puestos en los Culturales en los Puestos en los Culturales en los Servicios en los Agropecuen los Culturales en los Servicios en los Agropecuen los Administraciones en los Puestos en los Culturales en los Administraciones Culturales en los Las Administraciones Culturales en los Puestos en los Culturales en los Agropecuen los Agropecuen los Agropecuen los Agropecuen los Administraciones en los Agropecuen los Puestos en los Agropecuados en los Administraciones edo Shukru شُڪرُ |
Lurreko kangurua edo Anscharu شَنسچَرُ |
| Sinhala | ඉරිදා Irida |
සඳුදා Sanduda |
අඟහරුවාදා Angaharuwada |
බදාදා Badada |
බ්රහස්පතින්දා Brahaspathinda |
සිකුරාදා Sikurada |
සෙනසුරාදා Senasurada |
| Silhetiak | Txantiloi:Font Roibbar |
Txantiloi:Font Shombar |
Txantiloi:Font Mongolbar |
Txantiloi:Font Budhbar |
Txantiloi:Font Bishudhbar |
Txantiloi:Font Shukkurbar/Jummabar[♀4] |
Txantiloi:Font Shonibar |
| Tamila | ஞாயிறு Ñāyiṟu |
திங்கள் Tiṅkaḷ |
செவ்வாய் Cevvāy |
புதன் putaṉ |
வியாழன் Viyāḻaṉ |
வெள்ளி Veḷḷi |
சனி Caṉi |
| Telugu | ఆదివారం Aadi Vāram |
సోమవారం Soma Vāram |
మంగళవారం Mangala Vāram |
బుధవారం Budha Vāram |
గురువారం Bestha/Guru/Lakshmi Vāram |
శుక్రవారం Sukra Vāram |
శనివారం Sani Vāram |
| Urdu | Lang. |
Pπr [☽4] |
Mangal |
Loreen budh-a |
Lanaldi jarraitua |
Jum'ah [♀4] |
Haftah [♄6] |
| Mendebaldeko punjabia (Shahmukhi) |
Gurasoak |
Lodia |
Gaztanbera |
Buddhv’r |
Virakaslear.net |
Azenbakiz. edo Shukkarvirekin شکروار |
SanirakasleaOsasungarria
سنیوار edo Shanghaiz v’r شنیوار edo Sanika سنچروار edo Horiek horrela, |
Asiako hego-ekialdeko hizkuntzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Asiako hego-ekialdeko tradizioak ere Indiako astegun-izenak erabiltzen ditu. Honela deitzen zaie asteko egunei: āditya-, soma-, maṅgala-, budha-, guru-, śukra-, and śani-vāra. .Venus-en izena śukrá da (Bhṛgu-ren semetzat hartzen da); guru hemen Bhaspati-ren titulua da, eta, beraz, Jupiterren titulua; budha "Merkurio" Soma-ren semetzat hartzen da. Ilargia-rena hain zuzen. [19]
| Sunday the Sun (Aditya, Ravi) |
Monday the Moon (Soma, Chandra, Indu) |
Tuesday Mars (Mangala, Angaraka) |
Wednesday Mercury (Budha) |
Thursday Jupiter (Bṛhaspati, Guru) |
Friday Venus (Shukra) |
Saturday Saturn (Shani) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Burmese | တနင်္ဂနွေ[☉9] Txantiloi:IPA-my (ta.nangga.nwe) |
တနင်္လာ[☽5] Txantiloi:IPA-my (ta.nangla) |
အင်္ဂါ Txantiloi:IPA-my (Angga) |
ဗုဒ္ဓဟူး Txantiloi:IPA-my (Buddhahu) (afternoon=new day) ရာဟု Rahu |
ကြာသာပတေး Txantiloi:IPA-my (Krasapate) |
သောကြာ Txantiloi:IPA-my (Saukra) |
စနေ Txantiloi:IPA-my (Cane) |
| Mon | တ္ၚဲ အဒိုတ် Txantiloi:IPA-mnw from Sans. āditya |
တ္ၚဲ စန် [ŋoa cɔn] from Sans. candra |
တ္ၚဲ အၚါ [ŋoa əŋɛ̀a] from Sans. aṅgāra |
တ္ၚဲ ဗုဒ္ဓဝါ [ŋoa pùt-həwɛ̀a] from Sans. budhavāra |
တ္ၚဲ ဗြဴဗ္တိ [ŋoa pɹɛ̀apətɔeʔ] from Sans. bṛhaspati |
