Apirilaren 14

Apirilaren 14a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta laugarren eguna da, 105garrena bisurteetan. 261 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Santiago Abascal Conde Jaiotza: Bilbo, 1976 Óscar de Marcos Jaiotza: Eltziego, 1989 Juan Etxebarria Jaiotza: Bilbo, 1875 Heriotza: Madril, 1931ko Ekainaren 8a Alfonso Alonso Aranegui Jaiotza: Gasteiz, 1967 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Karlomagno Jaiotza: Frankoen Erresuma, 748, 742, 747, 742 eta 742 Heriotza: Akisgran, 814ko urtarrilaren 28a B. R. Ambedkar Jaiotza: Bhim Janmabhoomi (en) , 1891 Heriotza: Dr. Ambedkar National Memorial (en) eta New Delhi, 1956ko Abenduaren 6a Christiaan Huygens Jaiotza: Haga, 1629 Heriotza: Haga, 1695eko Uztailaren 8a Louis Adolphe Thiers Jaiotza: Marseilla, 1797 eta 1797 Heriotza: Saint-Germain-en-Laye, 1877ko Irailaren 3a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 14ko jaiotzak Bruce Sterling • Fredric Jameson • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Antso VII.a Nafarroakoa Jaiotza: Tutera, 1154 eta 1157 Heriotza: Tutera, 1234 Sabicas Jaiotza: Iruñea, 1912ko martxoaren 18a Heriotza: New York, 1990 José Javier López Jacoiste Jaiotza: Otsagabia, 1921eko martxoaren 15a Heriotza: Madril, 2016 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Georg Friedrich Händel Jaiotza: Halle (Saale), 1685eko otsailaren 23a (juliotar egutegia), 1685 eta 1685eko otsailaren 23a Heriotza: Londres, 1759 Simone de Beauvoir Jaiotza: Parisko 6. barrutia, 1908ko urtarrilaren 9a Heriotza: Parisko 14. barrutia, 1986 L. L. Zamenhof Jaiotza: Bialystok, 1859ko Abenduaren 15a Heriotza: Varsovia, 1917 Vladimir Maiakovski Jaiotza: Baghdati (en) , 1893ko Uztailaren 19a eta 1893ko Uztailaren 7a (juliotar egutegia) Heriotza: Mosku, 1930 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 14ko heriotzak James Dwight Dana • René Rémond • Saunders Mac Lane • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Chagasko Gaixotasunaren Nazioarteko Eguna Espainiako Bigarren Errepublikako bandera. 1931 - Egun bat lehenago Eibarren egin bezala, Espainiako Bigarren Errepublika (irudian) aldarrikatu zuten; eta Francesc Maciàk Kataluniako Errepublika. 1962 - Georges Pompidou Frantziako lehen ministro izendatu zuten. 2003 - Giza genomaren mapa osatu zuten. + Gertaera gehiago... Egutegia << Apirila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: Asteartea 2021: Asteazkena 2022: Osteguna 2024: Igandea 2025: Astelehena 2026: Asteartea Izendegia Santutegia: Liduina Schiedamgoa, Joan Montemaranokoa, Petri González, Bernart Abbevillekoa Seaska egutegia: Ganiz/Ganix/Gana eta Maixi/Maixe.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1983 - Eusko Legebiltzarrak Eusko Abendaren Ereserkia izendatu zuen Euskadiko ereserki (letrarik gabe).
• 2001 - Bilboko Metroko 2. Linea hasi zen.
• 2008 - PSNk eta UPNk Barañaingo NaBaiko Floren Lukiren aurkako zentsura mozioa aurkeztu zuten.
• 2010 - Guardia Zibilak hiru abokatu eta beste zazpi lagun atxilotu eta inkomunikatu zituen, ETArekin harremana zutelakoan. Bost egunen ostean, Grande-Marlaska epaileka bost kaleratu eta beste bost espetxera bidali zituen.'
• 2016 - Oroimen Historikoaren Legeari jarraiki Iruñeko Bigarren Zabalgunean ordurarte Rodeznoko Kondearen plaza zena, Askatasunaren plaza gisa berrizendatua izan zen.

