Edukira joan

Eskualdeko Hiri Garraioa (Iruñerria)

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Villavesa» orritik birbideratua)
Ez nahasi Eskualdeko Garraioarekin, Arabako eskaera bidezko autobus sarea.
Eskualdeko Hiri Garraioa

Hainbat lineetako autobusak Merindadeen plazan
Datu orokorrak
Garraio motaHiriko autobusa
EskualdeakIruñerria,  Nafarroa Garaia
Line kopurua37
Geltokiak547
Bidaiariak40 639 355 (2019)[1]
JabeaIruñerriko Mankomunitatea
Webguneawww.infotuc.eus
Ustiapena
Hasiera1953ko urtarrilaren 1a (71 urte)
EragileakTransports Ciutat Comtal
Ibilgailuak166
Datu teknikoak
Luzera531,6 km
Abiadura maximoa100 km/h
 Egunezko mapa
Map
 Gauezko mapa
Map

Eskualdeko Hiri Garraioa (Billabesa izenez ezaguna)[oh 1] Iruñea euskal hiriburuan eta Iruñerria bere eskualdean dagoen hiriko autobus sarea da. Sareak Iruñea osoari eta Iruñeko Metropoli Eremuaren mugakide diren beste 17 udalerriri ematen die zerbitzua, besteak beste, Barañain, Atarrabia eta Berriozar. Sarea Iruñerriko Mankomunitatearena da eta 2009tik Transports Ciutat Comtal enpresa katalanak operatzen du. 2021eko abuztuaren 30an, 37 linea ditu: 24 egunezkoak, 10 gauezkoak eta 3 bereziak.[2]

Sarea 1953ko urtarrilaren 1ean jarri zen martxan, Iruñeko Hiri Autobusak izenarekin, eta La Villavesa, S. A. enpresa filiala zen Autobuses Pamplona enpresak operatu zuen. Gaur egungo dimentsioa 1999ko irailaren 30ean lortu zuen, Iruñeko Hiri Autobusek eta Iruñerriko Hiriarteko Autobusek bat egin zutenean, Iruñerriko Mankomunitateak bere gain hartu baitzituen bi sareen gaineko eskumenak.

Gaur egun EHG, Bilbobusekin batera, Euskal Herriko, baita Iberiar penintsulako sare guztien artean ere, garraio sarerik onena da puntualtasunari, informazioaren fidagarritasunari eta ibilgailuen okupazio mailari dagokienez.[3]

Izena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sarearen izen ofiziala Eskualdeko Hiri Garraioa da, euskaraz,[4] eta Transporte Urbano Comarcal, gaztelaniaz.[5] Administrazioek eta Iruñerriko Mankomunitateak erabiltzen dute agiri ofizialetan.

Hala ere, gehien erabiltzen den izena villavesa da. Izen hau gaztelaniazko « villavesa » hitzetik dator eta euskaraz bi forma ditu: « billabesa »[a] (itzulpen fonetikoa: lagunartean gehien erabiltzen dena, administrazio-dokumentuetatik kanpo dauden erakunde ofizialez gain) eta « atarrabiarra »[b] (itzulpen literala: gutxi erabiltzen da, batez ere sektore tradizionalistagoetan).[6]

Izen orokorra izan arren, hasiera batean lagunarteko eremukoa, lagunarteko laburdura bat du: « billa »[c]. Hori gazteen hiztegian agertzen da bereziki.[6]

Etimologia

Izena Atarrabian egoitza duen La Villavesa S. A. (euskaraz: Atarrabiarra, S. A.) enpresatik dator. Honek, 1930eko hamarkadatik, Iruñea eta Atarrabia arteko herri arteko autobus zerbitzua eskaini zuen, ondoren, Berriozar, Zizur Nagusia edo Noain bezalako herrietara luzatuz. 1953an, Iruñeko Udalak hiriko autobus sare bat ezarri zuenean, enpresa zerbitzua emateko aukeratua izan zen, bere filial Autobuses Pamplona, S. A. enpresaren bitartez.

Iruñearen inguruko herrietako biztanleei hiriburukoak gehitu zitzaizkien, eta eskualde oso batek hartu zuen "La Villavesa". Denborarekin, izen propiotzat hartua izatetik izen arruntaren estatusa izatera pasa zen, praktikan autobusaren sinonimo bihurtuz. Izan ere, enpresa desagertu ondoren, izenak erabiltzen jarraitu zuen, eta gaur egun arte erabili da. Iruñerriko hiriko autobusa izendatzeko modu ia bakarra da, "autobus" hitza nazioarteko autobusentzat edo NBus sarekoentzat erreserbatuta.[7]

Identitatea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Autobus bat Vianako Printzearen plazan, Iruñerriko Mankomunitatearen koloreekin

Sareak ez du logotipo ofizial garatu bereizgarririk. Autobusek Iruñerriko Mankomunitatearen logotipoa daramate, webgunean agertzen den berbera. Geldialdiei dagokienez, atzealde horia duen zirkulu beltz baten barruan dagoen autobus beltz baten sinboloa da ezagunena, baina ez da marka baten mailara iristen, Txik Txak edo Euskotren bezalako sareekin gertatzen den bezala.

Autobusek estilo bera dute. Erabilitako ereduak alde batera utzita, autobus gehienak zuriz margotuta daude, ñabardura horiekin, berde argiekin eta berde ilunekin, mankomunitatearen koloreak direnak. Alboen beheko aldean eta alboen goiko aldean semiovalo formakoak dira, baina laukizuzen formakoak. Halaber, aurreko eta atzeko aurpegiek zerrenda berde ilunak dituzte.

Iruñerriko Mankomunitatearen logotipoa gidariaren leihoaren gainean ageri da, Nafarroako Gobernuaren logotipoarekin batera, eta bi aldeen erdialdean. Transports Ciutat Comtal enpresari dagokionez (enpresa ustiatzailea), autobusaren aurrealdean jartzen du logotipoa, haizetakoaren azpian. Autobus hibridoetan (flotaren heren bat) eta elektrikoetan (6 guztira), gainera, leiho batzuetan, alboetako batzuetan eta atzeko aldean jarritako olanak daude, autobus horiek partzialki edo erabat energia berriztagarriarekin lan egiten dutela adierazten dutenak.

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

La Villavesa, S. A.

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Artikulu nagusia: «La Villavesa, S. A.»
Sareko mapa 1953. urtean eguneratua

1915ean, La Montañesa, S. A. enpresak, Iruñea eta Luzaide arteko ibilbidea zaldiz egiteaz arduratzen denak, Zubiri, Lintzoain, Auritz eta Orreagatik igarota, lehen autobusa erosi zuen, guk gaur egun jakingo genukeen bezala, NA-101 matrikula zuena, Nafarroa Garaiko lehen motordun ibilgailua. Ondoren, antzeko beste enpresa batzuk sortu ziren, tartean La Villavesa, S. A. 1927. urtean. Iruñea-Zangoza burdinbidearen aurka lehiatzeko jaioa, bere lana eskualdeko herriak hiriburuarekin lotzea izan zen, Atarrabiatik hasita, eta hortik datorkio izena. Bere autobus guztiak, hasierakoak eta ondorengoak, Unic markakoak izan ziren, egungo Iveco, sustatzaileetako bat, Nazario Unanu, markaren Nafarroako agentea baitzen.[8]

1930era arte ez ziren eman autobus-ibilbideen lehen emakidak, hala nola Iruñea-Burlata, Iruñea-Atarrabia eta Iruñea-Zizur Nagusia, lehenengoa Uharteraino zabalduz. Autobusak garraiobide gisa izan zuen gorakadak eta gerraosteak nahikoa kalte egin zieten Iruñea-Zangoza eta Iruñea-Donostia burdinbideei, 1955ean eta 1953an, hurrenez hurren, trenbide horiek desegin baitziren.[9][10]

1953ko urtarrilaren 1ean, La Villavesa, S. A. enpresak, Autobuses Pamplona filialaren bidez, Iruñan hiri-garraioko zerbitzua emateko emakida lortu zuen. Zituen zerbitzuen artean Etxabakoitz, Zizur Nagusia, Atarrabia edo Antsoainerako ibilbideak zeuden. Hiriko lehen semaforoa 1956an jarri zenez eta oinezkoen pasabiderik ez zegoenez, orduko ibilgailu-parke urriarekin batera, zerbitzuaren puntualtasuna oso ona izan zen eta trafikoa arina. Autobusak berdeak ziren, omnibus motakoak, eta han bi langile zeuden: gidaria eta txartel saltzailea. Gainera, hirugarren bat zegoen, ikuskatzailea. Derrigorrezkoa zen leihatilak jaitsita eramatea, bestela airea arnasgaiztu egingo baitzen. Erretzea baimenduta zegoen, eta, ibilgailua erauzita baina geldituta zegoenean, motorrak dardara handia egiten zuen, zarata gorgarria, nostalgikoenak gogoratzen dituena.[11]

Horixe zen sarearen egoera La Villavesa, S.A. enpresaren porrotaren unean:

Linea Ibilbidea Hasiera Luzera (km) Geldialdiak Maiztasuna
   Nafarroako Unibertsitatea ↔ Rodeznoko Kontea 1953ko urtarrilaren 1a 4,27 8 20'
   Etxabakoitz ↔ Iturrama 1953ko urtarrilaren 1a 6,07 19 12'
   Argentina ↔ Xampedro 1953ko urtarrilaren 1a 2,67 8 6-8'
   Argentina ↔ Ospitalea 1953ko urtarrilaren 1a 2,65 10 7'
   Arrosadia ↔ Txantrea 1953ko urtarrilaren 1a 4,09 20 7-10'
   Arrotxapea ↔ Arrosadia 1953ko urtarrilaren 1a 3,72 22 15-30'
   Txantrea ↔ Donibane 1953ko urtarrilaren 1a 5,35 14 20'
   Argentina ↔ Donibane 1953ko urtarrilaren 1a 2,15 7 8-11'
   Argentina ↔ Sanduzelai 1953ko urtarrilaren 1a 3,47 10 6-12'
   Gaueko linea Argentina ↔ Sanduzelai ↔ Txantrea ↔ Argentina 1953ko urtarrilaren 1a 7,57 28 20'

Iruñeko Hiri Garraioko Kooperatiba

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sareko mapa 1989. urtean eguneratua

1969an, Autobuses Pamplona enpresaren eta, ondorioz, La Villavesa, S. A. enpresaren finantza-krisiaren ondorioz, bi enpresak desagertu egin ziren, hiriarteko ibilbideak La Montañesa, S. A. enpresari eta hirikoak sortu berria zen Iruñeko Hiri Garraioko Kooperatibari edo COTUP kooperatibari lagaz. Hasiera batean 97 langilek osatzen zuten kooperatiba hori, gehienak Autobuses Pamplona enpresakoak, eta billabesa izenekoen agintea hartzea erabaki zuten, funtzionatzen jarrai zezaten.[12]

Garai hartan estreinatu zen COTUP konpainiaren hiri-lineak garai hartan Argentinako plazan zeuden, gaur egun Vinculo plazan, Iruñeko Lehen Zabalgunean, Pablo Sarasate pasealekutik etxadi batera.