တ္ၚဲ သိုက်. [ŋoa sak] from Sans. śukra |
တ္ၚဲ သ္ၚိ သဝ် [ŋoa hɔeʔ sɔ] from Sans. śani |
| Khmer | ថ្ងៃអាទិត្យ Txantiloi:IPA-km |
ថ្ងៃចន្ទ [tŋaj can] |
ថ្ងៃអង្គារ [tŋaj ʔɑŋkiə] |
ថ្ងៃពុធ [tŋaj put] |
ថ្ងៃព្រហស្បត្ណិ [tŋaj prɔhoə̯h] |
ថ្ងៃសុក្រ [tŋaj sok] |
ថ្ងៃសៅរ៍ [tŋaj saʋ] |
| Lao | ວັນອາທິດ Txantiloi:IPA-lo |
ວັນຈັນ [wán càn] |
ວັນອັງຄານ [wán ʔàŋkʰáːn] |
ວັນພຸດ [wán pʰūt] |
ວັນພະຫັດ [wán pʰāhát] |
ວັນສຸກ [wán súk] |
ວັນເສົາ [wán sǎu] |
| Cham | Adit | Thôm | Angar | But | jip | Suk | Thanưchăn |
| Shan | ဝၼ်းဢႃတိတ်ႉ Txantiloi:IPA-shn |
ဝၼ်းၸၼ် Txantiloi:IPA-shn |
ဝၼ်းဢင်းၵၼ်း Txantiloi:IPA-shn |
ဝၼ်းၽုတ်ႉ Txantiloi:IPA-shn |
ဝၼ်းၽတ်း Txantiloi:IPA-shn |
ဝၼ်းသုၵ်း Txantiloi:IPA-shn |
ဝၼ်းသဝ် Txantiloi:IPA-shn |
| Thai | วันอาทิตย์ Wan Āthit |
วันจันทร์ Wan Chan |
วันอังคาร Wan Angkhān |
วันพุธ Wan Phut |
วันพฤหัสบดี Wan Phruehatsabodi |
วันศุกร์ Wan Suk |
วันเสาร์ Wan Sao |
| Javanese | ꦫꦢꦶꦠꦾ Raditya |
ꦱꦺꦴꦩ Soma |
ꦲꦁꦒꦫ Anggara |
ꦧꦸꦢ Buda |
ꦉꦱ꧀ꦥꦠꦶ Respati |
ꦱꦸꦏꦿ Sukra |
ꦠꦸꦩ꧀ꦥꦼꦏ꧀ Tumpek |
| Balinese | ᬋᬤᬶᬢᭂ Redite |
ᬲᭀᬫ Soma |
ᬳᬂᬕᬭ Anggara |
ᬩᬸᬤ Buda |
ᬯ᭄ᬭᭂᬲ᭄ᬧᬢᬶ Wrespati |
ᬲᬸᬓ᭄ᬭ Sukra |
ᬲᬦᬶᬲ᭄ᬘᬭ Saniscara |
| Sundanese | ᮛᮓᮤᮒᮨ Radite |
ᮞᮧᮙ Soma |
ᮃᮀᮌᮛ Anggara |
ᮘᮥᮓ Buda |
ᮛᮨᮞ᮪ᮕᮒᮤ Respati |
ᮞᮥᮊᮢ Sukra |
ᮒᮥᮙ᮪ᮕᮨᮊ᮪ Tumpek |
| Toba Batak | Artia | Suma | Anggara | Muda | Boraspati | Singkora | Samisara |
| Angkola-Mandailing Batak | Arita | Suma | Anggara | Muda | Boraspati | Sikkora | Samisara |
| Simalungun Batak | Aditia | Suma | Anggara | Mudaha | Boraspati | Sihora | Samisara |
| Karo Batak | Aditia | Suma | Nggara | Budaha | Beraspati | Cukra | Belah Naik |
| Pakpak Batak | Antia | Suma | Anggara | Budaha/Muda | Beraspati | Cukerra | Belah Naik |
Ipar Asiako hizkuntzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Igandea , Eguzkia (Gehigarria, Ravi) |
Ilargia (Soma, Chandra, Indu) |
Marten (Mangala, Angraka) |
Merkurio (Budha) |
El Salvador (Bhaspati, Guru) |
Ostiral Artizarra (Shukra) |
Larunbata , Saturno (Shani) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| mongoliar | ςad'yaa |
ριλιsum'yaa |
La integración de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación del modelo de investigación en el ámbito de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación del modelo de la aplicación del modelo de la aplicación de la aplicación del modelo de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la |
Ipar-hego |
Autozuzenketa eta erramintazioa |
Azukreaθω |
ρος-etik: ος-era |
| Kalmyk | El ámbito de la aplicación de la aplicación de las administraciones |
ριονλιονλιος40 sum |
Erabiltzaile-izena |
La autrazpigina: |
Aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación del |
La aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación del modelo de aplicación |
El modelo de investigación y el modelo |