Mundua

• 1865 - John Wilkes Booth aktoreak Abraham Lincoln estatubatuar presidentea erail zuen.
• 1931 - Espainiako Bigarren Errepublika jaio zen.
• 2008 -
  • Cristina Garmendiak Espainiako Zientzia eta Berrikuntza ministro kargua hartu zuen.
  • Silvio Berlusconiren koalizioak (Askatasunaren Herria, PdL) Italiako hauteskundeak gehiengo osoz irabazi zituen.
• 2010 - 7,1 graduko lurrikara batek 1.200 pertsona hil zituen Txinako Qinghai probintzian.
• 2018 -
  • Serge Sargsian Armeniako presidenteak dimisioa aurkeztu zuen protesten ondorioz.
  • Ameriketako Estatu Batuek, Frantziak eta Erresuma Batuak Damasko eta Homsen bonbardaketa egin zuten hegazkin zein itsasontzietatik, Siriako gerra zibilean ustez emandako Doumako eraso kimikoari erantzunez.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1989 - 6. Korrikari hasiera eman zitzaion Iruñean, apirilaren 23an Donostian amaitu zelarik.
• 2002ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Amets Arzallusek jantzi zuen txapela hirugarren urtez jarraian.

Mundua

• 1995 - Liam Neeson eta Jessica Lange aktoreek antzeztutako Rob Roy filma estreinatu zen.