Kooperatibaren pean, ez zen hobekuntza handirik egon, baizik eta dagoen zerbitzua ahalik eta kalitate handienarekin mantentzen saiatu ziren. Gainera, enpresa soziala zenez, helburu sozialek finantza-helburuei ematen zieten lehentasuna; horregatik, enpresarentzat garrantzitsuagoa zen langile guztiak mantentzea eta herritarrei zerbitzu onargarria eskaintzea, ibilgailu-parkea berritzea edo sarea zabaltzea baino. Hala ere, zenbait ibilbide aldatu ziren, eta hiru linea berri sortu ziren, garatzen ari ziren auzo berriei zerbitzua emateko, hala nola Ermitagaña edo Beloso.

1989. urtean, sareak honako itxura hau zuen:

Linea Ibilbidea Hasiera Luzera (km) Geldialdiak Maiztasuna
   Nafarroako Unibertsitatea ↔ Rodeznoko Kontea 1953ko urtarrilaren 1a 4,27 8 20'
   Etxabakoitz ↔ Iturrama 1953ko urtarrilaren 1a 6,07 19 12'
   Argentina ↔ Arrotxapea ↔ Txantrea ↔ Argentina 1953ko urtarrilaren 1a 2,67 20 10'
   Argentina ↔ Ospitalea 1953ko urtarrilaren 1a 2,65 10 7'
   Arrosadia ↔ Txantrea 1953ko urtarrilaren 1a 4,09 20 7-10'
   Arrotxapea ↔ Arrosadia 1953ko urtarrilaren 1a 3,72 22 15-30'
   Txantrea ↔ Vistabella 1953ko urtarrilaren 1a 7,03 18 20'
   Argentina ↔ Donibane 1953ko urtarrilaren 1a 2,15 7 8-11'
   Argentina ↔ Sanduzelai 1953ko urtarrilaren 1a 2,87 10 6-12'
   Ermitagaña ↔ Beloso / Lezkairu 1970eko urtarrilaren 1a 5,55 15 30-60'
   Gaueko linea Argentina ↔ Sanduzelai ↔ Txantrea ↔ Argentina 1953ko urtarrilaren 1a 7,57 8 20'
   Argentina ↔ Santa Luzia 1970eko urtarrilaren 1a 4,50 8 60'

1995. urtean, sareak honako itxura hau zuen:

Linea Ibilbidea Hasiera Luzera (km) Geldialdiak Maiztasuna
   Unibertsitate Pribatua ↔ Unibertsitate Publikoa 1953ko urtarrilaren 1a 5,58 15 20-60'
   Etxabakoitz ↔ Iturrama 1953ko urtarrilaren 1a 6,28 24 10'
   Argentina ↔ Arrotxapea ↔ Txantrea ↔ Argentina 1953ko urtarrilaren 1a 2,67 20 10'
   Argentina ↔ Ospitaleak 1953ko urtarrilaren 1a 2,89 15 11-15'
   Orvina 1 eta 3 ↔ Unibertsitate Pribatua 1953ko urtarrilaren 1a 5,03 22 11-15'
   Arrotxapea ↔ Unibertsitate Publikoa 1953ko urtarrilaren 1a 4,73 20 15-20'
   Txantrea ↔ Barañain (muga) 1953ko urtarrilaren 1a 7,24 20 20'
   Argentina ↔ Sanduzelai 1953ko urtarrilaren 1a 2,87 11 10-13'
   Argentina ↔ RENFE 1953ko urtarrilaren 1a 3,47 20 18-20'
   Sanduzelai ↔ San Migel 1970eko urtarrilaren 1a 5,46 17 20-30'
   Orvina 2 ↔ Unibertsitate Publikoa 1990eko urtarrilaren 1a 5,48 22 15'
   Ermitagaña ↔ Mendillorri 1993ko urtarrilaren 1a 7,67 17 12-20'
   Sanduzelai ↔ Lezkairu 1995eko urtarrilaren 1a 5,11 17 20-30'
   Gaueko linea Argentina ↔ Sanduzelai ↔ Txantrea ↔ Argentina 1953ko urtarrilaren 1a 7,57 27 20'
   Argentina ↔ Landaben / Santa Luzia 1970eko urtarrilaren 1a 7,18 11 60'

Gainera, La Montañesa, S. A. enpresak, La Pamplonesa, S. A. eta Autocares Río Irati, S. A. enpresekin batera, 13 linea zituen guztira, Iruñerriko Hiriarteko Autobusak izenekoak.[13]

Linea Ibilbidea Hasiera Luzera (km) Eragilea
   Añorbe ↔ Iruñeko autobus geltokia 1930eko urtarrilaren 1a 25 La Montañesa, S. A.
   Beriain ↔ Iruñeko autobus geltokia 1930eko urtarrilaren 1a 13 La Montañesa, S. A.
   Uharte ↔ Iruñeko Zuria Nafarroakoa 1930eko urtarrilaren 1a 6 La Montañesa, S. A.
   Atarrabia ↔ Iruñeko Zuria Nafarroakoa 1930eko urtarrilaren 1a 4 La Montañesa, S. A.
   Olatz Txipia ↔ Iruñeko Zuria Nafarroakoa 1930eko urtarrilaren 1a 5 La Montañesa, S. A.
   Gorraitz ↔ Iruñeko Zuria Nafarroakoa 1993ko urtarrilaren 1a 7 La Montañesa, S. A.
   Orikain ↔ Iruñeko Zuria Nafarroakoa 1930eko urtarrilaren 1a 8 La Montañesa, S. A.
   Mutiloak ↔ Iruñeko Zuria Nafarroakoa 1930eko urtarrilaren 1a 4 La Montañesa, S. A.
   Barañain ↔ Iruñeko Yanguas Miranda 1930eko urtarrilaren 1a 4 La Montañesa, S. A.
   Berriozar ↔ Iruñeko Yanguas Miranda 1930eko urtarrilaren 1a 5 La Montañesa, S. A.
   Zizur Nagusia ↔ Iruñeko autobus geltokia 1930eko urtarrilaren 1a 5 La Montañesa, S. A.
   Amunarritz ↔ Iruñeko autobus geltokia 1930eko urtarrilaren 1a 46 La Pamplonesa, S. A.
   Elkano ↔ Iruñeko autobus geltokia 1930eko urtarrilaren 1a 10 Autocares Río Irati, S. A.

Zerbitzua bateratzea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sareko mapa 1995. urtean eguneratua

1990. urtean, Lurreko Garraioak Antolatzeko 16/1987 Legea onartu zen, eta horren ondoren etorri ziren Errepideko Garraio Publikoa Arautzeko 7/1998 Foru Legea eta Iruñerriko Bidaiarien Garraio Erregularra Arautzeko 8/1998 Foru Legea. Lehenengoak kontzesio guztiak bateratu behar zirela ezartzen zuen, kontzesio berri baten pean. Bigarrenak Iruñerriko Mankomunitateari ematen zizkion garraio-eskumenak, Iruñerriko 1999ko Hiri Garraioko Planak berretsitakoak, Nafarroako Gobernuak eginak.[14][15]

Onartutakoaren arabera, Iruñerriko Mankomunitateak garraio-sare berri bat diseinatu zuen, Iruñeari zein Atarrabia, Eguesibar edo Zizur Nagusiari zerbitzua emateko. Horretarako, aurreko sareetan oinarritu zen ia erabat, praktikan hiriarteko lineen izenak soilik aldatuz eta linea batzuk hedatuz. Era berean, 4 linea berri sortu ziren Sarrigurenen garapen berriari zerbitzua emateko, baita Artikari eta Noaingo aireportuari ere, lehen zerbitzurik ez zutenak.

Antolaketa berriarekin, Argentina plaza sareko mapatik desagertu zen, nasak eraitsi eta plaza erabilera publikorako oinezkoentzat jarriz. Horren ordez, hiriaren puntatik puntarako lineak diseinatu ziren, halako moldez non horietako pare batek baino ez zuen Iruñeko zabalgunean jatorria edo helmuga. Puntu horiek Merindadeen plazan eta Zuria Nafarroakoa plazan kokatu ziren, hiriaren erdigunearen kontzeptuak Nafarroa Behereko etorbidea gainditu baitzuen 1980ko hamarkadan.

Beraz, hau zen sarearen egoera 1999ko irailaren 30ean:

Linea Ibilbidea Luzera (km) Geldialdiak Maiztasuna
Lehen Gero
   1 Zizur Txikia — Nafarroako Unibertsitatea ↔ Unibertsitate Publikoa 16,2 16 20-60'
   2 Nafarroako Gorteak ↔ Etxabakoitz 13,2 16 10-20'
   3 Pablo Sarasate ↔ Arrotxapea ↔ Txantrea ↔ Pablo Sarasate 8,4 23 10-15'
      4 Barañain ↔ Atarrabia — Uharte 11,5 26 6-15'
   5 Orvina 1 eta 3 ↔ Nafarroako Unibertsitatea 11,1 17 15-20'
   6 Arrotxapea ↔ Unibertsitate Publikoa 11,6 20 15-20'
   7 Txantrea ↔ Barañain 21,5 33 10-20'
   8 Zuria Nafarroakoa ↔ Buztintxuri 10,1 11 12-20'
   9 RENFE ↔ Unibertsitate Publikoa 13,2 16 12-20'
   10 Belosogoiti ↔ Orkoien 18,4 16 30-35'
   11 Orvina 2 ↔ Mutiloa industrialdea 19,5 22 15-20'
   12 Ermitagaña ↔ Mendillorri 13,9 17 10-20'
    13 Landaben ↔ Lezkairu 13,2 13 60'
14 Merindadeak ↔ Arrotxapea — Artika 5,0 11 30'
   15 Pablo Sarasate ↔ Zizur Nagusia 15,3 15 20-30'
    16 Berriozar ↔ Beriain 13,9 25 12-20'
   17 Merindadeak ↔ Mutiloabeiti 5,1 10 20-40'
18 Merindadeak ↔ Sarriguren 8,8 10 15-20'
19 Barañain ↔ Monjardin 6,5 21 15-20'
    20 Vianako Printzea ↔ Gorraitz 19,2 22 20-30'
21 Bakea ↔ Aireportua 9,2 8 30'
Sareko mapa 1999ko irailean eguneratua

Iruñerriko Mankomunitateak 1999ko irailaren 30ean onartu zuenez, sei hilabeteko epea eman zitzaien Iruñeko Hiri Garraioko Kooperatiba eta La Montañesa, S. A. enpresei enpresa bakarrean bat egin zezaten. Hori lortu ez zenez, 2002ko otsailaren 6ra arte itxaron zen bi kontzesioak amaitu eta bi enpresetatik zein geratuko zen zerbitzuarekin zehazteko lehiaketa itxi bat egin ahal izateko. Horrela, bada, 2002ko irailaren 12an La Montañesa, S. A. enpresaren aldeko kontratu bakarra esleitu zen, eta urte bereko abenduan hasi zen sare bateratu osoarekin lanean. Horren ostean, La Montañesa, S. A. enpresak COTUP kooperatiba bereganatu zuen, eta, beraz, langile guztiak La Montañesa, S. A. enpresako kide izatera pasatu ziren.[16]

2004an, Veoliak La Montañesaren akzio guztiak erosi zituen, bere enpresan sartuz eta kontzesioaren titular bihurtuz.[17]

