Atxondo

Artikulu hau Bizkaiko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Atxondo (argipena)».

Atxondo
Bizkaia, Euskal Herria
Atxondoko Axpe herria.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Durangaldea
Izen ofiziala	Atxondo
Alkatea	Eneritz Agirre Armendia (EH Bildu)
Posta kodea	48291
INE kodea	48091
Herritarra	atxondoarra
Kokapena
Koordenatuak	43°07′48″N 2°35′01″W
Azalera	23,41 km²
Garaiera	169 metro
Distantzia	36 km Bilbora
Demografia
Biztanleria	1.367 (2023) −5 (2022)
681 (%49,8)   (%50,1) 685
Dentsitatea	58,39 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)	-% 4,48
Zahartze tasa	% 24,5
Ugalkortasun tasa	‰ 38,46
Ekonomia
Jarduera tasa	% 73,13 (2011)
Genero desoreka	% 22,61 (2011)
Langabezia erregistratua	% 8,52 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 64,5 (2010)
Kaleko erabilera	%  (2016)
Etxeko erabilera	% 50.85 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.atxondo.net

Atxondo Bizkaiko hego-ekialdeko udalerria da, Durangaldekoa. 2016. urtean 1.376 biztanle zituen.

1962. urtean Atxondo haraneko hiru herriek (Apatamonasterio (udaletxea), Axpe-Martzaa eta Arratzola) bat egin zuten, Atxondo udalerria sortzeko.

Izena

Atxondo izenaren jatorria atx edo haitz eta ondo hitzak dira, seguruenik. Beraz, herriaren izenak «haitzaren ondoan» esan nahiko luke, Anboto izanik aipatutako atxa.

Geografia

Mugakideak

Herrialdearen eta eskualdearen hego-mendebaldean dago kokatua, Arabako mugan. Elorrio ekialdean, Abadiño mendebaldean, iparraldean Elorrio eta Abadiño eta Aramaio (Araba) hegoaldean udalerri mugakideak ditu.

Ingurune naturala

Ibaizabal ibaiko ertzetik Anbotoko mendilerroaraino zabaltzen den bailaran kokatuta dago. Udalerrian, Arrazola ibaiak bat egiten du Ibaizabalekin.

Mendi hauek osatzen duten kareharrizko hormak 600 metroko goi-beheak ere sortzen ditu, Euskal Herri osoko handienak.

Ekonomia

Atxondon industrialdea Apatamonasterion dago kokatua, errepide-saretik gertu.

Demografia

Atxondoko biztanleria

Ondarea

• San Pedro parrokia eliza, Apatamonasterion.
• San Migel parrokia eliza, Arrazolan. Estilo gotiko eta errenazentistan egindakoa.
• San Joan Bataiatzailea parrokia eliza, Axpen.
• San Martin parrokia eliza, Martzaan. Honen aurrean kokatutakoa dago Marzanatarren dorrea.

Politika

2023.eko maiatzaren 28ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Eneritz Agirre Armendia (EH Bildu) da Atxondoko alkatea, Xabier Azkarate ondotik.

2015eko udal hauteskundeak

Atxondoko udalatxea Apatamonasterion.

Atxondoko udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24a		2011ko maiatzaren 22a
		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euskal Herria Bildu (EH BILDU)*	5 / 9	385 (% 50,00)	6 / 9	473 (% 59,50)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)	4 / 9	353 (% 45,84)	3 / 9	275 (% 34,59)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	0 / 9	17 (% 2,21)	0 / 9	27 (% 3,40)
	Alderdi Popularra (PP)	0 / 9	15 (% 1,95)	0 / 9	20 (% 2,52)
* 2011n Bildu koalizioa aurkeztu zen.
Datuen iturria: Udal hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

Garraiobideak

Garraiobideak BI-634 errepidea den ardatzean daude oinarrituta, udalerria Apatamonasteriotik zeharkatzen duena, eta Durango eta Arrasaterekin bat egiten duena. Ibilbide hori Durango-Beasain ardatzaren zati da. Durangon, A-8 autobidearekin lotu daiteke, Bilbo eta Donostiara joateko. Apatamonasterio auzotik, Axpe edo Arratzola herrixkekin lotzeko aukera ere badago, udalerriko errepideen bidez. Bilbotik 36 kilometrora dago Atxondo, eta eskualdeko hiriburu den Durangotik 6 kilometrora.

Antzina, Durango-Elorrio trenbidea udalerritik ere pasatzen zen, eta Apatamonasteriotik Arratzolara zihoan beste bide bat ere bazegoen. Azken bide hau meatze-tren bat zen, baina bidaiarientzako zerbitzua ere eskaintzen zuen. Aspaldian bertan behera gelditu zen, eta horren ordez gaur egun pasealeku eder bat dago, turismorako aukera paregabea eskaintzen duena.

Euskara

Atxondoko Felix Salterain hiztunaren testigantza. Euskal Herriko Ahotsak proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Atxondoko euskara mendebaldeko hizkeraren parte den sortaldeko euskaran kokatzen da, zehatzago, Durangaldeko euskaran. Harekin batera, Durango, Elorrio, Izurtza, Abadiño etab. herrietako euskara ere kokatzen da bertan.

Atxondoar ospetsuak

• Pedro Berrioategortua (1928-2018), apaiz antifrankista.
• Ángel García Ariño (1934-2000), esku huskako pilotaria.
• Jesús García Ariño (1934-), esku huskako pilotaria.
• Roberto García Ariño (1950-), esku huskako pilotaria.
• Iñaki Gorostiza (1953-), esku huskako pilotaria.
• Egoitz García (1986-), txirrindularia.

Argazki galeria

• 
  Atxondoko Arratzola herriaren ikuspegi orokorra.
• 
  Axpe-Martzaa herriaren ikuspegia.
• 
  Atxondoko harana, atzean Anboto.
• 
  Anboto mendipean dagoen Urrutia baserriaren inguruko paisaia.
• 
  Axpe auzoko baserri bat, egun jatetxea dena.

Ikus, gainera

• Bizkaiko udalerrien zerrenda

Kanpo estekak

• Durangaldea
• Atxondoko Udala

• Datuak: Q1242393
• Multimedia: Atxondo / Q1242393
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Atxondo

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Bizkaia