Kirolak

Mundua

• 1923ko Bost Nazioen Txapelketa: Ingalaterrak partida guztiak irabazi eta txapelketa eta Slam nagusia lortu zituen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1828 - Grazian Adema, euskal idazlea (h. 1907).
• 1871 - Baleriano Mokoroa, euskal idazlea (h. 1941).
• 1875 - Juan Etxebarria, bizkaitar margolari fauvista (h. 1931).
• 1880 - Pablo Tillac, euskal herrian bizi izandako frantziar margolaria, grabatzailea, akuaforte-egilea eta ilustratzailea, Anguleman (h. 1969).
• 1892 - Cecilio Ibarretxe, Athleticeko bizkaitar futbolaria (h. 1961).
• 1896 - Ramón Egiazabal, euskal herritar futbolaria (h. 1939).
• 1905 - José Luis Arrese, bizkaitar arkitekto eta politikaria, nazionalkatolizismoaren ideologo nagusienetariko bat (h. 1986).
• 1932 - Esteban Areta, Areta II, nafar futbolari eta entrenatzailea (h. 2007).
• 1938 - Mario Gabiria, nafar soziologoa, hiri-soziologian eta ekologian espezializatua (h. 2018).
• 1953 - Joxerra Garzia, euskal idazlea, kazetaria eta EHUko irakaslea.
• 1954 - Gotzon Aurrekoetxea Olabarri, bizkaitar hizkuntzalaria, EHUko irakaslea eta euskaltzain urgazlea, dialektologian espezializatua.
• 1955 - Sabino Zubeldia, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1958 - José Miguel Etxeberria, ETA eta Komando Autonomoak erakunde armatuetako nafar kidea (h. 1980).
• 1962 - Joseba Asiron, nafar artearen-historialaria, irakaslea eta politikaria, Iruñeko alkatea.
• 1964 - Karmele Makazaga, gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia.
• 1966 - Carlos Salvador, nafar politikari eta abokatua.
• 1967 -
  • Alfonso Alonso, arabar politikaria, Gasteizko alkate ohia.
  • José Javier Belloso, nafar futbolari ohia.
• 1973 - Iñigo Chaurreau, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1976 - Santiago Abascal Conde, euskal herritar politikaria, Vox alderdiko presidentea.
• 1977 - Gorka Arrizabalaga, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1980 - Cristian Alberdi, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1986 -
  • Txaber Trojaola, gipuzkoar surflaria.
  • Lara González Oteitza, nafar gimnasta erritmiko ohia eta modeloa.
• 1989 -
  • Óscar de Marcos, arabar futbolaria.
  • Jules Pardo, lapurtar futbolari ohia.
• 1992 - Mariñe Arbeo, gipuzkoar artista eta ilustratzailea.
• 2004 - Julen Jon Guerrero, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1126 - Averroes, arabiar fisikari eta filosofialaria (h. 1198).
• 1204 - Henrike I.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea (h. 1217).
• 1527 - Abraham Ortelius, Brabanteko kartografo, geografo eta kosmografoa (h. 1598).
• 1578 - Filipe III.a Espainiakoa, Espainia eta Portugalgo erregea (h. 1621).
• 1629 - Christiaan Huygens, herbeheretar astronomo, fisikari eta matematikaria (h. 1695).
• 1696 - Antonieta Brunswick-Wolfenbüttelekoa, Brunswick-Wolfenbütteleko dukesa (h. 1762).
• 1738 - William Cavendish-Bentinck (Portlandeko III. dukea), Britainia Handiko eta Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 1809).
• 1740 - Anna Strong (espioia), estatubatuar abertzalea (h. 1812).
• 1773 - Jean-Baptiste de Villèle, frantziar politikaria, ultramontanismoaren aitzindarietakoa (h. 1854).
• 1795 - Pedro Albéniz, espainiar konpositorea (h. 1855).
• 1803 - Friedrich von Amerling, austriar margolaria (h. 1887).
• 1807 - Françoise Altarice Rosalba Sebastiani, Frantziako dukesa eta oinordekoa (h. 1847).