2004ko greba
Sareko autobus zaharra, 2006ko urrian

2004ko apirilaren 19an, La Montañesa, S. A. enpresako langileen eta zuzendaritzaren arteko gatazka batek, hitzarmen berri bat egiteagatik, mugagabeko lanuzte orokor bat eragin zuen, eta, orduan, 85 000 bidaiari baino gehiago utzi zituen egunero, beren kaleetan autobusik gabe. Enpresak, berriz, berrogeita hamar langile baino gehiago espedientatu zituen gutxieneko zerbitzuak ez betetzeagatik, eta sabotaje bortitzak salatu zituen. Halaber, salaketa aurkeztu zuen Lan Arloko Epaitegian, greba legez kanpokotzat jo zezan. Langileen aldetik, Luis Iberok FCC, (Fomento de Construcciones y Contratas, S. A.) enpresaren filiala den CTSA enpresarekin izandako kontaktuak jakinarazi ondoren, horrek Eskualdeko Hiri Garraioaren emakida bere gain har zezan, protesta gelditzeko edozein negoziazio eragozten duela uste dute.[18]

Lanuzte mugagabearen emaitza hauxe izan zen: astebete geroago, 2004ko apirilaren 26an, Nafarroako Gobernuak derrigorrezko arbitrajea ezarri zuen irtenbide gisa; urte bereko apirilaren 30ean igorri zen. Arbitrajeko laudoak La Montañesa, S. A. enpresako langileentzat zabalduko zen hitzarmen kolektiboa jasotzen zuen.[19]

Enpresak, grebaren ondoren, ebatzi zuen egunean 51 000 € galdu zituela lanuzteagatik, hau da, 357 000 € grebaren aldi osoan, bidaiarien ondorengo jaitsiera kontuan hartu gabe. Orduan, Connexek, Veoliaren jabeak, zeina, aldi berean, La Montañesa, S. A. enpresaren jabea baita, erreklamazio bat jarri zion Iruñerriko Mankomunitateari, 3 000 € baino gehiago eskatuz laudoaren ondorioz izandako galerengatik eta, ondoren, bidaiarien kopurua jaisteagatik. Orduan mankomunitateko presidente zen Luis Iberok 770 736 euroko konpentsazioa proposatu zuen, haien arabera, grebak izandako oihartzunagatik 1,8 milioi bidaiari galtzeagatik. Hala ere, 2006ko ekainean, batzar mankomunatuak konpentsazio hori ordaintzearen aurka bozkatu zuen. Enpresak erabaki horren aurkako errekurtsoa aurkeztu zuen auzitegietan, baina 2008ko martxoan ondorioztatu zuten La Montañesa, S. A. enpresari zerbitzua emateko eman zitzaion baldintza-agirian ez zegoela inolako klausularik bidaiariak jaisteagatik edo desoreka ekonomikoagatik inolako konpentsaziorik aurreikusten zuenik.[20]

Iruñerriko tranbia proiektua
Artikulu nagusia: «Iruñeko tranbia»
Gasteizko tranbia; sare horretan oinarritu zen Iruñerrirako tranbiaren proiektua

Iruñerriko tranbiaren proiektua hiriburuko alderdi politiko nagusiek proposatutako ekimena izan zen, eta Nafarroako Gobernuko Herri Lan, Garraio eta Komunikazio Departamentuak aztertu zuen, Iruñerriko metropoli-eremuaren barruko joan-etorrietan garraio publikoaren erabileraren ehunekoa handitzeko eta Nafarroako hiriburuaren etorbide nagusietako batzuek jasaten dituzten zirkulazio-arazoak arintzeko tranbia sarea eraikiz.[21] Foru gobernuak bideragarritasun azterketa bat eskatu zuen, eta tranbia Iruñerrian ezartzeko proposamenak "arrakasta izateko aukera asko" dituela esan zuen. Ikerketak bi linea trazatu zituen, bata ekialdetik mendebaldera eta bestea iparraldetik hegoaldera, metropoli eremuko biztanlegune nagusiak zeharkatuko zituena. Era berean, hirugarren linea erradial bat sortzeko aukera planteatu zen, bi linea nagusiak lotzeko balioko zuena. Obren aurrekontua 120 milioi eurotik gorakoa izango zela kalkulatu zuten, eta lehen bi lineen luzera osoa 25 kilometro ingurukoa izango zela.[22]

Azterlan berean, ipar-hego linea Iruñearen erdian lurperatzeko aukera agertzen zen, Alde Zaharraren azpitik igaroz Arrotxapea auzoa Autobus-geltokiarekin lotuko zuen tunel batetik.

Tranbiaren proiektua izan zen alderdi politiko nagusiak 2007ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian ados egon ziren gaietako bat.

Nafarroako Gobernuak, hasiera batean, Iruñerrian tranbia sarea sustatu ala ez erabakitzeko datu tekniko nahikorik ez zeukala iritzi zion; Iruñerriko Mankomunitateko presidente Javier Torrens sozialistak, berriz, tranbiak garraio publikoa pribatuaren aurrean finkatzeko balioko zuela iritzi zion.[23][24]

2008ko ekainaren 5ean, Nafarroako Gobernuak Iruñeko metropoli-eremuan tranbia-sare bat jartzeari uko egiteko erabakia iragarri zuen, inbertsio-bolumen handia (700 milioi euro) eta eraikuntzak hirirako izango lukeen hirigintza-inpaktua kontuan hartuta. Foru Gobernuak iragarri zuen alternatiba ekonomikoagoak eta sinpleagoak aztertzen ari zela, hala nola autobus erreiak jartzea etorbide nagusietan.[25]

Sarearen bilakaera 1999 eta 2011 artean
  • 1999/09ko egoera
    1999/09ko egoera
  • 2005/12ko egoera
    2005/12ko egoera
  • 2009/12ko egoera
    2009/12ko egoera
  • 2010/04ko egoera
    2010/04ko egoera
  • 2011/01ko egoera
    2011/01ko egoera

Transports Ciutat Comtal

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Esteribarko Olloki, 2009an sarea zabaldu zen lekuetako bat
Sarean sartutako lehen autobus hibridoetako bat Vianako Printzearen plazan

2009ko azaroaren 2an, Eskualdeko Hiri Garraioaren emakida Transports Ciutat Comtal enpresari esleitu zitzaion, TCC laburtua, Moventisen filial bat dena 10 urterako.[26]

Urte bereko abenduaren 28an, Iruñerriko II. Garraio Plana zela eta, Berriobeiti, Berriogoiti eta Olloki herrietara zabaldu zen sarea, linea berriak sortuz eta beste batzuk zabalduz. Horrez gain, ordainketa-bidea ordeztu, ustiatzen laguntzeko sistema ezarri eta hiri-altzariak berritu ziren (markesinak eta gelditzeko zutoinak). Azken berritze horrekin, denbora errealeko informazioa duten pantailak sartu zituen Mankomunitateak; Zure Billabesa (gaztelaniaz: Tu Villavesa) aplikazioan ere kontsulta daiteke informazio hori.[27]

Bestalde, 2010eko maiatzean, Iruñerriko Mankomunitateak, Google multinazionalarekin egindako akordio batean, Eskualdeko Hiri Garraioa Google Maps ordutegien informazio zerbitzura gehitu zuen. Google Transitek, horrela deitzen zaio zerbitzuari, erabiltzaileari laguntzen dio hurbilen dagoen EHG geltokirako biderik laburrena bilatzen, ondoren nahi den helmugara iristeko autobus-konexiorik onena zein den jakinarazteko. Google Transiten ondorengo bilakaerarekin, etorkizun hurbilean, informazioa denbora errealean zerbitzu honetan ere aurkitzea espero da. Sareko informazioa aurkitzea ere posible da Bing Mapsen.

2011ko abuztuan, Iruñerrian zerbitzua eskainiko duen lehen autobus guztiz elektrikoa jarri zuten martxan, "Pilavesa" ezizenez ezaguna. Bere kategoriako lehen ibilgailua da (11,8 metroko luzera eta 61 bidaiarirentzako edukiera), Nafarroako Gobernuaren eta Foton Motor multinazional txinatarraren arteko lankidetza-hitzarmenaren emaitza. Europan hiri-zerbitzurako proban jarriko da, eta Foru Gobernuak finantzatuko du, Nafarroan ibilgailu elektrikoa sustatzeko laguntzen deialdiaren bidez.[28]

2013ko maiatzean, autobus hibrido-elektrikoak ezartzeko probak egiten hasi ziren, eta 2015eko uztailean agertu ziren lehen aldiz sarean. 2016ko abenduan, beste esperientzia pilotu bat izan zen, oraingoan biogasarekin, Eskualdeko Hiri Garraioaren sarean.[29]

Beste proba pilotu bat, Wi-Fi konexioarena, 2019ko urtarrilaren 30etik aurrera hasi zen garatzen 18 linean. Linea honi 9 linea jarraitu zitzaion, gainera beste proba pilotu baten emaitza izan zena, %100 elektrikoa zen autobusarena. 2019ko martxoaren 22tik aurrera, 9 lineako autobusak elektrikoak dira eta, gainera, Wi-Fi konexioa dute.[30][31]

Gainera, gaur egun Iruñerriko Mankomunitateko flotako autobus guztiak ezinduentzat egokituta daude, eta ikur honekin seinaleztatzen dira .

2019ko irailetik, ez dago eskuragarri markesinei eta Tu Villavesa aplikazioari buruzko denbora errealeko informazioa, 1 eta 3 lineetan, Transports Ciutat Comtaletik egiten ari diren probak direla-eta, sarean ordaintzeko eta informazioa denbora errealean emateko makineria berri bat ezartzeko. Bide batez, hurrengo geralekuaren iragarkia hobetuko da ibilgailuaren barrutik (lehen GIPUZKOA/STA ENGRACIA seinaleztatzen zen; hobekuntzekin, hurbileko geralekua seinaleztatuko da: Hurrengo geltokia: Gipuzkoako etorbidea (Dona Graziako Zubia) euskaraz eta Próxima parada: Avenida de Gipuzkoa (Puente de Santa Engracia) gaztelaniaz). Ondorioz, urte bereko urriaren 17tik ez dago eskuragarri inongo lineatako informazioa, autobusa igaroko den ordua soilik, trafikoa kontuan hartu gabe. Nahiz eta aurreikusita zegoen 2019ko azarorako martxan egotea informazio-sistema berriak, azkenean 2020ko urtarrilaren 17an instalatuta eta martxan egon ziren guztiak, erabiltzaileen eta gidarien kritikak jasoz.[32][33][34]

Transports Ciutat Comtal enpresari emandako kontzesioa 2019ko urriaren 31n amaitzen zen, eta, beraz, 2018tik aurrera, kontzesioa lizitatzeko lehiaketa prestatzen ari zen mankomunitatea. Hala eta guztiz ere, gobernua eta batzar mankomunatua aldatu egin zirenez prozesuaren ondorioz, mankomunitateak urriaren 28tik 14 eta 24 hilabete bitartean luzatu zion TCC enpresari kontzesioa.[35]

COVID-19 pandemia
  
 Segurtasun neurrien megafonia: 
 "Gogoan izan derrigonezkoa dela 
 maskara erabiltzean ibilbide osoan. 
 Eskerrik asko" 
Autobus batean COVID-19 transmisioa geldiarazteko neurriak jasotzen dituen kartela