Ekialdeko Asiako tradizioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ekialdeko Asiako izenen sistema, asteko egunetan, sistema latindarraren oso antzekoa da, eta "Zazpi Luminariak" (七曜 qī yào) direlakoen arabera antolatzen da, hau da, Eguzkia, Ilargia eta begi hutsez ikusten diren bost planetak.
Dirudienez, txinatarrek sistema helenistikoaren zazpi eguneko astea hartu zuten IV. mendean edo, nahiz eta zergatik ez dagoen guztiz argi.
Sistema planetarioaren transliterazio txinatarra laster eraman zuen Japoniara Kobo Daishi monje japoniarrak. Egunkariek zazpi eguneko sistema erakusten dute Heian aldian Japonian, 1007. urtean edo Japonian. Zazpi eguneko sistema erabiltzen jarraitu zen (helburu astrologikoekin), Meiji garaian mendebaldeko egutegi-oinarria guztiz onartu zen arte. Txinan, 1911tik Txinako Errepublika sortu zenetik, astelehenetik larunbatera, lzenbakiekin izendatzen dira.
| igandea | astelehena | asteartea | asteazkena | osteguna | ostirala | larunbata | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zeruko objektua | Eguzkia (con) Lehen Izarra – Eguzkia (eguzkiarekin) |
Luna (de) Bigarren izarra – Ilargia |
San Pedro (Santa Cruz) – Sua (Sua) |
Merkurio (inpresionatua) |
Jupiter (Argazkia) Bosgarren Izarra – Egurra (Argazkia) |
Venus (Eliza) Seigarren Izarra – Metal edo Oro (Musika) |
Saturno (gaztea) Zazpigarren izarra – Lurra edo lurzorua |
| txinera klasikoa | Lehendakaria |
Yuèyàorn |
Lurrean |
Jauna |
Jauna |
Jean nyá |
Lehendakaria |
| japoniera | Lehendakaria |
Lehendakaria |
El Salvador |
Gustatzen zaidana |
Ez dago ezer egitekorik |
Lehendakaria |
Gustatzen zaidana |
| korearra | Lurraren Lurra |
... |
火曜日 da ahaztu behar |
... |
... |
Jainkoaren 金曜日 |
Jainkoaren Jauna |
| mongoliar | Así como en el proyecto | Así como en el proyecto | Jaioteguna: | “El Gobierno Vasco” | Erabiltzaile-izena | Ez, ez. | λος-ος-νλνς-18 |
| Mongol (tibetarraren transliterazioa) |
Nyama |
Estudios del País |
ος-myagmar |
Hizkuntza-eskakizunak: |
ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak izango ondorengoak izango ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak izango ondorengoak: ondorengoak izango diren ondorengoak izango ondorengoak izango diren ondorengoak izango diren ondorengoak: ondorengoak izango diren ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak izango diren ondorengoak: ondorengoak: ondorengoak izango diren ondorengoak: ondorengoak izango diren ondorengoak: ondorengoak izango ondorengoak izango diren: ondorengoak: ondorengoak: |
hala ere, |
““Byamba”’–fn |
| tibetarra | Ezin da ezer egin. |
Ezin da ezer egin. |
   |
Ezin da ezer egin. |
José María Aguilera doktorea |
Ezin da ezer egin. |
Informazio gehiago |
Astegun zenbakituak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Astelehenetik aurrera zenbakitutako egunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
