Txorierri

Txorierriko ikuspegia (Loiu).

Txorierri, gazteleraz Valle de Asúa bezala ezaguna, Bilboko itsasadarreko eskuineko aldean kokatutako eskualde bat da (Bizkaia, Euskadi, Espainia). Ibar honek, Bilboaldeako eremu metropolitanoaren parte denak, sei udalerrik osatzen dute: Derio, Zamudio, Sondika, Loiu, Lezama eta Larrabetzu. Derio, biztanle gehien dituen udalerria, eskualdeko mankomunitatearen egoitza da.

Azpiegitura aldetik, Asua ibarra eskualdeko ekonomiarentzat gune garrantzitsua da, Bilbo-Loiu aireportua eta Zamudioko Parke Teknologikoa bezalako garapen garrantzitsuen presentzia nabarmentzen delarik. Estatistika Nazionalaren Institutuaren (INE) arabera, eskualdearen biztanleria 20.635 pertsonaraino hurbiltzen zen 2014an.

Geografia

Txorierrik hainbat herri eta eremu geografikok mugatzen dute. Iparraldean, Mungialdearekin mugatzen da; hegoaldean, Bilboko udalerriarekin; mendebaldean, Erandioarekin; eta ekialdean, Zornotzarekin. Asua ibaiak eremu hau zeharkatzen du, Bilboko Itsasadarrera isurtzen dena, zehazki Erandioko udalerrian.

Haraneko ingurune naturala lauko zelaia da, Artxanda eta Ganguren mendien artean hegoaldean, eta Bizkargi, Gaztelumendi eta Berreaga mendien artean iparaldean.

Historia

Txorierrik denbora luzez Bizkaiko jaurerri garrantzitsuenetako baten parte izan zen: Asuako Jaurerria (gaztelaniaz: Señorío de Asúa). XIV. mendean, Asuak Erandioko dorrea eraikitzeko agindua eman zuten, gaur egun elizaren ondoan altxatzen dena. Tradizionalki, eskualdea artzain-tza izan zen Bilboko industrializazioaren arteko, honek bere paisaia aldatu eta Bizkaiko lurraldeetako industrializatutako guneetako bat bihurtu zuen. Horregatik, gaur egun, Bilboko eremu metropolitarrean dago.

Asuako Jaurerria

Txorierrik hasieran Asua familian zuen, Bizkaiko Jaurerriko etxe zaharrenetako eta eragin handienetako bat, eta horren sortzaile izan ziren infanzonak.

1452an, Bizkaiko Batzar Nagusien lehen forua, Foru Zaharra, idazteko aditu batzar bat batu zen. Bertan, 25 zaldun izan ziren, eta horietako bi Martín de Asúa eta Diego de Asúa ziren.

Asuako Jaurerria desagertu egin zen jaurerrien abolizioarekin XIX. mendearen hasieran.

Udalerriak

	Herria	Biztanleria (2016)	Lurraldea km²	Alkatea	Alderdi politikoa
	Derio	6.496	10,7	Esther Apraiz	EAJ
	Larrabetzu	2.057	11,39	Iñigo Gaztelu	Bildu
	Lezama	2.353	16,8	Alaitz Etxeandia	EAJ
	Loiu	2.277	15	Vicente Arteagagoitia Aurrekoetxea	EAJ
	Sondika	4.461	38	Gorka Garro Bilbao	EAJ
	Zamudio	3.183	20	Igotz Lopez Torre	EAJ

Hauek dira ofizialki Txorierri barruan daudela jotzen diren udalerriak. Hala ere, jatorri nagusiki geografikoa duen entitatea denez, ez da harritzekoa batzuek Erandioko Goikoa, Goierri eta Asua auzoak ere barnean hartzea.

Azpiegiturak

Txorierri Bilborekin estuki lotutako eremua da. Bertan daude Bilboko aireportua (Loiun), Vista Alegre hilerria (Derion) eta Teknologi Parkea (Zamudion eta Derion), enpresa eta industrialde ugariez gain. Antzina, Derioko apaiztegia ere hartzen zuen, gaur egun Arteaga Centrum izena duen eraikinean kokatua.

Eremuko hezkuntza-zentro nagusia Lauro Ikastola da, Loiun. Txorierriko udalerri guztiek eskola publikoak dituzte, Loiuk izan ezik. Eskualdeko institutua Derion dago, eta bertan daude, halaber, Politeknika Eskola eta Nekazaritza Eskola. Inguruko beste hezkuntza-zentro batzuk Esperanza Alhama, Munabe, Urdaneta, Bizkaia eta Frantziako eskola dira.

Athletic Clubek bere kirol-instalazioak Lezaman ditu.

Osasun-arloan, Zamudioko ospitalea paziente psikiatrikoen arretan espezializatuta dago.

Elkarteak

• Euskara elkarteak: Totoan da eskualde osoko euskara elkarteen koordinatzailea. Herriz herri, Altzora (Sondika), Arrekikili (Larrabetzu), Lagatzu (Zamudio), Zorrizketan (Lezama) eta Tximintx (Derio) ditugu.

• Gaztetxeak: Hori Bai gaztetxea (Larrabetzu).

• Beste batzuk: "Bihotz Bakartien Kluba" literatura-elkartea eta "Kukubiltxo" antzerki taldea (Larrabetzu).

Hedabideak

Eskualde osoko informazioa "Aikor" izeneko aldizkariak biltzen du euskaraz. Aldizkari horrek Interneten ere zabaldu ditu ateak.

Ekonomia

Eskualdean Bizkaiko txakolina ekoizten da, batez ere Lezaman, baina baita Zamudion, Larrabetzun eta Derion ere.

Txorierrin gaur egun milaka enpresak dute egoitza. Herri guztietan daude industria poligono handiak.

Pertsonaia ezagunak

• Kirolariak:
  • Jesus Loroño, txirrindularia (Larrabetzu).
  • Aitor Larrazabal, futbolaria (Loiu).
  • Ander Garitano, futbolaria (Derio).
  • Gaizka Garitano, futbolaria (Derio).
  • Iraia Iturregi, futbolaria (Loiu).
  • Mikel Artetxe, txirrindularia (Larrabetzu).
  • Virginia Berasategi, triatleta (Sondika).

• Kultura:
  • Gotzon Barandiaran, idazlea (Larrabetzu).
  • Etxahun Lekue, bertsolaria (Larrabetzu.
  • Toti Martinez de Lezea, idazle gasteiztarra (Larrabetzu).
  • Juan Luis Goikoetxea, euskaltzaina (Derio).
  • Paulo Zamarripa, abadea eta idazlea (Asua, Sondika).
  • Mikel Zarate, abadea eta idazlea (Lezama)

• Sindikalgintza:
  • Jose Elorrieta, ELAko idazkari nagusi ohia (Loiu).

Ikus, gainera

• Bizkaiko eskualdeen zerrenda

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz)Txorierriko Mankomunitateko webgunea
• Aikor, Txorierriko aldizkaria

• Datuak: Q3174942