Wuhan koronabirusaren krisialdian, Nafarroako Gobernuak irakaskuntza jarduerak etetea agindu zuen 2020ko martxoaren 12an, eta hurrengo egunetik aurrera izango da eraginkorra. Handik bi egunera, biztanleria osoa konfinatu zuten, lan arrazoiengatik edo ezinbesteko arrazoiengatik izan ezik. Hori dela eta, hurrengo astean erregistratutako bidaiari kopuruak% 70etik gorako beherakada izan zuen. Egoera horren aurrean, mankomunitateak 24 linearen zerbitzua aldi baterako eten zuen martxoaren 15etik aurrera.[36]

Egun batzuk geroago, mankomunitateak neurri berriak iragarri zituen berriro. Lehenik eta behin, autobusetarako sarbidea beti bigarren atetik egingo da (lehen irteera gisa gaitua), eta ohiko sarrerako atea itxita geratuko da. Bigarrenik, erabiltzaileek bigarren makina balidatzailearen bidez ordainduko dute bidaia, gidariarengandik urrunen dagoena; izan ere, bertatik gertuen dauden eserlekuak ere itxi egingo dituzte, eta, hirugarrenik, debekatuta dago eskudirutan ordaintzea.[37]

Martxoaren 20an, asteazkenean, zerbitzuan aldaketak iragarri zituzten. Garrantzitsuena hilaren 20tik aurrera jaiegun bateko autobus-kopurua murriztea da, hau da, erabilitako autobus-kopurua% 42 jaistea. Era berean, edukiera handiko autobusak (18 metro luze) erabiliko dituzte, erabiltzaileen aisialdia errazteko eta kutsatzeak saihesteko. Autobus kopurua gutxitu arren, pilaketak saihesteko beharrezkoak diren lineak indartuko dituzte. Era berean, gaueko lineek lanegunetako (igandetik ostegunera) maiztasuna izango dute, eta gauero bi edo hiru autobus igaroko dira. Azkenik, aldi baterako edozein abonamenduren iraungipena baliogabetzen da (30 eguneko ordainketak) eta hainbat lineen lehen zerbitzua aldatzen da.[38]

Apirilaren 14an, billabesen gidariek omenaldia egin zieten Nafarroako Ospitaleko osasun-langileei, eta euren billabesa guztiak eraman zituzten osasun zentroko ateetara.[39]

Martxoa eta uztaila bitartean, etengabeko gorabeherak izan ziren lineen maiztasun eta ibilbideetan, eskaintza Iruñerriak aurrera egiten zuen agertoki epidemiologikoetara ahalik eta ondoen egokitzeko:

Linea Maiztasuna[38][40][41][42][43][44][45] Aldaketak
03/20 04/02 05/11 05/25 05/28 06/06 06/15 06/21
1 60' 60' 60' 60' 60' 60' 60' 60'
2 15-20' 40-60' 40-60' 40-60' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60'
3 12-15' 20-40' 20-40' 15-20' 15-20' 10-20' 10-20' 10-20'
4 12-15' 12-60' 8-60' 8-40' 8-40' 6-20' 6-20' 6-20'
5 20' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 20-60' 20-60' 20-60'
6 20' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 20-60' 20-60' 20-60'
7 15-20' 20-30' 15-30' 15-20' 15-20' 10-20' 10-20' 10-20'
8 20' 40' 40' 40' 40' 15-40' 15-40' 15-40'
9 20' 40' 25' 25' 20-40' 12-40' 12-40' 12-40'
10 35' 35-40' 35-40' 35-40' 35-40' 30-40' 30-40' 30-40'
11 20' 40' 40' 40' 20-40' 15-40' 15-40' 15-40'
12 20' 30-60' 30-60' 20-30' 20-30' 15-30' 15-30' 15-30'
14 30' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60'
15 30' 60' 60' 60' 60' 30-60' 30-60' 30-60'
16 20' 30-35' 15-35' 15-35' 15-35' 20-30' 20-35' 20-35'
17 40' 40' 40' 40' 40' 30-40' 30-40' 30-40'
18 20' 30-35' 15-35' 15-35' 15-35' 15-35' 20-35' 20-35'
19 20' 30-40' 30-40' 20-40' 20-40' 20-40' 20-40' 20-40'
20 30' 30-40' 30-40' 30-40' 30-40' 30-40' 30-40' 30-40'
21 12-15' 20-40' 20-40' 15-20' 15-20' 10-20' 10-20' 10-20'
22 30' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60' 30-60'
23 90' 90' 90' 90' 90' 90' 90' 90'
24 - - - - - - - -
25 40' 40-60' 40-60' 40-60' 40-60' 40-60' 40-60' 40-60'
N1 60' - - - - - - 60'
N2 30' - - - - - - 30'
N3 60' - - - - - - 60'
N4 40' - - - - - - 40'
N5 30' - - - - - - 30'
N6 30' - - - - - - 30'
N7 35' - - - - - - 35'
N8 60' - - - - - - 60'
N9 - - - - - - - 40'
N10 40' - - - - - - 40'
Eskualdeko Hiri Garraioaren bidaiariak 2020ko martxoan
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Uztailaren 4tik aurrera, urtero bezala, sarearen udako ordutegia ezarri zen. Ordutegi horretan, lineek ordutegiak eta maiztasunak udako eskarira egokitzen dituzte, eta eskaera hori, oro har, ikasturtean zehar baino txikiagoa izaten da. 2020ko kasuan, murrizketa ez zen hain esanguratsua izan, maiztasunak nahiko mugatuta baitzeuden COVID-19 pandemiak eragindako konfinamenduaren ondorioz.[46]

Irailaren 1ean neguko ordutegia jarri zen martxan (ordutegi arrunta), baina garraio publikoaren erabilera % 60 ingurukoa zenez martxoa baino lehen, mugatutako igarotze-orduak zertxobait murriztaileagoak izan ziren. Gauezko zerbitzuak, ordura arte 00: 00ak arte bakarrik zerbitzatuz, oso murriztua jarraitu zuen.[47] Pixkanaka, eskaintza normalizatu egin zen, 2021eko irailera arte, pandemiaren aurreko ordutegiekin.

Gainera, pandemia osoan hainbat neurri hartu ziren kutsatzea saihesteko eta distantzia soziala errazteko. Hala, ahal izanez gero, COVID-19 pandemiak eragindako konfinamenduaren hilabeteetan autobus artikulatuak erabiltzeaz gain, pandemiaren unerik txarrenetan debekatu egin zen eskudirutan ordaintzea, gidaria atetik sartzea eta gidariak babesteko lehen eserlekuak erabiltzea. Gainera, 2020ko martxotik 2021eko abendura arte gehieneko edukiera batzuk ezarri ziren autobusentzat:

Ibilgailuak Gehiengo edukiera
2020/05/11 2020/06/15 2020/06/21 2020/10/22 2021/09/16
autobus artikulatuak (18 m) 54 73 140 54 93/105
autobus normalak (12 m) 37 51 96 37 57/64/72
autobus txikiak (10 m) 29 39 58 29 53
Aldaketak hirigintzan
Amaia kalea: puntu horretan, ibilgailu pribatuak Emilio Arrieta kalerantz biratzera behartzen ziren, Merindadeen plazara soilik garraio publikoari eta egoiliarrei igarotzeko aukera emanez

COVID-19 pandemiak eragindako konfinamenduaren aurretik, billabesen batez besteko abiadura komertziala jaitsi egin zen (13,5 km/h 2015ean eta 12,8 km/h 2019an). Datua kezkagarria zen, Iruñerriko Mankomunitatearen ordutegi guztiak sareko lineetarako deskokatzen zituelako. Konfinamenduak geldiarazita, normaltasun berrian neurriak hartzen hasi ziren, Mankomunitatearen ekimenez, billabesak Iruñerritik azkarrago ibil zitezen.

Zerbitzua arintzeko beste neurri batzuen artean, autobus-erreiak erreserbatzea planteatu zen, baita semaforoak lehenesteko sistemak ere (hala nola Yanguas Miranda kalea eta Bake plaza arteko bidegurutzea bezalako autobusentzako semaforo espezifikoen bidez, edo "uhin berdea" ren bidez, sekuentzia horretan aktibatzen baitira etorbide bateko semaforoak, billabesen abiadura kontuan hartuta, "semaforoak aurrezteko". Zirkulaziorako erreia (bazterbiderik gabe) eta galtzadako abiadura-murriztaileak, horien diseinuak billabesei eragiten ez badie; adibidez, kuxinak. Eta, zebrabide goratuak ezarriz gero, sarbide-arrapalek ez lukete garraio publikoari kalte egingo liokeen malda "handiegirik" izango. Beste proposamen bat da hiri-garraioak zirkulatzen duen bideetako abiadura-mugak berrikustea, edo bizikleta-zirkulazioarekin bideak ez partekatzea.[48]

2020ko uztailean, Iruñeko Udalak, Enrique Mayaren erregionalista buru zela, Amaia kalean esku hartu ondoren, erreiak murriztu ziren kalearen lehen zatian (Estafeta eta Merindadeak artean). Horrek auto-ilara handiak eragin zituen egun osoan zehar, baina batez ere puntako orduetan (7: 00etatik 9: 00etara eta 13: 00etatik 16: 00etara). Jarduera hori diseinatuta zegoen autobusak eta bizilagunak kaletik ibiltzea soilik ahalbidetzeko, baina neurria ezarri eta bi egunera, desegin egin zen (murrizketa, ez erreiak), inguruko kaleetan pilaketa handiak eragin zituelako. Udala alde guztietatik kritikatu zuten, eta "Amaia kaleko lardaskeria" bezala hartuko zuten. Izan ere, Fermin Alonso Iruñeko Udaleko mugikortasun zinegotzia gaitzetsi egin zuten.[49]

Ondorioz, billabesek errei bakarra dute kalea zeharkatzeko, gainerako autoen ondoan. Hala, Iruñerriko Mankomunitateak jarduketaren eragina aztertu zuen kale horretatik igarotzen diren sei lineetan. Horrela, Labritetik Merindadeetara joateko autobusen aurreko batez besteko bi minutuetatik bost minutura igaro da. Hala, 2020ko urriaren 6an, Iruñerriko Mankomunitateak autobus-errei bat eskatu zion Iruñeko Udalari tarte horretan (300 metro baino ez), Eskualdeko Hiri Garraioak bakarrik erabiltzeko. Bestela, azaldu zuen urtean 700 000 € inguru beharko liratekeela bost ibilgailu gehiago erosteko, linea horien maiztasuna okertu gabe ordutegiak mantentzeko.[50][51] Horren guztiaren aurrean, Iruñeko Udalak mankomunitatearen proposamena aztertuko zuela iragarri zuen hurrengo egunean.[52]

Azkenik, 2020ko abenduaren 2an, Amaia kalea ireki zen berriro, zirkulaziorako bi erreirekin, ekologisten, txirrindularien kolektiboen, Iruñerriko Mankomunitatearen eta Iruñeko Udaleko talde gehienen irizpidearen aurka. Egia esan, lehengoratze bat da, kalea jatorrizko egoerara itzuli baitzen, trafikoaren arintasunean edo autobusen lehentasunean inolako aldaketarik egin gabe.[53]

Sarearen bilakaera 2012 eta 2020 artean
  • 2012/12ko egoera
    2012/12ko egoera
  • 2015/02ko egoera
    2015/02ko egoera
  • 2017/11ko egoera
    2017/11ko egoera
  • 2019/09ko egoera
    2019/09ko egoera
  • 2020/01ko egoera
    2020/01ko egoera

Sarea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eskualdeko Hiri Garraioa sarea 38 linea operatibok osatzen dute. Linea horiek 531,6 km-tan banatzen dira, 314,04 km2-ko eremuan, eta Iruñerriko 16 udalerritan. Guztira, 547 geltokiri ematen diete zerbitzua; horietatik 400 markesinak dira, eta 103k denbora errealeko informazio-pantailak dituzte.

