Oiartzualdea

Oiartzualdea Oarsoaldea
Gipuzkoa, Euskal Herria
Errenteria.
Kokapena
Ezaugarriak
Azalera	116,25 km²
Biztanleria	72.287 (2014)
Dentsitatea	622 biztanle/km²
Udalerriak	Errenteria, Lezo, Oiartzun eta Pasaia
Herririk handiena	Errenteria (39.808 biztanle)
Webgunea	http://www.oarsoaldea.net

Oiartzualdea Gipuzkoako ipar-ekialdean dagoen eskualdea da, hainbatetan Donostialdearen barnean hartzen dena. Euskaltzaindiak «Oiartzualdea» izena onartu duen arren, Oarsoaldea erabiltzen dute tokiko administrazioek, nahiz eta euskal hizkuntzaren historiaren ikuspuntutik oinarririk gabeko izena den; eta, bakanago, Oreretaldea izena ere erabiltzen da.

Gaur egun 70.000 biztanle baino gehiago biltzen ditu.

Izena

Oarso, Oarsoaldea eta Oiarsoaldea izenak Plinioren aipamen batean oinarrituz asmatuak dira (zehazki, latinez: Oiasso aipatu zuen Pliniok; eta, Oiartzun haranaz ari dela, «de él hizo mención Plinio, denominándole saltus Oiarso», dio Gorosabel historialariak). Hala ere, aipu horretan oinarrituta «euskarazko» izen horiek asmatu dituztenek ez dituzte euskal hizkuntzak berezko dituen arauak aintzat hartu. Izan ere, ez dute kontuan izan latinak eta gaztelaniak ez dutela euskarazko tz soinua frikaria, eta, ondorioz, s edo z grafiarekin transkribatu behar izan dutela. Eskualdeari euskaraz berez dagokion izena, ondorioz, Oiartzualdea da, eta izen hori gomendatzen du Euskaltzaindiko Onomastika Batzordeak.

Euskaltzaindiko Onomastika Batzordeak dioenez, «[...] erromatar batek Saraus idatziko zuen [euskara batuan Zarautz idazten dena], tz-rik ere ez baitzuten. [...] Argi dago Oarsoaldea erabiltzea Sarausaldea erabiltzearen parekoa dela eta horregatik esan zuen aspaldian gure Akademiak Oiartzualdea dela inguru horren euskal izena».

Mugakideak

Oiartzualdeak ekialdean Bidasoa Beherearekin eta Bortzirirekin egiten du muga, mendebaldean Donostia eta Buruntzaldearekin, eta hegoaldean Nafarroa Garaiko Leitzaldearekin.

Inguru naturala

Pasaiako badia eta Oiartzungo mendien artean kokatutako eskualdea da, Jaizkibel mendia (547 m) eskualde honen zati garrantzitsua delarik. Aiako Harriaren natura parkearen zati bat, era berean, eskualde honen parte da, Aiako Harriako (837 m) tontorrak buru. Oarsoaldeko hirugarren mendi nagusia, azkenik, Urdaburu da (598 m).

Bestela, Oiartzun ibaia da eskualdeko ardatz hidrografikoa eta Añarbeko urtegia ur biltegi nagusia.

Udalerriak

	Udalerria	Alkatea	Alderdia	Biztanleria	%	Eremua (km²)
1	Lezo	Jesus María Martiarena	EAJ-PNV	6.078	1,9	8,59
2	Oiartzun	Jexux Leonet	EHBildu	10.056	3,0	59,71
3	Pasaia	Izaskun Gomez	PSE-EE	16.345	5,1	11,34
4	Errenteria	Julen Mendoza	EHBildu	39.808	11,9	32,26
	Oiartzualdea			72.287		101,90

Euskara

Play media

Errenteriako Mari Kruz Mendizabal (Ahotsak proiekturako)

Oiartzualdeko euskara erdialdeko euskararen (gipuzkera) eta nafarreraren artekoa da, oro har lehena gailentzen bada ere. Eskualdeko ekialdean —Oiartzunen, batez ere— da handiena nafarreraren eragina. Pasaia hartu izan da bi euskalkien arteko mugatzat, azterketa batzuetan.

Erabilerari dagokionez, Oiartzun da erabilera mailarik altuena daukan udalerria. Bestela, zenbait euskal eskola publikoz gain Errenterian bi ikastola (Orereta eta Oiartzo izenekoak), eta Oiartzunen (Haurtzaro) eta Pasaian (Pasaia-Lezo Lizeoa) bana dituzte, eta Errenterian bertso-eskola bat ere.

Garraioak

Gizarte eta ekonomia mailan, eskualdearen ezaugarriak Donostiatik oso gertu eta ondo komunikatuta egotearen ondorioz markaturik daude. Horrela, sorburua eskualdean duten lau autobus lineaz gain (Pasai Donibane-Donostia; Pasai San Pedro-Donostia; Oiartzun-Donostia; Beraun-Donostia), EuskoTreneko nahiz Renfeko burdinbideek eskualdea Gipuzkoako hiriburuarekin lotzen dute.

Honekin batera, Oiartzualdetik A-8 autopista eta N-I errepidea igarotzen dira, eskualdea Donostia eta Bidaso Beherea nahiz Lapurdirekin lotuz.

Hedabideak

Eskualde eremuko hedabide nagusiak hauek dira:

• Oarsobidasoko Hitza egunkaria.
• Zintzilik Irratia: Errenterian kokatua, bailararen parterik handienean emititzen du.
• Oiartzun Irratia, Oiartzunen kokatua.

Oiartzualdeko herritar ospetsuak

• Blas Lezo (1689–1741), itsasgizon eta militarra.
• Biktoriano Iraola (1841-1919), idazlea.
• Manuel Lekuona (1894-1987) idazle, apaiz eta historialaria.
• Xabier Lete (1944-2010) idazle, poeta, kantari eta politikaria.
• Elias Salaberria (1883-1952), margolaria.
• Tomas Garbizu (1901-1989), musikaria.
• Juan Frantzisko Petrirena "Xenpelar" (1835-1869), bertsolaria.
• Koldobika Jauregi, "Jautarkol" (1896-1971), apaiza eta euskal idazlea.
• Koldo Mitxelena (1915-1987), hizkuntzalaria.
• Mariasun Landa (1949-), idazlea.

Ikus, gainera

• San Markoko Mankomunitatea
• Baiona-Donostia Euskal Eurohiria
• Donostialdea

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz) Oarsoaldeko Garapen Agentzia
• (Gaztelaniaz)(Frantsesez)(Ingelesez)(Katalanez) Oarsoaldeko turismo ataria
• Oarsoaldeko Hitza

• Datuak: Q3346401