• 1831 - Gerhard Rohlfs, alemaniar esploratzailea (h. 1896).
• 1862 - Piotr Stolipin, Errusiako lehen ministroa (h. 1911).
• 1866 - Anne Sullivan, estatubatuar irakaslea (h. 1936).
• 1868 -
  • Peter Behrens, alemaniar arkitekto eta diseinatzailea (h. 1940).
  • Annie Scott Dill Maunder, irlandar astronoma eta matematikaria (h. 1947).
• 1870 - François Dussaud, suitzar zientzialaria (h. 1953).
• 1871 - Antonio Paoli, puertorricar opera kantaria, ospea lortutako lehen tenore puertorricarra (h. 1946).
• 1875 - Luigi Carnera, italiar astronomoa (h. 1962).
• 1882 - Moritz Schlick, alemaniar filosofoa (h. 1936).
• 1886 - Leah Manning, Espainiako Gerra zibilean ia 4.000 haur Santurtzitik Ingalaterrara eraman zituen britainiar politikaria (h. 1977).
• 1889 - Arnold J. Toynbee, ingeles historialaria (h. 1975).
• 1891 - Wilhelm Fenner, alemaniar kriptoanalista (h. 1946 ondoren).
• 1892 -
  • Juan Belmonte, el Pasmo de Triana, espainiar zezenketaria (h. 1962).
  • Gordon Childe, australiar arkeologoa (h. 1957).
• 1896 - Priscilla Fairfield Bok, estatubatuar astronomoa (h. 1975).
• 1903 - Mercedes Prendes, asturiar aktorea (h. 1981).
• 1904 - John Gielgud, britainiar antzezle, zinema-zuzendari eta produktorea (h. 2000).
• 1905 - Inger Hagerup, norvegiar poeta, antzerkigile eta eleberrigilea (h. 1985).
• 1906 - Faisal Saudi Arabiakoa, Saudi Arabiako erregea (h. 1975).
• 1907 - François Duvalier, Papa Doc, Haitiko presidentea (h. 1971).
• 1912 - Robert Doisneau, frantziar argazkilaria (h. 1994).
• 1915 - Alvaro d'Ors, kataluniar legelaria, erromatar zuzenbidean aditua (h. 2004).
• 1916 - Vicente Lozano López, espainiar ekonomialaria, Bilboko Unibertsitatearen bigarren errektorea (h. 2000).
• 1920 -
  • Josep Benet, kataluniar abokatua, politikaria eta historialaria (h. 2008).
  • Olivier Debré, frantziar margolaria (h. 1999).
  • Constanze Manziarly, Adolf Hitlerentzat sukaldari, nutrizionista eta dietista lanak egin zituen emakumezkoa (h. 1945).
• 1921 - Thomas Schelling, estatubatuar ekonomialari eta unibertsitate irakaslea, 2005eko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2016).
• 1922 -
  • María Luisa Bemberg, argentinar zinema-zuzendaria eta gidoilaria (h. 1995).
  • Ali Akbar Khan, bengaliar musikagilea eta sarod musika tresnaren interprete eta irakaslea (h. 2009).
• 1923 - John Holt, estatubatuar idazle eta hezitzailea (h. 1985).
• 1924 - Shorty Rogers, estatubatuar tronpeta-jotzailea eta musikagilea (h. 1994).
• 1925 -
  • Abel Muzorewa, Zimbabwe Rhodesiako lehen ministroa (h. 2010).
  • Rod Steiger, estatubatuar aktorea (h. 2002).
• 1926 - Leopoldo Calvo-Sotelo, Espainiako Gobernuko presidentea (h. 2008).
• 1927 - Alan MacDiarmid, zeelandaberritar-estatubatuar kimikaria, 2000ko Kimikako Nobel Saria, (h. 2007).
• 1928 - Juri Zitsar, errusiar hizkuntzalaria eta ohorezko euskaltzaina (h. 2009).
• 1929 - Chadli Bendjedid, Aljeriako presidentea (h. 2012).
• 1932 - Loretta Lynn, estatubatuar country abeslaria (h. 2022).
• 1933 - Boris Strugatski, errusiar idazlea, bere anaiarekin batera zientzia fikzioan aritutakoa (h. 2012).
• 1935 - Erich von Däniken, alemanezko suitzar idazlea.
• 1937 - Lucy R. Lippard, estatubatuar idazle, arte-kritikari, ekintzaile eta komisarioa.
• 1940 -
  • Antonio Blanco Martínez, espainiar txirrindulari ohia.
  • Julie Christie, britainiar aktorea.