Hauek dira zerbitzua duten udalerriak:

Lineak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Egunezko zerbitzua

Egunezko zerbitzuaren lineak sareko 24 lineak dira, eta nagusiki 06:00etatik 22:00etara daude aktibo. Linea horietako batzuk aldi horretatik pixka bat kanpo daude, eta beste batzuk unean-unean baino ez daude aktibo. Sistemaren erreferentzia-lineak ere badira. 10' eta 20' arteko maiztasunak dituzte lanegunetan, eta pixka bat gehiago luzatzen dira eskari gutxiagoko egunetan.

Linea Ibilbidea Hasiera Azken
zabalkuntza 		Luzera (km) Geldialdiak Maiztasuna
Lan. Lr. Jai.
1 Zizur Txikia − NAUN ↔ Askatasuna − NUP 1953 2021 16,2 18 20' 30'-60' 60'
2 San Ignazio ↔ Etxabakoitz 1953 2021 13,2 17 10'-12' 12'-15' 15'-20'
3 Zirkularra Mendebaldea: Hirigunea ↔ Antsoain 1953 2020 8,4 23 10'-12' 12'-15'
4 Barañain ↔ Atarrabia − Uharte / Arre − Orikain 1953 2021 33,8 39 6'-8' 10' 12'
5 Orvina 3 ↔ Nafarroako Unibertsitatea 1953 2020 11,1 17 15' 20'
6 Arrotxapea ↔ Unibertsitate Publikoa 1953 2021 11,6 18 15' 20'
7 Barañain ↔ Atarrabia 1953 2018 1,5 35 10'-12' 15' 15'-20'
8 Blanka Nafarroakoa ↔ Buztintxuri 1953 2020 10,1 12 12'-15' 15' 20'
9 RENFE Geltokia ↔ Unibertsitate Publikoa 1953 2021 13,2 16 12' 15' 20'
10 Belosogoiti ↔ Orkoien 1953 2020 18,4 22 30' 35'
11 Ezkaba ↔ Galaria / Mutiloa industrialdea 1991 2020 20,6 21 15' 20'
12 Ermitagaña ↔ Mendillorri 1993 2021 13,9 19 10'-12' 15' 20'
14 Udaletxea ↔ Arrotxapea − Artika 1999 1999 4,1 9 30'
15 Pablo Sarasate ↔ Ardoi − Zizur Nagusia 1930 2021 16,2 17 20' 30' 30'
16 Berriogoiti − Berriozar ↔ Noain − Beriain 1930 2021 36,4 34 12'-15' 15' 20'
17 Berriozar ↔ Mutiloa 1930 2021 15,4 20 15' 20' 40'
18 Zizur Nagusia ↔ Sarriguren 1999 2019 24,2 28 15' 20'
19 Erripagaña ↔ Barañain 1999 2017 18,0 29 15' 20'
20 Vianako Printzea ↔ Gorraitz 1953 2019 19,2 22 20' 30'
21 Zirkularra Ekialdea: Hirigunea ↔ Antsoain 1953 2018 8,4 23 10'-12' 12'-15'
22 Merindadeak ↔ Mutiloa 2017 2020 7,4 9 30'
23 Kordobila − Vianako Printzea ↔ Itaroa − Olloki 2009 2019 25,8 22 60' 30'-90'
24 Merkatuko Zirkularra: Donibane ↔ Landaben 2010 2012 5,8 11 - 25'
25 Vianako Printzea ↔ Mutiloa 2012 2020 10,9 15 20' 40'
Gauezko zerbitzua

Gauezko zerbitzuaren lineak sareko 10 lineak dira, eta zerbitzua ematen ez den bitartean, hau da, gauez, eguneko zerbitzua ordezkatzeaz arduratzen dira. Linea bakoitzetik pasatzen den autobus kopurua 2 eta 3 artekoa izaten da linea gehienentzat, ostiral eta larunbat gauetan gora eginez.

Linea Ibilbidea Hasiera Azken
zabalkuntza 		Luzera (km) Geldialdiak Maiztasuna
Lan. Lr. Jai.
N1 San Ignazio ↔ Zizur Nagusia 2005 2019 17,9 24 60'
N2 Merindadeak ↔ Barañain 2005 2021 12,9 21 30'
N3 Labriteko Aldapa ↔ Beriain 2005 2013 23,1 22 60'
N4 Merindadeak ↔ Berriozar − Berriogoiti 2005 2021 15,0 19 40'
N5 Nafarroako Gorteak ↔ Uharte − Gorraitz 2005 2015 21,7 25 30'
N6 Nafarroako Gorteak ↔ Mendillorri 2005 2005 7,5 10 30'
N7 Pablo Sarasate ↔ Bexe Nafarroa 2005 2020 19,0 27 35' 15'
N8 Labriteko Aldapa ↔ Mutiloa 2005 2005 12,2 15 60' 120'
N9 Pablo Sarasate ↔ Orkoien 2005 2005 13,6 14 120'
N10 Nafarroako Gorteak ↔ Sarriguren 2005 2005 11,3 13 40'
Zerbitzu berezia

Funtsezko hiru une daude sarean aparteko gailu bat mobilizatzeko. Sanferminetan ez ezik, Sadar estadioan eta Nafarroa Arenan ere ekitaldiak izaten dira egunotan:

Ezabatutako lineak

Sarea garatu den bitartean, guztira 5 lineek ez dute funtzionatu, batez ere eskaera txikia dutelako eta ibilbidea beste linea batekin ordeztu dutelako. Hona hemen:

Linea Ibilbidea Hasiera Amaiera Luzera (km) Geldialdiak Ordezko lineak
A RENFE Geltokia ↔ Autobusen Geltokia ↔ Aireportua 2017 2019 16,2 6 16
13 Lezkairu ↔ Landaben 1999 2013 13,2 14 10 23 24
21 Bake Plaza ↔ Aireportua 1999 2010 8,4 8 A
22 Yanguas y Miranda ↔ Berriogoiti 1999 2016 33,8 17 16
24 Zizur Nagusia ↔ Ardoi 2010 2011 11,1 9 15

Geldialdiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Markesina baten zutoina Moret Aita kalean

Eskualdeko Hiri Garraioaren sarea 547 geldialdiak osatzen dute, sare osoan zehar banatuta. Horietatik 400 markesinak dira, eta horietatik 103k denbora errealeko informazio-pantailak dituzte. Jasotzen duten izena kale horretakoa da, hurbilen dagoen atariaren zenbakiarekin batera, hala nola Nafarroa Behereko Etorbidea 14 | Avenida de la Baja Navarra nº14. Distantzia onargarrira ez badago, aurreko ataria hartuko da erreferentzia gisa, eta "parean" seinaleztatuko da, Abejeras Kalea (12aren parean) | Calle Abajeras (frente nº12). Geldialdia ez badago inolako eraikinetik gertu, orduan izendatzen da intersekzionatzen duen kalerik hurbilena, adibidez, Gipuzkoako Etorbidea (Kosterapea Pasealekua) | Avenida de Gipuzkoa (Paseo Kosterapea).

Disuasio-aparkalekuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur egun, sareak disuasio-aparkaleku ofizial bat baino ez du. Trinitarioena da, 3 16 17 21 eta N4 lineen eskura. Aparkaleku horretara sartzean, irakurgailu batek ibilgailuaren matrikula erregistratzen du. Bertan daudenek aparkalekua uzten dutenean, eskubidea dute, matrikula eta guzti, hiribilduko doako 4 txartel ateratzeko, Gipuzkoako Etorbidea (Kosterapea Pasealekua) | Avenida de Gipuzkoa (Paseo Kosterapea). Horrek hiriaren erdiguneraino igotzeko aukera ematen du (gehienez 4 geltoki), eta, behin hara iritsita, Kosterapearaino jaitsiko da berriro, ibilgailua aparkalekutik kentzeko. Txartelek 24 orduko balioa dute.[54]

Aparkalekua Kokapena Konexioak Hasiera Plazak Denbora
Trinitarios Arrotxapea, Iruñea 3 16 17 21 N4 2018ko martxoaren 2en 500 mugagabea

Ustiapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur egun, Transports Ciutat Comtal enpresak ustiatzen du sarea.[26]

Ordutegia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere ordutegiaren arabera, bi linea multzo handi bereizten dira: eguneko lineak eta gaueko lineak. Lehenengoak 06:30etik 22:00etara aritzen dira normalean, eta 7 linea da goiztiarrena, 06:25ean ematen du lehen zerbitzua larunbatetan, eta 17 linea, berriz, beranduen, larunbatetan 07:10ean. Amaiera-orduari dagokionez, 9 linea, 22:48an lanegunetan amaitzen dena, zerbitzua amaitzen duen azken linea da, 10 linearen ordez, azken zerbitzua 21:55ean ematen duena.

Gaueko lineek 23:00ak pasata egiten dute lan, eta egunaren arabera aldatu egiten da amaiera-ordua: igandetik ostegunera bitarteko gauak 00:30erako amaituko dira; ostiraletako gauak, berriz, 04:00ak arte luzatuko dira, eta larunbatetakoak, berriz, 06:00ak arte. N4 linea, irteera 22: 40an duena, zerbitzua hasten duen bere kategoriako lehena da, N1 N7 N8 eta N9 lineak, 23:00etan hasten direnak, ikusten uzten diren azkenak direlarik. Geroago N7 linea ibiliko da, larunbat gauetan 06:30ean.

Maiztasunak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oro har, lineek oso maiztasun handia dute beren neurriko beste hiri batzuekiko: 4 linea, 6 minutuko maiztasunarekin lanegunetan, azkarrena da, eta 23 linea, berriz, motelena, lanegunetan zerbitzu bat ematen baita orduro. Lanegunetako linea guztietatik, linea batek 10 minutu baino maiztasun txikiagoa du, 13k 10 eta 15 minutu arteko itxaronaldia dute, 9 lineak 15 eta 30 minutu arteko maiztasuna dute eta bakar batek, 23k, 30 minutu baino gehiagoko zerbitzua du.

