Beterri-Buruntza

Beterri-Buruntza Buruntzaldea Beterri
Euskal Herria
Administrazioa
Herrialdea	Gipuzkoa
Udalerriak	Andoain, Astigarraga, Hernani, Lasarte-Oria, Urnieta eta Usurbil
Herri handiena	Hernani
Geografia
Koordenatuak
Azalera	132,93 km²
Demografia
Biztanleria	data22 =
Dentsitatea	ERROREA: ezin izan da automatikoki kalkulatu, arazoa konpontzeko egin klik hemen biztanle/km²

Beterri-Buruntza, Buruntzaldea edo Beterri izenez ere ezaguna, Gipuzkoako ipar-ekialdean kokatzen den eskualdea da, Oria eta Urumea ibaien behe-ibilguen tartean hedatzen da, Buruntza mendiaren (441 m) magalean. Donostialdearen azpieskualdeetako bat da Oiartzualdearekin batera.

Eskualdearen erakunde publiko nagusia Beterri-Buruntza mankomunitatea da. Garapen ekonomiko, estrategiko eta sozialari bideratua, 2022an sortu zuten eskualdeko sei udalek. Honen aurrekaria da 2006tik euskararen normalizazioaren arloan lankidetzan aritzeko sortutako elkartea.

Andoain, Astigarraga, Hernani, Lasarte-Oria, Urnieta eta Usurbilek osatzen dute.

Izena

Azken urteotan, eskualdearen izenaren inguruan dagoen desadostasuna gainditze aldera, Beterri-Buruntza ezarri da, Euskaltzaindiak ontzat ematen duen Beterri eta azken hamarkadetan usuki erabilitako Buruntzaldea batuz.

Buruntzaldeak udalerri hauen erdigunean dagoen Buruntza mendiari (441 m) egiten dio erreferentzia, baina askotan eta historikoki Beterri ere deitu izan zaio. Alta, Beterri Gipuzkoako esparru geografiko-historiko baten izena da. Alde batetik historikoki Tolosaldeko eskualdea orokorrean izendatzeko erabili izan da, hegoaldeko Goierriren osagarri moduan.

Historia

Beterrik 2022 arte ez du politika edo administrazio batasun finkorik izan. Beraz, izenaren jatorria historiko-geografikoa da. Antzinaroan bi leinu euskaldun nagusi zeuden Gipuzkoako Beterrin: barduliarrak, erdi aldean eta mendebalean, eta baskoiak, ekialdeko muturrean (Oiartzualdea eta Bidasoaldea). Banaketa honek zerikusi zuzena bide du euskalkien banaketarekin. XII. mendetik aurrera, Gipuzkoako hiriak eta herrialdea berregituratzen hasi zirenetik, eskualde baskoietako herriak Gipuzkoako historiari lotuak ageri dira.

Udalerriak

#	Udalerria	Alkatea	Alderdia	Biztanleria	%	Eremua (km²)
1	Andoain	Andoni Alvarez Lete	EH Bildu	14.886	20,77	27,17
2	Astigarraga	Xabier Urdangarin Lasa	EH Bildu	6.078	8,48	11,89
3	Hernani	Xabier Lertxundi Asteasuinzarra	EH Bildu	19.918	27,79	39,82
4	Lasarte-Oria	Agustin Valdivia Calvo	PSE-EE	18.455	25,75	6,01
5	Urnieta	Jorge Segurado Iriondo	EAJ	6.122	8,54	22,4
6	Usurbil	Agurtzane Solaberrieta Mesa	EH Bildu	6.207	8,66	25,64
	Buruntzaldea			71.666	100	132,93

Kultura

Euskara

Euskarari dagokionez, Beterriko hizkera edo azpieuskalkia hitz egiten da Beterrin. Ekialdeko gipuzkera da, nafarrera eta lapurteratik hurbilen dagoen gipuzkera mota, eta gipuzkerazko literaturaren oinarria dena. Oiartzun ibai haranetik ekialderako eskualdeetako euskara goi-nafarrera da (Oiartzualdea eta Bidasoaldea).

Beterriko Liburua izeneko literatura saria ematen da urtero, 1996az geroztik, Manuel Larramendi idazle eta hizkuntzalari andoaindarra oroituz, aipatutako hizkerari prestigioa eman ziona. Bertsolaritzako "Beterri Saria" ere bada.

Euskarazko tokiko komunikabideei dagokienez:

• Aiurri aldizkaria Urnieta eta Andoainen banatzen da, Tolosaldeko beste hainbat udalerritan bezalaxe.
• Noaua! Usurbilgo astekaria da 1996tik.
• Txintxarri astekaria Lasarte-Orian argitaratzen da 1991tik.
• Urumeako Kronika egunero banatzen da Astigarragan, Ereñotzun, Hernanin, eta Leitzaldeko beste bi udalerritan.

Bestetik, Berria egunkariak Andoainen du egoitza nagusia, eta Argiak Lasarte-Orian.

Kirola

Igeriketa talde bat dago Buruntzaldea IKT deiturikoa, Lasarte-Oriako "Maialen Chourraut" Udal Kiroldegian eta Andoaingo "Allurralde" Udal Kiroldegian entrenamenduak burutzen dituena.

Kanpo estekak

• Beterri-Buruntza mankomunitatearen webgunea

• Datuak: Q12255556