  • Maria Liechtensteingoa, Liechtensteingo printzesa ezkontidea (h. 2021).
• 1941 -
  • Antonella Picchio, italiar ekonomialari feminista.
  • Antonio Rodríguez Almodóvar, espainiar idazle, poeta, antzerkigilea eta telebistako gidoilaria.
• 1942 - Valeri Brumel, errusiar gorako jauzilaria (h. 2003).
• 1944 - José María Guelbenzu, espainiar literatura kritikari eta eleberrigilea, polizia eleberrietan aditua.
• 1945 - Ritchie Blackmore, ingeles gitarrajolea, Deep Purple taldeko gitarrajolea.
• 1950 -
  • Francis Collins, estatubatuar sendagile eta genetista.
  • Péter Esterházy, hungariar idazlea (h. 2016).
  • Mitsuru Komaeda, japoniar futbolari ohia.
  • Ramana Maharshi, eragin handiko erlijioso hindua (j. 1879).
• 1951 -
  • José María Mendiluce, espainiar ekonomista eta politikaria (h. 2015).
  • Gregory Winter, britainiar biokimikaria, antigorputz terapeutikoetan aitzindaria, 2018ko Kimikako Nobel Saria.
• 1953 - José Mari Manzanares, espainiar zezenketaria (h. 2014).
• 1954 -
  • Katsuhiro Ōtomo, japoniar mangaka, anime zuzendaria eta gidoilaria.
  • Sibilla, italiar abeslaria eta aktorea.
• 1957 -
  • Haruhisa Hasegawa, japoniar futbolari ohia.
  • Masaru Uchiyama, japoniar futbolari ohia.
• 1958 - Peter Capaldi, eskoziar zinema, telebista eta antzerkiko aktore, gidoigile eta zuzendaria.
• 1960 - Roberta S. Jacobson, estatubatuar diplomazialaria.
• 1961 -
  • Robert Carlyle, eskoziar aktorea.
  • Yuji Sugano, japoniar futbolari ohia.
• 1967 - Javier Valdez, mexikar kazetari eta idazlea, narkotrafiko eta krimen antolatuan aditua (h. 2017).
• 1973 -
  • Roberto Ayala, argentinar futbolari ohia.
  • Adrien Brody, estatubatuar aktorea.
• 1977 - Sarah Michelle Gellar, estatubatuar aktore, ekoizle eta bikoiztailea.
• 1979 - María Lado, galiziar idazlea.
• 1980 - Nynke Laverman, herbeheretar abeslari, aktore eta olerkaria.
• 1983 - Maika Makovski, espainiar kantautorea.
• 1986 - Natalia Arroyo, kataluniar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1991 - Melisa Aslı Pamuk, turkiar aktorea eta modeloa.
• 1995 - Axel Bouteille, frantziar saskibaloi jokalaria.
• 1996 - Abigail Breslin, estatubatuar aktore eta kantaria.
• 1997 - Rocío Gálvez, espainiar futbolaria.
• 1999 - Modibo Sagnan, frantziar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1800 - Jose Lorentzo Goikoetxea, gipuzkoar itsasgizona, Bresten (j. 1744).
• 1841 - Valentin Salhakoa, lapurtar itsasontzi kapitaina eta sail jenerala (j. 1758).
• 1842 - Frantzisko Maria Etxezarreta, bizkaitar itsasgizona (j. 1777).
• 1894 - Paskual Harriaga, lapurtar mahastizaina (j. 1819).
• 1920 - Jean Pierre Goytino, euskal diasporako lapurtar kazetaria, Los Angelesen (j. 1860).
• 1923 - Pedro Migel Urruzuno, euskal idazlea eta apaiza (j. 1844).
• 1976 - Louis Dassance, euskal idazlea eta euskaltzaina (j. 1888).
• 1987 - Monika Lekunberri, Galdakaoko ikastolako irakaslea (j. 1910).
• 1990 - Sabicas, nafar flamenko gitarrajolea, New Yorken (j. 1912).
• 1995 -
  • Henri Grenet, Baionako alkatea eta Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakaria (j. 1908).
  • Josu Oregi, gipuzkoar euskalaria (j. 1919).
• 1997 - Anastasio Albisu, euskal idazlea (j. 1915).
• 2009 - Mariano de Corral, bizkaitar margolaria (j. 1926).
• 2016 -
  • José Javier López Jacoiste, nafar legelari eta notarioa, Madrilen (j. 1921).
  • Facundo Zabaleta, gipuzkoar txirrindularia (j. 1934).