Bidaiarientzako informazioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Autobus baten barnealdea; haren informazio-pantailak data eta ordua erakusten ditu

Autobus guztiek GPS bilagailu bat dute, eta une oro atzerapenak, aurrerapenak edo bestelako arazoak daudela jakinarazten die. Informazio hori datu-zentral batera ere bidaltzen da, plataformetan banatzeko. Honako hauek dira:

  • Eskualdeko Hiri Garraioaren webgunea: web orrian zerbitzuko gorabeherak kontsulta daitezke, baita lineen ordutegi teorikoak eta ibilbide planifikatzaile bat ere. Autobusek zuzenean duten benetako posizioarekin mapa bat ere eskura daiteke.
  • "Tu Villavesa" app-a: aplikazioan lineen denbora errealeko ordutegiak kontsulta daitezke, eta ibilbide-planifikatzailera ere jo daiteke.
  • Google Maps: 2010etik, sareko informazioa Google Mapsera atxikita dago, eta, horren ondorioz, lineetako labe teorikoak ikus daitezke eta ibilbidea planifikatu daiteke eskura dauden tresnekin.
  • Informazio-panelak denbora errealean: paneletan, 3tik 3ra, geltokia duten lineak, horien helmugak eta autobusa denbora errealean iristeko falta den denbora agertzen dira.

Horretaz gain, autobusen barruan, gidariek irrati transzeptagailu zerbitzua dute, eta horrek berehala jartzen ditu harremanetan Mankomunitateko bulegoetan dagoen zentral koordinatzailearekin. Bidaiarientzat, argi-panel bat dago, autobusa iristen den geltokien berri ematen duena, honela: Hurrengo geltokia: Tibalten k., 1-5 Próxima parada: c/ Teobaldos nº1-5. Geldialdirik ez badago, proiektatu data eta ordua honela: 12/08/2019 17:55.

Flota

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur egun, Eskualdeko Hiri Garraioaren sarea osatzen duen flota hiru motatan banatzen da: autobus artikulatuak, autobus arruntak eta mikrobusak. Gainera, autobusak erregai fosilek (diesel), elektrizitateak (elektrikoa) edo biek batera (hibridoa) erabat propultsatuta egon daitezke. 2022tik aurrera, autobus hibridoak eta diesela jartzeari utziko zaio, eta, horrela, gas naturalez propultsatutako ibilgailuei utziko zaie pasatzen.[55]

Autobusak zuriak, horiak eta berdeak dira, Iruñerriko Mankomunitatearen koloreak eta mankomunitatearen logotipoa eta gaur egun zerbitzua ematen duen enpresarena daramatzate. Barrualdea argitsua da, eta bi koloretako eserlekuak ditu: urdinak eta gorriak. Eserleku gorriak mugikortasun arazoak dituzten pertsonei, adinekoei, haurdun dauden emakumeei eta gaixoei zuzenduta daude; urdinetan, berriz, edonor eser daiteke. Bi gune daude, bigarren atearen parean daudenak, besaulki edo gurpildun aulkientzat erreserbatuak, baita arrapala tolesgarri bat ere ate horretan 2009tik.

Eredua Luzera (m) Erregaia Unitateak Urtea Lineak
Man Lion's City 12G Efficienthybrid GNC 12 gasa 4 2024 19 20 25
Man Lion's City 19G Efficienthybrid GNC 18,75 gasa 2 2024 4 7 11 16 18
Irizar Ie tram 12 elektrikoa 10 2024 2 3 12 21
Irizar Ie tram 12 elektrikoa 10 2024 2 3 21
Man Lion's City 19G Efficienthybrid GNC 18,75 gasa 6 2023 4 7 11 16 18
Scania N340UB Castrosua New City 12 gasa 6 2022 2 5 6 8 10 12 15 19 20 25
Scania N340UA Castrosua New City 18 gasa 7 2022 4 7 11 16 18
Man Lion's City 19C EfficientHybrid 18,75 hibridoa 10 2021 4 7 11 16 18
Man Lion's City 12C EfficientHybrid 12 hibridoa 9 2020 2 5 6 8 10 12 15 19 22 23
Man Lion's City 18C EfficientHybrid 18 hibridoa 7 2020 4 7 11 16 18
Iveco Urbanway 18 Full Hybrid 18 hibridoa 5 2019 4 7 11 16 18
Vectia Teris 10 Hybrid 10,5 hibridoa 2 2019 14
Vectia Veris 12 Fast Charge 12 elektrikoa 6 2019 9
Mercedes Citaro C2 Hybrid 12 hibridoa 4 2018 1 5 6 8 10 12 19 20 23 25
Mercedes Citaro C2 G Hybrid 18 hibridoa 8 2018 4 7 11 16 18
Heuliez GX437HYB 18 hibridoa 6 2017 4 7 11 16 18
Volvo 7900 Hybrid 12 hibridoa 6 2017 5 6 8 10 12 19 20 22 25
Vectia Veris 12 Hybrid 12 hibridoa 2 2016 Errefortzua
Volvo D15K240 12 hibridoa 2 2016 5 6 8 10 12 19 20 22 25
Solaris Urbino 12 12 diesel 5 2016 2 5 6 8 10 12 15 17 19 20
Solaris Urbino 18 18 diesel 9 2016 4 7 11 16 18
Man A22 Castrosua New City 12 diesel 2 2015 5 6 8 12 17 19 20 24 25
Volvo 7900 Hybrid 12 hibridoa 4 2015 5 6 8 10 12 19 20 22 25
Scania N320UB Castrosua New City 12 diesel 3 2015 5 6 8 10 12 17 19 20 25
Man NL283F Sunsundegui Astral Via 12 diesel 2 2012 5 6 8 10 12 17 19 20 22 25
Man NL283F Castrosua City Versus 12 diesel 5 2012 5 6 8 10 12 19 20 23 25
Scania N280UB Castrosua City Versus 12 diesel 5 2012 5 6 8 10 12 15 17 19 20 25
Man NL283F Sunsundegui Astral Via 12 diesel 2 2011 5 6 8 10 12 17 19 20 22 25
Man NL283F Castrosua City Versus 12 diesel 2 2011 5 6 8 10 12 17 19 20 22 25
Scania N280UB Castrosua City Versus 12 diesel 7 2011 5 6 8 10 12 17 19 20 23 25
Scania N310UA Castrosua City Versus 18 diesel 3 2009 4 7 11 16 18
Scania N270UB Castrosua City Versus 12 diesel 5 2009 5 6 8 10 12 19 20 23 25
Mantentzea

Autobus guztiak, zirkulatzen ari ez badira, Ezkabako kotxetegietan aparkatzen dira, Iruñeko Txantrea auzoan,  PA-30  autobidearen eta Ezkabako tuneletan parean.

Kotxetegiak mugak ditu, hala nola perimetroa bereiztea, espazio-mugak eta maldak; beraz, ez dira egokiak etorkizuneko handitzeetarako.[56] Horregatik guztiagatik, eta bereziki autobusak hartzeko lekurik ez dagoelako, Iruñerriko Mankomunitateak autobusak beste leku batera lekualdatzea aztertu du. Eskualdeko hainbat lekutan hainbat kokaleku aztertu ondoren, Iruñeko Santa Luzia auzoan orube bat egitea erabaki da, garai batean San Agustin ikastetxeak hartzen zuena.[57] Aukera horren onuretako bat da industrialde baten barruan sartuta egotea, autobusen moduko ibilgailu handientzako irisgarritasun ona izatea eta gas-azpiegituretarako sarbidea izatea; izan ere, etorkizunean, flota osoak (hondakinak biltzeko kamioi guztiek bezala) biometanoarekin funtzionatzea aurreikusten da, Imarkoaingo birziklatze-planta berriaren % 70-80an, eta Aratzuriko hondakin-uren araztegiko gainerako % 30a Aratzuriko hondakin-uren araztegian izango litzateke, eta, horrela, ibilgailuak garbi egongo lirateke.[58] Gaur egun, proiektua geldirik dago, Iruñeko Udalak partzela hori lortzeko zain, baina aurretik Birpartzelazio eta Urbanizazio Proiektuak aurkeztu behar dira. Horregatik, egoera konpontzeko hainbat aukera aztertzen ari dira.[59]

Tarifak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ikus, gainera: «Herritar Txartela»

Prezioak eta sarrerak berdinak dira eta balio berdina dute zerbitzu osoan, ez dago ezberdintasunik irismenari edo lineari dagokionez. Iruñerriko Mankomunitateak eguneratzen ditu urtero. Hauek dira 2022rako tarifak:[60]

Txartela Egunezko zerbitzua Gauezko zerbitzua Line bereziak Sanferminetan
ESKUDIRUTAN
Tiket arrunta 1,40 € 1,40 € 1,40 € 1,70 €
line-aldaketa[oh 2] 1,40 € 1,40 € 1,40 € 1,70 €
TXARTELAREKIN
Herritar Txartela 0,73 € 1,06 € 0,73 € 1,06 €
Herritar Txartela (B gizarte) 0,34 € 0,34 € 0,34 € 0,34 €
Herritar Txartela (C gizarte) 0,51 € 0,51 € 0,51 € 0,51 €
Herritar Txartela (E gizarte) 0,34 € 0,34 € 0,34 € 0,34 €
Herritar Txartela (F gizarte) 0,18 € 0,18 € 0,18 € 0,18 €
line-aldaketa[oh 2] 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,00 €
ABONAMENDUAK
30EGUN[oh 3] 31,20 € 31,20 € 31,20 € 31,20 €
30EGUN (J gizarte)[oh 3] 25 € 25 € 25 € 25 €
30EGUN (C gizarte)[oh 3] 22 € 22 € 22 € 22 €
Tarifen prezioen bilakaera 2008tik
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.


Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.


Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Finantzaketa

Iruñerriko Mankomunitateak eta Nafarroako Gobernuak finantzatzen dute sarea, %35 eta %65, hurrenez hurren.[61]

Zerbitzuaren kalitatea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
KEOren inkestaren emaitzak 2018ko azaroan
Gogobetetzea

Hainbat ikerketaren arabera, erabiltzaileek zerbitzuarekin duten batez besteko asebetetzeak gora baino ez du egin. 2015ean, KEOren Garraio Publikoarekiko Herritarren asebetetzeari buruzko Inkestak laugarren postua ematen zion Eskualdeko Hiri Garraioari, Bilbo, Xixón eta Logroñoren atzetik, 2018ko abuztuan, OSURek bigarren postua ematen zion bere Hiri Zerbitzuen Satisfakzioaren lehen Barometroan, NBus, Lizarrerria Bus eta Tuterako hiribusa, soilik Euskadikoaren atzean kokatuz. Bilbobusekin batera, Bilbon, Zehazki, 5 puntutik 5 puntu eman zitzaizkion pilaketarik ez egoteagatik; 5etik 4 puntualtasunari dagokionez, pantailetan iragarritakoaren arabera, eta 5etik 3 atzerapenari dagokionez.[62]

Mankomunitateak 2017an egindako Eskualdeko Hiri Garraioaren asebetetze Azterlanaren arabera, sareko batez besteko nota 10etik 7,8koa izan zen, inoizko handiena, haien arabera. Gainera, ordutegiei eta maiztasunei buruzko informazioak 7,9 puntu lortu zituen, eta ordutegien puntualtasuna 7,6koa izan zen.[63]

Iruzurra

Neurririk ez badago ere, Eskualdeko Hiri Garraioaren sareko iruzur-tasa oso txikia da, bi faktore nagusirengatik: batetik, aurreko atetik bakarrik sartzea, gidaria dagoen tokitik; horri esker, arau-hausleak erraz detekta daitezke, eta, bigarrenik, autobus guztietan bideozaintza-kamerak egotea. Autobus bakoitzeko hiru kamera daude, eta ibilgailu artikulatuetan sei ere bai; horiek barnealdearen ikuspegi orokorra lortzen dute, bai eta atzeko ate bakoitzaren ikuspegi zabaldua ere, eta gidariak sarrera iraunkorra du horietara.