ISOk astelehena preskribitzen du astearen lehen egun gisa, software-datetarako formatuetarako ISO-8601ekin.
Eslaviarhizkuntzek , hizkuntza baltikoek eta uraldar hizkuntzek (finlandiera eta hein batean estoniera eta Võro izan ezik) sistema zenbakitua hartu zuten, astelehena "lehen eguna" gisa hartuta.[21] Konbentzio hori Europako misiolariek kristautasunera bihurtu zituzten Austronesiako zenbait hizkuntzatan ere aurkitzen da.[22]
Eslaviar hizkuntzetan, izen batzuk zenbakizkoak dira igandetik aurrera: Knparatu errusierazko vtornik (вторник) "astartea" eta vtoroj (второй) "bigarrena", chetverg (четверг) "osteguna" eta chetvjortyj (четвёртый) "laugarrena", pyatnitsa (пятница) "Friday" eta pyatyj (пятый) "bosgarrrena".
| Baten egun-zenbakia |
Lehen eguna |
Bigarren eguna |
Hiru egun |
Laugarren eguna |
5. eguna |
6. eguna |
Zazpigarren eguna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ISO 8601 # | 1. | 2. | 3.- | 4.- | 5.- | 6.- | 7 |
| errusiera | El Ponedel [☽1] |
Vtornik [♂5] |
““Σes” [☿1] |
Λος-ος-οςοςοςοςς- [♃4] |
ΛPyatnites [♀5] |
νος-azpikbota [♄1] |
La Vosken [☉3] |
| bielorrusiarra | Los Panadadores de la Administración y la Comunidad Autónoma del País [☽1] |
Autoen zirkulazioa [♂5] |
““Σ-etik” “Euskal Herria”-ra [☿1] |
ος-10, λος-chats'ver [♃4] |
ΛPyatnites [♀5] |
Subtota [♄1] |
Nyadcelya la λλλος-etik [☉6] |
| ukrainera | 9. kapitulua: [☽1] |
Viciρλολος-18 [♂5] |
““Λνciertamente”: [☿1] |
Kontziliazio txikia [♃4] |
ArauakKontsulta [♀5] |
Subtota [♄1] |
Nedilida: [☉6] |
| Lemko Rusyn | Honako hauek: |
ρorok [♂5] |
““Λνciertamente”: |
Kontziliazio txikia |
λος-10 Pyatnîtsya |
Subtota |
Nedilida: |
| Rusyn aurrek. | Poyilyok: |
ρtorok [♂5] |
““Λνciertamente”: |
λλλολλος- ' |
bero-kontsulta |
Subtota |
Nedyilya: |
| Pannonian Rusyn | El Ponderok: |
Vovtorok [♂5] |
ρος-(r)en kontsulta |
ArauakFiskalizazioabr |
λλλλοςinςinaitinatok |
Gaineko kontsulta |
Erabiltzaile-izena |
| eslovakiera | pondelona[☽1] | dorrea[♂5] | idorreria[☿1] | νtvrtok[♃4] | dorrea[♀5] | sobera[♄1] | nedeal[☉6] |
| txekiarra | haztatu[☽1] | hirugarren[♂5] | El Estado[☿1] | Tvrtas[♃4] | pateak[♀5] | sobera[♄1] | Garbi[☉6] |
| Sorbia garaia | ordenantzak[☽1] | wutora[♂5] | jauna/andrea[☿1] | νtworketa[♃4] | pinazia[♀5] | sobera[♄1] | nikela[☉6] |
| Behe-Sorbia | Ezin da ezer egin | waoktora[♂5] | andereñoa | stwórtk | pk | sobera | njeikulela, nikelka |
| poloniera | poniedziaas[☽1] | wtorek[♂5] | Gorria[☿1] | czwartek[♃4] | pitek[♀5] | sobera[♄1] | habia[☉6] |
| Kaszatarrak | Zergatik | wortan | estrzooa | czwiôrtk | pieke | sobera | habia |
| Esloveniera | ponedeljek[☽1] | atoian eraman[♂5] | sreda[☿1] | etrtek[♃4] | petek[♀5] | sobera[♄1] | izotza[☉6] |
| Burgenland kroaziarra | pandiljak, ponediljak | zalaparta[♂5] | srijera | Etvrtak | udarea | subota | nedilya |