Mundua

• 911 - Sergio III.a, Aita santua.
• 1685 - Thomas Otway, ingeles antzerkigilea (j. 1652).
• 1689 - Maria Ana Josefa Austriakoa, Jülich-Bergeko dukesa ezkontidea eta Palatinatuko printzesa-hauteslea (j. 1654).
• 1759 - George Frideric Handel, ingeles musikagilea (j.1685).
• 1859 - Sydney, Lady Morgan, irlandar eleberrigilea (j. 1781?).
• 1861 - Utagawa Kuniyoshi, japoniar margolaria (j. l798).
• 1865 - Rafael Carrera, Guatemalako lehen presidentea (j. 1814).
• 1883 - William Farr, ingeles epidemiologoa (j. 1807).
• 1905 - Otto Wilhelm von Struve, alemaniar jatorriko errusiar astronomoa (j. 1819).
• 1910 - Mikhail Vrubel, errusiar margolari sinbolista (j. 1856).
• 1912 - Henri Brisson, Frantziako lehen ministroa (j. 1835).
• 1917 - Ludwik Zamenhof, Doktoro Esperanto, poloniar hizkuntzalaria eta okulista, esperantoaren sortzailea (j. 1859).
• 1924 - Louis Sullivan, estatubatuar arkitektoa (j. 1856).
• 1930 - Vladimir Maiakovski, errusiar poeta eta dramaturgo iraultzailea (j. 1893).
• 1935 -
  • Antônio de Alcântara Machado, brasildar literatura kritikoa eta idazlea, Brasilgo modernismoaren idazle garrantzitsuenetarikoa (j. 1901).
  • Emmy Noether, alemaniar matematikaria, XX. mendeko algebran aditu garrantzitsuenetakoa (j. 1882).
• 1944 - Mary Adela Blagg, britainiar astronomoa, Ilargiko izendegiaren egilea (j. 1858).
• 1951 - Ernest Bevin, britainiar politikari eta buruzagi sindikalista (j. 1881).
• 1953 - Luisa Karlota Saxonia-Altenburgekoa, Saxonia-Altenburgeko printzesa eta Anhalteko dukesa ezkontidea (j. 1873).
• 1964 -
  • Tatiana Afanasieva, ukrainar-herbeheretar matematikari eta fisikaria (j. 1876).
  • Rachel Carson, estatubatuar zoologo eta itsas biologoa (j. 1907).
• 1973 - Henri Fauconnier, frantziar idazlea (j. 1879).
• 1975 - Fredric March, estatubatuar aktorea (j. 1897).
• 1980 - Gianni Rodari, italiar idazlea, kazetaria, irakaslea eta pedagogoa (j. 1920).
• 1986 - Simone de Beauvoir, frantziar idazle, filosofo eta feminista (j. 1908).
• 1994 - Bernt Engelmann, alemaniar idazlea (j. 1921).
• 1995 - Burl Ives, estatubatuar abeslari, musikari, aktore eta egilea (j. 1909).
• 2006 - Miguel Reale, brasildar filosofo eta legelaria (j. 1910).
• 2009 - Maurice Druon, frantziar eleberrigilea (j. 1918).
• 2010 - Alice Miller, suitzar psikoanalista, umeen tratu txarren eta gizartearen eragina indibiduetan egindako lanengatik famatua (j. 1923).
• 2011 - William Lipscomb, estatubatuar kimikaria, 1976ko Kimikako Nobel Saria (j. 1919).
• 2012 - Piermario Morosini, italiar futbolaria, futbol partidu batean bihotzekoak jota (j. 1986).
• 2013 - Colin Davis, ingeles orkestra-zuzendaria (j. 1927).
• 2015 - Percy Sledge, estatubatuar soul eta blues abeslaria (j. 1940).
• 2019 -
  • Bibi Andersson, suediar aktorea (j. 1935).
  • Gene Wolfe, estatubatuar ingeniari eta eleberrigilea (j. 1931).
• 2020 - Paul Bayvel, hegoafrikar errugbilaria (j. 1949).
• 2021 -
  • Yıldırım Akbulut, Turkiako lehen ministroa (j. 1935).
  • Bernard L. Madoff, estatubatuar burtsa-agentea, historiako finantza-iruzurgile handiena (j. 1938).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Ganiz/Ganix/Gana eta Maixi/Maixe.
• Chagasko Gaixotasunaren Nazioarteko Eguna

Kanpo estekak

• Datuak: Q2500
• Multimedia: 14 April

Apirilaren 13 | Urteko egutegi | Apirilaren 15