Bai, "simpa" esaten zaion horretan saiatu dira, hau da, ordaindu gabe sartzen, baina, halakoetan, Foruzaingoak azkar jardun zuen, arau-hausleei isuna jarriz eta autobusetik kanporatuz.[64][65]

Irisgarritasuna

Eskualdeko Hiri Garraioaren flotako autobusen %100ak arrapala bikoitza du atzeko lehen atean, bat automatikoa eta bestea eskuzkoa. Gainera, altuera berean, autobus guztiek gurpildun aulkientzat gordetako bi gune dituzte, eta horiek besaulkiekin partekatzen dituzte. Gainera, itsuek aginte bat dute, eta, presioa egitean, autobus bat gertu badago, azken horrek megafonia bat aktibatuko du, zer lineatakoa den, zer norabidetan doan eta pertsonarengandik zer distantziatara dagoen adierazteko.

Istripuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Autobus baten matxura Iruñeko Txantrean

Zorionez, Eskualdeko Hiri Garraioaren sareak ez du ia istripu handirik erregistratzen, eta gehienak matxurak edo oso ohikoak ez diren talka txikiak dira. Hona hemen azken urteotako arrakastarik nabarmenenetako batzuk:

Horrez gain, maiztasun handixeagoarekin gertatzen dira, nahiz eta ibilbide guztien zati txiki bat izan, autobusetako matxura mekanikoak. Horiek ez dute ondoriorik ez oinezkoentzat, ez beste gidarientzat, ez ibilgailuentzat. Kasu horietarako, bi errefortzu-autobus jarri ohi dira itxaronaldian, Joan XXIII.a plazan eta Belosoko biribilgunean, matxura izan den lekura azkar joateko eta bidaiariak autobusetik jasotzeko; horrela, zerbitzuan ahalik eta eragin txikiena izango du.

Bidaiariak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eskualdeko Hiri Garraioak 2019an ezarri zuen bidaiari kopuruaren errekorra, 40 000 000 bidaiari baino gehiagorekin. Zantzu guztien arabera, hurrengo urtean joerak gora egiten jarraituko zuen, eta, hala, berriro ere errekorra hautsiko zen, baina COVID-19 pandemiak gutxieneko hilabete kritikoetan utzi zuen jendetza, eta 2020an erregistratu zen sareko jendetza txikienaren errekorra, 23 000 000 bidaiarirekin.[75]

Urtea 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Bidaiariak 31 675 795 33 699 308 34 212 117 33 961 015 34 944 307 33 372 871 35 706 415 37 354 615
Bilakaera - ▲ %6,30 ▲ %1,50 ▼ %0,80 ▲ %2,90 ▼ %5,50 ▲ %7,00 ▲ %4,60
Urtea 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Bidaiariak 38 470 295 38 518 647 36 927 599 36 591 990 36 449 281 34 738 115 33 212 817 32 711 053
Bilakaera ▲ %3,00 ▲ %0,10 ▼ %5,20 ▼ %0,90 ▼ %0,40 ▼ %5,70 ▼ %5,40 ▼ %2,50
Urtea 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
Bidaiariak 34 060 583 35 529 472 36 991 480 39 007 901 40 639 355 23 321 299 29 675 380 36 230 056
Bilakaera ▲ %4,10 ▲ %4,30 ▲ %4,10 ▲ %5,50 ▲ %4,18 ▼ %57,39 ▲ %27,00 ▲ %22,09
Urtea 2023
Bidaiariak 42 572 792
Bilakaera ▲%17,51
Bidaiariak linearen arabera
Posizioa Linea Egunezko zerbitzuaren bidaiariak Bilakaera
(2018-2019)
2019 2018 2014 2013
1 4 8 447 631 8 297 704 7 301 346 7 362 048 ▲ 1,81%
2 7 3 809 490 3 620 964 3 060 559 3 129 958 ▲ 5,23%
3 16 3 465 894 3 212 907 2 472 946 2 468 936 ▲ 7,87%
4 18 3 235 621 3 112 859 2 720 914 2 684 329 ▲ 3,94%
5 12 2 531 903 2 504 875 2 313 848 2 412 676 ▲ 1,08%
6 11 2 100 515 2 039 565 1 723 223 1761 645 ▲ 2,99%
7 9 1 824 745 1 796 466 1 544 576 1 605 292 ▲ 1,57%
8 19 1 792 051 1 679 053 1 136 515 1 198 716 ▲ 6,73%
9 3 1 561 176 1 532 285 1 28 891 1 351 368 ▲ 1,89%
10 21 1 485 715 1 386 966 1 059 676 1 077 866 ▲ 7,12%
11 17 1 383 051 1 288 225 955 751 936 594 ▲ 7,36%
12 5 1 317 909 1 259 089 1 031 921 1 060 466 ▲ 4,67%
13 8 1 295 283 1 253 475 1 103 396 1 146 504 ▲ 3,34%
14 2 1 229 551 1 199 739 1 086 080 1 149 376 ▲ 2,48%
15 6 1 094 592 1 061 637 857 024 880 746 ▲ 3,10%
16 10 733 556 689 534 553 733 539 353 ▲ 6,38%
17 20 638 356 556 771 501 406 490 021 ▲ 14,65%
18 15 561 985 541 150 441 338 432 785 ▲ 3,85%
19 1 431 878 426 792 335 881 327 695 ▲ 1,19%
20 25 293 548 274 627 177 689 149 854 ▲ 6,89%
21 23 232 357 175 159 135 615 132 887 ▲ 32,65%
22 14 170 746 168 890 153 312 164 282 ▲ 1,10%
23 22 99 890 82 700 - - ▲ 7,12%
24 24 12 079 10 930 8 635 8 020 ▲ 10,51%
25 A 34 299 27 247 - - ▼ 20,56%
Posizioa Linea Gauezko zerbitzuaren bidaiariak Bilakaera
(2018-2019)
2019 2018 2014 2013
1 N7 221 829 209 690 163 642 179 272 ▲ 5,79%
2 N5 142 660 132 252 98 821 101 571 ▲ 7,87%
3 N2 133 517 122 527 98 296 102 034 ▲ 8,97%
4 N4 76 912 66 911 44 834 49 060 ▲ 14,95%
5 N10 59 900 55 462 44 825 43 162 ▲ 8,00%
6 N1 55 969 55 817 42 246 42 830 ▲ 0,27%
7 N6 54 273 53 091 39 485 38 313 ▲ 2,23%
8 N3 51 082 45 574 34 943 35 105 ▲ 12,09%
9 N8 19 738 17 821 10 847 10 293 ▲ 10,76%
10 N9 11 692 10 103 7 231 7 285 ▲ 15,73%
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.
Bidaiarien bilakaera hilabeteka 2015etik
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Etorkizuna

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sare Nagusiaren mapa, 2016ko proiektuaren arabera

Denborak aurrera egin ahala, argi geratu da Iruñerriak ahalmen handiagoko garraiobide berri bat behar duela hiriguneak lotzeko; izan ere, autobus-zerbitzua, eraginkorra izan arren, ez da nahikoa erregai fosilen erabilera gero eta gehiago murrizten duen eskaerari erantzuteko. 2000ko hamarkadaren amaieran, tranbia sare bat sortzea proposatu zen, baina azkenean baztertu egin zen. Horren ondoren, metro sare bat sortzea[76] edo Zaragoza-Altsasu burdinbidea hiriaren erdigunetik tunel moduan sartzea[77] proposatu da. Hala ere, proposamen horietako bakar bat ere ez da paperetik haratago igaro.

2016an, Iruñerriko Mankomunitateak Iruñerrirako Hiri Mugikortasun Iraunkorreko Plana aurkeztu zuen, epe ertaineko desplazamendu-estrategia bat, Iruñerriko garraioa metropoliaren, multimodalaren eta multipolarraren ikuspegitik diseinatu nahi duena, garraiobide jasangarriak eta periferia-periferia harremanak sustatuz, Iruñeko erdigunetik nahitaez igaro gabe.[78]

Plan horrek, besteak beste, egungo autobus-sarea hobetzea aurreikusten zuen, 5 enbor-lineetan oinarritutako igarotze azkarreko autobus sistema bat sortuz, 20 linea osagarrirekin, linea arteko transbordo azkar eta adimendunekin. Sistema horri Sare Nagusia deituko litzaioke. Honako 5 linea hauetan oinarrituko litzateke:

Linea Ibilbidea Luzera (km) Geldialdiak Autobusak Maiztasuna Denbora
O Euskal Herria ↔ Euskal Herria 12,0 28 8 7-8' 35'
A Erdia ↔ Ultzama 9,3 19 6 7-8' 30'
B Etxabakoitz ↔ Ultzama 10,2 25 6 7-8' 30'
C Erreniega ↔ Bertiz 13,3 22 8 7-8' 40'
D Soto Aitzoain ↔ Galaria 8,5 16 6 7-8' 25'

Epe luzerako estrategiaz gain, badira Iruñerriko Mankomunitateak eragindako udalen eskutik egin nahi dituen epe laburreko beste jarduera batzuk:

Oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ahoskuntza
  1. ↑ /biʎaβ̞ésa/ ahoskatua (laguntza)
  2. ↑ /ataraβ̞í.ara/ ahoskatua (laguntza)
  3. ↑ /bíʎa/ ahoskatua (laguntza)
Oharrak
  1. ↑ Sarearen izenei buruzko informazio gehiago Izena atalean
  2. ↑ a b Bi linea edo gehiagoren arteko aldaketa hartuko da line-aldaketatzat, lehen balidazioaren ondorengo 45 minutuetan
  3. ↑ a b c Abonamendu horiek 30 eguneko balioa dute, lehen baliozkotzea egiten denetik zenbatzen hasita, eta denbora-tarte horretan baliozkotze-kopuru mugagabea egin daiteke