| Serbocroata (Ijekavian/Ekavian/Ikavian) | ponedjeljak, λοςς-1xλς-jokoak [☽1] |
utorak, λος-10 [♂5] |
Srijeda, νιιολοςs [☿1] |
Etvrtak, ολλνλις-ς-elomres [♃4] |
petak, λeidurasomendatzeko [♀5] |
subota, ροςολ [♄1] |
NEDJELJA, ΛΛΟΣ- [☉6] |
| 9:45 - 9:00-18:30: [☽1] |
““Λ–baterakuntza”, [☿1] |
"Nedelja" [☉6] | |||||
| ponediljak,: λοςς-λος-ς-- [☽1] |
srida, ιιιιιος-etik [☿1] |
Nedilja, ιλος-λος-λ [☉6] | |||||
| makedonioa | Poelnik [☽1] |
Vtornik [♂5] |
““Σes” [☿1] |
ολλλολλος-chetvtok [♃4] |
Petok: [♀5] |
Sabota [♄1] |
El Tribunal Vasco de la Administración [☉6] |
| bulgariera | Poelnik [☽1] |
Vtornik [♂5] |
ρλιλιοςs [☿1] |
θbatx [♃4] |
Petuk [♀5] |
ρος-etik [♄1] |
Nedelya-Euskal Autonomia Erkidegoko Interes Ekonomikoko [☉6] |
| Eskolarteko materiala | ponpoen el puesto de trabajo, λονλος-ος-ος-λος-ς [☽1] |
vtorok, οςλος-etik [♂5] |
erran nahi du, νstraccistrion [☿1] |
Unión Etvrtok, ολλλλλλος-interesa [♃4] |
petok, λλος- [♀5] |
subota, ροςολ [♄1] |
“nedalgai”, “λος-λος-λος-λ [☉6] |
| lituania | pirmadienia | antradienia | treiadienis | ketvirtadienia | penktadienia[♀5] | ikuzteriak | Madienis |
| letoia | pirmdiena | otrdiena | hogeita hamar urte | zeturtdioa[♃4] | piektdiena[♀5] | sestena | Lan profesionala |
| hungariarra | Hétfik[☽3] | kedd[♂2] | Szerda Slavic[☿1] | csütörtök Slavic[♃4] | Slavic bentak[♀5] | hebreera[♄1] | basarsiloa[☉5] |
| estonioa | esmaspäev[☽6] | teisipak[♂2] | mapa[☿3] | neljaponia[♃4] | berrezarri[♀6] | laupäev[♄2] | pühapäev[☉2] |
| Oniritzia | iispäiv[☽6] | Las siguientes medidas:[♂2] | mapa[☿3] | nelläpäiv[♃4] | Riidi[♀6] | La puuvo al paño[♄8] | pühäpäiv[☉2] |
| mongol (zenbakizkoa) |
ιοιοιοιοςοςοςςος-autς-que dekh dörör autος40 |
ος-(r)en isolamendua |
Aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación de la aplicación del |
Informazio gehiago |
λοςοςοςςοςοςοςοςοςοςοςςοςοςς-AHABI-DÖR |
Así, la aplicación de la aplicación de los criterios para la aplicación de la aplicación de los criterios [♄7] |
““autrautrautrezkuntza οςςς-garbigailusauteseinautesautekerrezketa λος-λος-ος-ς-ος-ος-ς-ος-ος-autς-autς-ος-ς-ος-ος-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-autς-ς-ς-autς-ς-ς-ς-ς-ς-autος-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ς-ί [☉7] |
| Luoa | Wuok tich | Tich ariyo | Aditzak | Tich ang'uen | Tich abich | Chieng' ngizoa | Pil-juma |
| Tok Pisin (Pidgin melanesio) | taldea | afinazioa | trinatu | maitagarri | fraide | sarrioa | txabola |
| Apma (Vanuatu) | ren bwaleh / mandoa[23] | ren kare | katearen | ren kavet | Kalim | lesaioa | txabola |
Zenbakitzea eta astronomia biak batera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Istro-romaniera euskalkian, lur (astelehena) eta virer (ostirala) latinezko konbentzioari jarraitzen diote, eta utorek (asteartea), sredu (asteazkena) eta cic etrtok (osteguna), berriz, eslava konbentzioari jarraitzen diote.
| Eguna | astelehena | asteartea | asteazkena | osteguna | ostirala | larunbata | igandea |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Istro-rumaniera, Éejane dialektoa | lur | utorek | sredu | tok etrtok tok zientzia-izaerako | bidezaina | ikurra[♄1] | dumireka[☉1] |
Euskarazko Euskalkietan hainbat sistema daude.[24]
| Eguna | astelehena | asteartea | asteazkena | osteguna | ostirala | larunbata | igandea |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Euskal Standard, Eusko Jaurlaritza | astelehena (lehen astea) | asteartea ("astegunetan") | asteazkena ("aste barruan eta azkenekoan") | osteguna (Ortzi/Sky day) | ostirala (ikus Ortzi) | larunbata ("laugarren", "lagunen bilera"), neskenegun ("nesken eguna") | igandea |
| Bizkaia Euskaraz | astelena ("lehen astea"), ilen ("ilargiaren eguna") | martitzena (Marteren eguna) | eguaztena ("azken eguna") | eguena (egun-eguna, argi-eguna) | barikua ("afaririk gabeko eguna"), egubakotx | zapatua (larunbatarekin erkatu gaztelaniaz) | domeka (de Latin Dominica [dies]) |
Espainiar-judutarrean (Ladino), batez ere espainieraren Erdi Aroko bertsio batean oinarritzen da, eta bost egunetan, astelehenetik ostiralera, hurbiletik jarraitzen dituzte espainiar izenak. Igandean, izen arabiarra erabiltzen du, zenbakikuntzan oinarritzen dena; izan ere, juduen hizkuntza batentzat ez zen posible "Jaunaren egun-ean" oinarritutako izen bat egokitzea iganderako. Gaztelaniaz bezala, larunbataren izena Sabbath-ean oinarritzen da. Hala ere, judu hizkuntza gisa —eta larunbata komunitate juduaren benetako atseden-eguna izanik—, Ladinoak hebreaierazko Shabat,egokitu zuen zuzenean.[25]
| Eguna | igandea | astelehena | asteartea | asteazkena | osteguna | ostirala | larunbata |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Galdaketa Espainiarra (Ladino) | Alhadh | Astelehenetan | Asteartea | Asteazkena | Los jueves | ostirala | Shabat[♄1] |
Bishnupriya Manipuri eta Meitei hizkuntzen asteko egunak Sanamahi sormenaren mitotik sortzen dira.[26][27][28]
| Igandea |
Asteleheneko igoera |
Lurraren sorrera |
Eraikitako etxeak |
Rode zaldiak |
Odol-uholdea |
Hitzak garbitu ziren | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Manipuri bishnupriya | Lamboishing-a | Ninthoapa | Leipakpa | Imsha | Shakolsherra | Cómo | Eskerrik asko |
| Meitei | Nongmaiching/Langmaiching | Ningthoukaba |
Leibakpokpa |
Yumsakeisa |
Sagonsen |
Eerai |
Thangcha |
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Bahá'í egutegia (Lanegunak atala)
- Aste
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
igandea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
☉2 Holy Day and First-Day of the Week (Day of the Sun -> Light -> Resurrection -> Born again) (Christianity)