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Eskualdeko Hiri Garraioak berriro ere maximo historikoa erregistratu zuen 2019an bidaien kopuruan.
    40,6 milioi bidaia baino gehiago izanda, jarraian hazkundea izan duen bosgarren urtea da
  2. ↑ «ABUZTUAREN 30EAN, ASTELEHENA, NEGUKO ORDUTEGIA HASIKO DA ESKUALDEKO HIRI GARRAIOAN» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-27).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) Pamplona, EFE. (2018-11-10). «Iruñerriko Hiri Garraioak nota onena lortu du OCUren ikerketa batean» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-27).
  4. ↑ «Eskualdeko Hiri Garraioa kudeatzeko ordenantza» Iruñerriko Mankomunitatea (euskarazko bertsioa).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) «Ordenanza de gestión del Transporte Urbano Comarcal» Iruñerriko Mankomunitatea (gaztelaniazko bertsioa).
  6. ↑ a b (Gaztelaniaz) Tabernero-Sala, C. (2008). El léxico disponible como fuente de aproximación al estudio de regionalismos.
  7. ↑ (Gaztelaniaz) Vigor, Iñaki. (2017-11-07). «Billabesa: 90 urte bete dituen izen berezia» iruindarra.naiz.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-23).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Estampas de antaño: Las antiguas villavesas (1927-1997) – Memorias del Viejo Pamplona. (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  9. ↑ Eusko Ikasukntza, Urraul-Beitiko Udala. (2007). IRATI "trenbidea historia - Dokumentuak - Argazkiak. .
  10. ↑ (Gaztelaniaz) País, Ediciones El. (). «Bide berdea Plazaolara» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Vigor, Iñaki. (). «Billabesa, 90 urte bete dituen izen berezia» iruindarra.naiz.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Larrea, Pilar Fernández. (). «Cotupen 50 urte | Hautatu DN+» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  13. ↑ Hirigintza Gerentzia, Iruñeko Udala. (2002). ANEXO V El sistema de comunicaciones. .
  14. ↑ «Lexnavarra» www.lexnavarra.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  15. ↑ «Lexnavarra» www.lexnavarra.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  16. ↑ Iruñerriko hiri garraioaren kontratazioa. .
  17. ↑ (Gaztelaniaz) PAMPLONA, A. O.. (). «Kilometroak historian | Iruñeko azken albisteak Diario de Navarra egunkarian» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  18. ↑ (Gaztelaniaz) País, Ediciones El. (). «Iruñerriko Mankomunitateak garraio publikoaren kontzesioa baliogabetzeko mehatxua egin du, greba larriagotu egin delako» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  19. ↑ «Nafarroako Gobernuak nahitaezko arbitrajea ezarri du "Autobuses la Montañesa" enpresan deklaratutako grebaren irtenbide gisa» www.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  20. ↑ (Gaztelaniaz) IRUÑA, N. C.. (). «Montañesa ez da konpentsatuko 2004ko grebarekin | Iruñeko azken berriak Diario de Navarra egunkarian» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  21. ↑ «Diario de Navarra - Un estudio considera viable implantar 2 líneas de tranvía ligero en la comarca de Pamplona - EL FUTURO DEL TRANSPORTE EN LA COMARCA DE PAMPLONA» web.archive.org 2009-08-08 (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  22. ↑ «Diario de Navarra» web.archive.org 2015-05-03 (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  23. ↑ «Diario de Navarra» web.archive.org 2015-05-03 (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  24. ↑ «Diario de Navarra - Mankomunitateak uste du tranbiak garraio publikoa "sendotuko" duela pribatuaren aurrean -» web.archive.org 2009-08-08 (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  25. ↑ «- Diario de Navarra» web.archive.org 2015-05-03 (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  26. ↑ a b «Diario de Noticias de Navarra egunkarian villavesak eskualdatu ostean, aldaketarik ez» web.archive.org 2009-11-04 (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  27. ↑ «Nafarroako Gobernuak Iruñerriko Hiri Garraioaren Plana 2010 onartu du» www.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  28. ↑ «Ibilgailu elektrikoa bultzatzeko laguntza 2011 (Ven Plana) - nafarroa.eus» web.archive.org 2011-11-05 (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  29. ↑ (Gaztelaniaz) IRUÑEA, EUROPA PRESS. (). «Iruñerria - Zazpi bilalbesa berrirekin indartu da Eskualdeko Hiri Garraioa» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  30. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra, Diario de. (). «Ostiral honetan jarriko da martxan % 100 elektrikoa den lehen billabesa Iruñean» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  31. ↑ «URTARRILAREN 30ETIK AURRERA 18. LINEAKO BILLABESEK WIFIA EDUKIKO DUTE» www.infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  32. ↑ (Gaztelaniaz) Diario de Navarra. (). «Hiribilduen ordutegiak ez dira denbora errealean agertuko» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  33. ↑ «Deia» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  34. ↑ (Gaztelaniaz) Diario de Navarra. (). «Billabesek ordutegiei buruzko informazioa denbora errealean erakutsi dute berriro» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  35. ↑ «Iruñerriko Mankomunitateak hiri-garraioaren zerbitzuaren emakida luzatu du, 14 eta 24 hilabete bitartean - Mugikortasunaren Behatokia [OMM]» www.observatoriomovilidad.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  36. ↑ «24 LINEA (DONIBANE - AZOKA) BERTAN BEHERA ALDI BATERAKO» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  37. ↑ «OHIZ KANPOKO NEURRIAK ESKUALDEKO HIRI GARRAIOAN, KUTSATZEKO ARRISKUA MURRIZTEKO» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  38. ↑ a b «ESKUALDEKO HIRI GARRAIOAREN ZERBITZUA MURRIZTU EGINGO DA OSTIRALETIK AURRERA, ETA JAIEGUNETAKO ORDUTEGIA APLIKATUKO DA» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  39. ↑ «VILLAVESEN OMENALDI HUNKIGARRIA NAFARROAKO OSPITALEGUNEKO LANGILEEI» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-22).
  40. ↑ «ZERBITZUAREN MURRIZKETA» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  41. ↑ «ESKUALDEKO HIRI GARRAIOAREN ZERBITZUA GEHIAGO MURRIZTUKO DA APIRILAREN 4tik AURRERA, LARUNBATA» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-02).
  42. ↑ «ALDAKETAK EHGAREN ZERBITZUAN, MAIATZAREN 11TIK AURRERA, ASTELEHENA» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-22).
  43. ↑ «L24 LINEAK BERRIRO HELDUKO DIO IGANDEETAKO ZERBITZUARI LANDABENGO AZOKARI ARRETA EMATEKO» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-22).
  44. ↑ «Aldaketak EHGaren zerbitzuan, astelehenetik aurrera, maiatzak 25» www.infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-06-04).
  45. ↑ «ALDAKETAK EHGAREN ZERBITZUAN BIHARTIK AURRERA, OSTEGUNA, MAIATZAK 28» www.infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-06-04).
  46. ↑ «UDAKO ORDUTEGIA LARUNBATETIK AURRERA, UZTAILAK 4» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-18).
  47. ↑ «IRAILAREN 1EAN, ASTEARTEA, NEGUKO ORDUTEGIA HASIKO DA ESKUALDEKO HIRI GARRAIOAN» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-18).
  48. ↑ «Billabesa Iruñerriko kaleetan arinago ibiltzeko neurriak» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-10-06).
  49. ↑ (Gaztelaniaz) Munárriz, M.. (). «Iruña: oposizioak Fermin Alonso gaitzetsi du» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-10-06).
  50. ↑ «Berandutze gehien jasaten duen linea» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-10-06).
  51. ↑ «"Lehen ere trafikoa zegoen, baina orain autoak eta villavesak geldirik geratzen dira"» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-10-06).
  52. ↑ «Navarra Sumak baieztatu du Iruñeko Amaia kaleko autobus-erreia berreskuratzea aztertzen ari dela» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-10-07).
  53. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Iruñeko Amaia kaleak bi erreiak berreskuratu ditu» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-27).
  54. ↑ «Trinitarioseko aparkaleku intermodala | Ayuntamiento de Pamplona» www.pamplona.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  55. ↑ «10 BILLABESA HIBRIDO BERRI ESKUALDEKO HIRI GARRAIORAKO» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-20).
  56. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Mankomunitateak Agustinosen eraiki nahi ditu kotxetegi berriak» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-09-22).
  57. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Eskualdeko Hiri Garraioko zerbitzuko kotxerak Agustinoseko industrialdera eraman daitezke» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-09-22).
  58. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Imarkoaingo plantak berreskuratutako hondakin tonak bikoiztuko ditu» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-09-22).
  59. ↑ (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2020-03-04). «Campionen ustez, zaila da billabesetako kotxetegiak Agustinoetara eramatea 2020an» naiz: (Noiz kontsultatua: 2021-09-22).
  60. ↑ «Araudia eta tarifak | Iruñerriko Mankomunitatea» www.mcp.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-21).
  61. ↑ Gobernua, Nafarroako. (2015). Foru Gobernuak 21 milioi erabiliko ditu 2015ean eta 2016an Iruñerriko hiri-garraioa finantzatzeko. .
  62. ↑ «OCUk EGINDAKO TXOSTEN BATEKO BALORAPENARIK HOBERENA EUSKALDEKO HIRI GARRAOIOAK ESKURATU DU» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-25).
  63. ↑ «SARIA, HIRIKO GARRAIOARI BURUZKO INFORMAZIOA HARTZEAGATIK» infotuc.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  64. ↑ (Gaztelaniaz) Orkoiengo gau-hiribildu batean 'sinpa' egiten dute eta Foruzaingoak esku hartu behar du. 2018-06-23 (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  65. ↑ (Gaztelaniaz) «80 gazte inguru "sinpa" bat egiten saiatzen ari dira gaueko villavesa batean Noaingo jaietara joateko» La Vanguardia 2019-08-26 (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  66. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Istripu ikusgarria Iruñean: furgoneta bateko gidaria zauritu da villavesa batekin talka egin eta erakusleiho bat jo ostean» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  67. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Hiribildu baten istripu harrigarria Iruñean: edukiontzi batzuen kontra talka egin eta bere bi gurpilek bertan behera utzi dute» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  68. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Hiribildu batek bat-batean balaztatu du Arrotxapeko istripua saihesteko, eta lau zauritu izan dira azkenean» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  69. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Hiru zauritu Iruñean 9 zirkulazio-istriputan: auto batek villavesa batekin talka egin du erdialdean» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  70. ↑ (Gaztelaniaz) Diario de Navarra. (). «Emakume bat zauritu da villavesa batek auto batekin talka egin ostean Iruñean» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  71. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Kolpe bortitza villavesa baten aurka: larri zauritu da Nafarroako Foru plazan harrapatutako txirrindulari bat» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  72. ↑ «Iruñeko hiribildu erabat elektrikoetako bat erre da, zauriturik eragin gabe» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-06-30).
  73. ↑ (Gaztelaniaz) DN. (). «Billabesa batek su hartu du Iruñean, Badoztaine errepidean» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-08-13).
  74. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Iruñean izandako eta zauriturik eragin ez duen hiribildu bateko sute ikusgarriaren arrazoiak ikertzen ari dira» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-08-13).
  75. ↑ «Bidaiariak (etapak, guztira) | Iruñerriko Mankomunitatea» transparencia.mcp.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-21).
  76. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Iruñerako 'metro sarea': Nafarroako bi gazteren proposamena zerbitzu eraginkorragoa lortzeko» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-09-21).
  77. ↑ sustrai. (2017-09-11). «Tren publiko eta sozialaren proposamena 2018-2028 Nafarroarentzat» Sustrai Erakuntza Fundazioa (Noiz kontsultatua: 2021-09-21).
  78. ↑ «IHMIP | ParticiPartePMUS» www.participartepmus.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-21).
  79. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Na+ sareak bi baldintza jarri ditu Iruñeko garraio plana babesteko: jazarpenaren aurkako geldialdiak eta Alde Zaharreko lineak» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-26).
  80. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Alde Zaharrerako autobus elektriko txiki bat aztertzen» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-09-21).
  81. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Zizur Nagusiak eta Zizur Zendeak bi udalerrien arteko oinezko eta bizikletentzako lotura eskatu dute» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-09-21).
  82. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Eguesibarrek Mankomunitateari eskatuko dio villavesa hainbat kontzejutara iristeko» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-10-09).

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Eskualdeko_Hiri_Garraioa_(Iruñerria)&oldid=9958953"(e)tik eskuratuta