☉3 Resurrection (Christianity)
☉5 Market Day
☉6 No Work
☉7 Full good day
☉8 Borrowed from English week
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Nerone Caesare Augusto Cosso Lentuol Cossil fil. Cos. VIII idus Febr(u)arius dies solis, luna XIIIIX nun(dinae) Cumis, V (idus Februarias) nun(dinae) Pompeis. Robert Hannah, "Time in Written Spaces", in: Peter Keegan, Gareth Sears, Ray Laurence (eds.), Written Space in the Latin West, 200 BC to AD 300, A&C Black, 2013, p. 89.
- ↑ E. G. Richards, Mapping Time, the Calendar and History, Oxford 1999. p. 269
- ↑ (Ingelesez) Planetary hours. 2022-02-10 (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
- ↑ Falk, Michael. (19 March 1999). «Astronomical names for the days of the week» Journal of the Royal Astronomical Society of Canada 93 (1999–06): 122–133. Bibcode: 1999JRASC..93..122F..
- ↑ «Days of the Week Meaning and Origin» Astrologyclub.org 28 May 2016.
- ↑ Days of the week in Portuguese. .
- ↑ replacing a system of n "one-, three-, five-, ten-, or fifteen-day periods" (>Dáibhí Ó Cróinín, 2003, p. 7). MS. 17 (now held at St. John's College, Oxford), dating at least from 1043, records five-week-day lists, which it names as follows: secundum Hebreos (according to the Hebrews); secundum antiquos gentiles (according to the ancient gentiles, i.e., Romans); secundum Siluestrum papam (according to Pope Sylvester I, i.e., a list derived from the apocryphal Acta Syluestri); secundum Anglos (according to the English); secundum Scottos (according to the Irish).
- ↑ "we have a clear reflex of the Indo-European nominative singular, with a lengthened grade, giving archaic Old Irish diu; it is suggested that what we have in the Oxford list and in Cormac's Glossary is the oldest form of Old Irish dia, representing the old nominative case of the noun in adverbial usage." Dáibhí Ó Cróinín, 2003, p. 12
- ↑ The word scrol is glossed in Sanas Cormaic as Scroll .i. soillsi, unde est aput Scottos diu srol.i. dies solis "Srcoll, that is brightness, whence 'diu srol' among the Irish, that is Sunday".
- ↑ Ó Cróinín has Diu luna as "represent[ing] the transitional form between Latin dies lunae and the later, Classical Old Irish dia luain ... a translation of, not a calque on, the Latin ... [It] would seem to reflect a pre-assimilation state in respect of both words," Dáibhí Ó Cróinín, 2003, p. 13
- ↑ "The Irish word perhaps derives from Latin forms where cases other than the genitive were used, e.g., Marte."Dáibhí Ó Cróinín, 2003, p. 15
- ↑ A form unique to Irish, meaning uncertain. In Old Irish, íath can mean "land." A "very old" word for Wednesday, Mercúir (borrowed from the Latin (dies) Mercurii), does occur in early Leinster poems but Ó Cróinín is of the belief that Diu eathamon "reflects a still older Irish word for 'Wednesday.'"
- ↑ A form unique to Irish. Ó Cróinín writes, "I suggest that it means simply 'on Thursday' ... it is temporal dat. of an n-stem (nom. sg. etham, gen. sg. ethamon – as in our Oxford list – and acc./dat. sg. ethamain)." (2003, p. 17) He furthermore suggests that etham ('arable land') "may be a noun of agency from ith (gen. sg. etho), with a meaning like corn-maker or some such thing; Diu eathamon might then be a day for sowing seed in a weekly regimen of activities such as we find in Críth Gablach." Dáibhí Ó Cróinín, 2003, p. 17. The form Ethomuin is found in Rawlinson B 502.
- ↑ A form unique to Irish, its meaning unclear.
- ↑ https://www.sqa.org.uk/sqa/files_ccc/SQA-Gaelic_Orthographic_Conventions-En-e.pdf, p. 17.
- ↑ Boyce, Mary. (July 1995). «Languages in contact I: Creating new words for Maori» New Zealand Studies.
- ↑ «friggjarstjarna» Dictionary of Old Norse Prose (University of Copenhagen).
- ↑ Monier-Williams, Sanskrit-English Dictionary (1899), s.v. vāsara.
- ↑ Monier-Williams, Sanskrit-English Dictionary (1899), s.v. vāra.
- ↑ «Territory Information» www.unicode.org.
- ↑ Falk, Michael. (2004). «Astronomical names for the days of the week» Journal of the Royal Astronomical Society of Canada 93 (1999–06): 122–133. doi:. Bibcode: 1999JRASC..93..122F..
- ↑ Gray, 2012. The Languages of Pentecost Island.
- ↑ Ren is "day". Numbered weekdays are used for Tuesday-Friday and sometimes Monday; the names for Saturday and Sunday come from English.
- ↑ Astronomy and Basque Language, Henrike Knörr, Oxford VI and SEAC 99 "Astronomy and Cultural Diversity", La Laguna, June 1999. It references Alessandro Bausani, 1982, The prehistoric Basque week of three days: archaeoastronomical notes, The Bulletin of the Center for Archaeoastronomy (Maryland), v. 2, 16–22.
- ↑ See the image in Anthony, Charlotte. (22 July 2012). «Rushing to preserve Ladino legacies» Crescent City Jewish News. The Ladino names are in the right-hand column, written in Hebrew characters.
- ↑ Wakoklon Heelel Thilel Salai Amai Eelon Pukok PuYa
- ↑ Wachetlon Pathup PuYa
- ↑ Kham Oi Yang Oi Sekning PuYa
Irakurketa gehigarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Brown, Cecil H.. (1989). «Naming the days of the week: A cross-language study of lexical acculturation» Current Anthropology 30 (4): 536–550. doi:..
- Falk, Michael. (2004). «Astronomical Names for the Days of the Week» Royal Astronomical Society of Canada 93: 122–133. doi:. Bibcode: 1999JRASC..93..122F..
- Neugebauer, Otto (1979). Astronomía etíope e informática, Österreichische Akademie der Wissenschaften, philosophisch-historische klasse, sitzungsberichte, 347 (Viena)
[[Kategoria:Izenak]]
[[Kategoria:Astrologiaren historia]]
[[Kategoria:Asteko egunak]]
[[Kategoria:Testuan txinera tradizionala duten artikuluak]]
[[Kategoria:Testuan txinera sinplifikatua duten artikuluak]]
[[Kategoria:Testuan txinera duten artikuluak]]
Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "note", but no corresponding <references group="note"/> tag was found